Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 16, 18 April 1885 — Page 2

Page PDF (2.15 MB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Mahina         1.00

 

KUIKE KA RULA

 

Poaono            APERILA, 18, 1885

 

 

Hoku Ao Hou.

 

EIA keia nene aukai o ka pono ma ke awa o Kou e hoolana nei no keia mau la, a ma ka la hope o keia mahina ua lohe mai makou e hoohele ana kona Kapena no kona alanui ahai malamalama ma na kaiaulu o Maikonisia. E anapu ana ka uwila o ka malamalama hoola o ka lani mai keia aoao o Maikonisia a hiki i kela aoao, a pae wale aku i na kaikuono a me na one aiai o Asia.

 

O ka wa kupono keia e ike ai ka poe makemake i keia moku nani.  Ua pili i ka uwapo o Hoku Ao, makai iho o ka makeke, malaila e ikeia ai kona kino nani i kela a me keia la mamua ae o kona holo ana no na kai lai o ka Pakifika Komohana.  O keia moku hou kekahi hoike o ka holomua o na hana o ka Ahahui Misiona nana i hoouna mua mai na kumu i ko Hawaii pae moku, oia hoi o Binamu, Kakina me Wini ma, a me ka poe i ukali mai mahope o lakou.  Ua hala ko lakou hapa nui, aka, aole e make ka lakou mau hana a huli keia honua.  Ua ulu ka lakou nei hana a ua palahalaha loa aku a i na moku liilii o ke komohana a me ka hikina, a e haha aku ana i na aekai o ka aina pua a hui pu aku me ko Inia, a puni ka honua i ka lei aloha a ka "Hoku Ao Olino o luna."  Nani ka hana a na kumu misionari kahiko.  Haaheo o Hawaii iluna o ka Pono i laweia mai e lakou, he Pono aohe na lakou iho i hana, aka, he Makana na ko ka Lani i ko ka honua, a na lakou i lawe mai.

 

Aole wale o Hoku Ao he hoike no ka holomua o na hana a ia Papa Misiona ma na aina e; aka, he hoike no hoi ia o ke aloha a me ka hoomanawanui o na ekalesia euanelio a me na kula Sabati Hawaii no ka hana maikai ma na aina e.  Aia na keiki o Hawaii ma Maikonisia, a aia no hoi ma ka pae aina o Nuuhiwa e hoomalamalama ana i ko laila poe, e kokua ana i ko laila mau lahui, e imi ana i ka pono nui, ka pomaikai pau ole.  O na keiki no hoi o na kula Sabati Hawaii ka i komo pu iloko o keia hana, a he poe ona hapa iloko o Hoku Ao.  Nani no hoi na keiki liilii o ka lahui uuku o ka aina nei, e auamo opiopio ana i ka moku ahai ola o keia mau kai.  Na pokii lakou nei o ka pono i lawe mua ia mai i Hawaii nei.

 

E holo ana o Hoku Ao i ka la hope o keia malama, pela ko makou lohe.  E pono e hoomanao na hoa'loha i mauleta me na wahi puolo a ke aloha no na makamaka e noho la ma na aina malihini, a e lawe ae i ke keena o ka Papa Hawaii mamua ae o ka la holo.

 

 

Aha Euanelio o ka Malama o Iune

 

Ke hookokoke mai nei ka wa halawai makahiki o ka Aha Euanelio Hawaii.  I ka pule mua o Iune e hui ai; ka wa ia e hui mai ai na Kahu a me na elele o na mokupuni a pau o kakou ma Honolulu nei, a noho iho ma ke ano he aha kuka no na mea e holomua ai na hana hoomalamalama mawaena o ka lahui Hawaii.  E hoike ia ana na hana o na Ekalesia no ka makahiki i kaa hope ae nei, ka nui o na dala i kokuaia no na hana pono, ka poe i huli i ka pono, na keiki i hanau, a me na hana o na Kula Sabati, a pela aku.

 

Ma ka la 15 o Mei e hoopaa ana ka Puuku i kona mau buke hoike o na loaa no ka makahiki; nolaila o na hoike kokua o na ekalesia o kakou e hookomoia mai ana iloko o ka waihona mahope aku o ka la 15 o Mei, aole auanei e komo iloko o ka hoke makahiki a ka Puuku.  E hoomanao na Kahu a me na poe kokua e ae i keia, a e makaala mai me na kokua a lakou mamua ae o ka la i oleloia, i ikeia ka oukou mau kokua iloko o ka hoike a ka Puuku no keia makahiki.

 

 

(Kakauia no ke Kuokoa)

 

MA ka hoike a ke Kuhina Waiwai no ka makahiki e pau ana i ka la 31 o Maraki, 1885, ua hiki ke ikeia, o ka nui o ke koena o na dala iloko o ka Waihona, he 11,557.13.  He hoike ana keia e hoomaopopo mai ana i ke kulana o ke Aupuni i keia wa.  O ka nui o na loaa o ke Aupuni i huiia no ia manawa he $1,487,890.88, a o na lilo he $1,476,033.75, a o ke koena, oia ka i hai mua ia ae la.  Mailoko o na loaa, ua hoaie aku ke Aupuni malalo o ke kanawai hou h $184,600, a ma o ke kanawai o 1874, he $14,000.  O ka nui o na hoolilo i kaa ole aole i hoikeia mai.  He hiki no nae i ka mea mawaho ae o ke Aupuni ke hoomaopopo o na hoolilo i hookaa ole ia ua oi loa aku ia mamua o kahi koean omilumilu ma ke Keena.  Eia kekahi poe he nui ke noho nei me ka pilikia, no ka hookaa ole ia mai o ka lakou mau dala, me ka hoomanawanui, me ka piele aku i ka poe mea dala ma ka hoaie ana i ko ke Aupuni aie ia lakou, mai ka elima a hiki i ka umi keneta mailoko o kela me keia dala, i huki ai ia lakou ke hookaa i ko lakou mau aie, a i mau ka lakou hana.  O kekahi poe ke waiho pu nei lakou me ka hilinai na ka noonoo o ke Kau Ahaolelo e imi i ke kumu e kaa ai o ko ke Aupuni aie ia lakou.  Ma keia mau ano ke ko mau nei na hopohopo o keia nupepa no ke kulana o ke Aupuni, a ina aole e loaa mai na kokua ana mawaho ae o ka hoaie, he mea maopopo e haule ana na loaa o ke Aupuni malalo o na uku o na luna aupuni a me na hoolilo hiki ole ke kapae ia.  A eia ka ninau, heaha aku ka hopena?  Ina kakou e lawe i na loaa me na hoolilo i hoikeia no ka M. H. i pau ma Maraki 31, 1885, me ke kapae ae i na loaa hoaie, alaila e haule ana he aneane $200,000 no ka hookaa ana i na hoolilo o ka hookele ana i ke aupuni me ka pakiko loa no keia M. H. aku.  Malalo o keia mau kumu i loaa mai ai makou na hopohopo no ka hiki pono o ka hookele ia ana o na oihana aupuni a me ka uku pono ia o na luna aupuni o keia mua aku.  Ke pakui aku keia mau ano e hali mai nei, me na lono e pili ana i na aie kaa ole o ke Aupuni he lehulehu, he mea keia e hookui mau ana i ka noonoo o kela me keia mea kuleana ia Hawaii nei.  Eia kakou ke ike nei i na pilikia o ka imi loaa o ka aina, ke pa nei ka hune a ke uwe nei kela me kia imi loaa o ka ohana no ka nele mai.  Ma na wahi a pau, he hookahi no olelo, he nui ka pilikia.  E kaumaha ana na mea a pau, koe wale no ka poe e noho ana iloko o ka oihana aupuni, a akahi no a komo mai ke kanalua i kekahi poe o lakou.  O kahi pono a me kahi loaa uuku e pahola nei i ka aina, mailoko mai ia o ka hokua nui o na mahi-ko; na keia hana a me namahi e ae e hoomau nei i ke ola o ke Aupuni, a me ke ola o ka lehulehu.  He hauoli loa makou ke hooia ae ina he wahi hunehune kekahi o keia ola, mai na hana mai a na kuhina.  Aole he kumu nui e ae o keia wi o ka aina i na loaa e pono ai ka noho'na o keia au malamalama, o na hookele wale no.  He nui no na kumuhana e hoopuipui ai a ke kokua ai ia kakou, ina keia Aha Kuhina i manao io e hoolilo i ko lakou hooikaika ma ia ano.  Aole he wahi hana hookele e hoohoihoi ana i ke kanaka e hoao i kumu hoowaiwai hou aku.  Hookahi no mea nui i ka houpo o keia Aha Kuhina, o ka malama i ko lakou mau pono, a me ka pono o na hoa o ia pupuu hookahi.  Ma kahi e ola ai lakou, malaila ka hoopapau o na hoolilo, ma na alanui a ma na hana e ae hoi e pono ai ka lehulehu, aole iho la he hiki.  Ke alanui ka mea e hiki pono ai ka ke kanaka mau hana, ke waiho hemahema nei, a ke kauoha paa ka i hiki aku i na Luna Alanui, e oki ka hana.  Mai Hawaii a Niihau, me he la, aole he wahi hana e hookoia nei e keia Aha Kuhina no ke kokua ana a me ka hooholo mua ana i na hana e ulu mai ai ka pomaikai o ke kanaka a me ka aina.  He nele loa no paha keia poe i ka noonoo ana i kekahi kumuhana e hiki ai ia kakou ke mahalo aku.

 

 

Leo paipai.

 

Ke paipai ia aku nei na Ahahui Imi Pono Karisitiano o ka Paeaina nei, he mea pono i na luna nui o ia mau Ahahui e paipai i na lala a hoala ae hoi i na hana pono, a e hooholomua i ka Ahahui ma na hana pono.  E hoomaopopo pono i na lala a pau, oiai oia kekekahi alanui kupono e hoolaka mai ai i na opiopio a me na ui ma na hana pono.

 

No ka mea, ke kokoke mai nei ka wa e hui ai na Ahahui O. I. P. K. a pau o ka Paeaina ma Honolulu nei ma ka mahina o Iune, malaila e hoike mai ai na Elele i koho ponoia e na Ahahui i ka lakou hoike no ka holomua a me ka ole o na Ahahui, nolaila, he mea pono e hoolohe ia keia leo paipai.

 

A. P. KALAUKOA.

Kakauolelo

 

 

Ke Kapena me na Sela.

KE POHOLO ANA O KA MOKUAHI "KULAKAUHALE O PARISA."

 

Ma ka la 3 o ka mahina i hala ua poholo a nalowale loa ka mokuahi nui Kulanakauhale o Parisa ma na kapakai o Sepania ma ke Kaiwaenahonua, ma o kona hookui ana me kekahi mokuahi okoa iloko o ka manawa e uhi paa ana ka noe ma ka moana.  I ka wa o ka hookui ana, ua pakele aku he 38 o na ola i pakele ma o ko lakou lele ana iloko o ke kai, a he 24 o lakou i make pu aku me ka moku, oia ke kapena me na sela.  O ka poe a pau e lana hele ana ma ke kai, ua pau lakou i ka hoopakeleia e na waapa o ka moku i hookui pu ai, a iloko o ka wa pokole loa, ua nalo koke ka moku iloko o ka hohonu o na moana.

 

Ua kapiliia ka mokuahi i poino aku la a hooliloia no ke aupuni o Farani, a e holoholo ana mawaena o Farani a me na aupuni ma ka hikina loa.  E hali ana oia he huina nui o na waiwai i kona wa i hookui ai, a ua paa keia moku i ke pani hakahaka ia.

 

O na poino a pau i ikeia ma keia ulia ana, he oi aku ka weliweli.  Ma ka manawa i halawai pu ai na moku, ua pahu ae la ka maku o ka moku poino a ikeia aku la na kino kanaka e lele ana i o a ianei, a haule aku la iloko o ke kai he mau kino make a iloko o na minute 3 mahope o keia hookui ana, ua nalowale koke aku la.

 

 

Make o A. Unna

 

Ma kela pule aku nei i hai pokole aku ai makou i ka make ana o Mr. A. Unna, kanikela Denemaka ma ke alo alii o Hawaii nei, a no ka pomaikai o na makamaka heluhelu, ke hoike aku nei makou i kana mau hana i kamaaina ia a me kona ano.

 

Ua hanauia oia ma Elasinore, Denemaka ma ka makahiki 1830, a he keiki oia na kekahi ohana Iudaio waiwai.  I kona wa opio ua ao ia oia ma na ike o ka oihana lapaau, a i ka makahiki 1848, komo aku la oia i ka pualikoa e hele ana no ke kaua, a ua loaa koke he kulana lutanela iaia.  Mahope iho o ke kaua, ua hele malihini mai la oia no keia mau mokupuni i ka makahiki '53, a noho hana aku la malalo o kekahi haole e lawelawe ana i ka oihana kalepa maanei.  Mahope koke iho no ua hele aku oia no Lahaina a noho hana aku la me kekahi haole kalepa, a aole no i liuliu loa, ua hele aku oia no Hana, Maui, i ka makahiki 1862, a lawelawe iho la i ka oihana mahiko malalo o kona mau lilo ponoi, a iloko o kona mau hooikaika kino ana ma ia hana, ua loaa ka noho'na kuonoono iaia.

 

Ma ka makahiki 1876, ua loaa mai iaia ka hookohu mai kona aupuni mai he kulana kanikela maanei, a ua noho oia iwaena o na kamaaina Hawaii me ka oluolu a me ka maluhia.

 

Iloko mai nei hoi o keia mau la ua loaa aku kona kino i ke onawaliwali, a ma na hoomailo loihi ana a ka nawaliwali maluna o kona kino, ua make aku la oia ma kona home ponoi.  He wahine kana he keiki, he kaikuaana, a me ka huina nui o na makamaka e noho kaniuhu nei nona, a aole no i poina na kamaaina Hawaii i ka hoomanao ana nona ma o kekahi o kana mau olelo kaulana, "Ua noho au ma Hawaii nei i na makahiki he kanakolu kumamalua, iloko o ke aloha, ka maluhia me o'u mau makamaka a hoa'loha Hawaii."

 

 

KELA ME KEIA.

 

Ua hoopukaia ae ka hoike a ke Kuhina Waiwai e pili ana no na loaa a me na lilo o ke auuni mai Aperila 1 1884, a hiki i Maraki 31 1885, a ma keia e ike iho ai ka lahui i na hana a ka aha kuhina e ku nei a me na loina a pau o ka lakou hana e pili ana i na ahuai a me ka hoomaunauna ana i na dala o ka waihona, a penei no ia :  O na loaa o ke aupuni mai Aperila 1, 1884 a hiki i Maraki 31 1885, he $1,301,070.46.  Na dala i aie ia iloko o ka makahiki i hala, he $184,600.  A o ke koena ma ka Waihona Apr. 1 1884, $2,220.42; a o ka huina pau, he $1,487,890.89.

 

Na lilo.  O na lilo o ke aupuni mai Aperila 1 1884 a hiki i Maraki 31 1885 he $1,476,033.75; a ina e hoolawe ia mai keia huina no loko o ka huina maluna ae, e koe ana ma ka Waihona mai Aperila 1 1884 he $11,857.13 wale no, a he mea kahaha no ka lahui ke ike iho oia wale no ke koena dala ma ko lakou Waihona.  A he hoike ana mai keia a ke Kuhina Waiwai ke emi hope nei ke aupuni ma kona mau loaa, a ke pii mahuahua aku nei na lilo.  A me he mea la, o ke koena i ikeia ma Apr. 1 1884 oiai ka ahaolelo e noho ana, ua ikeia ma ka hoike a ke Kuhina Waiwai imua o ka Hale, a  oia huina no ka i ikeia ma keia hoike ana, a heaha la ke koena iloko o keia mau la e kaukoo nei ua haalele mai paha i kona ipuka hale, a hele aku ma ka huakai hoi ole mai.

 

Ua nui na leo mauliawa e pa-e mai nei mai na apana kua aku nei o kakou, a mai na mokupuni mai no hoi, e pili ana no ka hana lapuwale a ka ona rama e holapu ana i na kanaka me he ahi la a e wawahi ana i ka noho'na maemae o kela me keia ohana.  A oiai ke hoopuka aku nei ke aupuni i na laikini kuai rama akea no na mokupuni a o kahi hoi o na leo mauliawa o ka lehulehu e ikuwa mai nei, he mea maopopo, aole i pakela ae ke kaniuhu o ka wahine i kana kane ma ke kaua, ka makua hoi i kana keiki, a o ke keiki i ka makua, ke ike aku i kona make ana ma ke kahua kaua no ka pono o ka aina hanau, mamua o ka ike maka ana aku e waiho mai ana iloko o ke kio lepo o ka ona rama ka mea i like me ka makani puahiohio e puhi ana i na mea a pau o ka honua e loaa ana iaia, pela ka ona e ulupa ana i ke kino o ke kanaka, e haawi ana i ka uku hana a pau i loaa no ka waiona, a pela aku.  He make ma ke kaua a he pono nui ko ka ohana mahope mai ke aupuni; he make hoi iloko o ka ona, aka, he noho'na ilihune ko ka ohana mahope.

 

 

He moeuhane oiaio.

 

He kanaka, Rikasona ka inoa, no Louisiana.  He kanaka maikai a mahalo ia ma kekahi mau mea.  He kanaka hoomaloka no nae.  He haipule kana wahine.  Hele mau oia me na keiki i ka halawai ma na la pule.  Aole nae i hele iki ke kane.  Ua hoowahawaha loa i ka ke Akua olelo.

 

I kekahi ahiahi olelo oia i kana wahine, Apopo e hele pu au me oe i ka halawai e hoolohe i ka haiolelo a Ioane Lane.

 

Ma ia po ua moe oia i moeuhane kupanaha.  Ua komo oia iloko o kekahi pahu hou, ano pahu kupapau.  E lana ana oia ma ka muliwai o Misisipi me ka nele i ka mea e ola'i.  Aole emo a paholo oia me ka pahu ilalo i ka wai.  Ke ala no ia o Rikasona a kaahele i kona keena.  A moe, a moe hou i ua moeuhane nei.

 

Ma ke kakahiaka, olelo oia i kana wahine, He moeuhane kapanaha ka'u i ka poe nei, aka, he mea lapuwale nae.  Aole liuliu a loohia oia i ka mai.  Kii ia aku ke kauka.  Olelo ke kauka, Ina he mau mea hooponopono kau e wikiwiki i ka hooponopono ana, no ka mea, pokole kou manawa ola.

 

Pela anei e ke kauka?   E make ana anei au?  Ae, aole e liuliu a e make no oe.  Hoole loa Rikasona, aole au e make.  Ke aa nei au i ke Akua mana, a ia Iesu e pepehi mai ia'u.  Pela no oia e hoole ai a loihi.  Alaila, huli oia i kana wahine a olelo, E lawe mai i kau baibala me na buke Karistiano au a waiho maluna iho o keia papa.  E lawe mai hoi i ka'u mau buke kue i ka aoao Karistiano, a waiho pu me kau.  Ua hana ka wahine pele.  Alaila, olelo ke kane, Aole au i kanalua iki no kou ano Karistiano.  Iloko o keia mau makahiki ehiku, aole oe i hana i kekahi mea pono ole.  He kulana maikai wale no kou.  Ina e haalele ana au ia oe, eia ka'u kauoha ia oe, e hoomau no oe ma kou ano Karistiano, e aloha ana a e malama ana i kou Akua.  E lawe oe i ka'u mau buke kue i ka aoao Karistiano, a e hoolei ia iloko o ke ahi, ano, imua o ko'u mau maka.  Na ia mau buke i pepehi mai ia'u.  Aole o'u makemake e pepehi lakou i ka'u mau keiki.  Alaila, olelo oia i kana wahine, Pehea la e hiki ai ia'u ke make a halawai pu me kuu Akua?  Ua hoowahawaha no au i ke Akua, a ia Iesu, mai kuu wa uuku mai.  Ke aa nei au ia laua e pepehi mai ia'u.  Ke ala no ia ona a olelo, Ua piha keia keena i na daimonio.  Mai ae ia lakou e lawe aku ia'u.  Hele mai na kauwa e kokua.  O ka luaahi ko'u kuleana a mau loa.  Aka, ina ua paa ko ke Akua manao e pepehi mai ia'u, mai kanu ia'u maanei ma ke aoao o Misisipi.  Ma kahi e kanuia'i au.

 

He mau hora i moe ai oia me ka hoomainoino loa i ke Akua.  A olelo, o ko'u mau hoa kahiko, ua haalele lakou ia'u.  E noho pu oe, e ka wahine me au, a pale aku i na daimonio.  Iesu Kristo, aole au e halawai pu me oe.  Ua ike au, ua make au, make, make a mau loa no.  Aole au e ike hou ana i ka'u wahine me ka'u mau keiki ma keia ao, aole hoi ma kela ao.  Pela oia i make ai.  Ua hookomoia kona kino iloko o ka pahu kupapau.  Ua hoaoia e lawe i kahi e e kanu ai, aole nae i hiki.  He makani nui ma ka moku liilii, me ka ua nui.  Ua haule ka pahu iloko o ka muliwai o Misisipi.  A pela i hookoia'i ka moeuhane o Rikasona.  Unuhia e Hawaii.  E. P. HAMMANCE.

 

 

Auhea ka malamalama hoike aku ai?

 

He Hinedu e manao ana e huli i ka aoao Karistiano.  Haawi ka misionari iaia i ke Kauoha Hou.  Ua ike oia i ka heluhelu.  Mahope iho, e hele ana kekahi kumuao.  I ka hookokoke ana i kahi hale ma ka hora 10 o ka po, lohe oia i ka mea e heluhelu malie ana i keia mau huaolelo, "E hoike aku i ka malamalama."  Hamau iki oia, a olelo iaia iho, E hoike i ka malamalama.  Auhea ka malamalama?  Aole i loaa ia ia'u.  Pehea e loaa ai ia ia'u?  Iini au e loaa ia.  Owai kei?  O ua Hinedu la i loaa ke Kauoha Hou.  E heluhelu ana oia i ka mokuna elima o Mataio.  Komo no ke kumuao iloko o kona hale, a noho iho me ua Hinedu nei, a ao aku iaia ma ia po no ka malamalama oiaio, o Iesu me kana olelo.  Ua pauhia na lala e ae o ka hale i ka hiamoe.  Mahope iho, ua bapetizoia ua Hinedu nei a lilo i haumana na Iesu, a i mea hoike aku i ka malamalama imua o na kanaka.

 

Ke hoopili ana.  Ua loaa no ke Kauoha Hou a me ke Kauoha Kahiko i na kanaka Hawaii, a ua loaa no ka heluhelu, a ua heluhelu no e like me keia Hinedu, aka, aole i loaa ka malamalama i kekahi poe, aia no lakou iloko o ka pouli.  I ko lakou hele ana ua uhi ia lakou i ka pouli; ka pouli ka lakou e hoike ana , aole ka malamalama.  No ke aha?  No ka mea he mau ipukukui lakou aole nae he aila iloko, aole hoi he uwiki e aa ana.  He kia pouli, a hiki ole ke hoomalamalama ia hai.

 

E hoohalike keia poe me ia Hinedu, e imi i ka malamalama, e hoopiha ia i ka malamalama mai ka Uhane Hemolelo mai.  E hele a kuka pu me na kahunapule, i hiki ke ao ia a hoonaauao ia, i makaukau e hoike aku i ka malamalama io imua o ke ao nei, e makau i ka hoike aku i kekahi mea me he malamalama la, he malamalama hoopunipuni nae.

 

Ke hai aku nei oe, Eia ia'u ka eke dala, e kii mai a lawe.  I ke kii ana e wehe a nana, aia hoi he dala oiaio ole.  Nui na kaula hoopunipuni e olelo ana, eia ia makou ke ola.  He make nae e loaa ana ke hoolohe a hahai.  E ao kakou o puni i na kaula wahahee.  H. M.

 

 

Nau ponoi no e hana.

 

He ui nona na makahiki he 16, ua hele i ka halawai ma ka la Sabati, a lohe i ekolu haiolelo, aole nae i ala iki kona manao, aole paa iki kekahi pauku baibala hookahi.  Ma ke ahiahi lohe hou oia i kekahi haiolelo, a pau ka halawai, hele ke kahuna a hopu oluolu i kona lima a ninau no kona uhane, a ua paipai iaia e imi e mamua i ke aupuni o ke Akua me kona pono.  Ke ala no ia o ka manao o ua ui la a lilo oia i kanaka no ke Akua.

 

He papa kula Sabati kana, he keikikane ma ia papa, aloha nui ke kumu iaia, he wahi pauku baibala kana i ao aku ai iaia a paanaau loa, eia ua pauku la, "Ke ike nei oe ia'u e ke Akua."

 

Pili mau ia paku iaia ma na wahi a pau, a ma na hana a pau, a lilo i mea e  huli ai oia i kanaka no ke Akua.  I ka hele ana o ua ui nei ma ke alanui, lohe i kekahi kanaka malihini e hailiili ana i ka inoa o ke Akua, ninau oia i kona inoa, a i kahi i noho ai, a leta aku iaia, a hele i ehiku mile,  a haawi ia leta iaia.  Ma ia leta ua mihi ua malihini nei i kona mau hewa a pau a lilo i kanaka no ke Akua.  Pela oe e ka hoahanau hookahi, nau ponoi no e hana i ola kou hoalauana.  H. M.

 

 

 

NA KOKUA A KA PUALI MAKAI O HONOLULU I KA LUAKINI O KAUMAKAPILI.

 

W. H. Tell                   $1.00

Ku                   1.00

Kanohokai                   1.00

Kaluai              1.00

Haiku              1.00

Ai@ono                      1.00

Lena                1.00

Alawa              100

Piena               1.00

Moke               1.00

Moehao                       1.00

Hina                1.00

S. K. Kahimoku                      1.00

Moke               .50

Pelekaluhi                    .50

Keliikuewa                  .50

J. Kauhane                  .50

Kaleikoa                      .50

Puakalehua                  .50

Kumano

Kaiena             .50

L. K. Koeleele             .50

W. N. Hokii                .50

Kohiana                       .50

Kamauna                     .50

H. Holoua                   .50

Kalili               .50

Kaapuiki                      .50

Kaua                .50

Keaka              .25

Poao                .25

Naniani                        .25

Wahaokaale                 .25

Waipa              .25

Kahawaii                     .25

Huina              $22.50

 

 

 

NA HOOLAHA HOU.

 

G. L. FITCH, (KAUKA PIKA.)

 

Ua wehe iho nei au he Keena Lapaau ma Alanui Maunakea, Honolulu, Helu 70, a e loaa no au ma ke Keena ma ka hora 9 a ka hora 12 o ke kakahiaka o kela a me keia la, hora 5.30 a i ka hora 7.30 ahiahi.  2007-y

 

 

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

 

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

 

KEENA HANA: alanui Kalepa.  tf.

 

 

 

MA KE KAUOHA.

 

OLELO HOOLAHA:            Ke papa loa ia aku nei na kanaka a pau aole e auau ma ka Kawa (kiowai) o Kapena, Nuuanu, a ma na ano e ae paha e hoohaumia ai i ka wai, a i ke komohewa ana paha ma na wahi e pili ana.  O ka poe kue i keia hoolaha, e hoopii ia e like me ka piha pono o ke kanawai.

 

CHAS. B WILSON.

Luna Wai.

 

Aponoia

CHAS. T. GULIKA.

Honolulu, Mar. 25, 1885.

2117-4ts.

 

 

 

HOOLAHA PA AUPUNI.  I keia la ua hookohuia o J. A. KIMEONA, i Luna no ka Pa Aupuni ma Kailua, Kona Akau, Hawaii, ma kahi o Poheepali.

 

POOMAIKELANI,

Kiaaina o Hawaii.

Hilo, Hawaii, Mar. 13, 1885.

20t8-3ts.

 

 

 

HOOLAHA PA AUPUNI.  I keia la ua hookohuia o WILLIAM HOOKUANUI, i Luna no ka Pa Aupuni ma Waimea, Hawaii, ma kahi o J. H. Nahiwa i waiho mai.

 

POOMAIKELANI,

Kiaaina o Hawaii.

Hilo, Hawaii, Mar. 13, 1885.

20t8-3ts.

 

 

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA.  O makou o na hooilina o D L Keliikuli i make ke papa a ke hookapu aku nei makou i na palena a pau o Hoopuloa e pili ana me Milolii, mai ka uka a ke kai, a me ka aoao e pili ana me Papa, aole e hele wale na holoholona maluna o Hoopuloa, oia na pipi, lio, kao, hipa, puaa, hoki, kekake, a o na ano holoholona no a pau loa, a ina e loaa aku na holoholona i na ona maluna o ka aina i papa ia, e hopu ia a hoouku ia no $1.00 o ke poo.  Ua kapu pu no hoi na kahakai mai Pukawa@-iki a hiki i Namakahiki a me na i-a; aole e lawe na kane, wahine na keiki, i na opihi, limu, aama, a o na i-a no a pau e pili ana ma ia mau palena i hookapuia a aole no hoi e e hele wale na kanaka a pau ma ia mau wahi, a e hooko no makou i ke kanawai maluna o ka mea a mau paha e kue ana i keia.  Ke hookohu pu aku nei makou ia Kaulahao, Panila, Makelo, i mau luna nana.

 

D L WALIA KELIIKULI

Hoopuloa, S. Kona,.  Apr. 3, 1885, 2tt8 3t.

 

 

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o KELIIAUA (w,) no Hilo, Hawaii, i make.

 

Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a JOSEPH NAWAHI e noi ana e hooiaio ia ka palapala kauoha hope a KELIIAUA (w,) no Hilo, Hawaii, i make; a ua waihoia mai no kela palapala i ka Aha.

 

Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la mua o MEI, 1885, i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oi kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i na noi la a me na mea kue ke hoike ia.  F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko H. P. A.

 

Hilo, Hawaii, Mar 24, 1885.  20@8-3ta.

 

 

 

NA HOOLAHA HOU.

 

Kuai Kudala

o

NA AINA WAIWAI

A ME NA

KAI LAWAIA.

 

Mamuli o ke kauoha a na Kahu Malama Waiwai o ka Waiwai o Lunalilo, e hoolilo aku ana au ma ke kuai na waiwai i hoikeia malalo iho,

MA KA

POAKAHI la 27 o APRILA, 1885.

Ma ka hora 12 awakea, ma ke Keena Kudala,

ma Alanui Moiwahine, Honolulu.

 

Apana A. 1 2-100 eka; Apana B. 1 4-100: eka; Apana C. 97-100 eka; Apana D. 1 11-100 eka; Apana e. 2 28-100 eka; Apana F. 4 98-100 eka; Apana G. 1 46-100 eka; Apana H. 4 3-100 eka; Apana I. 16 eka.  O keia mau Apana aina mai ia A ia I., aia no ke waiho la ma ke kahakai ma KAALAWAI, mao aku o Leahi, a e huli pono mai ana ma ke alaloa o Kapiolani mai Honolulu aku, a ua kupono loa no ka noho ana, me na wahi auau kai akea e pili pu la.

 

Apana J - Ke Kai Lawaia o KAPAHULU, mokupuni o Oahu.

 

Apana K - Ke Kai Lawaia o KAALAEA mokupuni o Oahu.

 

Apana L - Na Kai Lawaia o WAIEHU mokupuni o Maui.

 

He kuike ke dala; o na lilo no na palapala me ka mea kuai.  E ike ia no hoi na kiii on aApana aiana mai a A. ia J. ma ko'u kudala.

 

E. P. ADAMS.  2116-5t

 

 

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.  Ke hoolaha aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohuia oia i lunahooponopono no ka waiwai o Cpat. Thos. Spencer o Hilo, Hawaii, i make.  Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau he mau koina ko lakou e hoike koke mai me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau ia aku no lakou.  A o ka poe he aie ko lakou i ua waiwai la, e hookaa koke mai.

 

C. S. KITTREDGES.

Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Thomas. Spencer, me ka Hooilina i huiia.

Hilo, Oct. 5, 1884.  2000-6m

 

 

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.  Ma keia ke hoikeia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia ma kekahi palapala moraki i kakauia ma ka la 9 o Feberuari 1882, i hanaia e B. K. Naakaakai o Honolulu, mokupuni o Oahu, ia E. Lindemanno Wailua, mokupuni o Kauai, ko Hawaii Paeaina, a i kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma ka buke 77 ma na aoao 59 & 60 a no ka uhaki ia ana o na kumu aelike ma ua palapala moraki la i oleloia, a no ka hala ana o ka manawa i hoakaka ma ke kanawai, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ma Wailua i hoike ia maluna ae.

 

O ka waiwai e kuai ia aku ana malalo o ua mana kuai la i oleloia, aia no ia ma Wailua, a penei na hoakaka ana:  O kela mau apana aina elua ma Wailua i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 4828 ia Naakaakai a me kekahi mau apana aina lua no hoi ma Wailua i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 4827 ia Noi.

 

E. LINDEMANN.

Ma o W. C. PARKE kona loio,

Honolulu, Apr. 16, 1885

 

 

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI MA KA WAIWAI O KAHULIAIKAUA.  E ike auanei na kanaka a apau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohu pono ia me ka mana e ka mea hanohano A. Fornander lunakanawai kaapuni apana elua H. P. A. ma ka la 6 o Aperila 1885, a mamuli o ka aie o ka waiwai o ka mea i make no na koina o ka aha a me ka aie uku komisina o ka lunahooponopono, nolaila, e kuai kudala aku ana au i na waiwai paa o Kahuliaikaua i make he ekolu apana aina ma ka la 15 o Mei, 1885, hora 12 awakea, ma ka hale hookolokolo ma Pukoo, i Molokai, oia hoi 1 apana kalo, 2 apana kula kahawai, a he alani ka waiwai e ulu nei maluna o na apana kula kahawai a me kaulu.  E lilo no i ka mea koho kiekie, he kuike ke dala; na ka mea i lilo e uku i na palapala hoolilo.  E ike ia ke kii o ua mau apana aina la ma ka hale inu kope o Ahau pake.

 

J W M POOHEA.  2020-3t*

 

 

 

HOOLAHA KAI LAWAIA.  Mai keia la aku, ke hookapu a ke papa loa ia aku nei na kanaka a pau loa, aole e ehele a lawaia maluna o ke kai o ke ahupuaa o Pulehunui, ma kahi e pili ana me kahi i lilo i ka Waikapu Sugar Co., o hoopii ia ma ke kanawai.  E hoolohe ka pono o pilikia auaanei.

 

W. H. CORNWELL.

Luna nui o ka Hui Mahiko o Waikapu.

Waikapu, Maui, Aperila 8 1885.  2020-4t.

 

 

 

HOOLAHA.  O na pono a me na kuleana a pau loa o Mr. CHAS. H. WOOLMINGTON ma ko makou hui, ua hoopau a hooki ia aku ma ka la 5 o Ianuari, 1885.

 

Honolulu, Apr. 1 1885.

B. F. EHLERS & CO.

 

 

 

HOOLAHA.  Ua ae ia a hoaponoia aku o Mr. C. D. J. BATRAM i hoa no ko makou hui, Honolulu, Apr. 1 1885.

 

B. F. EHLERS & CO.  2020 2t.

 

 

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o H. PAKEOKEO, o Honolulu, Oahu, i make.

 

Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

 

No ka mea, ma ka la 23 o Maraki M. H. 1885, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Loa a H. Pakeokeo, i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko ia Naneo w., ua waihoia mai e Naneo (w) i oleloia.

 

Nolaila, ua Kauoha ia o ka POALUA oia ka la 14 o APERILA M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale ma Honolulu, oia ka la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua Kauoha houia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

 

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Maraki, 23, 1885.

 

A. F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

Ikea e HENRY SMITH, hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.  2117-3t.

 

 

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau, ma ka la 2 o Aperila, A. D. 1885, ua hoonohoia mai au e ka Hon. Abr. Fornander Lunakanawai Kaapuni Apana 2, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Ikeole (k,) o Kaanapali i make, o ka poe ana i aie ai, a me ka poe i aie mai iaia, e hoike koke mai lakou iloko o na malama eono, a i ole pela, e hoole mau ia no.

 

J. A. KAUKAU, Luna Hooponopono o ka waiwai o Ikeole (k) i make.  2019-3ts.

 

 

 

LIO KOMOHEWA.

 

HE LIO puakea ka i komo ae i ka pa o Paleka ma Puunui, i ka Poakahi nei, oia ka hao kuni malalo o ka hulu ai.   E hiki i ka mea nona keia lio ke kii mai a lawe aku me ka hookaa mai i ka uku o keia hoolaha.  E ninau ma ke Keena o ke KUOKOA.  2020 3ts.

 

 

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI: E ike na mea a pau ma keia hoolaha, ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o WM. BELL, o Kohala, Hawaii, i make.

 

O ka poe a pau he mau koina ko lakou no ua waiwai la i oleloia, e waiho koke mai i ka lakou mau hoakaka kupono a me na hooiaio ana i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na mahina eono mai ka la aku e puka ai keia hoolaha, a i ole pela e hoole mau ia no lakou.

 

A o ka poe he mau aie ko lakou i ua waiwai la i oleloia, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho ma kona Keena hana ma Alanui Kaahumanu, Helu 4, Honolulu.

 

J. AUSTIN.

Luna hooponopono Waiwai o Wm. Bell.

March, 5th, 1885.  2014-@@

 

 

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o KAHULIAIKAUA (k) Moakea, Molokai, i make.

 

Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala @@@ a J. W. M. POOHEA, k Luna Hooponopono o ka Waiwai o KAHULIAIKAUA (k) no Moakea, Molokai, i make, e noi ana e haawiia @@ laikini e kuai kudala ana i ka waiwai o Kahuliaikaua, i mea e hookaaia ai na aie o ua waiwai la.

 

No laila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKAHI, oia ka la 6 o APERILA, 1885, ma ka hora 9 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua mea la a me na mea kue ke hoikeia.

 

ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

Lahaina, Mar. 5, 1885.  2@@@-@@

 

 

 

OLELO HOOLAHA: No ka mea, ua hookohuia ka mea nona ka inoa ma lalo iho nei, e ka Mea Hanohano ABR. FORNANDER, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae aina, i Lunahooponopono no ka waiwai o PEELUA (k), Ka@@ Koolau, Maui, i make aku nei.

 

Nolaila, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i aie mai ia Peelua (k) e hookaa koke mai i ka lakou mau aie ia'u; a o ka poe hoi a pau a Peelua i aie aku ai, e hoike koke mai ia'u iloko o na mahina eono; o hoole mau ia ka lakou mau koi ana.

 

MAHIAI.

Lunahooponopono Waiwai o Peelua (k).

Wailuku, Maui.  Feb. 27, 1885.  2015-4t.

 

 

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana oka Waiwai a Petero Wahakane, o Hilo, Hawaii, i make kauoha ole.  Olelo kauoha mamuli o ke noi a ka Lunahooponopono Waiwai no ke kuai ana kekahi Waiwai Paa.

 

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana ma ka Palapala Noi a w. Austin Whiting, Lunahooponopono Waiwai o Petero Wahakane, i make e noi ana e kauoha ia oia e kuai i kekahi waiwai paa o a mea i make i oleloia, e waiho la ma Hilo a me Hamakua Hawaii a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke kanawai e ae ia ai e kuai ia ua waiwai paa la.

 

Ua kauohaia e hele mai na pili koko o ka mea i make me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka Poakahi ka la 27 o Aperila 1885, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka oleia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua waiwai la.

 

A ua kauoha hou ia e hoolahaia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia'i i oleloia, iloko o ke KUOKOA a me ka Hawaiian Gazette he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.  Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Maraki 16, M. H. 1885.

 

BENJ. H. AUSTIN,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie

Ikea: HENRY SMITH, Hope Kakauolelo.  2010 @@

 

 

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o KAANAANA (k) o Honolulu a me Waimanalo, Oahu i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

 

No ka mea, ma ka la 2 o Aperila, M. H. 1885, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa a KAANAANA i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha, a e hoopukaia hoi ka Palapala Luna Hooponopono me ia Palapala Kauoha i pakui pu ia, ua waihoia mai e Pelekini (w.)

 

Ua kauoha ia, o ka POAKOLU ka la 29 o APERILA, M. H. 1885, ma ka hora umi o kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ka Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hooloheia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua kauoha hou ia, e hoolahaia no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

 

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii pae aina, Aperila 2, 1885.

 

L. MCCULLY, Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea: HENRY SMITH, Hope Kakauolelo.  2019-@@

 

 

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o APO (k) no Hilo, Hawaii i make.

 

Ua heluheluia a ua waihoia ka Palapala Noi a L. SEVERANCE ka Luna Hooponopono o ka ka waiwai o Apo (k.) no Hilo Hawaii make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i koe i ka poe i pili, a e hookuu iaia me kona hope.

 

Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a paui, ke pili, o ka POALIMA, oia ka la mua o MEI, 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.

 

F. S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.

Hilo, Mar. 24, 1885.  2018-3t.

 

 

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o MAKAHUHU (w) no Kihalani Hilo, Hawaii, i make.

 

Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a B. H. NALIMA (k,) e noi ana e hooholoia na hooilina o ka waiwai o MAKAHUHU (w), no Kihalani, Hilo, Hawaii i make kauoha ole, a e hoonoho iaia i Lunahooponopono no ia waiwai.

 

Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POALIMA, oia ka la mua o MEI, 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, ma ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

 

F. S. LYMAN,  Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.

Hilo, Mar. 24, 1885.  2018-@@.

 

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.  Ma keia ke hoolahaia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai iloko o kekahi Palapala Moraki i kakauia i Mei 30, 1882, i haawiia e MOSES KUMALAE o Kaneohe, Koolaupoko, mokupuni o Oahu ia SAMUEL M. DAMON o Honolulu, no ka hoopaa ana i ka ukuia o eha haneri me kanalima dala, a i kakauia ma ke Keena Kakau o Kope o ke Aupuni, maloko o ka buke 76, ma na aoao 72 me 73, a no ka uhaiia o na olelo aelike o ua moraki nei i oleloia, noilaila e kuaiia ana ma ke kudala akea ia aina a pau a me na pono me na pomaikai a pau e pili ana i ikeia iloko o ua moraki nei, mahope iho o ka puka ana o keia hoolaha no ekolu, ma ka hale kuai kudala o Lyons a me Levey, ma Honolulu, i ka POAONO, Mei @, 1885, no ka uhaiia o na olelo aelike o ua moraki nei i oleloia.  O ka waiwai i hoakakaia maloko o ua rmoraki nei i oleloia, a i hoolahaia no ke kuai ana ma ka la i olelo mua ia, aia ma Pau, Kaneohe i oleloia, a oia no ka pana ekahi i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 129, Kuleana 3121, i haawiia ia James Mahony; nona ka ili aina 197 10 eka, koe na kuleana o na kanaka.

 

S. M. DAMON, Mea Moraki.

Wm. R. Austin Loio.

Honolulu, Apr. 2, 1885.  2019-4ts.