Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 30, 25 July 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

K«-Keiki Alii 0 ka welau anu o ke aupuai o Hin€di», ka Hiapaiole o na waoakua kanaka ole o Puricaiia, a o ka naita hoi nana i ulupa na lua huna o na powa. ( A'aZ<ikir n« ki h'UOK'OA.) OIAI ka mahele naila o ke keiki 'lii Matclia i huli hope mai ai .a hala na anana he kanalima, ua lilo ia he mea haohao i na naita o na kakela hui, na kupueu hoi a ka naita o ka lima hao kila e alakai ana; i ka mamao pono ana o na naita o ke keiki alii, ua haawi hou aku la-ke keiki 7rni \$ ne kona mau naita e huli a holo aku e ha* lawai me na hoa paio. Huila like ae la na lio me ka eleu loa, a anapa like ae la ka lakou mau medala kila. Ia wa i hoopa like ae ai lakou i na kui kepa gula ma ka opi 0 na lio, a me he oloio ana la na ka pua i panaia, pela ua mau eueu la o na pali powa i heleuluulu aku ai ma ia wahi. Ike mai la no hoi ka naita o ka lima hao i keia mau hana a ka mahele naita o ke keiki alii Matelia, nolaila, ua hoolaie hou ae la oia i kona mau naita a holo like aku la e hui me ua mau naita la o ke keiki alii.

Mc he imo ana la na ka maka, aia lakou a pau ke paio la me ka enaena loa, e haawi ana kela a me keia i kona ikaika a pau maluna o ka hoa paio; aia na huna ahi ke helelei iho la mai ko lakou mau medala kila mai, o ka poe i moku lihi i na pahi aia ke kaheawai Ia ke koko; a o ka poe i haule a make aia ke waiho .puanuanu Ia ma ka ilihonua. Ma keia paio ana ua hoohalaia na hora v:ha, a ua ikeiu aku ke ano uhalu mai o na aoao a elua, aka, o ka ae ana o kela

me keia e haawi pio iaia iho, aole i hanaia pela. Ua paio kela me keia no kona pono iho, e kupaa ana ma ke kulana i haawiia, a he make wale.no ka mea nana e hookaawale mai ia kulana ae. Oiai na naita ke paio nei me ka hahana, aia no na alakai a elua ke paio pu la ma ka aoao o ko laua mau naita, e hoike ana i ke akamai a pau a me ka ikaika, me ka lana o na manao pakahi e papahi koke ma ia paio ana i ka lei o ka hanohaweo, aka, ua alaiia ae la ia mau iini ana e na hauna, na pahuna, a me na pale'na akamai.

Oiai na naita e paio ana me ka ikaika a me ke kuemi hope ole, ua piha pono ae la na hora eha, a ia wa no i pohape.ha mai ai ka leo o ka o-le a ka haku puuku e kahea ana'i na aoao a' ehia e hoomaha. Ikawa i lohe ai na naita i keia leo kahea a ka pu, ua hoohuli like ia ae la ko lakou mau lio a kamoe pololei aku la no na halelole. Haalele ia iho la ma ke kahua paio he eha o na naita o ke keiki alii i make a elua i hoehaia, a he ekolu hoi o na naita o na kakela hui i make me ekolu i eha. Aohe nana ana mai ake koena naila aku i koe ia lakou nei, oiai oka lanakila wale. no ko lakou makemake. I ka ike ami o ka naita opio Mahina Malamalama i keia poe i make a i hoehaia, ua kena koke ae la oia i kekahi o kona mau aialo e holo aku a hapai mai ia lakou ma kahi kupono e waiho ai. Emoole ua makaukau ae la keia mau kauoha, a kena ae la i kona kauka 1.0 e la|>aau koke i ka poe i hoehaia, a aohe hoi olena ana t ka poe i make ua make lakou. Nalo aku la na naita i koe aku maloko o na halelole, a eleu koke ae la no hoi o kauka Lo i kana mau kulu laau ob maluna o ka poe 1 mainoino, a ua loaa koke ke ola iloko o ka hala ana o na hora elua. I keia wa i nalo aku ai na naita o na aoao a elua me ka hiki wawe loa, ua Ii!o ae la lakou he mea na ke anaina kanaka makaikai e nune ai i ka like a like o na akamai ma ka oniu ana i na pahikaua, ka lawe'na o na pale a me ka waiho pu ana aku i na ai ma~ hanahana aka ui Ua aneane paha e halapua hora keia hoomaha ana, ua kani aku la ka pu a ka haku puuku i na a!akat o na aoao a elua e puka mai ma ke kahua paio, a emoole no hoi ua oiii like mai la kua. Hai aku la ka haku puuku i kona manao o ke kahea ana ku ia laua e hoopiha hou nw na hakahaka o ka poe i make a hoehaia i mau naita hou, a hookuu aku Ia ia laua e hoi a hoomakaukau no na minute elima mamua o ke kahea ia ana aku o na mahe* le a elua.

No ka la*a ole hoi o na naita ma ka aoao 0 ke keiki ahi Maielia, nolaila, ua kii mai la oia i na naita ona a eba i hoola ia e kauka Lo e pani aku ma ia mau 'nakahaka. a n< iaila, ua manao iho la ia ua lawa īho la kona aoao 1 ewalu naita no ka paio ana me 12 o kekahi aoao Ika manawa naea ka haku puuku i kahea aku ai i na aoao a elua e puka mai, a i ko iakou oili ana mai ikeia aku la aia he ewalu wale no naita oke keiki alii Matelia, ahe 12 hoi naita oka lima hao kila. He mea haohao loa keia i ka haku puuku a me ke anaina pu ka ike ana aku he ewalu wale no naita o kekahi aoao e paio ai me 12 o kekahi aoao, nolaila, ua kauoha hou aku la oia i ke keiki alii Matelia e hoopiha i kona mahele naita a piha ka 12 ; aka, ua pane mai la ua keiki alii la aole "t"nTfta7 "ne i 2 pu mai ai, a a-na eueu no paha ana i manao ai na lakou e kulai i ka ikaika o na moho a pau e ku ana ma ia kahua

paio. (Fle mea oiaio no ia, ua wae ia mai no eiahe 12 wale no naita o kona aupuni e holo mai no ka malama ana i na lealea pori alii oka kakou koa a naita opio.) No ia mea, ua hiki ole i ka haku puuku ke hoole aku i keia mau hana a ke keiki alii Matelia, nolaila, ua ae aku la oia e paio no na aoao a elua e like me kona mana i haawiia aku. Kani koke ae la kana pu hoolale a emi hope aku la na mahele naita a elua a mamao pono no na anana he ekolu haneri. Haawi hou ia aku la ke kauoha e halawai na aoao a elua, a ia wa i kuupau hou mai ai na naita i ka holo o na lio, ke hele la a pii ka e-a lepo i ka lewa. Hui like ae la lakou a pau i kahi hoo- ! kahi, a loheia aku la na leo hookikina ona alakai. He paio ana keia i like me ko ka mua ka hahana a me ka haawi pio ole, a o ka loihi o ka wa i hoo halaia ma keia paio ana, ua aneane he elua hora. Kah'ea hou ia aku la na aoao a elua e hoomaha, a me ka hikiwawe loa lakou i nalo aku ai iloko o na halelele, a koe iho la nia ke kahua he hookahi 0 na naita o ke keiki alii i make, a me elua o na kakela i hoehaia

I keia wa i wawalo ae ai ka lewa i na leo uwa mahalo o na kanaka no na nai-ta-o ua keiki alii la, noko lakou ikaika a kupaa mau ike kulana. Nolaila, ua maopopo ma keia paio ana, e kaa ana no ka lanakila ma ka aoao o na kakela hui. A i ka hala ana o ka hapaha hora ma keia hoomaha ana, ua kani hou aku la ka pu kahea a ka haku puuku, e kahea hou ana i ua mau mahele la e puka mai no ka paio hope loa ana no ka hanohano oke kahua paio oka la. Oili mua mai la no na kupueu o na kakela hui a ku ana ma ko lakou kulana. Kali ia'ku nei o ka oili mai o na naita o ke keiki alii Matelia, a i ka hala ana o na minute he elima, ua oili mai la ke keiki alii hookahi a pane mai la imua o ke anaina:

He mea no'u ka hoike ana aku imua o oukou, ua hiki ole i ko ? u koena naita ke paio hou aku i hookahi manawa hou i koe, oiai aia lakou ke waiho nawaliwali la ma na halelole, a ua hoolalelale aku nei au ia lakou e ku aku imua o oukou e lealea ai no ka hoohanohano aua i ka ilihia o ka la pom alii o ko oukou alii opio hou, aka, ua hiki ole. Nolaiia, ke hoike aku nei au, ua lawa ae la ko makou paio ana no ka hanohano o ka la. Mahope iho o na mea a pau, ua kani hou aku la ka o le a ka haku puuku, e hoike ana ua hoopau ia na lealea o ia la, oiai o ka hora eha ia o ka ahiahi I ka lohe ana> o na mea a pau i keia leo kahea ā ka haku puuku, ua hoomak&'e la iakou e hoi no na home. Liuliu ae la no hoi ko ke anaina alii huakai no ka hoi i ke kakela, a he mau minuie wale no keia iiuliu ana, ua ka noe aku aku la ka huakai no ke kakela. 1 ka huakai alii no a hoea ma ka ipuka, o ka wa no ia i kani koke mai ai na be!e ai na a na kueae, oiai ua hooinakaukau nr.ia ia na mea ai a pau. a o ke kali wale mai no i ka huakai alii a hoi aku* I kuu ana iho o n\ mea a pau a e hooluolu iki ana no kekahi mau minute ma ka lanai akea o ua kakela anoano la, ua loheia aku ta ke kani ana mai o ka o-Ie a ka haku puuku, a oia hoi k& pahu o-le t hoikeike mua ia aku imua o oukou e m hoa hoiloli o keia nanea, nona na ki kani ano e ma na helu mua i hala. Emoole nalo aku la he mau haneri Uo i ka wa pokoie loa iloko o ka imo ana a ka maka, a peU wale aku a hiki i ka pau ana o na naita a me na lio i ka

nalo: a koe iho la ke , 5??*" , , , . >riahe Kauam« ft ha hora paha keia J anaina alii, ua nee \ ' ka papaaina a paina 4ae na koa *aa lakou e paina ana, * a &ui ke punohu mai la ko na koa i ka lewa a puni ke ) naloia aku na kipona Auseter^) ;/ ** pa o ua hale alii mauiw^ v Aia no hoi mawaho a puni palena waho loa o ke kakela e ku ana na lamalama ahi i like ko lakou nui me na hoku o ka lani ka pipipi, a na ia mau lama ahi i hoowelaaku i na waoakua kanakaol®, malamalama na mauna leauluwela na ululaau, a ua olinolino kula,panoa, a aohe mea nalo i k| leha a ka maka. He mau nani keia i ikeia ma ke kakela a puni, a nona hoi ka ulawena okooko i ka e hoike po holookoa h% mau hoailona keia o ke kapu ihi aiu Oiai ka malamalama oliao o na lama kukui e hoolei pau ana i ko lakou nani nui a puni na kula akea me ea ululaau, aoka wa hoi i pau ae ai ka paina ana a na'hi, a e hoolauna nui ana ma ka luni hookipa, aia hoi, he mea hoohikilele loa i ka manao o na kiai ka ike ana'ku 0 maluna o na kula akea i ka mai o kekahi mau mea he nui wale, a ua uhi paa ia ke kuia me*ka hulali o keia mau mea. Haka pono aku la na kiai maluna o ua mau mea hoopahaohao la o ka po a loihi, a ia wa i īke pono aku ai lakou he kaoo lio nui.