Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 18, 2 May 1885 — Page 1

Page PDF (1.92 MB)

This text was transcribed by:  Kawehi Lucas
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIV, HELU 18. HONOLULU, POAONO, MEI 2, 1885 NA HELU A PAU, 2022.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

-----------

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

tf.

-----------

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala

KEENA HANA; Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

-----------

S B. DOLE

LOIO, LOIO, LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala

KEENA HANA; Ma Alanui Kaahumanu.

-----------

DILLINGHAM & CO.

Mau Mea Kuai Lako Hoo

Alanui Papu, Honolulu.

-----------

FRANK PAHIA.

ANA AINA! ANA AINA!!

KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, Kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.      tf

-----------

C C. COLEMAN.

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana Kaa Lio ana, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

E kokoke ia i ke Alanui Papu

-----------

J P. HANAAUMOE.

He Loio a he Koua ma ke Kanawai ma na Aha Hoomalu a Apana o keia Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

-----------

E G. WALLER (WALA)

Mea kuai io bipi ma Alanui Puowaina, ma ka hale i kapaia "Kawaiahao Market," malaila e loaa ai na io bipi momona, a e hoolawa ia a ka makemake o na makamaka.    2006-Iy.

-----------

CHAS H PULAA,

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.     2001-tf.

-----------

JOHN MAIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI MA NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU O KEIA AUPUNI.

Keena Hana me Hon. E Preston (loio P@@han@) ma Alanui Kaahumanau. Honolulu@

-----------

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Helu 8 alaui Kaahumanau-

tf.

-----------

RICHARD F. BRICKERTON.

(PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

KEENA HANA : Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

-----------

W A. KINI.

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu          tf.

-----------

W.C. AKANA (KALAUIK.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi e hana e na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena oana pPake a me  na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Haaliiiamanu.

2010-1t

-----------

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale o na ano a pau, a me @@ @@ pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu.    tf.

-----------

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kope Paahana no ka Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Honolulu.     tf

-----------

S H. MEEKAPU.

Tela humuhumu lole.

HALE HANA; Helu 11 alanui Nuuanu.

-----------

G L. FITCH, (KAUKA PIKA.)

Ua wehe ae nei au he Keena Lapaau ma Alanui Maunakea, Honolulu, Helu 70, a o loaa no au ma ke Keena ma ka hora 9 a ka hora 10 o ke kakahiaka o kela a me keia la, hora 5.30 a i ka hora 7.30 ahiahi. 2007-y

-----------

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki na waiwai paa.

KEENA HANA: alanui Kalepa.       tf.

-----------

 

HE MOOLELO KAAO NO

Ka-Mahina

Malamalama

-----------

Ke Keiki Alii o ka welau anu o ke aupuni o Hinedu, ka Hiapaiole o na waoakua kanaka ole o Puricalia, a o ka naita hoi nana i ulupa na lua huna o na powa.

-----------

(Kakauia no ke KUOKOA.)

        I Ka pau pono ana o na hemahema a me ka hooponopono ana i kana keiki, ua kauoha aku la ke alii iaia e noho ma ia rumi a hiki mai kona mau ukali he 12, a na lakou e hoohanohano aku i ke koa opio ma ka rumi a puka aku mawaho o ka pa alii, alaila komo hou aku iloko o ka huakai o na tausani naita helu ekahi o na lua huna o kona makuakane, a nalo aku la ke alii.

        He leo no ke o-le ka ke koa opio i lohe aku, ku ana he 12 naita i hele wale a lehau i na kahiko alii. I ka manawa a keia poe i ike aku ai i ke kulana a me ka oiwi o ke koa opio e ku mai ana imua o lakou, ua hoopuiwa koke ia lakou me ke ano pahaohao a wehe awiwi ae la i ko lakou mau mahiole a anehe nui iho la e kukuli, aka, poha e mai la ka leo waipahe o ke koa a pane mai la : Mai kukuli iho ilalo e na naita, no ka mea, o ka mea e ku aku nei, he kanaka no ia e like me oukou. Ia wa i kaakaa pono ai ko lakou mau maka a ike pono aku la i ke koa opio, no ka mea, o ka manawa mua loa ia o ko lakou ike ana i ke koa ahikanana o na lua huna iloko o ka nani nui, a me he la he anela e lele mai ana imua o lakou.

        Mai keia rumi aku i kai aku ai lakou me he hiehie nui no ke keena hookipa, kahi a na 'lii, na lede, na malihini @@@ kaulana o na aupuni e lualai ana me ke kau nui aku e ike i ka mea nona ka hanohanao o ka la, a o ka ui hoi a lakou i lohe wale ai a aole he lua. Aia pu iwaena o keia anaina o na malihini na kaikamahine alii o na aupuni i konoia ai, a me na ui ihuanu nohea o na lua huna o ke kakela, a o ka lede ui Wasuviana kekahi a nona paha kekahi hapa o keia nanea a kakou e hooipo aku ai ma keia mau helu mua aku e nee papa aku nei.

        I keia wa a ke anaina e nanea nei a e hooipo pu ana me na iini e ike maka i ka mea nona ka ikaika lua ole a me ka nani lua ole i anapu ae a puni ka honua me he uwila la, ia wa i oili mai aike koa opio me ka nani kamahao a i hoohanohanoia ma o ka ukali ana aku o na naita he 12 me ko lakou mau kahiko alii, a ua hoolele koke ia ka hauli iloko o kela me keia mea o ke anaina, a ka ike ana aku i ke kupueu nona ka la e ku aku ana me kona aahu alohilohi nani, ka ui nohenohea a kona hiona, a me ke kilakila lua ole o kona oiwi.

        I ka ike ana aku o ka ui Wasuviana, a me ke kaikamahine alii a ke 'hi powa o na lalani mauna o Peresia, a o ke alii hoi i kapa iaia iho he liona hae a he olali holo pali no kona mau ululaau na ele polikua, i ka nani o ke koa opio e ku aku nei imua o ke anaina, ua kau iho la na kipona ehaeha a ke kaumaha maluna o olua ma o ko laua haula ana a maule, a ia wa i lulumi aku ai ke anaina ma luna o laua, a no ka hapalua hora paha ka waiho ana o ua mau ui la ma ia ana, ua pohala ae la laua.

        I keia wa i pane ae ai ka ui o Peresia. O ka nani a'u i lhe ai no keia naito opio ma ko'u aina, aole ia i oi aku i ka hapaumi o ka nani a'u e ike maka nei, aka nae, ma ia nani a'u e 'ike maka nei aka nae, ma ia nani a'u i lohe ai, ua hai malule e ko'u puuwai, a ua ala ko loa ia aku ko'u mau iini a me na anoi ana e hele mai a e ike maka a hui he alo a he alo. I ka pau ana ae hoi o keia mau hiona kaumaha, ua nohoalii hou iho la na kipona o ka hauoli a me ke maluhia ma luna o ke anaina, a he manawa hoi ia no na maka e haka pono ana maluana o ke anaina,  a he manawa hoi ia no na maka e haka pono ana maluna o ka oiwi kilakila o ka eueu o Hinedu, oiai kona nani e puai mai ana, a e kaili pau ana hoi i na iini a pau-o na kaikamahine ui a pau e hoekepue mai ana iloko o ke anaina, oiai he wa ia i ikeia aku ai ua mau ihuanu la e hoomakaleho ana na awihi, e lo'u ana na poo, e lou aku ana a lou mai, e oni mau ana na kina mao a maanei, a me he la no hoi aole i nele aku la ka eueu o na puapua.

        Ia lakou e nanena ana ma ka rumi, aia ka haku puuke a alihikaua nui hoi a ka la ke hoonohonoho mai la i na mahele naita o ka Moi, pela no hoi me ke alii Lo Biliona me kona mau naita, ka weli hoi o ke Kaiwaenahonua a me kona mau naita, a ua hoonohoia na mahele naita a pau e like me na rula i maa mau iwaena o na 'lii nui. Ia wa i kauoha aku ai ke alii i kona haku puuku ua makemake ia i hookahi tausani o na naita helu ekahi wale no e kukuluia ma ka laina mai ka puka aku o ka pa laii a hiki i ka puka o ka hale pule kahi e hana ia ka poni no ke koa opio.

        Ua hooko koke ia keia kauoha a ka Moi me ka eleu, a mahope o na hoike ana a ka Moi imua o ke anaina i na mea a pau e hana ia ana maluna o kana keiki, nolaila ua hoonoho kokeia ka huakai poni Moi, a i ka makaukau ana ua kai koke aku la ka huakai ma ke ala no ka halepule mawaena o ke ala, a no lakou hoi na kahiko e panio ana a me na pilali i ka malamalama o ka la.

        (Maanei e na makamaka, e hoakaka pokole aku ai ka mea kakau i na hana poni o ka kakou hiwahiwa, a i kumu e ui-ha ole ai kakou no ia mau hana, no ka mea ua lawa paha ko kakou ike ana i ke ano o ia mea he poni i ka wa i poni ia ai ko kakou Lani Alii, a oia iho la no na ano nui o kona poni ia ana, a no laila, e hoomaka aku kakou i keia nanea ma ka hai pokole ana i na hana ano nui no ka poni penei :)

        Hoea aku la ka huakai poni alii ma ka hale pule anoano eehia o ka haku epikopo o na lua huna, a komo aku la. Hele loa aku la ke alii a noho iho la ma ka aoao o kana keiki a hawanawana aku la ma kona pepeiao i kekahi mau olelo, a oia no ka kakou e ike iho ai mahope iho o ka pau ana o na hana poni mai ka wahi poni mai o ka naita opio. I ka meha ana o ke anaina, aia ke koa opio ma kahi i hana ia nona i ka wa poni. Ku mai la ka haku epikopo a hoike mai la i na hana imua o ke anaina, a ia wa i poniia ai ke koa opio. Mahope o ka pau ana o na hana poni ua ku mai la ke koa opio a pane mai la imua o ke anaina :

        Imua o oukou e na 'lii a me ka poe hanohano, na malihini a me na naita kaulana o kela me keia aupuni i hiki mai, ma ka hora 1 o keia awakea, mahope iho o ka pau ana o ka paina i ka hora 12, e malamaia ana na hana lealea o na ano a pau i kuluma ia kakou, a o ua mau lealea la, oia no keia : He lealea kaka pahi ka mua, koi kaua ka lua, he ihe ke kolu, he newa aku, kaka-laau hakoko, mokomoko, kulakulai apahu laau, a he pana pua pololei ka panina loa o na lealea o keia la; a o ka poe na lakou e kaili i ka lanakila o keia mau lealea a o ka oi hookahi hoi ma ia mau mea, alaila e loaa no na makana a pau mai o@u aku a me kuu makuakane al@i.

        I ka pau ana o kana mau olelo no na hana lealea a me na makana imua o ke anaina, ua pahola hou mai la ia i kona mau lima a pane hou mai la i ke anaina : E ke anaina hanohano imua o ka mea e ku aku nei, ma keia la e lohe ai oukou ma o'u la, a e lohe ai hoi na aupuni ma o oukou la, i ka mea huna mawaena o'u a me kuu makuakane ponoi, na haawina ehaeha i loaa mai maluna o maua, na kuewa hele ana, a pela wale aku, a e hoike aku au ma ka mea pokole imua o oukou penei :

        He mau makua alii ko'u e noho alii ana ma ke aupuni o Hinedu iloko o ka waiwai me ka hanohano nui, a ua hiki ia'u ke pane ae he keiki alii au no kela aupuni ia manawa- -aka, i keia wa a'u e ku aku nei he alo imua o oikou, a aole loa e hiki ia'u ke hapai ae i ka inoa he keiki alii, no ka mea, ua hala na makua i ka make mau, usa lilo aku na pomaikai he nui mai o'u aku, a o ka mea nui paha a'u e hai aku ai, ua lilo ke aupuni a'u i aloha ai a me ka lahui ponoi o ke aupuni malalo o ka mana pakaha wale a ke alii powa Henere Bull o Irelani, ka mea nana i luku i kekahi hapa o kuu lahui, a kipaku aku ia'u me kuu makuakane e noho keuwa maloko o na ululaaua a hiki i kahora hope loa i pauaho mai ai ke ola iaia, ua laawi mai la oia i kana makana ia'u, he pahikaua a me ka pana, a ua kuhikuhi pu mai la ia'u i ke ala e hiki ai i keia wahi, kahi e loaa hou ai ia'u ka lako i na mea kaua a me ke akamai e hiki ai ia'u ponoi ke hoopakele ae e i kuu lahui ponoi mai na hookaumaha wale ana a ka lima pakaha, a aia maluna ona ko'u li'a ana e omo ka huini o ka'u pahi i kona koko, a e koli hoi kona maka hulali i kona io, a eia au he keiki hookama. I keia wa i hooki iho ai ka naita opio i kana mau olelo, a ua ikeia kau la ke anaina holookoa e hoohanini ana i na waimaka, no ka @alo ua a me ke aloha o ka moolelo i hoikeia mai no ke koa opio kona mau maku a me ke aupuni, a o kekahi poe hoi e naauao ana i keia keiki ui waipahi a nani lua ole a lakou i ike ole ai mamua. He mau minute loihi keia hiolo ana na waimaka ua pau ae la ia mau haawina a hoopua ia mai la na hana a pau e ka @ku epikopo a hoi aku la ke anaina me ka heihie nui no ke kakela. (E ho'omanao e na makamaka, o keia ka manao o kona makuakane hookama i hawanawana ai ma na pepeiao o ke koa opio mamua o ka wehe ia ana o na hana poni, e hoike mai i na hana lealea o ia la a me kona moolelo pu, a ua hookoia.)

        Hiki aku la ke anaina ma ka pa alii a noho nui iho la ma na papaaina no ka hoonuu ana i na kohi kelekele a ka puukolu, a i ke kuene pono ana iho o na mea a pau, ia wa no i ku mai ai ka weli o ke kaiwaenahonua a nonoi mai la imua o ke anaina : Imua o ke keiki alii, ka Moi, na alii o na aupuni nui a me na naita hanohano e hele mai, e ae mai ia'u e hookuu ae mawaho o ka papaaina hanohano o ke keiki alii, no ka mea, o ka mea e ku aku hoi i mua o ke anaina, he kanaka ia e lawa ai kona ai hookahi ana me ka pipi holookoa, ma ia kumu e ae mai ia'u e hoi no wau ma kahi i hookaawaleia no'u.

        I ka lohe ana o ke anaina i keia mau olelo a ka nunui, he mea kahaha loa ia lakou, a ia wa i ku ae ai ke koa opio iluna a hoole mai la i kana noi no ka mea o kona hookaawale ia ana ma kahi e hoowahawaha ana ia o ke anaina a me ke koa opio pu iaia, a nolaila ua noi aku la ke koa opia e kauoha ia aku kana mau kuene e lawe ia mai kana ai a me kana i'a ma ka papaaina hookahi, i noho lakou ai pu me ka hauoli. Ma ia mau olelo a ke koa o@, ua ku mai la ka @ a haawi mai la i na hoomaikai ana i ke koa opio a me ke anaina pu, a kenaia aku la na kuena e lawe ia mai kana mau mea ai a pau.

        Emoole ku ana ua mau kuene la me na mea a pau i kauohaia lakou, a noho iho la ke anaina e panipani iho i na hakahaka o ka houpo lewalewa, a aia no na maka hoohie o na kaikamahine ui i na maka hoohie o na kaikamahine ui i ke koa opio kahi i awihi iki ai, me ka hookahu ana i na manaolani pakahi i kela me keia o lakou e lilo iaia ka papahi mua ana ia pua nani mae ole, a o ka pua nona ke ala paoa i na aupuni a pau o Europa. Ma ka aoao akau o ke koa opio e noho ana kona makuakane, a ma ka aoao hema hoi ke alii Lo Biliona, a he mau alina a ka pahikaua ke kau ana makona lae a me ka papalina, a he mau nanaina ano hoomakue kona

        Ma keia wahi e waiho iki kakou i ka nanea pu ana me ke anaina ma ka papaaina, a e huli iki ae hoi kakou no ka hiena o na Lo Biliona, a me kona mau alina maewaewa ma kona mau papalina a me ka lae, a mamua o ko kakou hoomahele ana aku ma keia wahi o ka kakou nanea, ke noi aku nei ka mea kakau e loaa mai na kala ia ana, no ka hoaiai mua ole ana kau ma keia wahi o ka nanea, aka hoi o ka mea nui wale no ia kakou o ka maikai o ka nanea, a nolaila e hoomaka ia penei :

        Mai ka wa i hoi mai ai ka naita opio me na pilikua no ke kakela, ua hala he mau la loihi, a i kona wa hoi i ike ai i na aumoku kaua e pa@i paa ana i ke awa kumoku, ua ala hou mai la iloko o ke koa opio na manao ana e makaikai hou aku i ke ano o na paia kapu o na lua huna e noho hoomalu ia ana e ke alii Lo Biliona malalo o ka honua, a o kahi hoi a kona makuakane hookama i papa loa ai e like me ka hoakaka ana i na helu mua i hala.

        Nolaila, he elima la mamua o kona poni ia ana, a ma kekahi po hoi, ua iho hou aku la oia ma na ala kikeekee o ua lua huna nei, a o ke ala no hoi ana i hele mua ai, a ma keia hele ana a ke koa opio, aole hookahi mea i ike iaia koe wale no ka ilio kiai a ke alii e noho ana ilalo o ua lua huna nei, a he ikaika lua ole ko keia ilio i hoikeia ma keia moolelo, a nona ka ikaika e hiki ke haehae liilii i na enemi a pau e lele aku ana e hoopoina iaia a me kona haku alii, a o keia ilio no ka pu-kaua nui o lalo o ia mau lua huna.

        Komo loa kau la ke koa opio i ka naele polikua o ua lua huna la a hiki i kona ike ana he hiona ano e e kua ana imua o ona e na ia mea i hooku iho i kona mau kapuai no kahi hookahi, a haka po@o aku la kona mau maka maluna o ua hiona kamahao la.

-----------

KA MOOLELO KAAO O

Kahanuopaineki,

Ke keiki alii o ke aupuni o Italia

Ka Olali o na Waoakua o Arabia,

Ka Naita nana i k@kaa na lua huna o na Powa

 

-----------

        MAHOPE iho o ka pau ana o ka lakou makaikai ana i ke kulanakauhale o ke alii opio, ua huli hoi aku la lakou no ka home alii, a ua noho lakou malaila a hala kekahi mau la, ua kena aku la o Kahanuopaineki i na alii o Europa i pii e makaikai i ke kulanakauhale alii o ke alii powa Peka, a ua ae mai la lakou a pau. I kekahi mau la ae ua liuliu ae la ka lakou huakai no ka pii ana e makaikai i ke kulanakauhale hou o ke alii opio i loaa iaia me ka luhi ole, aka me ka oi wale iho no o na mea kaua. Oiai keia huakai ua makaukau na mea a pau, ua hoomaka aku la lakou e pii me ke kaulua ole. Aoli i liuliu, ua ike ia aku la lakou e pii ana ma kekahi huli o ke kuahiwi, a i ke kokoke ana ae i ka hora eha o ia ahiahi o lakou ma ke alanui, he mea e ka hauoli o na alii a me keia huakai holookoa i ko lakou ike ana aku i ka ulu wehi mai o na pua aala ma waho o na palena o ka pa alii, a ua ike pu ia aku la no hoi na puoa nani o ua home alii nei e oiliili ae ana mawaena o ka hihipea o na laau o ua mau kuahiwi anoano la. Emoole, ku ana imua o lakou kekahi mau naita he umi imua o lakou nei e pane mai la me ka leo kuoo : Ma ka inoa o ko makou alii opio a Moi hoi e noho mana ana maluna o na mauna hui, oia ka Moi Kahanuopaineki, ua ae ia na malihini e hele me ke keakea ole ia o ko lakou mau kapuai; aka, inahe uakai keia e kue ana i ka maluhi o ko makou Moi opio, alaila e kaua no makou ma kona inoa a hiki i ko makou lanakila ana a haulu pio paha ma ke kahua. I ka pau ana o keia mau huaolelo a ko lakou alakai, ua poha aku la ka leo o ka makuakane o ka olali opio : Auhea oe e ke alakai wiwo ole, aole keia he huaki na ka mea e, aka na ko oukou Moi opio no, oia a me ka Moiwahine, aia laua mahope o ka huakai, a o ko oukou wa no hoi keia e ike ai i ko oukou Moiwahine; nolaila, e holo aku e hai i na alii o ka hale alii eia ke alii opio a me ke aliiwahine, a me na alii o Europa, i hele mai nei e ike ia oukou a pau, a e hoonoho hoi i makua no oukou i mea nana e malama i ko oukou maluhia. I ko lakou lohe ana i keia mau olelo, hoohuli koke ae la lakou i ko lakou mau lio, a emoole nalowale aku la lakou iloko o ka hihipea o na laau, a iloko o ka wa pokole hoea akula lakou i ka hale alii a hue pau aku la i ka lakou mau mea i ike ai a hauoli ae la lakou.

        Poha aku la ka leo o ka o-le a ka haku puuku e kani wawalo ana a puni ka hale alii a hala loa aku i na lua huna, e kauoha ana hoi keia leo o ka o-le i na tausani naita a pau e hele mai i ka hale alii me ka makaukau i na mea a pau o ka oihana naita, a e hookoia keia kauoha iloko o ka manawa pokole loa. Emoole, ua puni ae la ka hale alii i na tausani naita, me ka ninau ana : Heaha ka makou e kauohaia ae nei? Me ka oluolu a me ka hauoli ko lakou e pane aku ai : I kauohaia aku nei oukou e hele mai no ka hoomakaukau ana i na mea e pono ai no ka hookipa ana mai i ko kakou mau alii opio a me ko laua mau hoa hele ; nolaila, e ku laina oukou ma kela a me keia aoao o ke alanui, a pela pu hoi ma na wahi a pau o ka hale alii, a mai ka puka pa mai hoi a ka puka o ka hale alii, a e malama kakou i ka maluhia o ko kakou alii opio, ka mea hoi nana i haawi mai i ka maluhia o ka noho ana a me ka waiwai, aole hoi elike me ko kakou alii mua o ke aloha ole i na kanaka, a ke manao nei au e pomaikai ana kakou i keia alii opio, no ka mea he oluolu maikai kona mau nanaina. I ka makaukau pono ana o ke anaina, he mau minute pokole ma ia hope iho, ikeia aku la ka huakai o ua opio nei e kamoe mai ana i ka hale alii, a aole no oi i liu iho, komo mai la ka huakai iloko o ka pa alii me ka hiehie nui, a ia wa no i hooho ae ai na naita he mau leo hulo, a ua mele mai la hoi lakou i na mele ole o ko lakou aina hanau; a i ka wa i komo aku ai no ohana alii a pau o Europa iloko o ka hale alii, a o na alii opio hoi ka panina hope loa o ka huakai, ua huli mai la ua olali nei o na mauna hui a haawi mai la i kona aloha ma makaainana a he wa hoi keia i  hooi loa ia aku ai ka hae o ko lakou mau lea, a he hoike ana hoi keia ua pili papa loa ko lakou manao me ko lakou Moi opio. I ke kuu ana iho o ka nae, ua hookipaia aku ka ohana alii e na kamaaina ma ka papaaina, a ma laila lakou kahi i hoopiha ai i ka lua o ka inaina, a e kakahele ana hoi lakou i na kamailio, a pela wale no lakou i hoohala wale ai ma ka papaaina: ma keia papaaina, ua pahloa ma la ka haku puuku i na mea inu o na ano a pau imua o ke anaina; a oiai o "hanale" ua kipakuia aku e "keonifulu," oia hoi ka hoopau ana ae i ka houpo lewalewa, ua hoi aku la lako a luana iho la ma na keena nani o ua home alii nei, a o kekahi poe hoi ua hele aku la hoi lakou e holoholo mawaena o na mala pua, a iwaena o lakou, o na 'lii opio kekahi, a e walea ana hoi laua i ka moani onaona o na pua.

        Oiai ka bele o ke aina-ahiahi e kahea ana kona leo nui i na kamaaina a me na malihini no ka hoi ana aku e paina, a ua uleu aku la no hoi na mea a pau a e nonoho like ana hoi me ka huai pau ana hoi i na mea nani a pau o ua home alii nei, aka nae, wahi a lakou, he nani a maikai na mea a pau o keia hale alii, aka, o ke kilakila a me ka hanohano oke kulana o keia hale alii, a mau tausani hale alii paha o ke ao nei, aole loa lakou i hiki aku i ka hapaumi o ka nani o ka hale alii o ka naita opio, a no ia mea, ua hoi houn no ko lakou mau mahalo ana i ke kulanakauhale alii o ka olali puuwai ahi o na mauna hui, ka home hoi a lakou i luakaha ai no kekahi mau la loihi mamua aku o ko lakou hiki ana i keia hale alii a o kahi hoi a lakou i hele mai ai. Oiai lakou ma ka papaaina, ua hoonuu no lakou i na mea ai elike me ko lakou makemake. A i ka piha ana o ka lua o ka inaina, ua hoi aku la lakou e hooluolu ma ka rumi hookipa, a ua hoohala ia hemau hora ma keia nanea ana a hiki wale i ka hoalii ana mai o ka hiamoe i ko lakou mau lihilihi maka a hookuu ia aku la na mea a pau o hooluolu. I ke ao ana ae, a oiai ua pau ka aina-kakahiaka, ua noi mai la na alii o Europa ia Kahanuopaineki e hookuu aku ia lakou e hele i ka makaikai ma ke kuahiwai, a no ko lakou makemake no hoi kekahi i ke ki holoholona, ua ae aku la no hoi ua opio nei me ka olelo pu aku : Ke makemake nei oukou e hele makaikai ma na kuahiwi, nolaila e hele oukou me ka makaala loa, e hele me na pono kaua, a na ko'u mau naita hou o keia hale alii oukou e malama me ka maluhia a hiki i ko oukou hoi ana mai. Hulo ae la ke anaina nui a hala aku la iloko o ka hihipea o na laau, a e pii ana hoi ma na puu a e iho ana ma na awawa, a uha ana hoi mahope o ka meheu o na holoholona hihiu o ka waonahele.

        Oiai ka huakai a na alii i haalele iho ai i ke kulanakauhale, ua koe iho la na alii opio, ka haku puuku, a me na kiai o ka hale alii. Kukakuka iho la lakou no na mea e pili ana i ka pono o ko lakou noho ana no iamua aku, a ua hooholo iho la ka olali opio i kona manao e hele aku e makaikai i na lua huna kahi hoi o na waiwai he nui wale e waiho ana. No keia mea, ua hoike aku la ka Moi opio i keia manao imua o ka haku puuku, a he hooko wale no kana. Liuliu ae la lakou no ka hele ana aku, a i ko lakou hiki ana aku ma ka lua huna mua, ua piha pono me na waiwai he nui walk; pela ko lakou hele makaikai ana a hiki i ke 38 o na lua huna, a o ka pua no hoi ia. Ma o ka ike kno ana o na alii opio i keia mau lua huna, ua ike laua ua hoopiha pono ia me ka waiwai. Huli hoi aku la lakou no ka hale alii me ka noonoo nui ana i kana mea e hana aku ai no keia waiwai. Huli ae la oia a ninau aku la i kana wahine, Owai la auanei ke noho i Moi no keia aupuni? He mea pono e kahea aku i kou mau ukali a e ninau aku iwaena o lakou i ka mea kupono e noho i Moei no keia aupuni. A oiao na ukali e ku ana imua o laua, ua ninau ia aku lakou elike me ka ua opio nei mea i manao ai e hooko ia ana la hoi, aka, ua hoole like mai lakou a pau, no ka mea aole o lakou makemake e noho Moi maluna o kekahi aupuni oiai ua pili paa ko lakou aloha me ke alii opio a haku hoi maluna o lakou. Ina pela ko oukou manao, alaila e aho o ka alii kau o Poo Hao ke noho i maku no keia aupuni.

        Oiai ka huakai a na alii o Europa i huli hoi mai ai mai ke kuahiwi me ka hauoli, a i ke kuu ana iho o ka nae, ua kahea ia aku la ke Poo Hao a ku ana imua o ke alii opio, a i kona lohe ana i ka manao o kona haku alii  Kahanuopaineki, ua ae mai la oia e lilo i makua no keia mau tausani kanaka, a ma o kona ae ana e lilo oia i Moi no keia aupuni, ua waiho pu aku oia i ka hana ma kona lima oia hoi, e noho oia i makua no lakou @-wi aku oia i kona ike a pau ma na mea kaua, o@i he nui ko lakou hemahema ma ia mau mea. Poha mai la ka leo o ua olo mana nei: O na kauoha a pau a kuu haku, e hooko no au/ ; a ma koʻu ike no hoi e lilo ana lakou a pau he mau koo ikaika nou ma kei mua aku, a e kapaia auanei keia haupuni ke "Aupuni Ahi." I ka pau ana o ka laua kamailio ana me ka holopono, kui ae la ka lono ma na kihi a pua o ka hale alii e hookaulana ana i ka ino o ka Moi hou e noho ana  ma ke kalaunu o ke aupuni. No elua pule ka hoomakaukau ana o na mea e pono ai no ka la e poniia ai ke alii Poo Hao.

        I ka hiki ana mai o ka manawa e poni ia ai ua alii nei, aia hoi he mea maa mau i ka la e poni ia ai kekahi i Moi, e hoike mai no auanei ka lani i kona kalae maikai, a pela no hoi keia, ua kalae maikai ka lani, ua hoike mai hoi na kuahiwi i ko lakou nai, a pela hoi na puu na awawa i ko lakou uliuli poniponi maikai. I ke kani ana ae o ka hora 8, ikeia aku la na puali naita e hookahakaha mai ana ma na huina alanui, e hauoli ana a e lealea ana; a i ka hiki ana i ka hora 9, oili aku na alii hui o Europa me ko lakou mau kahiko piha mai ka hale alii mai me ka hiehie nui, a e hele ana hoi no kahi e poniia ai ka Moi. Ike pu ia aku la no hoi na lede a me na maka hanohano o ua kulanakauhale nei e hele ana no ia wahi hookahi, a oaia na mea a pau e hooluana ana, a e kali ana hoi o ka hiki koke ae i ka manawa e hoonoho ia aku  ai o Poo Hao i Moi. Ike ia kau la ka oili ana mai o na Moi opio a me ko laua mau ukali, a mahope hoi o na Moi opio ka makuakane o ke alii opio a me ke alii Poo Hao, a e ukali ia ana e an maka hanohano o ia aupuni, I ka hoea ana aku o ka huakai alii ma kahi i hoomakaukauia no keai hana nui, ua lhe ia aku la ka leo o na mea kano e uhene mai ana ko lakou mau leo hooni puuwai, a e pu-a like mai ana hoi na mea a pau i na himeni i haku noeauia e lakou, a ua ku maoli no i ke anoano eehia; a i ke kuu ana iho o keia mau leo hooni puuwai, ua ku mai la na alii a pau o Europa ima o ka Moi e poni ia ana a haawi mai la he mau oleloao a hoolanalana no hoi. Pii aku la ke alii Poohao ma ke kuahu poni i ukaliia e kana lede a me ka laua kaikamahine a noho iho la ma ko lakou mau noho i hookaawaleia, ku ae la hoi ke alii opio a hele aku la a kamailio iho la me ka makuakane o ka Wehi o Rusia, e hooili aku ana i na hana poni maluna ona, a huli hoi aku la ma ko laua wahi.

        Ku mai la ua olo mana nei a o ka wa no hoi ia i ku like ae ai na mea a pau iluna, hele aku la oia a ku imua o na Moi e poniia ana a hookau aku la i ke kalaunu maluna o laua, a pane aku la me ka leo haalulu: E kuu hoa kanaka, i keia la e lawe aku ana olua olua i ka hanohano o ka inoa alii a Moi hoi no keia aupuni, nolaila ke ao kau nei au, a pela hoi na ohana alii a pau o Europa, e amala i ke aupuni me ka maluhia, a e noho hoi me ka manao ino ole aku i kou mau makaainana, a pela pu hoi me na hoaʻloha a puni ao nei; nolaila i keia la ua poniia olua i Moi no ke aupuni a i mau makua hoi no keia lahui, a e kapaia hoi Moi o ke Aupuni o ke Aupuni Ahi a mau loa aku. Kena ae la ka Moi o Rusia e lawe mai i na mea ala, a ua hookoia hoi keia kauoha, a puhi ia ae la. Pu-ko ae la ka uawhi o na mea ala i ka lea a o ka wa nno hoi ia i mele mai ai na mea a pau, a hone mae la hoi na leo o na mea kani, a ua ku maoi no hoi : ke anoano eehia. I ke kuu ana iho o keia mau leo nanahe, ua ku ae la ke alii opio ma ka aoaoa akau o ka mea i poniia a pane mai la me ka nanahe olu o kona leo : E ka mea i poniia i Moi no keia aupuni, a me na alii hui o Europa, a me ka pone no a pau i akoakoa mai i keia la, e noho kakou me ke aloha kekahi i kekahi, a pela hoi ko kaku wahi aupuni iwaena o na aupuni nui, e ike ia auanei kakou he mau puuwai aloha kanaka, a e mau hoi ka launa aloha ana mawaena o lakou. --Me ka mahalo.