Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 30, 25 July 1885 — Page 3

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Deborah Takahashi-brady
This work is dedicated to:  Alyce Hollinger

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Pa@a e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka n@pepa "SATURDAY PRESS." Ke@a Hoop@ pono, ma na kihi o Alanui Moi@ me Nuuanu. 

 

E @a m@i mai na Olelo Hoola@a ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora @ o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoop@ka@a na Olelo Hoola@a ke law@a mai @pe o ka hora i hoikeia maluna. E hooko p@a aku ana makou i keia @la maluna.

 

E hoo@li mai na leia a pau a me na kauoh@ @ me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA @ Honolulu. Ina e @aa pono ole ak@ keia pepa i @ poe lawe, e hai mai me ka hakalia @ keia Keena.

 

O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona @ luna.  he umi ke@ia no ke dala, koe ka p@ o Kona. Oahu. a me kekahi mau apana @ kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka p@pa ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

KELA ME KEIA

 

No na kula i hoike ma keia pule, o na kula Hawaii me Beritania.

 

E hele ae i ka haiawai hoole waiona e malama ia ana e ka Rev. J. Hemphill m@ioko o Kaumakapili.

 

Haohao na haole heluhelu o ka Elele i kahi namu ole o kela pule aku nei. He namu Hawaii wale no ka i hoea mai. 

 

Ua komo ae la he mau aihue moa ma kekahi pa hale ma alanui Rikeke m@waena o alanui Alii me Kalepa, a a@e aku la he mau moa.

 

E makable i na home oiai he nui loa na aihue e wawa ia mai nei, e hoopaa i i na ilio balu ma na ipuka, e nana i na poka o ka pu.

 

O ka Poakahi iho nei ka la i hoola@ia mai ai e mare ai ke keiki alii L@is@ o Bittenb@rg me ke kaikamahine alii Beatrice a Victoria.

 

He keu a ka ikiiki o keia mau la ua hoike mai ka makou mea ana wela, ua pii loa ae a hiki i ka 100 degere a oi wale aku, oiai iioko o ka malumalu.

 

He heluna lehulehu o na Iapana i @weia aku e na mokuahi Kinau, Lehua, m@ Mokolii, i keia mau kalepa aku la. Oia kekahi kumu ulolohi loa o ke Kinau i ka Poalua nei.

 

Ma ke awakea o ka Poakolu nei i ku mai ai ka mokuahi Alameda mai Kaleponi mai me kekahi mau ohua kamaaina o kakou; o ka puuku kekahi o ka Moi i hoi mai nei, o Col. C. H. Judd.

 

Ma ka Poaono i hala, ua malamaia he heihei lio mawaena o na lio holo kaulana Hanekoka me Faiama, a o ka hanohano o ke kahua heihei, ua lilo no i ka inoa mua. Manawa @ : 47 3/4.

 

Halo'alo'a na alanui o ke kaona nei i na Iapana i keia mau la, @ he kohu lio ke hele huakai mai ma na alanui i ka nakeke o na kamaa.  He poe kane ka hapanui o na Iapana.

 

Ma ka po o ka la 30 o keia mahina ma ka hale holo hau ma Central Park, e haawi hookahakaha paikau ai ka pua@ haole Rai@ela o Honolulu nei, kapu ka @ama ma ia manawa. Ahea la hoi na Own?

 

Ma ka hookuku kinipopo mawaena o na hui kinipopo Oceanic me Honolulu i ka Poaona i hala, ua kaa aku la no ka lanakila na ka inoa mua, a o na olali no o ke kahua kinipopo nana e kaili mau nei ka inoa moho kinipopo.

 

He piko pau i ka iole ka i ko@no ae i kahi noho o Mr. C. Afong, a lawe hewa ae la mailoko o kekahi pahu i kekahi mau bila hookaa a ua kolohe lalau la i manao ai he mau bila dala.

 

O Lilinoe ka mokuahi i manao ia na na e hali aku ka poe makaikai o Nihoa i hala aku la ma ka Iwalani i ka Poakahi nei, a no ka mannao ia ana e holo 'ku ana oia no Kaleponi no ka hana hou ana i ipuhao hou nona, no@ila i holo aku ai o Iwalani ma kona wahi. Ma keia la oia e holo aku ai.

 

Ma kahi noho o Hon. H. A. Widemann, ma ke ahiahi Poakahi nei, ua malamaia ae he wahi paina hoomanao no ka @ hanau o Fred Makapo'ena. He nui ka poe i konoia malaila, a ua malamaia no hoi he mau lealea hula Europa ma ia po.

 

Ma ke kauoha a ke Alii ka Moi, ua konoia na keiki puhi ohi o ke Aupuni a haawi ae i ke anaina p@hi ohe a me hulahula ma ka Hotele Hawaii i ka po o ka Poalua nei, no ka wahine a ka on a miliona. Ua hoonaniia ka Hotele me na kukui o kela me keia ano. 

 

Ua hala aku no ka mokupuni elepani kai oe, ka mokuahi Iwalani me ka piha i na ohua makaikai i ua ahua pobaku la a na kupueu niho kilou bai i ka opu i noho a@ na ko kakou mau alii no ka huakai makaikai, oia ka hooilina alii Liliu.  E hahai mau na pomaikai he nui ma kana huakai makaikai ka makou ulono i na lani.

 

Ma ke kakabiaka o ka Poaha iho nei ua ho@o hou ae kela haole eueu lima kahi a makou i hai mua aku ai, a no ka lawa ole paha o kona lealea ma na kuala ana i waiho ai i na maka o ka loio Maunakea, ua holo mahuka mai la ua haole nei mai Kawa mai a hiki i ke @ona ua kau ka weli o na makai, aka ua paa aku la ua kalohe nei a noho hou na maalalo o ke kakela o Tripi.

 

Oiai kekahi anaina haipule kupapau e malamaia ana maloko o ka luakini Bihopa i ka Poakahi nei, a oiai no hoi e mele ia ana ka hiineni hookuu, ua komo aku la kekahi Iapana iloko o ka luakini me na nanaina ano hikilele, ae paa ana i kekahi eke ma ka lima i piha i ka maia, a noho iho la ma ka noho. Aole i liuliu puka hou mai la iwano a nalo aku 'a. He ano kuhihewa paha ko kei Iapana he hale noho no na Iapana no ka @ea, iloko no kekahi mau Iapana.

 

E haiolelo ana o Rev. O. P. Emesona ma Kaumakapili i ka po o ka ia apopo; he haiolelo hoole waiona. Ua konoia ka lehulehu e hele nui ae.

 

Mai hookano hou kau pane e ka lapuwale nui i komo ae ai ma ke keena pai o ke nupepa Saturday Press i ka Poakolu nei, au i pane iho ai "he nele manao loa no paba ka Luna Hooponopono o ke Kuokoa," i ko ike ana aku i na apana pepa e kau ana. E hoomaano iho oe, aia ilaila ka nioi e wela ai ou mau lehelehe, a e hoomanao pu iho no hoi, aia a nele ka lolo i @e poo o ke kanaka, alaila nele io. Uoki oe!

 

Ma ka po o ka Poaha o kela pule aku nei ua komo aihueia aku ka rumi moe o kekahi o na poe noho, ma ka moe o kekahi o na poe noho, ma ka Hotele Hawaii, oiai e hiamoe ana ka mea nona ka rumi a hapuku aku la i na dala he 38 me kekahi mea liilii e ae laki loa nae i ka loaa ole ana o kekahi ope pepa waiwai nui, in a la paha o ke ku no ia o ko iala hale Saluna i Wailuku. Nana no.

 

 Ma Peleula, Honolulu.  Make o ka Hololio (w) iloko o kona kaa mai. loihi ana no 15 makahiki, a haalele mai i keia ola ana, ma ka Poakolu la 22 o Iulai, 1885.  Hanauia oia ma Kekel@ Koolau poko, Oahu, i ka makahiki 1843, ma ka malama o Iune 2.  Ua hele oia o noho ma Lihue, Kauai, a komo i ka hoahanau ma ia ekalesia.  Ka nui o kona mau makahiki a make aku la he 42.  Ua mare oia i ke kane, a o ka uka na ana i hookau iho ai maluna o kana kane a me kona ohana o ka luuluu.  He wahine oluolu a aloha i ka ohana.

 

HANA EEPA - Aia ma ke awawa o Pauoa kekahi kahuna i lapaau i kekahi wahi bebe a make, a kanuia kona kino iloko o ka heana.  Aia mawaho a puni o ua heana la ua kukuluia iho la he 8 have, he eha he have ulaula, a he eha he keokeo.  Ua hoikeia mai i kukuluia ka ia mau have i mea e pale aku ai i ka mai, mai ka poe i koe iho.  He hana eepa loa io keia, a malia nae paha hoi aole io no i loaa aku la ua poe la i ka mai, He makau ka, ka mai, i ka have.

 

HOOKOHUIA - Ma ka halawai euanelio kuikawa i malamaia ma ka luakini o Kaumakapili i ka Poalima o ka pule i hala, no ka nana ana i ke kupono o ka palapala hookohu haiolelo e haawiia no C. K. Pa, a ma o ka ikeia ana he kupono, ua hooholo lokahi lakou e haawi ia ka hookohu haiolelo nona no ka hookahi makahiki ka loihi mai ka la o ka halawai i noho ai.

 

HOOMANA KII MAOPOPO IWAENA O NA PAKE

 

He mea hou ano nui ka'u e hoike aku nei ia oe e kuo koa, a nau e pahola aku ma ke akea, oia kela i hoikeia maluna.

 

Aia makai iho o Kaumakapili ma Ewa, kekahi hale nani a kiekie i kinohinohi ia me na waihooluu like ole a pahaohao i na maka ma ka nana aku.  Oiai au a me ko'u makamaka S. Waiwaiole e hele ana ma ke alanui Beritania, alawa ae la au a ike i ua hale nei, koi aku la au iaia e hele maua no ka makaikai, ia wa ae mai la kela a hoomaka aku no ka hele ana, a ia maua i hiki ai malaila e hamama ana ka puka, kikeke aku la au a puka mai la hookahi pake, a nonoi aku ia maua i kona oluolu e ae mai ia maua no ka makaikai.  He ekolu na hale mai ka hale ilalo a i ka hale iluna loa, ma ka hale mua i hoomaka ai maua no ka nana'na, he mau kii pena ka maua i ike aole no i maikai loa keia hale.  Hoomaka aku maua e pii no ka hale elua, hookahi kauna a oi pake e noho ana malaila.  Ma keia hale, ua pakoluia kona maikai i ka hale mua, ma na paia o keia hale, he maikai a maemae i ka pua o ka hala, e kau ana na kii ma na paia huinaha i penaia, e ku ana kekahi awai, aia maluna o keia awai kekahi kii i kalaiia a i hoonaniia a nani me kona mau wai hooluu ano e loa, e ku ana he mau ipukukui, e ku pu ana na kiaha puaniki mamua o ua kii nei, e ku ana na pakaukau imua o ua kii ia mena kii pena liilii ma kona mau aoao.  Eia keia poe pake ke akoakoa nei mamua o ua kii nei, o kekahi o lakou, o Akua.

 

He pake kamaaina o kei Taona.  A ia maua e nana nei i keia mau mea hoopahaohao o na manao, ake hou aku la maua e ike i ka hale iluna loa; no ka mea, ua ike ae la maua, aia mawaho loa o ka puka o ua hale la iluna loa, he papa kii.  Ia @ nonoi hou aku la maua i na pake no ka nana ana i ka hale i koe ae mai a lakou, a pii hou aku.  Ia maua nae i hiki aku ai i kela hale a halo aku ia loko, he mea e ko'u eehia i ka ike ana aku, a olelo iho la au iloko o'u iho, kupanaha keia hana iwaena o ke Aupuni Hawaii nei; no ka mea, mai kuu hanau ana a hiki i keia la, aole au i ike iki i keia mea kupanaha e like me keia.  Ma kela hale, he nui loa na kii pena, he elua na kii kalaiia, he kii kane a he kii wahine.  Nani maoli no i ka nana aku ma ko laua mau helehelena, ma keia mau kii, he mau awai elua me na kuahu elua, a mamua o keia mau @ii e ku ana na ihoiho kukui e o ana, e ku ana na kiaha pua rose manua o laua a e ku ana na ihe laumiki mamua o ko laua mau kuahu me na kii p@ke a ma ko laua mau aoao e@a, e ku @a na @e laumiki.  O ke ano o keia mau kii i hanaia he keieawe a he gula, @a apo ia ma ka puhaka he apo gula, a ua uhiia iho mamua o ke kii wahine he lole na henahe maikai loa, a he mau mea ano e ae kekahi i hanaia a hiki ole ia maua ke hoomaopopo aku i na mea i koe.  A i ka pau ana o kei nana ana, hoi aku maua a hui hou me na pake, a ninau aku maua ia Akua no keia mau mea i hanaia @i, a me ke kumu o ka hana ana, me ka inoa o keia mau kii, hai mai oia ia maua me ka maopopo loa. 

 

Ua hanaia keia i mea hoomana, e like me ka hana a ko Hawaii nei i ke au pouliuli i hala aku.  Ia wa ninau @ou aku la maua i ka inoa o ua mau kii la, aole kela i hai mai, aka, hoole mai oia aole i maopopo i ka inoa.  A pane aku au i ko'u hoa i ka wa i pau ai ka maua kamailio ana me lakou, i aku la au, he keu keia o ka'u l@hui a'u i ike iho la ika paakiki i ka hoomana kii a me ka naaupo, he aiwaiwa keia o ke kuhihewa maopopo.  He ike ole paha i ke Kanawai elua a ke Akua i hoikeia mai i ko ke ao nei, e papa ana mai hoomana i na kii, aole hoi i kekahi mea e ae ia Iehova wale no; nolaila, e na makamaka, o keia ae la ka moolelo e pili ana i ka hana a na pake no ka hoomana kii iloko o keia Paeaina.  Ina he poe Hawaii kahi ma keia ano e koe nei i keia mau la, ke koi aku nei au ia lakou, e kiehu loa ia aku me ke koena ole, a e hoomana wale no ia Iehova ke Akua oiaio.  Mai hoohalike me kela poe pake.  C K PA.

 

HE LEO KA HEA!

 

Ma ke kauoha a ka Ahahui K.S. o Kohala Akau, ua konoia mai au e hoolaha aku ma ke akea i ike mai ai na Kahu Ekalesia o ka Mokupuni o Hawaii @e ko lakou mau K.S. a me na K Sabati e ae no a pau, no ko lakou wahi e noho ai i hoomakaukau mua ia, i ka wa e noho mai ai ka Ahahui Euanelio i ka Poaha ekolu o Aug. 20, '85, e hiki mai ana, ma N. Kohala.

 

Nolaila, ke hai ia aku nei ka lohe i na lala a pau o ka Ahahui Euanelio a me na K.S. a pau e holo mai oukou malalo o ko ou kou mau lilo ponoi no ka uku moku a hiki i Mahukona, alaila lele iuka, kau ma ke Kaa Ahi na malihini a pau i hele mai no ka hana i kaheaia me ka uku ole i ke Kaa Ahi; alaila, holo pololei na mea a pau me ka lele ole ma na wahi hoolulu Kaa Ahi e ae, a no Makapala wale no ka pahu hopu, malaila e noho ai a malaila hoi kahi e hoike ia ai na Kula Sabati.  J.W. Kaanaana.

Kakauolelo o ka Ahahui K.S. o N. Kohala.

 

NU HOU O KO NA AINA E

 

O na loon hope e pili ana i ka nawawali o kenela Kalani, he oia mau no e like me na lono mua mai i loheia nona, koe wale iho no keia, ua ano loli ae ka mai, a ua hopohopo loa ia kona pono.

 

Ua hoopoinoia kekahi kaa ahi halihali ukana e ka waipuilani, ma ke kiola ana aku i ua kaa la he elua haneri a oi kapuai ka mamao mai ke alahao ae.  He keu keia mea ikaika launa ole ka!

 

Ma kekahi hoouka kaua i hooiliia e na pualikoa Kanada, Amerika, me na kipi hapa ilikini o ka akau, ua hoauhee ia aku ua poe kipi la me ka luku nui ia a ua paa pio ko lakou aiakai o Bea Nui.

 

O na hana kuee mawaena o na pake a me na Iapana ma Korea, ua loheia mai ua ano akakuu iki, a aia ke unuhi ia la na pualikoa mai Seoul aku.  Aole nae e pau pono loa ana i ka unuhi ia.

 

Ua lohe mua ia mai ko na manuwa Rukini paa ana i kekahi wahi o ka mokupuni o Korea, a i na lono hope mai nei hoi, ua lilo kekahi awa kumoku ia lakou i wahi hoolulu aumoku kaua.

 

Ua kauoha ae ke aupuni o Iapana i Enelani me Farani e hoouna aku nona i mau lako kaua no ke kumu waiwai o 111,000 dala Iapana.  Ke hana hou ia la he 20 pukuniahi nuniu no Iapana. 

 

Ua hiki loa aku nei o kenela Wulese i Enelani e like me na lono i lohe mua ia mai nona, a ua hookohu aku oia ia kenela Stephenson ma kona kulana he alakai nui no na pualikaua ma Sodana.

 

Ua aa aku o J Teemer e heihei waapa pukahi no ka inoa moho o Amerika me Hanalana. a ua makaukau mau aia e lawe i na aa a pau e hiki mai ana i on a la, in a no ke dala a moho paha.

 

Oiai kekahi moku kalepa e lawe ana he 35,000 pahu aila mahu no Kina, ua holapu ae la ke ahi iwaena o ua mau pahu la a me ka moku.  He ekolu la o ka a ana, ua pakele no nae na kanaka.

 

Ua waiho pu na hana ana no na papu palekaua ma ke kowa Boseporasa i keia wa, no ka manao wale ia nole ka e ala hou mai na nune no ke kaua mawaena o Enelani a me ka bea Rusia.

 

Ke liuliu kaua nui la na pake no na mea pili ana ia Korea, ma o ko na Rukini komo nui ana aku e noho hoomalu malaila.  Ua manaoia e ala mai ana he mau kuee nui mawaena o Kina a me Rusia, a o ke kaua wale no ka ho pena o ia kuee.

 

He wahi ano hoopaapaa m@aena o A@setonia me Serevia i keia @ m@li o ko Auseturia lawe ana ae i ka okana aina o M@edonia Serevia a hoolilo aku i hapa no ka okana aina o Bosenia.

 

O ka pa'@o'a ikaika a@a o ka mai Koela ma Sepania, @ i@ ma @ hi la he 1,092 m@.  A maiio@o @ @ keia huina, ua pau i ka make he 473.  He weiiweli ka hana a ka mai malaila.

 

He nui na k@nu alalai no ko na Afegana nee mu@ ana @ ke kawa.  Aia kekahi lahuik@ka i kue aku i ka Amia hou o Afeganitana a huii aku la mahope o na Rukini.  Ke kokua la lakou i na koa Rukini.

 

Ua ala ae he mau kuee ma ka mokuaina o Venezuela ma Amerika Hema, a o na kum@ ano nui o keia kuee aole i maopopo loa.  Ua manaoia no hoi, e hoea mai ana he kaua nui malaila.

 

Ua hoouka kaua ae na koa Mekiko me na Ilikini o na ululaau, a o ka hopena, ua hoauheeia na koa Mekiko me ka make nui.

 

Oiai ka mokuahi Auseteralia i kipu aloha ai iaia i ku aku ai ma Alcatraz Cal., ua pahu ae la ka pu i ki ia ai a nahaha liilii.  O ka mea laki loa, he elua wale no kanaka ma ia wahi i ka wa i pahu ai ka pu.  Ua lele na apana i o a ianei a ua hoopoinoia kekahi mau mea maluna o ka moku; aole nae i loaa keia mau kana i kekahi palapu.

 

Aia na koa Rukini ke hoohahani mau la ia Herata, a ke upuia la aole he wa no na papupalekaua i kukuluia no na Afegana e hiki ke hookuemi aku i ka holomoku ana aku o na Rukini.  He wa wale no a kaua mai.

 

Ua holapu ae ke ahi i ka halekula o kekula nui o Aberystwith, ma Wale, a ua pau loa i ke ahi.  O ke kumu waiwai io o keia halekula, ua hiki a@u no ia i ka huina o eha haneri tausani dala.

 

O na mea a pau i hoolalaia no ka loaa he noho kuikahi mawaena o Ene lani me Rusia, aole no i maopopo loa ka holopono.  A ke hooholo ole ia ua mea la, he maopopo loa e kaua ana no.

 

He lono ma o kekahi leia i hoikeia ua make kaula El Madi, a mahope iho o kona make ana, ua ala ae ke kuee i kona mau ukali a kaua nui iho la.  He mau lono wale no nae keia i hoikeia.

 

Ua hooukaia he kaua mawaena o na koa kipi o ke aupuni o Peru me na puali koa aupuni.  Ua hahana ke kaua i hooukaia ma no aoao a elua, a aole no i akaka ka maluhia o na hana kipikipi. 

 

I ka wa a ka Alameda i aneane ai e haalele aku ia Kapalakiko, ua hoea mai na lono e hoike ana penei:  Ua maki aku na Rukini me ka wiwo ole imua o na elele make a na Afeganitana e hoolei pau mai ana iwaena o lakou, a iloko o na apuepue ikaika ana, ua hiki aku la na koa Rukini ma kahi a na Afeganitae hoolulu ana a hui he alo a he alo.  Wahi a ka lono i hoikeia ae ma Kapalakiko, "Ua lawe ae na Rusia ia Herata.",  Ina pela e kaua aku ana o Enelani.  Me he la e kukala kokeia ana ke kaua mawaena o laua.

 

Ua ala lue ae la na makaainana pake Anama i na pualikoa Farani e noho hoomalu ana ma@aila malalo o na hookele aupuni hou i hooholoia ma ke kuikahi i hanaia mawaena o Farani a me Kina.  Ua lele kaua mai lakou i na koa Farani, puhi i na hale i ke ahi, a ua ha hana na kipu ma na aoao a elua, a ua nui ka make o na Anama.  Ua kuemi hope aku ua poe kipi la no ka manawa a ua manao ia, e mau loa aku ana ke kaua malaila, aia no hoi na Farani ke ku makaukau la no ke kaua hou ia'ku.  O ke kumu nui nae o keia haunaeie, oia ka makemake ole o na Anama e hoomalu ia mai lakou e na Farani.

 

 

Ua hoikeia mai na lono no ka moku puni Madegaseka mai, ua ano emi mai na koa o Adimarala Miota e hoomalu la i na wahi i lilo i na Farani malaila.  Aia he @ tausani o na koa Hova i hoopuni ae i ko na Farani ku@ana ma ka papu o Mazana a he ano kupilikii loa.

 

Herata

 

Oiai ka wa a ka mokuahi Alameda e hoomakaukau ana e haaieie aku ia Ka;alakiko no Honolulu nei, ua hoouna ia ae la ka lohe a puni o Kapalakiko, e hoike ana, ua lilo aku la ke kulanakauhale o Herata a me kona mau papu palekaua paa loa i kukuluia a puni ua kulanakauhale ma ka lima o na pualikaua Rukini i noho hoohalua no kekahi wa loihi mawaho o kona mau palena.  O keia haule pio ana o Herata ke ki paa o Inia i hilinaiia no kona ikaika ma na maiuu o ka bea Rusia, in a he oiaio, he kumu kanalua oleia ia no ko Enelani ku ana aku imua o Rusia me na maka hulili o ka inaina a paio aku no ka pono o kekahi panalaau o kona aupuni.  A i ole paha ia, o ka hoomaiielie mai i ko Rusia mau keehina wawae i ke alahula loa ana aku ma na lepo o Inia. 

 

Ua hoolaha aku no hoi makou i kela pule aku nei no ko na Rukini liuliu nui ana e lawe mai i keia kulanakauhale, a o ke ki paha e ahuwaie ai na luna huna waiwai o Inia.  O ka hemo ana no hoi o keia wahi paakiki a na hooili kaua kauapapa nui e hoonou aku ai me ka maalihi, he mea @ nana e hoopihoihoi ai i ka manao o na kamaaina Afegana i h@nai nui i ko lakou mau pono maluna o keia kuianakauhale.  O ka lilo ana no hoi o keia wahi ia Rusia, he ala kuemi hope ole ia nona a hiki i Inia.

 

Kela me keia.

 

Ma ka puie aku nei i hala, ua ik@a @hi manao hilahila ole i puka ma k@ E@e@e e oleio ana, ua kauoha ia mai o Kipikona i Kuhina nui no Beritania ma kahi o P@kakuhauoii i waiho mai.  A @uli o ke noi ana aku o Kipikona e hoo@uu mai ke Aupuni o Beritania ua ae ia mai, pomaikai no ke Aupuni Hawaii. 

 

Aka aole makou i puni ia mau olelo palau, a he hilahila nui ko makou i ka mea e noho ana maluna o ke kulana kiekie o keia Aupuni i kona hoohaahaaia e keia m@u olelo hoohilahila.  A hilahila pu no hoi makou i ka nupepa Elele, i ka ae waleia o na manao o ke kanaka pupule a ulala lalau.  He ike nae ko makou, ua hookomo ka mea nana i kakau ma ke ano hoomakeaka, aole nae oia i ike iki i ka hope o ia hana ana. 

 

O ka Luna Hoopuka o ka Elele, aia maluna on a na hoopaheneheneia, no kona ae wale e komo na manao hoohilahila i like pu me keia ano, a e hoolilo ana i na kolamu o kana pepa e noho Luna Nui nei, i mau kolamu piha i ka hoopunipuni, a e hoowahawaha ia auanei na hana o keia ano.  A o ka nana i haku ia mau olelo oia mea mea pono e lawe ia i ka hale o ole, he le, i loaa na lapaau naauaoi nai pupuia mai ino; malia paha no; ana a ola kumu i ala mai ai keia maila mai ke lau a hoike ae la imua @ manao ola@

 

No keia mea, ke ao ke akea.  KOA ia oe e ELELE, @ nei o Kuokulu i ka manao a @ hoao hou e o ke akea maluna o hoolaha ae imua o kupono auanei k@ ke kahua oiaio ole, nei, he Hehena mao@kou e puana ae a olalau na manao o @ loa ka Elele, @

 

@

 

 

 

He mea kupanaha ka ike ana iloko o ke au malamalama loa o ka naauao, i ka hoolilo ana o kekahi nupepa o ke kulanakauhale nei ma ke ano elua alelo.

 

Ma ka mahina o Iune i hala, ua kamailio leo nui mai ka Ele (Ainakini) e hoemi ana oia i kona ola iho i hookahi dala no ka makahiki, e hoomaka ana ma ka pule mua o Iulai, a e piha ana kona helu makahiki ma Iulai, '86.

 

Auwe!  Pela io anei, i hookahi io dala o ka makahiki?  Kahaha!  Aole he oiaio, penei e maopooo ai:  Hoolaha mua, hookahi dala.  Hoolaha elua, hookahi dala me ka hapalua, me ke Kii makana pu hoi. 

 

Penei hou.  Olelo nui hou, no ua Elele nei, aole pili ke dala hookahi ma Honolulu Oahu; aka, ma na Mokupuni kaawale mai Oahu aku.  Ho!  Pela io anei?  Aole no; nenei:  Ina na ka Luna e lawe aku e haawi i ka pepa, he hookahi dala me ka hapalua; hookahi dala no ka pepa, a he hapalua ka uku o ka Luna mawaho ae o ke dala hookahi.  A in a na ka mea lawe pepa no e kii aku ma ke Keena, hookahi no dala o ka makahiki. 

 

Auwe!  Hookahi no ka dala ma Honolulu Oahu nei; ka i no hoi no na Mokupuni kaawale mai Oahu aku nei ia dala hookahi.  Ea, nui no ka wahahee, a me na apuhi ana.

 

No ia mea, ua maopopo i na mea a pau, he elua alelo o ka Elele.  Aohe nupepa i ikeia mamua aku nei ka hoopunipuni ana i ka lahui e like me keia; ua like loa no keia pepa me kona kahu (Kipikona) a me kona lima lawelawe, (Kahikina Kelekona.)

 

Eia ka puana a ka Moe:  Ina e hoomau ka Elele i hookahi dala o ka makahiki mamuli o kona manao iho ua pono ia, e haalele ia ana e na luna o Honolulu nei, aole o lakou makemake e lawe i ka Elele a haawi aku i kanaka i iwakalua-kumamalima keneta wale no ka uku luna o ka makahiki okoa.

 

Mamuli o ia ano, hoololi hou ae nei ka Elele i kona uku mai ka hookahi dala a i ke daia hapalua.  Kahaha: pakele maoli ka Elele mai haalele ia; ka moana o Kahaal@ea ma Maui, ilaila oia e a-u ai a poholo iho.

 

Aole e kala i ikeia ai ke kulana o ka Elele, he kulana kapekepeke, he ka@ua one, he puu opala, he He kupapau no na uhane diamonio, he lua pao no ka Moonihoawa, oia kona kulana e ku nei i keia wa.  Ua lawa paha ko makou kamailio ana no ia mea.

 

He Anaina Hui Nui.

O NA EKALESIA O

KAWAIAHAO ME KAUMAKAPILI.

 

Ke malama ia ana maloko o ka luakini o @umakapili, ma ka ho@ 7:30 o ke ahiahi Sabati, Iulai 26 e hiki mai ana no ka hoolohe ana a malama i ka

HAIOLELO HOOLE WAIONA.

A KA

REV. @LIVA P. EME@O@A

 

Kekahi o na ewe Hawali e malama nei i kekahi ekaiesia ma Amerika Hui, a i hoi mai nei e ike i ka home oiwi a me ka ohana.

 

Nolaila, ke konoia aku nei ka poe a pau e hakilo nei i ka nee ana o ke a mea e paulehia ia nei, na hoaaioha, na makamaka a me ka poe uhane ola a pau e hele ae ehoopiha i ka hale, a e lohe.

 

Ke poloai pu @ aku nei na kahu ekalesia o Kana Oahu nei, na Kahu Kula Sabati, na Peresidena Ahahui Opiopio Imi Pono Ka@s@ano a me na hui e ae e kokua ana i keia hana nui; e paipai aku i ko oukou mau ho@ a me na lala o ko oukou anaina mau e hele mai ma kahi a ma ka manawa i hoikeia maluna.

 

Ma ka poloai a na Komite hui o na ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili. 

JOHN HAMAUKU.

Luna Hoomalu o ke Komite.

E noolakoia ana he mau kiai puka komo o ka luakini, no ka ohaoha ana i ka poe a pau e hele mai ana.

 

NA HOOLAHA HOU

 

PANE IA HINAU EKOLU:  I na kanaka a pau mai Hawaii a Niihau, i ike i ka hoolaha a HINAUEKOLU, kuu kane mare ma ka Nupepa KUOKOA.  Oia hoolaha ana, aole he mea oiaio o kana olelo papa i ka poe mea waiwai, aole e hoaie ia'u ma kona inoa, me kuu haaleie kumu ole iaia, aole loa he oiaio o ia.

 

Eia ka mea oiaio ia 'u, a oia keia:  O ke kumu o kuu hoi ana i Maui, no ka olelo haina a kuu kane mare H@ Ekolu, i ka wa o'u e noh@ pilikia mai o ku@ @o ana me ka ia'u, Aole @ kino, a pane mai oia no ia' oia e malama ia'u, e waiho i@ @ a make pela kana olelo @ a me kekahi poe e ae.  Aole no hoi e malama ia'u i ka Ai a me ka i'a, a me na pono a pau.  O ke kumu o keia, ua lilo loa ka manao o kuu kane mare i ka wahine manuahi ana e noho nei.  A ua ike au aohe kuleana o'u e noho ai.

 

Nolaila, o ka olelo papa a kuu kane, ke pane nei au, E aie ana wau ma kona inoa i na hale kuai a pau a me ka poe mea waiwai.  No ka mea, aole i hemo ko maua berita mare.  O ke kanawai mare ka'u e malama nei.

MRS. NAHEANA HINAU EKOLU.  2034-3@*

 

OLELO HOOLAHA:  E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai ma kei hoola@. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau, @ lakou e hoaie mai i kuu wahine mare ia @ole Keokipiko.  Oiai, ua haalele mai oia i ko maua noho pu ana ma ke ano mare a me ke keiki a maua, a ua hele aku m@ kuu ae ole.  A ke papa pu aku nei n@ hoi au, aole e hookipa a malama iaia in a hoolohe ole kekahi poe i keia, e pilikia ana lakou.  Owau no o KEOKIPIKO (k) Niolopa, Honolulu, Iulai 21, 1885. 2034 3@s*

 

OLELO HOOLAHA HOOKAPU AINA.  E ike auanei na kanaka a pau, owau o Kepohoni o Honolulu o Oahu.  Ke papa aku nei au i na mea holoholona aole e hookuu wale i na holoholo maluna o kuu aina, oia hoi o Laaloa e wai ho la ma Kona Akau, Hawaii.  A in a @ loaa na holoholona e hele @wale ana maluna o kuu aina i hai ia maluna i kuu Luna i hoonoho ai, e lawe ia no ma ka Pa Aupuni.  Owau no o KEPOHONI.  Honolulu, Iulai 20, 1885.  2034-3@s*

 

WAI!  WAI!

 

Ke kauohaia aku nei ka poe a pau he pono hookahekahe wai ko lakou, mai keia la aku, o ka manawa hookahekahe wale no i aeia oia na hora maa ka 6 a ka 8 A.M., a mai ka hora 4 e i ka 6 P.M.; aole ma na manawa e ae.  CHAS. B WILSON,

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

 

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e @e ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie m@ ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: alanui Kalepa.

 

JNO. M. KEALOHA.

 

LUNA Hooiaio Palapala Kepa Paahun@ no ka apana o Kawaihau, Kauai.  He A@ona no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka apana o Kawaihau, Kauai.  He Komi@ina Palena Aina no ka apana o Kawaihau, Kauai, a K@ Luna Hook@ Mare no ka Pa@' Aina holookoa.

 

KA MOHO!  KA OLALI!

 

Ka Moolelo Kaao Nani!

 

-O-

 

TONERIKA!

 

-KA-

 

Anela o Mekiko.

 

E hoopuka ia aku ana ma na kolamu o ke KILOHANA POOKELA nei ka moolelo nani a kamahao o Tonerika, oia hoi ka Anela o Mekiko, a o ka

 

Hiapaiole a Ahikanana

 

E hooiloli pu ai me na kini makamaka heluhelu o ke KUOKOA, a he hoa kuwili pu no keia hapalua makahiki. 

 

E WIKI, E LAWE I KA NUPEPA KUOKOA HAPALUA MAKAHIKI

 

I lele pu me TONERIKA Ka Anela o Mekiko J. T. WATERHOUSE. (Waia@)

 

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIIL.

 

Ua pi@a po@o me na waiwai maka@ he@a ai na maka i ka nui o ka lehua.

 

Heaha no la hoi ia

 

-MALAILA-

 

Na Apa Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Holohipa o na ano a pau,

Na Halehulu holoku,

Na Keokeo Paina,

Li@na lao p@.

We@o@a.

Lepo@alo,

Lainakini

Ahina pelekane,

Na Kihei o @ ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

N@koa o na ano a pau,

Na Kihei uhi moe

Na Koloka o @

Na uhi K@

Na uhi @

Na

 

-Eia ho @

 

HE HELUNA NUI ONA

O NA KANE A ME NA

 

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi

Huluhulu manoanoa a la

Na Apa huluhulu a p@

Na paa lole hulu@

Na Pililak@

Na Pal@

Na P@

Na @

N @

 

Na P@

 

HE @

 

@ me keia

NA AILA O K@

 

Na Aila honua @powa @

Aila pena, aila @o.

Aila inu, @me keia an@

Waiala m@

@i@i @ he w@.

@ Oliva.

 

NA PENA WAIHOOLUU @

 

Keokeo,

Eleele,

Polu

Melemele,

&c., &c., &c., &c.

 

Ina iho Ina iho.

 

Na ipuhao, na ipu @,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, paka@

Na pahi olo paiua

Na tabu nui a liil@,

Pakeke nui a liilii, @

Na lako k@mana,

Na lako amala,

Na kam@ lio,

Na moe hao.

Na pel uw@

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA W@

 

Na lako pa,

Pa nui a iilii,

Na bola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi,

N ipukukui o na ano a paa.

 

HE HELUNA NA M@A A@.

 

Palena poepoe,

Palena poepoe palu

Palena huinaha,

Palaoa o na ano a @

Na kamano oiai@ai loa @ ka pah@,

Na kamano @ini,

Paakai o Livapul@,

Paakai in@,

Paakai h@,

Ma@ Kalepo@i,

Palani ai a ka lio.

 

@el@oui o keiamauwaiwai aiwaiwa

ko'u mau hale@i aole i pau i ka @aii@ ak@

na oakou no e heie mai a kiiohi no oukou.

Ua w@eia keia mau waiwai me ka maiau, @

Pelekane, Farani, a me Amerika, no ia pono

a me ka pomai@ai o @ kanaka Hawaii @

na @auo@ mai na mokupuni hookoia @ ka @ loa. 

J.T. WATERHOUSE