Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 16, 18 April 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

Ke Keiki Alii o ka welau anu o ke aupuni o Hinedu, ka Hiapaioie o na waoakua lr«ii«lra dle6 Punealia, a o ta hoi nana i ulupa na iua huna o na powa. ( Kakauir no ke KUOKOA.) AHAI A he hora okoa ma keia moe ana, nipo ioa aku ia oia i ka hiamoe kuiipoiipo iauna ole, oiai ua aiako loa ia aku ia oia iloko o na moeuhane pahaohao a hiki wale i ka mana wa i hele mai ai kona makuakane a hoaia iaia ma ke kakahiaka nui. Aia ae Ia ia me ke ano poiuiuhi 0 na maka no ka mea akahi no oia a hooiuolu. Haawi aku ia keia i kona aloha kakahiaka, a pela no hoi ka makuakane i panai pu mai ai; ninau aku la keia i ka nuhou o ia kakahiaka, a hahai mai ia kona makuakane : Oka nuhou 0 keia kakahiāka nui, ua puka mai kuu aikane, oia ka naita kupueu a ahikanana hoi o ke Kaiwaenahonua, a aia oia me kona mau aumoku kaua ma ke awa hooluiu o ko kaua mau aumoku, o keia kanaka ea, oia no kekahi o na naita kupanaha loa. Heaha hoi kona kupanaha ? wahi a ka kakou koa opio i ninau aku ai. Pane mai la kona makuakane : Eia ke kupanaha o ua naita la, he nui iauna oie kona kino, he 15 poe kanaka nana e hapai kana pahikaua, a he kanakolu poe kanaka e hiki ai ke oniu; eia hou keia kupanaha ona, he hookahi pipinona na makahiki eha, aiaila ua lawa ia no kona paina hookahi ana, a he ekolu pipi kona lawa pono 1 ka la. Aia hoi maluna o kona moku alii he ekolu tausa ni naita piiikua, a o ka poe heiu ekahi waie no, he nunui keia naita, he pakela ai, a he ikaika no hoi, aka, o ka oi loa aku, oia kona kaikaina, ka mea e nohoaiii la maluna o na ale kupikipikio o ka moana Iniana, a he nui na aupuni nui a ikaika 1 haule pio malaio 0 ko laua ikaika iua ole, aka, iioko o na la i aui ae e nohoalii ana ka ikaika maiuna o kou makuakane nei, aole loa au i hopo i kona nui, kana pahikaua nui, a me kona ikaika. Ua hakoko pu au me ia, a ua i3aa ia'u ka ianakiia ma ka hoo-

mauia ana o ka paio mawaena o maua iloko o na ia elua me na hora eono, a ua haawi pio mai oia ma o ka ioaa ana aku iaia o na palapu inai ka'u pahikaua aku, a malalo o ka ihiihi 0 ka inoa o kou makuakane nei, kona pono, kona ola, a me kona hanohano. I ka pau ana o na olelo a ka makua kane, ua pane aku la oia, e hauoli ana kakou ke hiki mai ia mau ia kulaia o ko kakou kakeia nei ke nui nae na hoa lealea e akoakoa mai ana ma ua mau la nei. Ia laua e nanea ana, kani mai la ka bele aina kakahiaka a ke kuene, a mahope koke iho o ko laua makaukau ana hiki aku la laua ma ka papaaina a paina nui iho la. Mahope iho o ka paina ana, ua kauoha aku la ke aiii i kona haku puuku e kahea aku i hookalu tausani o na naita uhai, holoholona e hele aku ma na ululaau a lawe mai i na dia wale no a e hoopiha pu i elua pa pipi, no ka mea ua hoea mai nei ke kanaka nunui nana eai a pau poo a pau huelo ka pipi okoa.

Aole he wa i hookaulua ia ai ke kauoha a ke alii e kona haku puuku, oiai ka leo o kana o-le kahea e uwe hone ana i na pahukani o ke tausani naita i makemake ia, a mahope koke iho o ke kuu ana o ka leo maokioki o kana o-le, ua loheia aku la kekahi halulu nui me he kikiao makani b, a ku ana na naita i kaheaia me ko lakou mau pono a pau no la oihana a lakou i ao ai a ailola I ka loaa ana mai o na kauoha apau ia lakou, o ko lakou manawa no ia i nalo koke aku ai iloko na ululaau iloko o ka imo ana a ka maka. Kauoha hou aku la ke alii i kona haku puuku e kahea aku 1 kanalima mau kaikamahine opio o na lua huna o lalo e pii mai i ke kakela e hoomaemae ai. no ka mea o ka la e poni ia ai kana keiki, o ka la ta e aahu ai ka halealii me ka nani nul Ua hooko koke aku la ka haku puuku i ke kauoha, a hoea koke mai ta na kaikamahine opio i kauohaia a nalo aku la iloko 0 na rumi no ka hoomaemae ana me ka ike ole aku i na heiehelena 0 ka naita opio puuwai wiwo ole. Iloko no hoi o ia mau la ua puka aku la ke kuahaua a ke alii i na aupuni e ae maialo 0 kana hoomalu ana e hui

pu mai me ia raa ka Ia e poni ia ai kana keikL Ua ikeia aku la na aumoku o keia a me keia aupuni e holo mai ana, a ua hoopihaia ke awa me na moku a piha pu me ka moana, a o ka poe a pau i hele mai ma na moku no ka hoohiwahiwa ana i ka hanohano oka la e poni ia ai ka kakou koa, aia no lakou a pau maluna o ka moku, a ua kai ka k e po&i ia, ai: aia pu no hoi iwaena o keia mau moku iia kupueu o kela me keia aupunl Ma keia wahi e na makamaka e maopopo ai aia na naila hahai hoiohoiona iloko o na ululaau kahi i wae ai i na dia opio momona wale no, aia hoi na haia wahine iioko o na keena o ke kakela kahi i hoomaemae ai, a aia pu no hoi na aumoku kaua o na aupuni a pau ma ke awa kahi i hooiuiu ai, a o keia mau hiona a pau, oia no ka ke eueu o Hinedu e nalu ana, heaha la ka manao nui o keia mau hiona a'u e ike nei ? a heaha la ka hopena a'u e ike aku ai ? a heaha keia piha pu o ke awa hooiuiu o na aumoku 0 kuu makuakane i na moku ona aupuni e, he kaua anei ? laia e nalu ana no ke kaua, ua puiwa ae la ia, no ka mea, ona manao iloko o kona makuakane no ka poni ana iaia aole loa i hoopu-a iki aku imua ona, a ua moakaka lea paha ia i na makamaka heluhelu o keia nanea, oiai aole i hoike aku ke alii i kana keiki i ka manawa e poni ia ai oia ma na helu i hala mua aku nei o keia nanea. Nolaila, ua kah malie na manao uiuku o ka naita opio a maopopo keia mau hiona.

Ma ke kakahiaka nui o kekahi la ae, ua lele mai la ka naita nunui o na moku kaua o ke Kaiwaenahonua e haiawai pu me kana aikane, a o ka makuakane hoi o ka kakou opio nalta; pu īho la laua a ninau aku ia ua nūfftri nei i ka iam keiki, a ua hoike aku la ke 'lii aia oia iloko o na uiulaau kahi i waiea ai, a o kahi hoi ana e heie mau nei ma na la a pau. (Maanei no hoi ena hoa e hai pokole aku ai ka mea kakau i ke ano nui o keia hele mau ana o ka naita opio iloko o na uiuiaau i na ia a pau, a mai ui-ha na makamaka no keia, a penei kahi moolelo pokoie :) Mai ka ia i hooniaka ai keia heie no ka ululaau a hiki i ka wa i hoea aku ai ka weli o ke Kaiwaenahonua maioko o ke kakela aiii, o ke kolu no ia o na mahina a ka naita i heie mau ai maloko o na uiuiaau ma ke ao ana ma kekahi o

na hana i ao ole ia e ia mamua, a o ua hana la oia no kona hakoko pu ana me na kumulaau nunui, a me ka hoao ana i kona ikaika ma ke oki ana i kekumulaau me ka hauna pahi hookahi a peia pu me ke koi, a ua ike oia i ka holopono ame kona ikaika ma ia hana. Ma keia kakahiaka hoi i hoea aku ai ka naita nunui, ua hala e aku ke koa opio i ka uiuiaau mahope o ka pau ana 0 ka paina kakahiaka, me ka haii pu ana ae i kana pahi me ke kakaka a kona makuakane ponoi i hooiii ai iaia, a e paa pu ana me kekahi koi oki iaau. lioko o keia mau ia ioihi a ke koa opio i hoomaamaa ai, ua oieioia ma keia mooielo ua hiki iaia ke kulai i ke kumulaau nui me kona ikaika, a ua hiki pu no iaia ke uhuki, ke oki hoi me ka hauna hookahi o kana pahi a me ke koi, e oniu ana hoi i kana pahi a kikonikom aku ia ma ka ili o na laau me ka iele poioiei ana o ka maka pahi ma kahi hookahi me ka hikiwawe loa, a ua pana ia hoi e ia me kana pua na mea kolo, na mea holoho--16, a me na mea iele, a hiki aku i ke aka o ke kanaka i hoohalikeia kona nui me ke kino o ka uku ma kahi mamao. Ma keia mau hana a ke koa opio, ua papa loa oia i kona makuakane aole e hele pu me ia, aole ka puuku, aole hoi kona mau ukaii, a oia wale iho no ma kana huakai i ka ululaau, a o ka mea e hooko ole ana ia mau kauoha, he make wale no ka hoopai I ka piha ana o na mahina ekolu a oi o keia ao ana, ua hoiomua kona ike ma ia oihana hou, a oia ka kakou e makahehi aku ai i kana mau hana ma keia mua aku.