Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 21, 23 May 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE.

l Oihu, iL\iU c kunou «us no kc poo \n> keu uwnu he K«>tca, aua okloia no i hoi. aOie i hanau keia manu *na keu i Paeaina, a ua uui keu l.ahut l ki hvx* i nianao Ana u mea ? laia e hoolohe pemo am i k* \co o «a roanu neu aia hoi» ua h-uleie loa nrat Uka ino nva ka moana, put n* kukuna o ka Un e hahoa aHU i ka tli o ke kdi a uo e naiKa aoa me ka manaoUna no ka pau o ka piliiu. aia nae, ua ike aku la oia i kekahi >t nmkala e lana mai aiu tiuna o ka iU u ke kai, aia nae i koaa wa i kau :khi> ' aku ai Uuna o vu iimu nei, ua iek' ko*e aku la ua manu Koiea net a kau aua iiuna oka Umukala, aole i liuiu? iho, ua lilo koke ae ta ua iimukala nei t aina a kau aku la ka waa o Kahinaiakekua liuna. heaina haahaa keu eiue pu ha me ka moku umeume nu ke kaiku ono o Kwa H\a Oahu neu <Ata iU>ko o keia wa i ike u aku ai > Kahakaiakekua i ua manu KoUa nei e lele |KKiipuni ana*i u,\ aina nei aole no hoi i liuliu ihti, ike aku !a keia i ka ms nu aole o kana mai e lele mai me h<* ao la e uhi aku an;i i ka nuhmaluma >» ka 1a i ka wa i kuu iho ai ua jjoc nunu nei, aia hoi. ua }Ku>i paa ta ua wiihi ama nei e na manu o keia keia ano, aia t keia wa i ike aku ai o Kahanaiakekua ua makankau na mea ai a }>au i ike <>lc ia ma keia Paeama, me ko ia nei nana ana i na mea ai a pau, ua iilo iu t mea malihini i kona mau maka t a mafKj[»-c tho o kona ai ana, ua kupu ae la ka manao iloko ona, o ka aina nu kem an.i e huli nei, a no kona ano inaluhiluhi, ua hiule aku la no keia hiamoe, a iaia no e hiolani ana iloko o ka aina uhane, ua puiwa koke ae la keia nvai loko ae u kona hiamoe t ke kani a ke Kolea, a iaia i puoho ae ai, aia ua Kolea nei e holoholo ana mao a «wuiui o ua auu nalowale na nina nei, a no ka wa jxiko!e loa, ua nalowale koke ka aina i ke kai.

JC\ PL'A NANI IViv o Keaiohilani, Kahiapaioie Nuumealamame Kuaihelani; ka mea eana i uneuae ia Konahuanui a kaawale o Waolani ka aioa 0 ka poe eepa a pau i noho al Hwpuhiia ( ka l/aku M&0UI0 kau/.iMii Mosc Manu no ki Ku&kiHi. IKA hala arui o na anahulu ehiku, ua hoomaka mai la e pau ke poi ana a kaino maluna ona me kona wahi waa ana i hoomanawanui ai i na inea o ka pilikia, a iaia e hoomanao ae ana no ke kaawaie aku oia mau haawina o ke kupilikii, he mea oiaio, aia ke akahele malie mai la ka pa ana a ka makam me kona mau owili puahiohio, a ke hamau mai la kawaha o na ale ahiu o ka moana, a ke ike aku la keia i ka lipolipo o ke kai elike me kona ano mau, a ke hoomaka ae la e mao kauhi paapu ana a ka noe, a na keia mau hoike i hoopau ae i na manao no na pilikia e hiki iho ai maluna ona iaia maluna 0 ka īlilaumania o ka moana nui akea. A iaia e hauoli ana kona manao no keia mea me ka manao kanalua ole iloko o kot\a puuwai no keia mau jx>ino ana e ike maka nei, oiai, o kona iin nui wale no ia manawa, o ka hooko 'poho wale no iTr'meaiwe"®m^raw !l W laia e Kane ma e holo i UUikaa i ka aina o Kanehunamoku; nolaila, ke ike nei oe e ka mea heluhelu i ko Kaha naiakekua hopohopo ole ma kana huakai moana huli aina, oiai aole ana mau mea kuhikuhi holo moana; aka, ma ka ike a Keaomelemēle i ao ai iaia ma ka oihana kilokilo, a huli aku oia a nana i na hoku paa o ka lani aole ina hoku o ka lewa a me na aouli e ae a pau, a no keia manawa e lana nei maluna o ka ilikai, aia hoi, ua hoomanao ae la oia ma ka inoa 0 Kane ma. Mahoj>e iho o ka pau ana o kana pule ana ma ka inoa o kona mau kupu nakane, lohe aku la oia i ka leo o keka hi manu e kani ana māmua pono o ka ihu o kona wahi waa me he leo la o ke kanaka, na ka leo o keia manu i hoohikilele ai i kona \oanao, ua kokoke paha"oia i ka aina t a i ole, he manuno paha no ka moana e hoi ana i ka aina, a ua liuliu \*-ale ke kani ana a ka leo o keia manu, a no keia wa ana e hoolohe nei, ua pau loa ae la ka uhi ana a ka noe, a tke ia aku la na wahi a j>au o ka moana a iaia e hoh ana mao a maanei kona nana ana, aole oia i tke mai i na kuahiwi o Hawaii, aole no hoi i kekahi aina, a no keia manawa ana e hoolai malei nei, ua iele mai la ka manu a kau iho la maiuna o ke kuapoi o kona waa, a oia kona hoomaopopo* ana i ke ano o ua wahi manu nei he Kolea. 1 keia manawa i ninau aku ai o Ka hanaiakekua i ua manu Kolea nei, me ke kahea ana'ku i ka inoa o na manu: " O kuu manu nui manu aiii, Nana i noho o Ke^lohilani, Iheia iloko o ko mana a ka moo, Mai ioko o Kanemooinanea, O Haiulu ka manu ieie t K&hiki,

ia ia nei m» i k;us ae ai ntaiun.i o kun.i wahi waa, ua )mio koke aku b keu mamuli o ke ahkai a ka nianu, a [»> alua hou keia ma kamoaiu, ua ike hou aku la keia 1 ka bna mai a kekahi bia laan Kou i ka ili o ke kai, a i loa no a kau {K>no kahi waa oia nei o ua laīalaau Kou nei, o ka panee koke ae Lv no ia a lilo ana i ama, a eiike no nw ke>,i ainu mamua, |>ēla iike no na haawma o keia mau ama. Nolaila, ma ka nianao oka mea e hoouuka nei i keia nioolelo, iu hiki no ia kakou ke hoomanao ae t ke ano o keia mau aina i loaa mua la Ka hanaiakekua, oia hoi na aina le{>o manu e noho ia nei e na haole i kumu waiwai no lakou, no ka mea, he mau aina ma ka hikina liema aku oka l'aeaina 0 Hawaii nei, oia hoi na aina lepo ma nu i kapaia ma ko lakou mau inoa kahi, oia hoi o Puakailima, Ulukou, Paukeaho, Kaukahoku a me Enahale a me kekahi mau aina e ae; nohila T ua maoi)o{>o loa rna keia mooleio, oia no keia niau aina i hoīke ia ae b, I kekahi la, ua mao|>o|>o ia Kahanaiakekua, o keia inau ama i loaa bia ma mua, aole ia o ka aina e iiui nei, no ka mea, ua maopoi>o taia na ano a |>au o ka aina mua ana i ike ai me kona mau niohiona nani; nolaila, ua komo mai \& ka manao kaliaha iloko ona, a noia manao ona, ua ike koke no o Kane oia ta me a me Kamooinanea, nobila, tir»a k* bkou ano Akua, ua hiki ia lakou ke kokua niai iaia mai ma ka hoio ana, a no keia manawa aia nei e nalu ana f ua ike koke aku !a keia i ua aina nei e ho ea ae ae ana enai loko ae o ke kai me kona nani nui, e Uke me kana mea i ike mau ai, a no keia uianawa i pau ae ai |oa manao kanaiua iioV-k> ona, a m> keia īwa t oi pakeU ioa aku ai koia nei hoe f an3» me ka ikaika, a oia i hoomau īai i ka hoē aiu a hiki i kona |ae ana t [aina ana e imi nei, a tab nae i pawr aku jai ma l'iukaa, ua ike koke aku b keta U kekahi poe kanaka a/u> keoket» je hohoio mai ana ma na kapakai olinolino me he gub ab paha no Kala|>oni, he lahui kan&ka pekepeke loa keia mai 133 kane ame na «rahine t a he Kupaiii kahi inoou Ua hooukaia he kaua hahana mawaera o na maheie koa kiai o ka puahkoa e alakai ia ana e ka lutanela ēkahi | Hipa. kekahi ona koa oka pua,li [ hokeo makam palalu a t.aaniaomao ma l ka po Pofi*o»o i hala, nwiloko mal o k;» 1 Piipu a lakoii e kbi ana a hala lea mai | iwaho oke aianul He koa ika&a Ika-keia, pela ka hoikew utai; nana aku i- ka ia ona wawae iho bno ka ebu„ |ao na lima hot ka newa. Ua aneane jka e ptha ka hofa o kew kai a ana» a | ua pM ka enemi Boko o ko h kou nau | oka mea hilu loa, i alo *ho 1 b no ka eneim a o ka hemo iho no ia, ia eoai hoī i haaa MU « ka l

O ka Noio ka manu au kai, O ka Eiepaio Kanej*thua, O ka Pueo o ! Hauiili ke Aewa, O ka io nui hooanoanoka Oraao, Ku'u manU o ka Abc ke'u ahiahi, He Moa ka manu Hoaia i ke ao, He Uiili ka maou aki keehi ale, He Koiea ka manu ha* i kona |inoa Nana ia ka atna e ka maka o ka [U He aina o Ulunui Utuuvelmctr He aina no Kartehunameku u f Uiukaa."" 1 ka pau ana o keia olelo aia nei, huli owu la m Kolea net a nana pono , mai ia ia Kahanaiakekua me ke ae o kona poo a huli hou aku ia iama a hooi maka ae Ia e kani pinepine ma kona , inoa. (Ne&ula, ua olekiia ma ka moolek» o keia manu. ina e kahea aku kekahi ; kanaka a mau kaiuka paha i km ino t o /keia maou. ** Maikai Tahiii he ūao