Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 16, 18 April 1885 — Page 3

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  M. Jourdane
This work is dedicated to:  Na Hoa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

P@ e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moi wahine me Nuuaunu.

            E hooana muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoo@kaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko @ @ ana makou i keia rula maluna.

            E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA @ Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia @ i keia Keena.

            O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona. Oahu, a me kekahi mau apana @ kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

NA HUNAHUNA

            Ma ke awakea Poakolu nei i holo ai ka mokuahi Mariposa no Kapalakiko.

            E nana ae i na hoolaha hou e puka aku nei ma keia helu.

            E ikeia no ke kii o na mea hoikeike o Hawaii nei ma Nu Olina ma ka puka aniani o ka halekuai o Ota ma.

            Ua hoea hou mai ma ka mokuahi ke kahuli leo lea Mele Kuke mai Kikane mai me ke ola maikai.

            Ua hala aku no Maui ma ka Likelike o ka Poakahi nei ke kiaaina Dominis, a aole no paha e liuliu loa ana.

            Ua hauoli ko Hilo mau makamaka i ka hookipa ana aku ia Rev. Ling Chang kahunapule o ka ekalesia pake ma Honolulu nei.

            Ke hoomaopopo pono ia mai nei na lala o ka hui waapa Kapiolani iloko o keia mau la, a me he la oia kekahi o na hui waapa nui a holomua paha ma keia mua aku.

            Ke pii malie ae nei na paia o ka hale hookolokolo hou e hanaia nei i keia mau la, a he mau la helu wale aku no koe a ike ia aku kona kulana kilakila.

            Ma ka waiwaia mai e haalele ana ka Hoku Ao hou ia Honolulu nei no na paeaina o ka hema ma ka pule hope o keia mahina.

            He mau lono mai Kauai mai e hoike ana he nui ka ino malaila iloko aku nei o kela pule, a ua nui no hoi na wahi i hoopoinoia e ke kai me ka makani.

            O kela wahine i pepehi hoomainoino @a ai e na paahao mahuka ma Kauai a na nupepa i hoike aku ai, ua make mai nei ma o kela mau palapu iloaa iaia.

            Ma ke Kinau o ka Poalua nei i hala aku ai ka Moi a me kekahi mau maka hanohano malihini a me ka ona miliona pu no ke kula o Kamaomao.

            Ke hooia aku nei makou i kau haina nane e W E Nawai no ka nane a J. Kaleimamo i hoopuk@ia ma keia pepa ma ka helu mua i hala, o ka haina me makou e waiho nei ua like me kau.

            Ke puka aku nei makou me ke koena o na nuhou o na aina e i hookaulua ia ai no ka piha loa o ka pepa, a he mau manao hou no kekahi e hookaulua ia ana no keia pule ae.

            Ma keia mau la aia na paahao ke hana nei ma ke alanui Moi a me kekahi mau alanui e ae o ke kulanakauhale, a e ike ia aku ana paha na hiona maemae o na alanui ma keia mua aku.

            Ma ka Elele o ka Poakolu nei i ike ia iho ai he baneko hou ka i hoalaia ae e ka ona miliona a me ka hui, a nona ke kumu paa i hoahuia no 200,000.00 dala, a i hoopaa pu ia me na bona o ke aupuni. O keia anei kekahi auamo?

            Ua hanaia a hoounaia aku nei no Hana, Maui, ka pahu kupapau nani o ke kanikela Denemaka ma Hawaii nei oia o Mr. A. Unna i make; he nui no hoi na makamaka i hala aku malaila no kona hoolewa.

            Mamuli o na hana eleu mau a ka Ilamuku Soper, ua loheia mai ua hopu hou ae oia he puulu pake piliwaiwai, a laweia ae i ka halepaahao. He keu ka hoi a ka lahui hoomano nui wale i ka p@ waiwai, kanawai ole iho.

            Ma ka mahiko o Naalehu, Kau, Hawaii ua pepehiia kekahi kanaka Kilibati i ena i ka rama a mainoino loa e na luna nui o ua mahiko la, mamuli o ke komo ana o ua Kilibati la e hoohaunaele a wawahi i ka halekuai o ka pake.

            Ma kekahi leta i loaa mai ia makou mai ia D Alawa, e hoike ana i ka nui o ka ona ma Puna, he uala ka mea inu, a e ona ana mai na la noa a ka la pule. Ma ia leta no e hoike ana he nui ka poe e huli la ma ka hoomana Ani-Karisto a Maunaloa.

            Ma ka wanaao Poakahi nei i ku mai ai ka mokuahi Australia mai Kikane, me na nuhou e hooia loa mai ana i ka lilo ana o ka inoa moho hoe waapa pukahi o ke ao holookoa ia W.Beach ko Kikane keiki, maka heihei i malamaia mai nei me Hanalana.

            Ma ka Poaono o kela pule aku nei i hoea mai ai na lono mai Waialua mai, e hoike ana i ka ili ana o ke kuna Ehukai ma na pukoa o ke awa. Ua hoolimalima @a kahi mokuahi kolo Kamapuaa no ka haawi ana aku i na kokua. Ma ia ahiahi no, ua kolo2a mai la oia e Kamapuaa no Honolulu nei, a aia oia ma ka uwapo o ka makeke kahi i lapaau ia ai kona mau manuheu.

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei i haalele iho ai ka Hooilina Alii @a Honolulu nei no kana huakai kaapuni ia Oahu nei, ua hala aku oia no W@imanalo a huli hoi mai ma ke ehukai o Puaena.O na pomaikai a pau ma kana huakai kaapuni.

            Ua loaa i kekahi kanaka mauka o Auwaiolimu he wahi ano holoholona i like me ka moo, a i kapaia hoi he rana, a o keia ka holoholona i hoikeia ma ka baibala e pili ana i na hoopai i hookau ia aku maluna o ka aina o Aigupita i ke au e nohoalii ana o Parao.

            Maikai na hana keaka kamakailio maloko o ka Hale Mele hou i ka po o ka Poaono i hala, a me ka Poakahi nei me Poaha. O na mea i hanaia mai e ua poe la, oia na hoolala'o ana, kuwiliwili ana, hooipoipo ana, hakaka ana, a pela aku el like me na nanaina o ke kii e kau nei ma na hale. Wahi hoi a kekahi poe, o Bila Emekona no ka oi.

            O Samuela Kaili, he kanaka Hawaii i lawelawe loihi i ka oihana makai no ke kulanakauhale o Honolulu, no na makahiki he 24; i hoopauia i ka mahina o Okatoba o ka makahiki i hala; ua ikea aku, ke lawelawe hou nei i ka hana i maa me ka eleu, ma ka noho ana ae nei o keia Kau o Aperila. He kauwa lawelawe kupono oia no ka lehulehu, i hiki ole ke auaia na hi@ai piha ana nona, a o ka hoiho@a ana ae o ke kanaka kupono ma ka hana, he hoike ana ia i kona hili@aiia e ka mana haawi ia kulana.

            E paniia ana ka pepa o ka mea a mau mea e hookaa ole ana i ke ola o ka nupepa KUOKOA mamua o ka la I 0 Iulai e hiki mai ana, o ka apana o Honolulu, nei.

Me ka oiaio

H.B. KALEIKUMAHOA

NAMAUU

D. KAHALELUHI

 

 

Na Leta a na Makamaka

[Na Nuhou o na Mokupuni.]

NA HUNAHUNA O KAUPO

            E ka nupepa KUOKOA,

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i kela mau hua e kau ae la maluna. Oiai o oe ka elele mama nana e kukini aku ka lono mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano Kalanipo, e hoike ana imua o kou mau tausani puni mea hou.

            Heluuluulu na ohua o Kaupo ma ka Likelike.--Ma ka Poakolu, Apr. 8, mahope o ka aina awakea, ua ikeia aku la ka Likelike, a mawaho o Nuanualoa, ia manawa ua hoomaka aku la na kanaka e puhee mailoko aku o ka hale o J. N. Kalaola, oia malaila kahi i piha ai o ka lehulehu e inu uala ana, me ka manao la hoi oka Poaha, oia la hoi ka la e hiki mai ai la hoi ua Aliiwahine aukai nei, eia ka auanei e heleuluulu mai ana kela. Holo no ka makua i @na holo, uwe mai no keiki i kana uwe, a e ole o Kamala (w) nana i lawe aku a hiki i Mokulau; eia kahi mea ku panaha, honi aku nei o Kamawae ia Apikaila, olelo mai nei kela, "e aloha haole kaua, oiai ua kokoke mai ko'u manawa e heo ai ma ka Likelike," hu ka aka, me he la paha no kahi bola uala iloaa mai ai ia manao pela.

            Ma ia la no, ua hiki mai ka makai o Kipahulu o J. Maii, i kii mai e hopu ia Palau k. no ke ano opulepule o keia kanaka. He kanaka kamaaina a he kupa hoi no keia ana. O ka lua iho la ia o na kanaka o Kaupo nei i loaa i keia ano mai i keia mau makahiki iho nei.

He ma'u ia mau hunahuna

P. Puhalahua

Kumunui, Kaupo

 

 

EHIA LA LA HANA I KA HEBEDOMA

            E ka pupepa KUOKOA,

            E oluolu mai oe ia'u no'u kekahi wahi kaawale o kou mau kolamu; "eia au o ka Naita puuwai minamina i ka pono oiaio o ke Akua," a nau hoi ia e ahai mama aku a biki i ka Lae kaulana o ka aina paia aala i ka hala, a i ka welo'na ka la i Lehua.

            Ma kahi o ka ninau e kau ae la maluna; "Ehia la la hana i ka hebedoma?

            Ke hoike nei au ma ka olelo oiaio. Ma ka Hui mahi ko o Hakalau, he 6 a 7 la hana i ka hebedoma; i kekahi hebedoma no he eono la hana, a ua pono keia, oiai ua hanaia mai ka Poakahi a hiki i ka Poaono; aka, o ka hana ana mai ka ekahi a ka ehiku o ka la, he mea pono ole ia.

            Mar.8, he hookuu wahie iloko o ka hawai, oia ka hana ma Hakalau Plantation i keia la, he la Sabati.

            Ma ka la 15 mai, he kii ukana a hoopae mai i ka aina mai ka moku kuna Malolo, hanaia no e ia hui keia hana haihai i ka maluhia o ka la Sabati.

            La 29, he oki ko ka hana o ia la ma ia hui mahi ko no, he la Sabati ia.

            Apr 5, he hookuukuu wahie ka hana o i a la, he la Sabati.

            E pono i na hoa hoohialaai o kuu Kilohana, e nana akahele iho ma Puk.20:8--11. O keia hana ana i ka la Sabati, he kue maopopo loa keia i na Kanawai o ke Akua a me ko ka aina nei.

            Ke hooki nei ka Naita o ka welau anu o Hi@edu i kana Makakila hooni puuwai o na tausani heluhelu mea hou kuu Kilohana.

            Ke ku nei ka Naita puuwai oiaio me ka makaukau i na manawa a pau.

James K. Hueu.

Honomainoa, Hilo

 

 

NA HOOHENO O MAUI KOMOHANA

            Ma ke Sabati, Mar. 20, ua hoike ha paha na Kula Sabati o Honokohau me ko Kaanapali, ma ka luakini o Kapiolani ma Kahana, Kaanapali.

            Ma ka Euaneiio a Mataio na haawina. Ka Hoku Ao Nani & Himeni Euanelio kekahi mau himeni i meleia mai; na na Kahu K. S. apana i ninau ma na haawina, na na alakai himeni i puana mai ma na himeni, aohe au mea maikai ole olaila.

            Ke Kahu K. S. Nui D. Kahaulelio ka luna hoomalu o ka la. Ua haawina he mau ninau mai na malihini aku o Lahaina, oia na mea hanohano S. E. Kaiue, M. Makalua, J. Kulailua, & ke Kahu K. S. N. Eleu no na haumana i ka hain o na ninau.

            Lulu dala no Honokohau, $3, Kaanapali, $14, na na malihini aku o ka malu Ulu o Lele, $8, huina he $25.00. Maluhia na hana hoike; ua haawiia he mau olelo paipai a hoookuuia me ka pule.

            Apr. 5, ua hoike hapaha na Kula S. o Olowalu, Lahainaluna, Lahaina, ma ka luakini o Wainee, Lahaina. Ke K. K. S. Nui D. Kahaulelio ka luna hoomalu o ka la. Ua hoomakaia na hana me ka himeni a me ka pule.

            Na Kula Labati o Olowalu a me Lahaina, ua like ko laua haawina me na Kula S. o ka la 29 o Mar. Lahainaluna ma ke Kauoha Kahiko, e pili ana ia Samesona. Ua like no na hana me ko na Kula S. i hoike mua ia ae nei; na na Kahu K. S. i alakai ma na ninau, na na alakai himeni i alakai ma na mele himeni. Nani kela, uleu keia.

            Ua konoia kekahi mau malihini o Kaanapali e ke Kahu K. S. N. e haawi i haawi i ninau ma kahi o keia mau K. S. i hoikeia. Na Mose Meheula i panee ae i keia ninau: Owai la ka inoa o ka Makuakane o Iosepa, ke kane hoi a Maria? Haina, - o Iacoba. O heli, wahi a ka mea nana ka ninau. I keia manawa ua onioni ae la na leo o ke anaina. Ua haawiia na manao paipai, a me ka pule hookuu a ka Rev. A. Pali.

            Hoomaha na malihini ma kahi o ke Kahu Ekalesia o Lahaina.

            Hora 3 p. m. halawai ka Y. M. C. A o Lahaina, malaila hou no na malihini. Ka Peresidena M. Makalua ma ka noho me Mose Meheula, na ka inoa hope i alakai ka olelo paipai ma Mat.5:13, 14. Ua piha maoli no kela anaina i na manao waiwai i paipaiia mai ka poe kokua mai; ua hoi ko Kaanapali me ko Olowalu mau malihini me ka manaolana me he la he la hoike hapaha ia o na YMCA ekolu o Maui K. Nee ia imua a kau i ka pua-aneane.

            Apr. 3, ua noho ka Aha Hoomalu o o Lahaina, e hoolohe i ka hoopii kue a ke Alii ia J B Kaaoao. Ua noi ka mea i hoopiiia mahope iho o ka pau ana o na olelo ike a na hoike ma ka aoao o ke Alii, e hooponee a Poakolu la 8 o Apr. no ke kumu, i loaa kona pale ma ke Kanawai, a i hiki mai kona Laikini mai Honolulu mai; no keia noi ua hoopaneeia.

            La 8 -- Noho hou ka Aha a nana ponoia ka manawa o ka Laikini, no ka malama o Feb. ka Laikini i hoounaia mai e ke Kuhina o ia oihana, aole no na la i manaoia Mar. 25,--31, no ka mea, wahi a ka mea i hoopiiia, i ka la 27 o Mar. ka hoouna i ke dala, ka hiki ana mai o ka Laikini, no ka malama o Feb. Ma ka apua ke ola e na poikii. Pehea keia hana a ke Kuhina? Kahe a-wai ke Samano ia Olowalu.

            Apr. 7, ua noho ka Aha e lohe i ka hihia o Ea, he haole no Lahaina, ua manaoia nana i aihue na dala he 100 a oi ae a Alo pake o Honokohau e noho nei ma Lahaina i keia wa, a ua waihoia i ke Jure. Ua hopu hou ia iho nei no ua haole nei no ka lawe aihue ana i ke kahi mea paahana; Palua ka pilikia i loaa i ka ili puakea.

S. Malihini

 

KO EWA MAU ANOAI

@ ka Lunahooponopono o ke KUOKOA --Me ka haahaa.

            He mau pule i hala ae nei, aia ma Awa, Ewa, ua malamaia he ahaaina kupapapu ma kahi noho o Mrs. Kaanaana, no ka hoomanao ana i ka la i make ai o kana kane.  Ua nui ka ai, ka i-a, a me na mea a pau e lawa ai no ka poe lehulehu no na la 4, a no kapule hookahi paha. Nui na lealea Hawaii i hanaia malaila.

            A ma ia wahi pu no hoi na kanaka i ia e ka uhane ino, a o ka mea hilu loa, o ke Kumukula olelo haole o Waiawa; haalele @ ke Kula, lilo i ka ona. Auwe! Ahea no hoi pau ae na hana hoomanamana a kanaka, he hana lealea ka ke piha ka makahiki o ka waiho ana o ke kino i ka lepo.

            Aole no i liuliu aku, aia ma Kalauao he ahaaina no o ia ano, ua like loa no na hana me kela ahaaina, a malaila pu no ke Kumukula haole o Waiawa ua piha no i ka uhane haukae; e like me ka nui o na la e lealea ai pela no ka nui o na la kula i kula oleia.

            A ma la 5 iho nei o Apr. ma ka luakini o Ewa nei, ua malamaia he hoike hapaha Kula Sabati, nui na hana lapuwale malaila, na himeni haku me na gita, me kekuhi ana o na lima a e haa ana, i kupono ia mau hana no na hale keaka. Nolaila, o ke noi a keia maka peni, e pau keia mau hana h@po. A mai ia la mai a hiki i ka la 7 o Apr. aia no ua Kumu nei o Waiawa i kauhale kahi i ona ai@ a hiki mai ka wa kikoo dala, p@lahala ana ka lima i ke $50. A hea hoi pau ka ona o Hawaii

            P. KAONOHIUL@

 

Na Materia o Kea@kukuiula

            E Ke KUOKOA

            E oluolu kou ahonui e ae mai i kahi kaawale o kou kino lahilahi no ka'u wahi puolo, a oia iho keia:

            MAKE--Ma ka la 15 o Mar. i hala, ua make o Kauleinamoku-liilii, ma Ooma, Kona Akau nei, a eia kahi moolelo kupanaha i ikeia e pili ana no ua keiki make la: I ka wai i hookomoia'i ua mea make la iloko o ka pahu a kakiaia ke pani, noha ae la ke papi, a we he ia ke kino make iwaho. Ia manawa, ua olelo aku la kekahi kahuna Hawaii, e hookomo ia kahi keiki ola iloko o ka pahu i ole e make aku kahi, wahi a ka eepa nei; o ka noha ana o ke pani e ma-na aku ana no i kahi kanaka e make hou. Ua hookoia ka olelo a kela eepa nui, a ho-oia he keiki uuku iloko o ua pahu la, aka, ua uwe kapalili ae la ua wahi keiki nei a hookuuia ae la iwaho. A ina ua hele kekahi iwaho hoi aku iloko, alaila, pi-kai mai la ua kahuna nei. O ke kahuna no keia ka mea nana i lapaau a make ua keiki la. O ka inoa o keia kahuna hoopunipuni, o Ho@, no Kohala mai, a he wahine oia. E ke KUOKOA, eia mai keia a nau ia e hoike ae ma na wahi a pau, i ike iho ai ua eepa nei a me ka poe puni wlae i kana mau pahele.

            Ka Ahahui Opiopio--He oia mau no ko makou Ahahui a ke nee mua nei no ia, a o ka mea e kakau nei ka Peresidena o ka Ahahui. Eleu a makaala na opio wahine a kane, a pela pu no hoi me na keonimana a me na lede maka palupalu o ua malu kukui kaulana nei. Aka aole au e olelo ana o keia ka helu ekahi o ka Ahahui, aka, e hoike ana keia maka peni i ke ano a me ke kulana o ko'u Ahahui, oiai he haawina like ole ko ke@a a me keia Ahahui.

            Nui ka ino--He nui ka ino i keia mau la o na Keau-kaha nei, oia ka makani mai ke Kom. Akau mai, a me ke kaikoo pu. He kupihipihi loa ka i'a, aohe like me mamua, ka hoi luuluu i ke one o Hanakahi; aka, ke hele aku nei nae i na malama i'a o ua aina nei, aia ke ola i ka maka o ka opua, i ka ulu lehua i ke kai e.

            E hoike hapaha hou ana na Kula Sabati o Kekahi nei ma ka luakini o Kameaihoanoia, ma Kohanaiki. Nawai auanei la ke oe o ia la? Aohe hewa o ka makaukau e, o ka haule i ka hope moku ka pilikia. Imua e na alakai o na puali a kau i Kilohana @@poku o Hanalei.

            Ko oukou hoa kauwa iloko o Cristo

C. K. Kapa.

Kohanaiki, N. Kona

 

NU HOU O KO NA AINA E.

AMERICA.

            Ehoike ana he lono, ua hoala ae na apana aina Nicaragua me San Salvador i mau pualikoa no laua a i lako pono me na mea kaua no ka lele kaua ana aku i ka lahui Honduras, a he manawa wale no e ulele mai ai. Ua hoike pu ia ae no hoi aia ka lahui Honduras iloko o na hoomakaukau ana no ke kaua.

            Aia ma na poai okana aina o Amerika Waena ke ulu la na hana kipikipi iwaena o na makaainana. A hiki i ka la 19 o ka mahina i hala, ua ano ikeia aku ke akakuu mai o na hoomakaukau ana. Aia malaila ka mokukaua Beritania Heroine kahi i kiai ai i na alahao a me kekahi mau pono e ae, a ua kauohaia ka mokukaua Amerika Wachusett e kokua mai ma ke kiai ana.

            Ua loaa pu aku no hoi ke kauoha ia Ria Adimarala Jonett o na aumoku kaua hui ma ka moana Atelanika e hele koke aku no Cathagena me Carranquille ma Kolomebia, Amerika, a e kiai i ko Amerika mau pono ma ia mau wahi, ma o na nene kaua e pahola la malaila. A e kauoha pu ana no hoi i kela mau apana aina e hookuu akea ia ka holo ana o na aumoku kalepa o na kanaka Amerika maika hopu pio ana i ko lakou mau waiwai, a e maluhia na pono a pau o na kanaka Amerika ma ia wahi.

            He wahi ano uluaoa mawaena o na paahana e hana nei ma ke alawai o Panama ma o ko lakou mau uku hana, a ua manaoia e pahola loa ae ana na nune kaua ma ia wahi ma keia mua aku.

KE KAUA MA SOUDANA

            Ua kauoha aku o Kenela Osman Digna ko na paele alakai i kona mau puali a pau e hookaulua ka lele kaua aku maluna o na puali Pelekane e paa la @a ke kulana ikaika ia Zarebas ma ke ala aku o Tamai, aka, e hoomau na pualikoa kipi a pau i ka paa ana ma ko lakou kulana no ka hoohaiki ana aku i ka loaa nui ana i na Pelekane na pono ai a me na pono wai no na puali.

            Ma kekahi kahua hoomoana o na paele i haalele ai, ua loaa aku ka huina nui o na kino make o na paele, a ua manaoia ua uuku na pono ai i loaa ia lakou. Ua ike pu ia no hoi me kekahi mau pualikoa o na paele ua lawelawe nui na wahine ma ka oihana koa.

            Mawaena o na koa i make ma ke kahua kaua ma kahi kokoke ia Tamai, ua ikeia ka nui hewahewa o ka make ma ka aoao o na koa paele, a iwaena hoi o na Beritania he 150  i make a me ka nui o ka poe i hoehaia. He nui na lele kaua kimopo a na paela maluna o na Beritania, a ua nui no ka poe i make a hoehaia ma na aoao a elua.

            Aia ma kekahi mau wahi e pili koke ana me Tamai ke kukulu nui la na Beretania i na wahi hoahu o na pono ai a me wai no na pualikoa ma ia wahi. He kokua nui ia i na Beritania ma ka hoomau ana aku i ka nee ana imua o na enemi.

            He kulana ikaika ko na Beritania e paa la i ke ala o Tamai mai Suakima aku, a ua paa na papu ma kela a me keia aoao o ke ala e hiki ai i na paele ke hooke aku i na Beritania. He nui no hoi na poino iwaena o na koa Beritania e noho la iloko o na aina o na paele ma o ka loaa ana i ka mai no ka ikaika loa o ka wela o ka la, a ke hoihoiia la he mau haneri o na koa i loaa i ka mai no Enelani.

            Ua hoike ae o Kenela Graham aia kona pualikoa ma ke kahua a kulana ikaika loa e hiki ai iaia ke ku hookahi imua o kela me keia heluna nui o na enemi e kaua aku ana iaia, a aole oia i kanalua iki no ka loaa i kona puali ka lanakila. Ma ke ahiahi o ka la 23 o ka mahina i hala, ua hoomaka ka nee ana aku o kona puali mai Suakima aku no Tamai, aole nae he mau hoailona no ka lele kaua nui o na paele maluna ona oiai oia ma ke ala no Tamai.

FARANI ME KINA

            He nui ka hopohopoia ka hiki ole i na pualikoa Farani ke paa loihi loa 'ku i ko lakou mau kulana ma Tonakuina, oiai na koa pake e kaua mai ana i ko lakou wahi heluna uuku. Nolaila, ua manaoia e kukala akea aku ana o Farani i ke kaua me Kina, a aia na aumoku kaua Farani malalo o Adimarala Koubeta ke hoohahani la i ke kulanakauhale o Kanetona. Ke hoouna pupuahulu ia la na pualikoa no ka hoopuipui ana aku i na koa e paa la ia Tonakuina mamua o ka lele kaua ana mai o na pake. Ke ala kue pu mai la no hoi ka lahui Ananese i na pualikoa Farani ma Tonakuina. 

            He kulanalana wale no ko na Farani kulana ma Chu a ke waiho la no hoi o Kenela Negrier i ka eha nui ma o kona loaa ana i na mahunehune mai na poka mai a na pake. Aole no hoi i akaka loa ka hiki i na Farani ke paa loihi aku ia wahi, a he kulana kupilikii loa ko lakou hoao ana aku e lele kaua maluna o kahi kauhale o Langson. Aia no hoi ma ke ala no Chu 100,000 koa pake a ua makemakeia no hoi e hiki e lakou malaila mamua o ka loaa ana i na Farani he mau kokua hou.

 

KANIKAU NO WILAMA ADAMS

O kekoolani kapu, o ka hulu o ka manu alii,

O Kahului ka pane poo o Hauwahine,

O Hauwahine kamaaina o Kawainui, ua nui hoi;

Ua uluku, hia-a, i ke aloha o kuu kane,

O kuu kane hoapili i haalele mai nei, ko-o ka pili;

Aole kaua i noho e a hele wale oe, anu au.

Anu ka po ua hala ka mehana, o ke kane,

O kuu kane hoapili ika ua kuahine,

I pili-a, iwaena o ke kanaka, aloha ia,

Haihai i ke aloha iaia, lana-au,

Ka manao, paumako i ke aloha;

O ke aloha o kuu kane, e lei au, a waiho iloko,

Iloko o'u ka mihi, ka minamina, ka lihaliha iaia,

Hopu hewa i ke aka kino wailua, kuhi no au oia;

Aole, o ke aka lau pahaohao o Huikalakapua;

Kuu pua lei haona o kuu kane i hala,

I lele au@, newa aku la i ke ala a ka aalahina i ka pali,

Pali ku mai la Lanihuli na ka ua haao e

Kuu kane lei ahihi lehua o Luakaha;

Aole wale ia uka lipo, kani a ka hinihini leo lea,

E hoolono aku ai maua me kuu kane i ka leo o ke kahuli,

Ke ikuwa la i ka nahele o Kahaukomo e, ua komo hoi;

Ua komohia au i ka eha, ua mala i ka hana e ke aloha,

O ke aloha ia oe e kuu kane kuu hoa kuilima,

I ke kowa makani haao o Nuuanu e, anuanu hoi.

Anu aku la ke Koolau i ka ua me ka makani,

Mehana aku la Kona i ka la, ke kai i Ulakua--

Hoakua mai nei ke aloha o ke ka--ne,

Kuu kane ko'a i ke kai o Mamala, aloha i--a.

A Mamala i ke alahele o na moku, hele o Kauai o lalo,

Hele o Maui o Piilani, puku-kui aku maua me iaia,

I ke ehu kai oka moae, ku, --e pulu maua;--

Kuu kane hoapili i ke kai o Kaiwi, aloha ke kai;--

Oia kai, a ka lae o Haleolono, e ikuwa ana ka manu, ---

I ka ae kai o Kaunakakai -- e kuu hoe; --

Kuu hoapili o ia Kaha, anoai ia wahi--

A kaua e nonoho ai, me Kalani Kapuaiwa, Haku o Hawaii.

Kuu hoikeike, oia o Halehaku, --a kuu aloha ia oe e--.

Kuu hoa hele i ke kula o Kaiolohia ia ka la;--

Mai ke kuahiwi o Maunaloa ke hele;--

O ke ola, a no kanaka ole o Kealaakahewahewa,

O ia kuala one lele o Maohelaia i ka makani;--

Kuu kane hoapili i ke ala kahi o Molokai, --e--Aloha oe.--

Mary Adams

O ke koolani o ka lau kapu, i luhe i ka wai alii,

I kupu i ka wai ma-kanaka o Waiani e,

O kou inoa ia e kuu kaikuaana i hele aku la,

O kona ewe ia, ua ike ka pali kuaololoa o Koolau;

He papa, he kamaaina, ka makua o kakou no laila,

He keiki hanau no Kahua, i ka mapuna i Kalapawai,

No ka onini malanai, makani aloha a ke kupa

He  hoa no ke kini o ka i-a paili kanaka o Kawainui--e--oia,

Ua nui hoi, ua nui ia; kou inoa ia e kunane--e hoi.

A Kawainui i ke neki holu o Mokulana.

E hooluhia ana e kilinoi, makani oka malanai,

Haale aku la ka wai i ke alo o ka mauu kuolohia,

Hiaai ka uhane o kuu kaikunane, walea ilaila--noho no,

Noho a haupu, nana ae i ka lele ae a ka ohu uhi welau pali,

E kokolo ana i ka umauma o ka pali welau nahele,

Pali-ku mai nei hoi loko i ke aloha o kuu kaikuaana,

Kuu kaikuaana i ke kowa makani o Nuuanu,

Mai ka ua haao, hanai pua kamakahala, aloha ia,

Ua wela i ke kihi o Malailua, mohala i ka maka o ka ahihi,

Uo aku la ka maka o ka lehua ula ku nahele,

Nahelehele loko, uluoa i ke aloha,

Kau onio, me he pua lei haona la i kuu maka,

E hoolale ana i ka ukana o ka waimaka, e uwe au,

E uwe aku ai ia oe e kaikuaana--e, e uwe kaua,

E uwe no--e uwe au!

KAAILAMA

Oili me he ao opua la Makapuu i ke kai,

Me he pea no ka waa holo la i ka moana e--

Ka haihaili aloha o kuu mea mea aloha i hala,

O kou hoahanau aloha i haalele mai nei--e, aloha,--

Ua hooko-o mai i ka pili a makou, a hele no.

Ua manawahua kuu hoa ua nonohua, ua hoopale ia'u.

Aohe ano hala o ka hele ana a hala 'ku la.

Ua kau i kanawai, huna ka maka, nalo aku la.

Hala i ke ala o ka Hinihini, kaniku--a--ola,-- (Aole i pau.)

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

PAPA! PAPA!

 

AIA MA KAHI O

 

LEWERS & COOKE,

 

(O LUI MA)

 

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi

E loaa ai na

 

PAPA NOUAIKI.

 

o kela a me keia ana

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A me na Papa Moe nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ana a Pau

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau, Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoemaloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

 

--A ME NA--

 

WAI HOOHINUHINU NANI!

 

O NA ANO A PAU LOA

 

NA BALAKI ANO NUI WALE

 

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana

 

NO KA

 

UKU HAAHAA LOA

 

E like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEAU KUAI

 

E Hele mai! E @ Makamaka

lawa no hoi koo makemake

ka oluolu a @ maikai

 

KA HOOLAHA KUMAU.

 

J. T. WATERHOUSE

(WAIAKAH@@I)

 

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIIL.

 

Ua piha pono me na waiwai makamae

hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

 

Heaha no la hoi ia

 

MALAILA

 

Na Apa Kilika o na ano a pau

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu @oloku,

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu.

Weto@

Leponalo,

Lainakini

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ano a pau,

Na Kihei uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunui a l@

 

Eia hou

 

HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE

 

O NA KANE A ME NA KAMALII

 

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi,

Huluhulu manoanoa a lahilahi,

Na Apa huluhulu a pahee,

Na paa lole huluhulu, kane, me hawai@

Na Pililakeke loaloa a pokopoko,

Na Palule kaula o na ano a pau,

Na Palule keokeo,

Na Palulue kalalkoa,

Na Paleili.

Na Papale wahine i kinohinoh@ me na pua me na hulu nani, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau.

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA

Na Kamaa buti

Na Kamaa pihi,

Na Kamaa huka,

Na Kamaa lahoho,

Na Kamaa weleweka.

 

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIK@

 

Na Noho Italia

Noho pulu mamua

a mahope o kela a

me keia ano.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu i he aiai me he wai. Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva, Aila inu, Aila lauoho, Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE

Keokeo,

Eleele,

Polu

Melemele,

&C., &C.,&C., &C.,

 

Ina Iho Ina Iho.

 

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pehi olo palua

 

Na tabu nui a liilii,

Pakekek nui a liilii,

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kama@ lio

Na moe hao.

Na pela @

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI

Na lako pa,

Pa nui a liilii,

Na bola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi

N ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA NA MEA AI

Palena poepoe,

Palena poepoe pal@

Palena huinaha,

Palaoe o na ano a pau

Na kamano maikai loa ma ka pahu,

Na kamano tini,

Paakai o Livap@l@

Paakai inu,

Paakai hu,

Manu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

 

@@2 o kela mau waiwai ai waiwa

ko'u mau halekuai aole i pau i ka huaila aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou. Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka poomaikai o na kanaka Hawaii me na kauohi mai na mokupuni hookola me ka eleu loa.

J. T. Waterhouse