Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 30, 25 July 1885 — Page 1

Page PDF (1.94 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  no ke ku'uipo david robinson

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIV, HELU. 30.     HONOLULU, POAONO, IULAI 25, 1885.                        NA HELU A PAU, 2034.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

W R. KAKELA.

 

@@@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

tf.

 

A KOSA. (AKONI.)

 

@@@ A HE KUKUA MA KE KANAWAI.

He Imua Hooiaio Palapala.

K@@@@ HANA.  Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

S B. DOLE

 

LOIO, LOIO, LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Ma Alanui Kaahumanu.

 

DILLINGHAM & Co.

 

Mau Mea Kuai Lako Hoo

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

 

ANA AINA!  ANA AINA!!

            KEENA HANA: Aia ma alani Moi, @ koko@@@@@ ka Uwapo o Hooliliamanu.

 

C @. COLEMAN.

 

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana Kaa Lio ana, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

@@@             E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

J P. HANAAUMOE.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai ma na

Aha Hoomalu a Apana o keia Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

E G WALLER (WALA.)

 

M@@ ai io bipi ma Alanui Puowaina, ma ka @@@@ upaia "Kawaiahao Market," malaila e @@@@ @ io bipi momona, a e hoolawa ia a @@ @@@ @make o na makamak.        2006-1y.

 

CHAS H PULAA.

 

HE LOIA A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Ko-

k@la Akau, Hawaii.   2001-tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

            LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

            MA NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU O

            KEIA AUPUI.

@@@a Hana me Hon. E. Preston (loio Pe-

@@@@@ ma Alanui Kaahumano, Honolulu!

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mo-

kupuni o Oahu

KEENA HANA: Helu 8 alanui Kaahumanu-

tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

(PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

 

W A. KINI.

 

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahu-

manu, Honolulu.         tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

 

@@ Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake

@@ ke olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi

@ @ hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima

a pela aku ma@@eaena o na Pake a me na

kanaka Hawaii.  E loaa no au ma ke Kee-

na Helu 7, Alanui Moi, ma kahi o kokoke

@@ i ka @@apo a Hualiliamnu.

            2010-1y

            @

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

@@@ kuai papa a me na lako kukulu hale

ua ano a pau, a me na me n@ pono a pau

@@ ka hale.

            Kihi Alanui Moiwahine me Papu.       tf.

 

WILLIAM AULD.

 

@@@ Hooiale Palapala Kepa Pu@@hana

me ka Apana o Kona.

            KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Ho

@@@@.        tf.

 

S H. MEEKAPU.

 

Tela humuhumu lole.

HALE HANA: Helu 11 alanui Nuuanu.

 

G L. FITCH, (KAUKA PIKA.)

 

            Ua wehe ae nei au he Keena Lapaau ma

Alanui Maunakea, Honolulu, Helu 70, a e

@@@ @@ au ma ke Keena ma ka hora 9 a ka

hora 1@ o ke kakahiaka o kela a me keia la,

@@@ @ 30 @ i ka hora 7.30 ahiahi.            2007-y

 

JNO. M. KEALOHA.

 

LUNA Hooiaio Palapala Kopa Paahana

no k@ apana o Kawaihau, Kauai. He

Agena no ka Hooiaio ana i na Palapaia

me ka apana o Kawaihau, Kauai.  He

K@@i@ina Palena Aina no ka apana o

Kawaihau, Kauai, a he Luna Heeke

Mere no ka Pae Aina h@l@@kea.

            1163-1r.

 

Ka-Mahina

Malamalama

--

Ke Keiki Alii o ka welau anu o ke aupuni

o Hinedu, ka Hiapaiole o na waoakua

kanaka ole o Puricaiia, a o ka nai-

ta hoi nana i ulupa na lua huna o na powa.

--

 

(Kakauie no ke KUOKOA.)

 

OIAI ka mahele naita o ke keiki 'lii Matelia i huli hope mai ai a hala na anana he kanalima, ua lilo ia he mea haohao i na naita o na kekela hui, na kupueu hoi a ka naita o ka lima hao kila e alakai ana; i ka mamao pono ana o na naita o ke keiki alii, ua haawi hou aku la no ke keiki alii la he hoailona no kona mau naita e huli a holo aku e halawai me na hoa paio.  Huila like ae la na lio me ka eleu loa, a anapa like ae la ka lakou mau medala kila.  Ia wa i hoopa like ae ai lakou i na kui kepa gula ma ka opi o na lio, a me he oloio ana la na ka pua i panaia, pela ua mau eueu la o na pali powa i heluheluulu aka ai ma ia wahi.  Ike mai la no hoi ka naita o ka lima hao i keia mau hana a ka mahele naita o ke keiki ahi Matelia, nolaila, ua hoolale hou ae la oia i kona mau naita a holo like aku la e hui me ua mau naita la o ke keiki alii.

            Me he imo ana la na ka maka, aia lakou a pau ke paio la me ka enaena loa, e haawi ana kela a me keia i kona ikaika a pau maluna o ka hoa paio; aia na huna ahi ke helelei iho la mai ko lakou mau medala kila mai, o ka poe i moku lihi i na pahi aia ke kaheawai la ke koko; a o ka poe i haule a make aia ke waiho puanuanu la ma ka ilihonua.  Ma keia paio ana ua hoohalaia na hora eha, a ua ikeiu aku ke ano uhalu mai o na aoao a elua, aka, o ka ae ana o kela me keia e haawi pio iaia iho, aole i hanaia pela.  Ua paio kela me keia no kona pono iho, e kupaa ana ma ke kulana i haawiia, a he make wale no ka mea nana e hookaawale mai ia kulana ae.  Oiai na naita ke paio nei me ka hahana, aia no na alakai a elua ke paio pu la ma ka aoao o ke laua mau naita, e hoike ana i ke akamai a pau a me ka ikaika, me ka lana o na manao pakahi e papahi koke ma ia paio ana i ka lei o ka hanohaweo, aka, ua alaiia ae la ia mau iini ana e nau hauna, na pahuna, a me na pale'na akamai.

            Oiai na naita e paio ana me ka ikaika a me ke kuemi hope ole, ua piha pono ae la na hora eha, a ia wa no i pohapoha mai ai ka leo o ka o-le a ka haku puuku e kahea ana'i na aoao a elua e hoomaha.  I ka wa i lohe ai na naita i keia leo kahea a ka pu, ua hoohuli like ia ae la ko lakou mau lio a kamoe pololei aku la no na halelole.  Haalele ia iho la ma ke kahua paio he eha o na naita o ke keiki alii i make a elua i hoehaia, a he ekolu hoi o na naita o na kakela hui i make me ekolu i eha.  Aohe nana ana mai a ke koena naita aku i koe ia lakou nei, oiai o ka lanakila wale no ko lakou  makemake.  I ka ike ana o ka naita opio Mahina Malamalama i keia poe i make a i hoehaia, ua kena koke ae la oia i kekahi o kona mau aialo e holo aku a hapai mai ia lakou ma kahi kupono e waiho ai.  Emoole ua makaukau ae la keia mau kauoha, a kena ae la i kona kauka Io e lapaau koke i ka poe i hoehaia, a aohe hoi olena ana i ka poe i make ua make lakou.

            Nalo aku la na naita i koe aku maloko o na halelole, a eleu koke ae la no hoi o kauka Lo i kana mau kulu laau ola maluna o ka poe i mainoino, a ua loaa koke ke ola iloko o ka hala ana o na hora elua.  I keia wa i nalo aku ai na naita o na aoao a elua me ka hiki wawe loa, ua lilo ae la lakou he mea na ke anaina kanaka makaikai e nune ai i ka like a like o na akamai ma ka oniu ana i na pahikaua, ka lawe'na o na pale a me ka waiho pu ana aku i na ai mahanahana a ka ui.  Ua aneane paha e halapua hora keia hoomaha ana, ua kani aku la ka pu a ka haku puuku i na alakai o na aoao a elua e puka mai ma ke kahua paio, a emoole no hoi ua oili like mai la laua.  Hai aku la ka haku puuku i kona manao o ke kahea ana'ku ia laua e hoopiha hou mana hakahaka o ka poe i make a hoehaia i mau naita hou, a hookuu aku la ia laua e hoi a hoomakaukau no na minute elima mamau o ke kahea ia ana aku o na mahele a elua.

            No ka lawa ole hoi o na naita ma ka aoao o ke keiki ahi Matelia, nolaila, ua kii mai la oia i na naita on a a elua i hoola ia e kauka Lo e pani aku ma ia mau hakahaka, a nolaila, ua manao iho la ia ua lawa iho la kona aoao i ewalu naita no ka paio ana me 12 o kekahi aoao  I ka manawa nae a ka haku puuku i kahea aku ai i na aoao a elua e puka mai, a i ko lakou oili ana mai ikeia aku la aia he ewalu wale no naita o ke keiki alii Matelia, a he 12 hoi naita o ka lima hao kila.  He mea haohao loa keia i kahaku puuku a me ka anaina pu ka ike ana aku he ewalu wale no naita o kekahi aoao, nolaila, ua kauoha hou aku la oia i ke keiki alii Matelia e hoopiha i kona mahele naita a piha ka 12; aka, ua pane mai la ua keiki alii la aole i lawa, oiai, he 12 wale no naita i lawe pu mai ai, a o na eueu no paha ana i manao ai na lakou e kulai i ka ikaika o na moho a pau e ku ana ma ia kahua paio.  (He mea oiaio no ia, ua wae ia mai no e ia he 12 wale no naita o kona aupuni e holo mai no ka malama ana i na lealea por i alii o ka kakou koa a naita opio.)

            No ia mea, ua hiki ole i ka haku puuku ke hoole aku i keia mau hana a ke keiki alii Matelia, nolaila, ua ae aku la oia e paio no na aoao a elua e like me kona mana i haawiia aku.  Kani koke ae la kana pu hoolale a emi hope aku la na mahele naita a elua a mamao pono no na anana he ekolu haeri.  Haawi hou ia aku la ke kauoha e halawai na aoao a elua, a ia wa i kuupau hou mai ai na naita i ka holo o na lio, ke hele la a pii ka e-a leop i ka lewa.  Hui ike ae la lakou a pau i kahi hookahi, a loheia aku la na leo hookikina o na alakai.  He paio ana keia i like me ko ka mua ka hahana a me ka haawi pio ole, a o ka loihi o ka wa i hoohalaia ma keia paio ana, ua aneane he elua hora.  Kahea hou ia aku la na aoao a elua e hoomaha, a me ka hikiwawe loa lakou i nalo aku ai iloko o na haleole, a koe iho la ma ke kahua he hookai o na naita o ke keiki alii i make, a me elua o na kakela i hoehaia.

            I keia wa i wawalo ae ai ka lewa i na leo uwa mahalo o na kanaka no na naita o ua keiki alii la, no ko lakou ikaika a kupaa mau i ke kulana.  Nolaila, ua maopopo ma keia paio ana, e kaa ana no kalanakila ma ka aoao o na kakela hui.  A i ka hala ana o ka hapaha hora ma keia hoomaha ana, ua kani hou aku la ka pu kahea a ka haku puuku, e kahea hou an ai ua mau mahele la e puka mai no ka paio hopeloa ana no ka hanohano o ke kahua paio o ka la.  Oili mua mai la no na kupueu o na kakela hui a ku ana ma ko lakou kulana.  Kali ia'ku nei o ka oili mai o na naita o ke keiki alii Matelia, a i ka hala ana o na minute he elima, ua oili mai la ke keiki alii hookahi a pane mai la imua o ke anaina:

            He mea kaumaha no'u ka hoike ana aku imua o oukou, ua hiki ole i ko'u koena naita ke paio hou aku i hookahi manawa hou i koe, oiai aia lakou ke waiho nawaliwali la ma na haleole, a ua hoolaleale aku nei au ia lakou e ku aku imua o oukou e lealea ai no ka hoohanohano ana i ka ilihia o ka la poni alii o ko oukou alii opio hou, aka, ua hiki ole.  Nolaila, ke hoike aku nei au, ua lawa ae la ko makou paio ana no ka hanohano o ka la.

            Mahope iho o na mea a pau, ua kani hou aku la ka o le a ka haku puuku, e hoike ana ua hoopau ia na lealea o ia la, oiai o ka hora eha ia o ka ahiahi.  I ka lohe ana o na mea a pau i keia leo kahea a ka haku puuku, ua hoomaka'e la lakou e hoi no na home.  Liuliu ae la na hoi ko ke anaina alii huakai no ka hoi i ke kakela, a he mau minute wale no keia liuliu ana, ua ka noe aku aku la ka huakai no ke kakela.  I ka huakai alii no a hoea ma ka ipuka, o ka wa no ia i kani koke mai ai na bele ai na a na kuene, oiai ua hoomakaukau mua ia na mea ai a pau, a o ke kali wale mai no i ka huakai alii a hoi aku.  I ke kuu ana iho o na mea a pau a e hooluolu iki ana no kekahi mau minute ma ka lanai akea o ua kakela anoano la, ua loheia aku la ke kani ana mai o ka o-le a ka haku puuku, a oia hoi ka pahu o-le hoikeike mua ia aku imua o oukou e na hoa hoioli e keia nanea, nona na ki kani ano e ma na helu mua i hala.

            Emoole nalo aku la he mau haneri lio i ka wa pokole loa iloko o ka imo ana a ka maka, a pela wale aku a hiki i ka pau ana o na naita a me na lio i ka naol; a koe iho la ke @@@@a.  Ua @hapaha hora paha keia @@aa he kaua o ke anaina alii, ua nee li@@@@@ ma ka papaaina a paina @@ ae na koa @@ra a lakou e paina ana, a @@@ululaau, a @kui ke punohu mai la ko @@@ na koa @@@@ i ka lewa a puni ke k@@@@@@@@@@ naloia aku na kipona ha Auseteralia pa o ua hale alii mauna aku ai @@@@@.  Aia no hoi mawalo a puni na palena waho loa o ke kakela e ku ana na lamalama ahi i like ko lakou nui me na hoku o ka lani ka pipipi, a na ia mau lama ahi i hoowela aku i na waoakua kanaka ole, malamalama na mauna kauluwela na ululaau, a ua olinolino hoi na kula panoa, a aohe mea nalo i ka leha a ka maka.  He mau hiohiona nani keia i ikeia ma ke kakela a puni, a nona hoi ka ulawena okooko i ka lewa e hoike ana i ko ke ao holookoa he mau hoailona keia o ke kapu ihi aia nui.

            Oiai ka malamalama olino o na lama kukui e hoolei pau ana i ko lakou nani nui a puni na kula akea me na ululaau, a o ka wa hoi i pau ae ai ka paina ana a na'hi, a e hoolauna nui ana ma ka luni hookipa, aia hoi, he mea hoohikilele loa i ka manao o na kiai ke ike ana'ku maluna o na kula akea i ka olinolino mai o kekahi mau mea he nui wale, a ua uhi paa ia ke kula me ka hulali o keia mau mea.  Haka pono aku la na kiai maluna o ua mau mea hoopahaohao la o ka po a loihi, a ia wa i ike pono aku ai lakou he kaoo lio nui.

 

--

KA MOOLELO KAAO O

Kahanuopaineki,

Ke keiki alii o ke aupuni o Italia

Ka Olali o na Waoakua o Arabia,

Ka Naita nana i kuekaa na ima

kuna o na Powa.

--

 

            I ka hala ana o na la elua o keia hoomaha ana, a i ka uhi ana mai o ka po ua liuliu hou ae la ka lakou huakai a pii aku la.  O ke kumu nui hoi o keia hoomaha ana o lakou, oia no ka hoomaha ana i ka maluhiluhi o ko lakou mau lio, oiai o ka poe a lakou e aa aku nei e paio, he poe wale no i lehia ma na mea kaua a pau, a ua like a like pu ko lakou makaukau; a o ka makuakane hoi o ke alii opio, ma ka eleu wale iho no kona, a he oi wale aku no ka olali opio.  I ke kokoke ana aku, ua pane mai la ka makuakane o ke alii opio, e aahu lakou i na koloka loloa, a e lele hoi lakou ilalo a e hele wawae, no ka mea, oia ka hoailona ma ia wahi.  Lele iho la lakou ilalo a hoomaka iho la e aahu i ko lakou mau koloka loloa, a hoomaka aku la e pii wawae.  Ia lakou nei e pii ana, lohe aku la lakou i ka halulu mai o na kapuai lio; a iloko nae o keia manawa, ua lolohi loa na puali naita he hapalua mile ke kaawale ma ia lakou aku.  Aole i huliu, ku ana imua o lakou nei he 15 mau naita i lako pono me na mea kaua, a pane mai la ko lakou alakai:  Ma ka inoa o ko makou alii a Moi hoi e noho mana ana maluna o keia mau ululaau, ke kauoha aku nei makou ia oukou e ku a e hai mai i ko oukou mau inoa, a ino aole oukou e pane mai, alaila, e hookau aku no ko makou mau lima i ka hoopai mainoino maluna o oukou.  Auwe na huaolelo o ka inaina i pa-e mai me ka weliweli ma ko lakou nei mau pepeiao, e hiki ole ai ke hoomanao ae no ka loaa he palekana, aka, no lakou nei eha aohe i loaa hemakau a me ka hopo iloko o ko lakou mau puuwai, aka, o ke koa a me ka wiwo ole ma ko lakou mau umau ma i na wa a pau.

            I KA lohe ana o ua mau alii nei, ua pane aku la laua:  Ae, aole kena he mea e, aka, o'u mau kaikaina 'ku la no me na keiki a makou, el hele mai ana e hookau i ka hoopai maluna o'u a me ka makuakune nei o makou; nolaila, eia ke kauoha ia oukou, e holo aku oukou a loko o ko kakou mau lua huna, e kuahaua aku i na naita he 60,0-@@ e puka koke mai lakou i waho ue@o me

ko lakou mau pono kau aa pau, @ n@e huli ae i maua a kahi e loaa ai.  @@@ ka lohe ana o ua poe naita kiu ne @@ i keia kauoha, hoohuli like ae la kakou i ko lakou mau lio a holo aku la @ no ka la@@@@@ naita nei no ka@@ ia ana aku o ua@@@@@@@@@@ @@@@@ hi i kauohaia me ka hooko pono ana ia kauoha, lalalu aku la laua i ko laua ioau kapa kila a komo iho la, a uhi iho la ko laua mau koloka loloa, a o ka laua mau mea kaua, ua kakua ae la ma ko laua mau puhaka, a kauoha aku la i ko laua mau ukahi e kai mai mahope me ko laua mau lio.  Huli aku la ka makuakane a kamailio aku la i kana keiki:  E kuu keiki aloha, ke hai aku nei au ia oe, ua kokoke mai i keia manawa ka pahu hopu o ko kaua mau ola, no ka mea, ke hele aku nei kaua e paio me kou mau pokii, na kanaka i weliia e ke ao holookoa; mai kuhihewa ka manao e kuu keiki e lanakila ana kaua maluna o kou mau pokii, no ka mea, o ko laua eleu ma ka oniu ana i ka laua mau mea kaua, ua like ia me 26 imo ana a ka maka iloko o ke sekona; a o kou eleu hoi iloko o ke sekona hook@@ @e ia imo ana a ka maka, a o ka oi o kou pokii, he 8 ia imua o kou; nolaila, e kuu keiki, e aho ko kaua haawi pio aku malalo o kou mau pokii mamua o ka ulaula ana o ke koko o ko kaua mau kino i ke alanui; a eia no hoi kekahi, o ke keiki a oukou, ua kaulana ma na aupuni a pau, aohe on a lua e loaa ai ma ke ao nei; nolaila, e maliu mai oe i ka'u noi, a e loaa no auanei ia kaua ke ola loihi ana ma keia ao.  Ua oleloia no hoi, o ka eleu o kou mau muli, aole ka ia i heluia imua o ka laua keiki; a in a pela, alaila, aole auanei e lanakila ana ko kaua mau naita maluna o lakou.  Me ka puuwai i piha i ka inaina, ua luai mai a oia i na huaolelo wela awahia:  E kuu makuakane aloha, aole au e haawi pio aku a hiki i ko'u lilo ana i haku maluna o lakou, a e puhi ola ia lakou e a'u, oia la i lohe oe; aole loa au e emi hope a hiki i ka wa e ku ai imua o ke kahua paio i keia po, a i kakahiaka paha.  A wahi a kona makuakane: Ina e mau oe ma kou manao, alaila, ehia ka hoi ka mea aloha, o na iwi i ka waiho iho i ke ala me na alina a ka maewaewa e kau ana maluna o ko kaua mau kino

            I ka pau ana o ka laua mau kamailio ana, hoomaka aku l alaua e iho ma ke alanui e hiki aku ai imua o ko laua mau enemi.  Iho aku la laua nei a he wahi haiki o ke alanui, malaila laua kahi i kali ai.  O keia wahi, ua kapaia o ka Luakupapau o ka malihini; a aia no hoi ma keia wahi, ua kukuluia he mau pohaku, kahi e noho ai o na kanaka; a i ka wa e hele aku ai a kokoke malaila, o kona hanu hope loa ia a kakaa aku kona kino i ka pali, a o kona lua kupapau aku la no ia, a malaila laua kahi i noho ai.  Aole i liuliu ko laua noho ana iho, ua ike aku la laua i keia poe e pii wawae aku ana.  Ma keia wahi e na hoa hooipo o ko kakou nanea, e huli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia moolelo.  Oiai lakou nei i pii aku ai a kokoke ma kahi a ko lakou mau enemi e noho ana; ua huli ae la ka makuakane o ka olali opio a pane mai la ia Kahanuopaineki:  E kuu keiki, aia ma kela wahi haiki e waiho mai nei mamua o kakou, ua kapa iho ko makou makuakane, he luakupapau no na malihini e hele ana ma keia alanui; nolaila, e kuu keiki, e malama loa kakou, aole he mea e pakele ma kela wahi; ina elua mea e noho an ama kela wahi, a hookuu mai laua i ka make maluna o ka mea e hele aku ana ma ia wahi, e loaa pono ana oia a make loa; nolaiia, e ka maua keiki, e kali a e nana pono aku ma ke kua o na pohaku loloa e ku mai la.

            Ia lakou nei e nanea ana i ka olu o ke kehau, i ke kokolo mai hoi a na makoni anu maloko mai o na lau laau, aia hoi, lohe aku la lakou nei i kekahi ha lulu ma kahi mamao, e holo pololei mai ana imua o lakou  nei, huli ae la ka makuakane o ka olali opio a pane mai la:  E kuu keiki, eia'e na puali naita o ua kaikuaana nei o'u a me ka makuakane o maua, ke holo mai nei imua o kakou me ka puahi nui.  Oiai ke Aliiwahine o ka po e pii malie ae ana a e kau aheahe ana i ka lewa lani ua hoike mai la oia i kona ma@@@@@ nani kamahao, aole @@@ @@malama kanaka e @@ki @ hoi he mea kino

lehelena @@@@@@ @e huna i kona mau he@@@@ mai kona malamalama aku @@ Aole i huliu, u ahoea mai la ka makamua o ka huakai ma ua wahi haiki nei, a ike ia aku la ke ku ana ae o keia maukanaka elua  ma ke kua ae o ua mau pohaku la a hui pu ae la me ka huakai.  Aole i liuliu, ike aku la lakou nei i ke emi ana aku o ua mau lio nei, a noho iho la na kanaka ilalo.  Ia wa no i puka aku ai kekahi leo nui weliweli mai ka makuakane aku o Kahanuopaineki, i ka i ana:  E na kanaka puuwai eleele, i hoopihaia ko olua puuwai me ka laupwale a me ka manao aloha ole i ka'u keiki a me a'u pu. Heaha ke kumu o  ko olua pee ana ma ia wahi?  Emanao ana anei olua o ko makou mau lua kupapau ia?  Ke hai aku nei au ia olua mai ko io no paha ko olua manao in a he poe malihini makou ma keia wahi, aole, aole loa e ko.  Ina he manao ko olua no ke kaua, e hele mai a halawai he alo a he alo, a ia wa olua e ike ai i na lima wikani o na keiki o Arabia, e kaulaiia ai ko olua mau iwi i ka la, a o ko olua mau io he ai ia na na manu o ka lewa.

            I ka lohe ana o kona makuakane i na olelo a kana keiki, ua pane mai la oia me ka leo nui:  E kuu keiki ka hua waena o kuu puhaka mai wikiwiki no ka olelo ino, a mai manao e ho hana i kau pahikaua me kou luaui nei, aka, me kau keiki e hoohana ai keia mau lima, ka mea aole i ike kou mau maka i ka ehaeha.  I ka lohe ana o Kahanuopaineki i na olelo a kona kupunakanae, ua pane aku la oia me ka hopo ole:  E ke kanaka i hapauea, mai aa e bakaka mai me ka mea e kamailio aku nei imna ou, no ka mea, he ahi ia a he wela; a no kou palupalu, aole au e hookau aku i ka maka oi o ka'u pahikaua maluna ou, aka me kuu lima no e hopu pio aku ai ia oe a e lawe no au ia oe i kuu aupuni, a in a ua makaukau, e hele mai imua o'u a e hoao kaua.  E kahi keiki ai waiu, e ike koke no oe i ka make mainoino e kau aku ana maluna ou, a o kona wa no ia i hele mai ai imua o ke koa oipio.  Ia wa no i hooholoia ai na olelo hoohiki:  Ina a pio o Kahanuopaineki, alaila e lilo ke aupuni o Arabia a me na waiwai a pau i ka olomana kona hoa paio; a in a hoi e pio ka elemakule, alaila lilo na waiwai a pau o ko lakou mau lua huna no ka olali opio.

            Aole i holo pono keia olelo hoohiki, ua lele koke mai la ua olomana nei imua o ke koa opio, a me ka pane leo ole, uhau mai la oia i kana pahikaua, oiai ua opio nei e ku nanea ana a e hoolohe ana hoi i na olelo a kona makuakane.  He oaka hulali ana ka ua opio nei i ike, a hoomanao ae la no kona pakele.  He imo ana na ka maka, aia hoi ua opio nei e ku ana ma kahi he ewalu iwilei ke kaawale mai ka elemakule mai, a ike ia aku la ka hina ana aku o elima kumu laau nui i loaa pono aku i keia hauna pahi a ua olomana nei me ka ikaika mai ke pakele ana o ka olali opio.  Ia wa no i hemo koke ae ai ke koloka o ua opio nei a hulali mai la kona kapa kila, a unuhi ae la i kana pahikaua oi lua, a ia wa no i poha mai ai ka @eo o ka o le a ka haku Makuisa, a o ka wa no ia o ua mau moho nei i hookuene pono iho ai no ko laua mau kulana.  Ikeia aku la olomana e hookokoke mai ana i ke koa opio, a pela pu no hoi launa a elna.  No ka ulupuni loa o ka olomana i ka huhu no ka hoohokaia ana o kana hauna mua, uhau hou mai la ia i ke koa opio me ka ikaika, aka, he mea hoomaneoneo wale no ia hauna pahi.  No ka ike hou ana o ka olomana ua hoohoka hou ia keia hauna pahi, ua hooi hou ae la oia i kopa makaukau, a he mea no hoi na kona mau naita i kaena no na manawa i hala, aohe kupueu e lanakila maluna o ko lakou Moi Hapauea.

            Ikeia aku la ka oaha o na huna ahi mai ka laua mau pahikaua mai, a e kani papaaina ana hoi ka leo i ka lewa; ia wa i kuu pau loa mai ai ia i kona ike a pau, me ka manao e hooko ia ana kona mau kuko lapuwale, aka ua lilo ka na mau hauna pahi i mea ole imua o ka olali opio.  Ua loihi loa keia hakaka ana mamuli o ke ake o ua opio nei e loaa hou mai kekahi ike mai na hau na pahi a kona kupunakane, oia oia e noii noewlo ana i na ike a pau o kona kupunakane, me ka lawe palanehe ana i na pale me ka hoomanopopo pono.  I iho la ua o@@@@@@ @@@ @o keia niniu @@@@@@@@ nei, k@@@ aku ai mam@ o kau pahikaua a puni@@@@ @puka.  Luku a@@@ ki la hoi ia oe ke ho@@@@ me ka mainoi@ ka aole.  E ka@@@@@@@ i oi aku ka @@@@@@@ kou ike ia'u, oia auan@@@@@@@ pio aku ai ia oe.  Nok@@@@@@@@@@ ka manawa o keia ka@@@@@@@ aku la ka hoho mai o ka @@@@@@@@@ mama, a ua noi mai la oia @@@@@@@@ laua, a ua ae aku la ke koa o@@@@@@ ua ike aku la ia ua paupauaho@@@@@@ olomana.  Hina aku la no ka ol@@@@@@ ka honua ua nono ka puka ihu@@@@@@ aku la ka opio a pane iho la:@@@@@@ ka elemakule hapauea@ ano u@@@@

mai ka manawa a'u e hopu pi@@@@@@ ia oe a lawe aku i kuu @@@@@@@@@ wahi mea a onioni ae@@@@@@@

            Huli hoi loa@@@@@@@ hiki imua o @@@@@@@@@@ ka la e pi@@@@@@@@ hoomakau@@@@@@@ aka, a ho@@@@@@@ Iloko o keia @@@@@@@@@@ ua nui na k@@@@@@@@@ o ka makua@@@@@@ na keiki, a ao@@@@@@@ ai ma ke ao h@@@@@@@@@ lua o ka inain@@@@@@@ opio nei i ko@@@@@ wa a ka la i na ke alii opio a holo aku la@ na.  Puiwa ae l@ akau o ka lua huna a lulupeaia ana e ka enemi me ka mainoino puoho ae la, i nana kuakane hoi, ua hoomai na eha o k@@@@ @@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@  mau wahi mea ai na@@@@@ I ka  makaukau ana, ua paina iho ia ia me ka hoonuu ana i kela a me keia mea ai e ake ana o ka pohu koke aku o ka huopo lewalewa, oiai akahi no oia a paina mai kona wa i hiamoe ai.  @@@ maona pono ana o ka elemakule, ua liu@@@ ae la ia i kona mau pono kaua a pau, @@@@@ mai la a ku ma ke kahua kaua; a i ka ike ana aku o Kahanuopaineki ua makaukau kona hoa paio hapauea, ua hele aku la ia a ku imua o ua hoa elemakule nei.  Poha mai la ka leo o ka o le a ka hakuMakuisa, a o ka wa iho la no ia i hoomaka ai o ka hakaka.  Ikeia aku la ka pahikaua a ka elemakule e niniu ana a puni kona kino, a e hookele ana hoi i kana mau hauna me ke ake nui e hookau iho i kona inaina maluna o ka olali opio ma ka maka o kana pahikaua, aka he mea paani wale no ia na ke alii opio me ka eleu launa ole.

            Ike  iho la ka olali opio ua pau loa mai ka ike a kona kupunakane hana ino iaia, ua poha aku la ka leo o ka olali opio:  E ke kanaka i piha i ka awahua a me ka makona, ka puuwai hoi i hoopiha ia me ka awaawa, a me namanao eleele, anon, ua kokoke mai kou manawa a'u e hopu pio aku ia oe, nolaila, e haalei i kau pahikaua i ka honua a e mihi mai imua o'u no kaumau hewa i hana ai ia'u mamua, i keia wa he pio oe na'u.  I ka lohe ana o ua olomana nei i keia mau olelo a ka olali opio, ua hooi loa ae la ia i kona ikaika a me koua makaukau, a ia wa no hoi o Kahanuopaineki i lele mai ai i hope no ka 15 anana ke kaawale mai ka elemakule mai, a he imo ana no hoi na ka maka, ua lele aku la ia imua o kona enemi a ohiu aku la oia i ka pahi a kona hoa paio a lele koheoheo ana i ka lewa, a mamua o ka haule ana iho o ua pahi la i ka honua, ua paa loa aku la ka pua-i o ua naita hapauea nei i ka hopu limu ia e ke alii apio, a lewalewa ana ke alelo iwaho, nolaila i kupono loa ai keia mau wahi hua mele iaia:

            "Lewalewa ke alelo o ia Kekake a,

            I ka ha-a-ko, ha-a-ko, ha-a-ke!"

--

            He mea e ka nani a me ka hehene o ka makou aka i ka ha-a-ko o kahi kekake o Kahanuopaineki; ua ane like loa me kahi ha-a-ko a E-e e kani mau nei.  Puiwa ae nei hoi ko makou G--e, a kani loa ae la ka uhuuhu a kahi H--y, me ka aka henehene ana, a puana ae la: Sa-ha-ha!  Oe matihini ana no kela ha-a-@o, ele oe ite mamua paha?  Ta-hu-hu, a hu ae la ko makou aka no kahi E--e.

            No ka loaa ole ana ia makou he ko wa kupono e pau pono ai ka manao pane ia kakolika i kela pule aku nei, nolaila ua puka hapa aku.  A ke puka aku nei a pau ma keia helu.  E nana nui ae.