Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 26, 27 June 1885 — KE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE [ARTICLE]

KE MOOLELO KAAO NO KEAOMELEMELE,

KA PUA NAM Il'll* O Kealohilani. Kahiapaiole Noumealaai a me Kuaihelani; ka mea nana i aneune ia Konahuanui a kaawale o Waolaai kaaina o ka poe eepa a pao i noho ai

Hoepukaia t ha kaulana Mose Manu ko ke Kuok^a.

IA Kauhnaukipokii i hoi mai ai mai ieana huakai īmi ia Uiukaa, oiai oia e launa pu ana me kona ohaua a |me na kupuna o lakou a pau maluna 0 ; Waolani, aia hoi ua hai jK)lolei aku la oia i na inea a pau ana i hele ai a hiki wale i kona huli hoi ana mai no ka Paeaina o Hawaii nei, a mahope iho o kana olelo āna, ua kupu ae la na manao iloko o Kane ma a me ko laua mau kaikuahine e hoonoho ia Keaomelemele me kona kaikunane kane me Kaumaili* uia i mau ahi nui a kapu Akua maluna

o na aina a pau o Hawaii nei, a me na aina a pau o Kealohiiani Nuumeaiania me Kuaihelani, a o laua na mea mana

maiuna o na mea a pau o na aina a me kanaka, aia ia laua ka mana nui ma na wahi a pau oka lewa. A ii?ai ia lauae loaa mai ai ka mana ike i ko laua ohana, a e 1110 laua i mau ano Akua e like me Kane ma. A o Kahanaiakekua hoi, e lilo auanei oia i kahuna nui ma na

oihana a pau maluna 0 na aina, a nana e ao aku i na kanaka a pau i kona mau ike a pau ma ka aina a me ke kai, a e kapaia oia he Kaula.

A o Kaulanaikipokii hoi, he oihana hoola kana a me ka puni lealea, a mamuli oia mau hana i puka ai kona inoa me ke kaulana. A oia ka mua loa nana i uhae ke kino make o ke kanaka unihipili, he kino uhane keia i kakuai ia a lilo i makani ke hoi mai a noho iluna o kahi kino kanaka, a oia ka mea i olelo ia ai oia mau ano hana a keia lahui a hiki wale no i keia wa e malauia mai nei no kahi poe o kakou ia mau oihana oke au kahiko. A o keia Kaulanaikipokii ka oi pakela loa ma ia hana. O Paliuli hoi, ua noho no oia me kona kupunawahine me Waka mauka o Olaa maloko o na ululaau oia wahi ma Ha* waii a hiki i kona hopena. Ao ko lakou mau makua, ua liio lakou i niau alii a Akua hoi, a he mau ano papalua ko lakou i kahi manawa, a oia ko lakou mea 1 hoomana ia ai e ka lahui Hawaii nei, Ika holopono ana o keia mau noonoo ana o Kane ina, aia hoi, ua holo koke o Kahanaiakekua maluna o ka waa a pae oia ma Niihau, malaila oia kahi i hoomaka ai e ao i ka oihana kahuna i me na mea a pau ana i ao ai, malaila oia kahi i hoike ai i ka oihana kuhikuhipuuone kakaolelo a me ke kilokilo a me kuhikuhi ana i na kanaka i na ko'a lawaia ma Niihau» a pau kona noho ana malaila, ua holo aku oia a hiki ma Kaula, a malaila oia kahi i molia aku ai i kana mau mohai alana imua o Kane ma a me Keaomelemele, a kapa iho !a oia i ka inoa o kana heiau o Ka- j neneenee.

Aia keia wahi maluna pono ae o ka lua o Kuhaimoana; kahi c huli pono la ma ke Komohana akau. O kahi keia e waiho ai ka hoe a ka poe hoe waa a ka poe kahiko e hoano ai i ko iakou ikaika, % he mau hana kahiko ia na )a kou. A pau kona mau la kapu heiau maluna o Kaula, ua hoi rruī oia a hiki i KauaL Mamuli o mau oihana ike i kaapuni ai oia ia Kauai a ouni me Oahu, a pela no a pau keia mau ama T a ma keia mau hana ike a ua Kahanaiakekua nei, aia hoi, ua apo aku na kanaka i kona ike mal&ma, a nana no hoi i hai aku i na kanaka a pau o Hawaii nei ao!e e ai pu me na wahine i kekahi mau mea t a oia no ka mea nan-i i olelo e houkaawale aku i hale okoa no na wahine no ko lakou wa e mai ai, oia hoi ka haie pe'a. A oia ka raea i noho kapu a keia Uhut a me na'iii, a mahope iho o kona kaapuni ana i keīa Paeaina a kokoke mai i kona ooau la aoo, aia hoi ua hoi oia a noho maluna o Waolani a hiki i kona mau ta hope; aka, o kana mau hana nae a juu, ua ola kona inoa malaila a htki i kem au hou, aole he olelo i koe nona.

I ko Kaulaoaikīpokii hoomaka aaa e ; hek raa kana oihaoa hula a me ke ano lapaao, m nut kona makemake ūena kanaka ma kooa !?o olioli a hula hoi, a ua niki laia ke o!eiu wale aku i ka mea mai ene ka laau ole, a nana no t olelo i na kaoaka. Ina e hoomāna i ka moo i > Akua a loaa paha ka laai ma ia ano, | aUiia, o ka iliooioo, oaakue, keokeo a j ilw»H a m* k« kapa okm, a m* ka

j avrahu, a me kekahi mau mea e ae, oia hoi ka pikai ana a kualima, a pela no iu kekahi mau ano mai e ae, a nana no \ imi i laau he nui o na ano a pau o , keia lahui, a he hapa kiiiu kana, a oia no hoi ka mea nana i hoonohonoho peno i ke ano o na laau, eHke me ke ano o k:\ mai, a ma ia hana oia i kaapuni hou ai i keia Paeaina, a ike oia ua hoolohe ka poe ana i ao aku at, a ua makaukau hoi lakou ma na. lawelawe ana; nolaila» ua hoi hou oia a noho ma \V«o!anL Ua noho oia maiaiia a hiki ika manawa \ hoi ai ka mea nona mo olelo i Kealohilaui Keaomelemele me kona kaikunane Kane, a mamua ae o ko iaua hoi ana, ua hoouna la o Kaulanaikipokii e kii ia PaliuU me kana kane a me kona kahu hanai me Waka a me na aikane ame ko lakou mau makua, ma keia mea ua hoolohe ia kona leo» a no na Ja pokole, aia hoi ua akoakoa like mai la lakou a pau maiuna o Waoiani me Kanema, u pela mhoime Kann» manea-a me poe ohana moo a pau. A oia kekahi la nui no lakou nialuna 0 Waolani. Ika makaukau ana no ka hoi, ua hai mai la o Keaomelemele i kona manao a pau imua o ko lakou mau makua a me na kupuna a me kona ohana no a pau loa, a j>enei kana mau olelo aloha i pane mai ai: F. na makua o makou a me oe ko'u hanau mua me ke kaikunane o kaua, o olua wale no ko'u mea i hiki ai i ke»a Paeaina, no ka pono ole o feo olua noho'na, a na kakou hoi i hele mai mamua a mahope mai na pokii o kakou, oia laua nui ame na makua hoi o kakou. Ma muli o ko kakou noho ana ma keia aina; nolaila» ua hele mai nei ko kakou kupuna Kamooinanea a noho ma keia aina me kona ohana nui; nolaila, i keia la eia ma ua ke hoi nei i ko kakou aina aloha, a e noho mai ana au ma ko'u ano maua Akua, a e ike mau ana no oukou ia'u i ka po a me ke ao maluna o keia lewa ma kuu kino Aomeleinele; nolailo, e noho oukou me ke aloha a me ka oluolu» e nana aku a nana mai; a na kekahi ka olelo malaila e hoolohe aku ai, a e nana i na kupuna Akua o kakou oiai oukou a j>au loa ke noho nei ma keia mau aina, a oia nei ko maua mea e hele hou mai ana e hui me oukou ma keia mua aku, ano hoi e hiki ai e malama oukou i ka leo o laua nei 0 Kane ma ke olelo aku me ko iakou mau kaikuahine, nolaila, o oe e Kaulanaikipokii, e noho oe me ka launa ole t kekahi kanaka a hiki i kou hopena, a 1 pono ole ko oukou noho ana, alaila, o oe no ka mea nana e hele ae e hai ia'u ma Kuaihelani, a ina i ku ka hewa, alaila, na'u no e haawi mai ka hoopai no ka mea e hoolohe o!e ana i ka'u olelo, nolaila, mai hoopoina i ko oukou mau Akua a me ko kakou mau makua. " Aloha oukou." I ka pau ana o keia mau olelo a Keaomelemele, ua haule like ko lakou mau waimaka ne ke aloha paumako me na leo ku-o leo nui ana, aia no iloko o ke--1? luanawa i haawi ia ai ko likou mau aloha hope loa maluna o Waoiam, a no keia wa i olelo iho ai o Kanu ma ia Keanuenue a me Kamoainanea e heihoi ia Keaomelemele me kana kane, aia i keia wa i hoike pau mai ai o Keanue nue i kona mau ano a pau me ka uako ko a me ka punohu a hoaieaie hoi o Kamooinanea i ke kai o ka moana, a hoonauweuwe ae la i ka honua me he I olai la, a pohapoha mai la hoi ka leo o ! ka hekili i kalewa, a kehoholola hoi ka uwila ma na wahi a pau oka lewa. I ka hoike ana o keia tnau mea a pau maluna o Waolaiii oia ko Keaomehne le hoi loa ana ma Kealohilani, a o kona hehi hof>e loa ana ia i keia Paeaina, * iaia i hiki ai ma kona aina, ua lik> aku oia i Akua e hoomana la ai e kona |x>e ohana e noho ana ma keia mau aina, a ua lilo oia i Akua no ka poe kilokilo, a o ko Kikou mau makua a me na kupuna Akua o lakou, oia hoi o Kane ma a me Kamooinanea, Waka, Pahuii, Ka hanaiakekua a me Kaulanaikipokii, ua lilo lakou a pau i j>oe hoomana ia e keia lahu», a pela no u hiki i keia au hou.

I na poe a ;>au e heluhelu ana \ keia moolelo, ua ike ae nei oukou i na niea a r>3u i hoike ia, aia imua o ko kakuu nuu maka rui ouli a mt* n.i hoalwaka o at wahi i kapu 12 he ino.i o n « airta a me ka naha ana o ke kuahiwi o U'.iohini, Koaahu mut a me na wahi e ae he nui wale. Ua ko kakou nant*a ana me ia, aole hoi e hiki ke manao ae e hoea hou aku ana oia n»a na Poaono a pau raa ko kakou nup*pa Klokoa, ka mea nona ka inoa, "Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii. " A ke hai ia'ku nei ka lohe ia oukou e na tausani poe heluhelu, ua pau ka mooklo o Keao» meiemele, aole ia e hou aku 3na me Kahanuopaineki a i»e Ka Mahina Malamalama. Ake haawi nei o Keaomelemele i kona ak>ha ho|>e lc»a no laua. (īiood b\e > Mahope iho o ka pau aua o keia nanea» e puka aku ai ka mo

iMelo o Touerika» ka mea i oldoia he Aneia no ke aupuni o Mekiko, Aia oia a poka aku; alaila, e ike ia no kena mau hoakaka piha me kona kulana hiehie me ka nani nui; nolaiia* o ka wa kupono keia no ka haj>a!aa o keia njakahiki E wiki! E ule 1 V. K hoio W E lele VM A halawa» pu me ka Aneia. Aloha ouJkou. Mo«* AU«u E**