Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 26, 27 June 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

| Kc Ke Jci Alii o ka wela.u anu o ke aupuni | o Hinedu, ka Hiapaioie ona waoakoa kanaka ole o Punealia, a o ka nai- | ta hoi nana i ulupa na iua huna o na powa. ( Kakauir na ke KUOKOA.) IKFJA manawa a ke anaina e pioo la, ua loheia aku.la kekahi haiulu, rne he kapuai la no na tausani lio e ho--10 mai ana; pioloke loa ae la ka ahakanaka i ka ike pu ana aku e puhee liiiii ana na kanaka hah lamalama ahi mao a maanei oke kahua. Oka mea mua a ke anaina i hoomaopopo i na minute mua !oa o ka paio, oia ko lakou ikemaka ana aku iwaena oke poliuliu o na lama ahi he mau naita e walawala iho ana maiiuna iho o na lio, a 0 na heleheiena hoi aohe ike pono ia aku. Mahope koke iho o ia mau hiona 1 ikeia e ke anaina kanaka, ua lohe koke no la koa i ka haiulu a me ka puehu liiiii ana o na kanaka paa lama, a ia wa i kolo malie hou mai ai na ea puanuanu o ka we 11 maluna o iakou, a e nalu ana keia a me keia iloko ona, heaha la keia mau hiona e ikeia aku nei, O ! he keu aku ka weliweii 0 keia mau mea. O keia mau mea a ke anaina e nalu nei, me he moeuhane la e hoopahaohao ana ia lakou, aka aia iloko o ka na ita opio me kona makuakane na manao iana pakahi ua kaa aku la no ka lanakiia ma ka aoao o ko laua mau naita, a 1 0 keia haiulu ano e hoi i loheia he mea malihini loa iaJa laua. (Ma keia e pono i ka mea ka&iu e hoaiai iki i keia mau hiona ano e e ikeia nei.) Oiai na mmute mua loa i ?ie ai na nai* t!r ioaa e itkā ia kar halim i i.ekahi hauna koi ikaika maluna o kona kipoohiwi akau a lele pu aku Ia mai kekahi aku ona naita aahu ulaula. Aole 1 hala he mau minute loihi ke kau ana 0 ka haku powa maluna 0 kona lio, ua haule koke iho la ia ilalo a maule aku ia me ka ehaeha nui. Ma na aoao a puni ua alii powa la, e hakaka ana kona mau naita no ka make a me ke ola, j oiai lakou e kupaa ana ma ia ano me ka hoomanawanui, ua lele like mai la na naiu aahu ulauia maluna o lakou a pau me he mau iliohae pololi ia a haehae ae la ia iakou me ka oi o na maka koi, a iloko o ka manawa pokole i ikeia aku ai na naila e ahu a lala kukui ana ilalo o ka honua me ko lakou alii.

Ma keia haule pio hou ana o na Pelekiuma, ua hoomaalili īa iho la ka inai«ia wela o na ahikanana o na kakela, a ia \va i huli ae ai lakou e hoi no na haie lole, aka ua hikilele koke lakou i ka ike ana aku i kekahi kaoo Uo e puahi mai ana ka holo ma kahi a lakou e ku

nei, a ia manawa i auhee ae ai na ma naolana o ka hauo'i i'oko o lakou no ka lanakila hanohano 1 loaa ia lakou ai alo hoomanawanui ia iloko o ka aaki pouli o ka po, ao na manao koho ia |wa e hele mai ana keia puali naita e luku ia lakou a pau. Aohe ae la he pono i koe ia hkou, no ka mea ua luhi na lala e hiki ai ke lawelawe kupono i na mea kaua, a ua hoike pu mai la hoi na lio i ka nawaliwak Holo ae la ka weliweli i kela a me keia naita e ku ana no ka make, a koe aku paha ko lakou alakai e ku ana me na nanainiuo ke koa a me ka wiwo oieN r o keia puali naita e holo mai nei k.i halulu a ke anaina kanaka i lohe ai a i ka īke ana hoi o ka poe paa lama i keu |K)e, ua hookaawale ae la lakou a mamao mai kahi e ku ana na naila aahu ulaula, me ko lakou manao no o ka hele no keia a halawai hou na maa kaua. j Me ka ikaika i holo mai ai keia puali o na naila a hiki mai la ma kahi a na heana e waiho ana, a me he imo ana na ka maka, nalo aku ia lakou iloko o ka pouli me ke kino 0 ka haku powa, oiai na naita aahu uUula e ku aku ana me ka makaukau no ka hiki mai o ka hopena maluna o iakou.

Oiai ke anaina kanaka e haka pono ani maluna o ke kahua kahi i hanata*i ka paio weliweli ona naita, ua oili ko ke mai !a he elele a ku ana imua oka haku puuku, a hoike mat !a i na mea a pau i hamia a me ke kaa ana o ka la* nakila ma ka aoao o na eueu aahu ula* u!a a ika haule pio ana ona Pelekiuma. Ika lohe ana oka haku puuku i na mea a pau i haiia mai, unuhi koke ae la ia i kana pu dala pumhele a kau

ae la ma kona waha, emoole kani kapa-

lili aku la ka leo «•aiola nanahe o ua pu dala nei a ne-i nakolo ana nja na pahukani o na nai:a, e hai aku ana i ka

| lono e hoopanee na hana leaiea no ke I la ae, a e hoomauia aku hoi a hiki i ka piha ana onaia he kanakolu. Iloko o keia mau leo nahenahe o ka pu a ka naku pui]ku, ua maopopo ka roamanao o ka haku puuku a uje na raea a pau e hana ia aku ana, nolaila ua iiuliu koke mai la lakou ma na laina a hele aku la a ku nia ke a!a kahi e hoi aku ai ka huakai aiii. Huii ae la ka haku puuku imua o ke anaina kanaka e puukiuki mai ana a i ake e lohe i ka nuhou o ke kahua paio o na naiia, a pane aku la : Oka poe nana 1 kaili mai la ka hanohano o na maka koi, na ka puall naua aahu ulaula o na kakela hui, oia ae la ka nahou ano nui o ke kahua paioi a e hoopanee ia ana na lealea kulaia a ka la apopo, .1 pela e hoomau ia aku ; ai a piha na la he kanakolu. I

I keia manawa i hoi aku ai ke anaina kanaka me na leo huro e wawalo ana maloko 0 na ululaau, a aia iioko o kela me keia kanaka i ike pono i na hana lealea o ka ia na manaolana pakahi e loaa hou i na naita ona kakela hui na lanakila mau ana ma na lealea a pau e malamaia aku ana a piha na la he kanakolu. Kamoe aku la no hoi ka huakai alii no ke kakela iwaena o na lamalama kukui e lalapa ana, a i hoopuni ia hoi e na kiai he mau tausani ma kela a me keia aoao o ka huakai alii.

Hiki aku la lakou ma ua home eehia la, a oia no ka hcra umi oka po. Ua hooluana iki iho la ke anaina ahi malo ko o ka rumi hookipa no kekahi mau minute loihi, e hooiuolu ana i ka malu hiluhi ona kino. Ua hoonanea pu ia no hoi lakou e na mea kani o kela a me keia ano, a o na nune nui iwaena o lakou e hoike ana kela a me keia i ke pahaohao o ka mlo koke nna o kc kino i v.u kahua paio aku. A mahope iho o-«a luana kamakamailio ana o ke anama alii, ua ku mai la ka Moi a pane mai la i keia mau huaolelo : Mai keia la aku a hiki i ka piha ana o na la ehma e noho ai ka naita opio, a haku opio o ke kake- i !a nei iloko o ke kapu alii, a mahope aku o ia \va e lawelawe hou ai oia i ka oihana naita. Hala ae la na hora elua ma keia luana ana, a ia manawa i hoalii mai ai ka poluluhi hiamoe ma ko lakou mau maka. Hookuuia ae la na kamailio ana, a hoi ae la kela me keia ma ko lakou mau keena i hoomakaukauia, a iloko o ka manawa pokole ua haule aku la lakou iloko o na kulipolipo moeuhane o ka aina hanau, e hoonipo pu ana me na makua, na hoa'loha, a me na hoolauwili ana ana hihio pahaohao oka po. Haule aku la no hoi ka kakou koa ma kona wahi a hiolani aku ia, a aole i liuliu iho*ka pili ana jho o kona mau maka, loaa aku la iaia ma ka hihio he moeuhane, a penei ua moe la - Ike aku la kona uhane i kekahi kula palahalaha a iaula hoi e waiho mai ana me ka nani imua ona. Aia iwaena o ua kula nei e ulu ana he mau kumulaau loloa, ma ka hikina a me ke komohana. Aia ma ke komohana e ku ana he 12 mau laau me na lau lelo i like rae ke gula, a ua iike wale no ko lakou kiekie. O na laau hoi e ulu ana ma ka hikina he 12 no ia, a ua like no ko lakou ano a me ke kiekie me na laau ma ke komohana, aka, he mau laU ko keia mau laau i aiai e like me ka (iaimana. I kona uhane e hiolani nei i ke kiiohi maluna o keia mau laau nani, ua pa mai la kekahi makani ikaika mai ke kukulu akau mai a kulai aku la 1 na laau no iakou na lau t like me ke daimAna ilalo 0 ka honua a naloaku la ko lakou mau lau me ka hikiwawe iox Ku iho !a ko na uhane me ke pnhaohao ma kahi mamao a ake iho la e hele mai a ike pono 1 ke ano o keia mau mea; aka» oa puo ho koke ae !a ia a ike iho !a he mo?uhane. Noonoo iho la oia ike ano o keia moe ana, a no kona ano maiuhiluhi !oa» ua haule hou aku la i ka hiamoe a hiki wale i ka puoho hou ana i ka leo o ka o-ie aka haku ma ka wanaaa

laia e hoolono malie ana i ka hone a ka o ie hoala kakahiaka a ka haku puu ku, lohe aku la oia i ka nehe ana enai a kekahi mau kapuai wawae ma kona lumi, a hoon>anao ae la ia o kona makua kana na Aole no i huliu, komo mai la ka makuakane ma kona lumi a ike mai la i na helehelena kaumaha maluna o ke koa opio; noho iho la ia ma kona aoao a oinau aku la i ke ano o ka hiamoe ana ma ia po a me na mea ana t ikt al la maoawa i hoik* aku ai ka

kakou koa i kana man me i 1 ike ma ia: po ma ka hihio e iike me hoaiai ana j a ka mea kakau maluna ae i Ika pau ana o kana no | I kana moe, ua kulou iho la ke poo o ka | makuakane ilaio a e *. ae ia ia ilu- | r.i a pane aku ia : E kui keiki aloha, he mea kaumaha ta r u aka ia oe i ke snd o ;r letā rr?e 0 ; hihio au i ike aku la he n.e.i oiaio loa ; ia, a e hoike aku no au i £eia mea hu--Ina i hoikeia mai ia oe ma ka lokomaikai ona iani, a penei ke ano : Ona laau he 12 eku ana ;iia ko A komohana, a no lakou hoi na lau melemele e like me ke guia, he puali naita okoa ia e ku ana ma ke kahua paio i kōia la. a o na laau lau daimana hoi he ' 2 ma ka hikina, o kou poe ukaii pono? no ia, a e ku aku ana lakou i keia la imua o kela puali malihini he 12, a e pau ana lakou i ka haule pio 1 ka malihmi me ka mainoino nu), a he mea kanaiua ka loaa ia lakou he lanakila.