Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 32, 8 August 1885 — Page 3

Page PDF (1.88 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS."  Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.

  E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau.  Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna.  E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.

  E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu.  Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia a e i keia Keena.

  O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

KELA ME KEIA.

  Nai na ohua o ka mokuahi Kinau o keia kalepa mai nei.

  He mau hoonakolo olai ko kela mau la aku nei, a ke paa mau nei no na ao hakumakuma.

  Ma ke kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka mokuahi iwalani me ka kuna poino M. E. Foster mai Kauai mai.

  Aia ma Ainahou ke kahua o ka hale keaka hou no ke keaka i manaoia e hoea mai ana maluna o ka Mariposa o keia la.

  Ua hopuia he mau pake pili waiwai e ka Ilamuku Soper, he kapena maikai Fehibehr a me Kauhane, a ua kaiehu ia ae i ka halewai.

  Ma ka Mariposa o keia la i manaoia ai e kau mai ana kekahi hui keaka hoikeike holoholona; a ia makou e puka aku nei, aole i ike ia ka moku.

  Ma ka Zealandia o ka la Sabati nei i holo aku ai ka Rev. Alekanedero Makinatosa a me kana wahine no na aina e no ka hooluolu ana ike ola kino.

  Ma ka hora 12 awakea o ka Poakolu iho nei i holo aku ai ka mokuahi Kilau ea Hou no na awa o Maui me Hawaii ma kahi o Kinau i ku mai inehinei.

  Ua hoopukaia iho nei he mau palapala hoolaha e pili ana i na puu opala i hoakoakoa a ku ka puu ma na kapa ala nui.  Ma ka hoolaha ua oleloia e malamaia na opala maloko o ka pahu.

  E nana ae e na makamaka i ka olelo hoolaha a Keoki Likana e puka aku la me keia helu; he hoolaha kuai aina.  A mai poina pu i ka nana ae i na hoolaha hou e puka pu aku nei.

  Ua lohe wale mai makou ua haule he haole mai ka oneko aku o Mokolii iloko o ke kai a make loa.  He lono wale no keia, aole nae i maopopo loa ka oiaio o ia lono.

  Ma ka la Sabati e pa ana ka ino maanei, ua loaa pu no ia haawina ma Paukaa.  Oiai kekahi pake e au mai an  maloko o kekahi muliwai me kona miula, ua lilo pu aku la laua he pio na ka wai.

  Nui ke kaikoo ina Kapoho, Puna, ua poo mai ke kai a lawe aku la i ka hale waapa o Mr. Ela a me na pono a pau o loko, nui no hoi na halau waa i hoopoinoia.

  Ua hala aku ka Lunakanawai Kiekie Hon. E. Preston no ka malama ana i ke Kau Hookolokolo o Lihue, Kauai.  O ka mua loa keia o kona malama ana i ke Kau Hookolokolo ma na mokupuni.

  Ua hopuia a hookolokoloia kekahi wahine ma ka Poalua aku nei, no ka lapaau wale ana me ka laikini ole.  Ua hoole loa aku la ia i kona hewa, aka.  ua hoopaiia mai la ne ke $50.  A ua hoopii hou aku la kona loio imua o ka aha kiekie.

  Ua ikeia aku na waapa o ka Moi e kaapuni ana i ka uwawo hoolei pipi no umi manawa, a ma ka nana aku he ku i ke ano kaua moana; a ina pela io, he hoi aku koe i na mokupuni o ka hema e malama ai ko laila mau moana.

  Nui na leta a na makamaka mai e hoike ana i ka nui o ka ino ma na mokupuni o Hawaii me Maui a me na apana kuaaina aku nei o kakou ma na Koolau iloko o na la i pahola iho nei ka ino.  Nui na mahiko o Hawaii i hoopoinoia ko lakou mau ko.

  Ma ke Zealandia o ka la Sabati i hala i laweia mai ai ka mea pepehi kanaka Maxwell malalo o ka hoomalu ana a kekahi mau Makai Kiu he nui ka poe i hoao aku e ike maka i ua limakoko la, aka, he hapa uuku loa o lakou i ike.

  He pauahi ma Alanui Nuuanu i ka po Poakolu nei mawaena o ka hora 11 a me 12.  Aia keia pauahi mauka aku o ka uwapo o Peleula kokoke i kahi o Kapena Fuller.  Ua pau loa ka hale i ke ahi me ke koe o ka lehu.

  O ka Poakolu nei ka la hanau o ka Emepera o Kina, a ua malamaia ae ka hanohano o ia la e ka lahui pake o ke kulanakauhale nei.  He puhi ohe ma kahi o ke Kanikela Pake ma ke kakahiaka.

  Ma ka Poaono i hala, oiai kekahi sela o ka mokuahi Bihopa e hana ana maluna o ka moku, ua haule iho la kekahi palaka ma ke ano ulia a pa iho la ma kona aoao.  Ua lobeia mai, ua haki elua iwiaoao.  Ua maneleia aku oia no ka Halemai, a malaila ae no kahi o kona ohana.  Ua loheia mai ua loaa ke wahi pono iki.  O Piipii kona inoa.

  E kukulu hou ia ana he pahu hae no ka pa o ka Hele Aupuni ma kahi o ka pahu hae mua i haki i ka makani.  He 110 paha kapuai kona kiekie.

  Ma ke ku ana mai o ka Iwalani i ka Poakahi nei ua hoouna hou ia aku oia i Kauai no ke kokua ana i ka moku ili Liholiho a me Mele Poka ka moku i haki pu kona hoe.  A maluna pu aku ona i laweia aku ai ke kino make o J. Puni i make koke no ma ia kakahiaka.

  Nui ka hoohalahala o na koa ikaika o ka pualikoa Kuini Ponoi, no ka ukulii loa ka o kekahi mau alii o ka puali a kioea kahi, kohukohu ole ka ke nana aku; makalii ka leo kohu miao popoki ka nunui; makemake ka lakou i alii leo nui wawalo, i lohe ke poo me ka hiu o ka puali, oiai he poe kuli kekahi.

  MA o ke kaa ana o ka la e ku mai ai o ka mokuahi Kinau i nehinei, nolaila ua hiki hope mai ke kope o ka Haawina Kula Sabati, a pela i nele ai ka aoao eha o keia helu nei me ia haawina.  Ua ulolohi no hoi ka hoea ana mai o na leta nuhou a na makamaka o na mokupuni, a i mea hoi e ike ia ai na nuhou nolaila i ano kaulua iki iho ai makou i ka puka ana aku ma keia kakahiaka, e alawa ae n a ka aoao ekolu no na nohou hope mai nei.

  UA pai iho nei ka oihana leta i kekahi buke kuhikuhi e pili ana no ka lawelawe ia ana o na leta, na kuhikuhi e pili ana no na ukana hoouna ma ka leta, na kikoo dala ma ka bila Hale Leta na kuhikuhi no na pooleta, me na rula no a pau o ka Oihana Leta; ua makana wale ia aku keia i na kanaka.  He hana naauao keia i hanaia, a he kokua nui no hoi ia i ka lehulehu ma na mea a pau no na leta, oiai he hemahema kekahi poe no ia mau mea.

  A HIKI i keia helu e hoea aku nei i keia la ka piha ana o ka mahina okoa o kona maalo ana imua o kona poe heluhelu o keia hapalua makahiki; i keia la ona e oili aku nei, ua hoonu'anu'a ia kona aoao mua me na moolelo hou he elua, oia o Tonerika ka anela o Mekiko, a me Ala-Huna ka naita pahaohao o ka Ululaau Eleele.  He mau nanea nani keia no keia mau hele aku, oiai he mau hoomaikeike wale no keia me kahi hapa o ka moolelo.

 

  LEO KAHEA.  Ua makemake ia na lala a pau o na kane o ka A. H. O. I. K., o Haiku, e akoakoa mai no ke koho ana i Peresidena ma ka Poaha ekolu o Augate.  Oiai e noho aku ana malalo o ke Kumukanawai Nui o ka Paeaina.  E hoolohe i keia o nele auanei i na pono a me na pomaikai o ko oukou Ahahui.                                                     S. W. PAHUKULA.

    Hamakua-poko,  E Maui Augate 1 18'5

 

HOOHUIIA MA KE KAULA GULA,

  Ma ka Poakolu iho nei Augate la 5 i hoohuiia ai ma ka berita mare, ma Waiawa Ewa, o J. K. Kaanaana me Miss. Kaina.  Ua haawiia kekahi ahaaina nui ma ia la.

  A ma Waialua no hoi ua hoohuiia ae ke Keiki Alii Kana Kipi o Ewa, me Mrs. Robeta Kiwaha o ia wahi no.  Pela mai ka S. P. K. Nawaa leka ia makou.

 

PAKELE MAI PAU I KE AHI.

  Aia ma ka la 26 o Iulai, hora 7 kakahiaka nui o ka la Sabati, ua ikeia aku la ke alelo ana ole o ke ahi, e holapu mai  ana ma ke kua mai o ka hale o Kaaeamoku, oiai laua mawaho no o ka hale ia wa; aole nae laua i ike i ke ahi, aka, i ko laua komo ana aku, ua lohe koke laua i ka halulu o ke ahi mawaho mai.  Ia wa oili hou aku la ka wahine a ua o Kaaeamoku iwaho, a ike ae la oia e a ana ke ahi, kahea ae la oia me ka leo nui.  Pau kakou i ke ahi e-!  Pau kakou i ke ahi e - !  Ia wa no ua puni koke ae la ua hale nei i na kanaka me ka makaukau wale no me na pakeke wai a ninini aku la iluna o ke ahi a pio koke ke ahi.  A ma keia pio ana o ke ahi, ua loaa ia laua na haawina o ka pomaikai, aole hoi i kekahi o ko laua mau waiwai, aole no hoi i pau loa ka hale i ke ahi, ua pau mai no ma ke kua o ka hale a koe no ke alo a me na kala.  Ina i pau loa keia hale i ke ahi, he manaolana ko ka mea kakau e pau loa ana no na hale; no ka mea, ua pipipi loa ke ku ana o na hale.                                                   S. K. KALUAIKONAHALE.

 

MEA HOU MA WAIMEA.

  Ma ka  la 26 o Iulai nei, ua pa ikaika mai la ka makani a me ka ua liili ma ia po a ao ae, ua nui mai la ka makani me ka ua; ua kokoke e hiki i ka hora 12 awakea, ua upaipai na hale ma hora 1 a me 2, hue ia mai la na ukana o Palehana.  Ka home kahiko o ka Mea Hanohano J. M. Kalanipoo Esp.  Ia pau ana o kekahi mau ukana i ka lawe ia iwaho, ua komo aku la kekahi wahi luahine o Papilahi ka inoa, ua hoomaka mai la ka makani e pa ikaika a huli pu aku la ka hale a paa iho la ua wahi luahine nei iloko me ka manaoia ua make, eia ka aloe.  Pakele ke ola.  Ma-u wahi mea hou ia.                                                                        H. BARESA.

    Waimea, Oahu.

 

KA MAKANI IKAIKA MA HAWAII.

  He nui ka weliweli a me ke eehia no ka hiki ana mai o keia powa ikaika mai  ka lua huna mai a Laamaomao.  He mau la hapauea ko'u, aole au i ike i ko'u mau  Ia i aui ae i kekahi makani ikaika e like me keia.  Hora 8 a oi iki o ka po Sabati Iulai 26, he halulu me he mau pukuniahi la he 12 i kani i ka wa hookahi, he 5 minute i hala mahope iho o ia lohe ia ana i kahi loihi: hiki mai ana ka makani, ka uwila, ka hekili, aku.  Ma ke ahiahi Sabati mamua iho o ka hiki ana mai o ka makani, ua ku mai ka mokuahi Malulani mai Kau mai i puhi ia mai no e keia makani he elua la o ke ku ana, a ua hoi hou i Kau.

  He mau mea hou keia ua keia hapauea.                          I. D. B. KUAKAHELA.

 

SOLOMON K. KAILIULI UA HALA.

  Me ka naau walohia o ke aloha makua a'u e hai nei imua o ka lehulehu, i ka haalele ana mai o Solomon Kamauoha Kailiuli i keia ola inea ana a hoi kohana aku la ma ke ala olohelohe ana 1 hoea mai ai, a waiho aku la ke kono lepo ma kona home lepo-e hoi no ka lepo, no ka manawa mau loa.

  Ma ka auina la Poalua iho nei, la 4 o Augate nei i mauliawa loa ae ai kona aho hope laa, a kii mai la na lima puanuanu o na "anela o ka make" a lawe aku la iaia ma kela ala hoi hou ole mai.  Ua waiho mai oia ia makou, na keiki, me kana wahine aloha i piiipaaia no na makahiki loihi i nawe hele aku la, a me na kini hoaloha ona e noho u aku ma kkia ao; aka, aole kakou e kanikau mau nona, oiai aole oia i make, aka ua hele e aku la e waele i ala no kakou e niau pu aku ai.

  Ua hanauia oia ma Honalo, Kona Akau Hawaii, i ka M. H. 1853, a nolaila ua piha koaa mau makahiki 1 ke 32.  Na Kaanelu (k) a me Kanakeawe (w) mai oia.  Ua hoohuiia oia ma ka berita hanohano o ka mare me Mrs. Julia Kalaomalio, a na laua mai he ekolu mau keiki, a elua o lakou i ako ia ae no oiai ko laua mau la opio.

  Ua haalele aku o Kailiuli i kona one oiwi, oiai kona mau la opio, a holo mai ma na kapakai o Kakuihewa nei.  Ua noho oia ma ka oihana puhi kukui o ke alanui no na makahiki he lehulehu, a na ka onawaliwali o kona kino i kon mai iaia e waiho aku ia hana, a hahai mamuli o ka oia ana ako lauoho, ka oihana ana i hana ai a hiki mai la i kona mau la hooluolu.  Ma ia oihana e launa ai oia me na makamaka lehulehu mawaena o na lahui a pau o ko kakou mokupuni, a na kona oluolu, heahea, aloha a hana pono, i hoopilipaa moi i ko lakou manao iaia.  He mau mahina pokole wale no ka hoomailo ana a ka mai i kona kino, a waiho aku la oia i ka "moe kau moe hooilo." 

  No ke ake ola ua hou aku oia iloko o na kauka haole a pau o keia kulanakauhale, aka ua hooho like mai lakou aole ola, oiai he ake pau kona mai, ua hiki ole i ka ike o na kauka kino ke lapaau.  Ma ka auina la Poakahi iho nei i maneleia aku ai kona mau kini makamaka, ua hahai aku ma kona ala hope loa a hoomoe aku la i kona kino ma kona wahi mau maka lima o ko kakou Makua Mana Loa.  Nana no i haawi mai, a Nana i lawe aku; e hoonani ia Kona Inoa.

J N K KEOLA.

 

HE LETA NO EWA.

E ka NUPEPA KUOKOA,

  Aloha oe a me kou mau keiki ulele hua metala.  Ua ikeia ma ka Nupepa o ka la 18 o kela mahina i hala, no na olelo hoolaha e pili ana no na hana hoomanamana i hanaia ma Awa, Ewa.  Pehea la ka hoi i hoolaha ola ia ai ko Manana maa hoomanamana me he mea ala aia ma ia wahi na anoano o keia ano kahi i hooulu ia ai a nui.  Aia ka malaila ka mea nana e hooulu hou i ka "Pipi," oia hoi o Kanekuaana, oia hoi kela moo kaulana o Ewa.  Eia nae ua laweia mai ka inoa o kela moo i mea hoomana na lakou.  E!   Auwe ka make ou e Hawaii e!  A aia no hoi ma keia wahi kahi i malama ia ai o Poliahu ka wahine kaulana o na kuahiwi o Maunakea.  O keia inoa i hai ia ae la maluna ua hoomanamanaia e keia wahi no, he nui no na akua liilii e malamaia nei e lakou.

  Eia ka he hiki no i ke keiki i make ke hoi hou mai ka uhane iluna o na makua e noho ai a kamailio mai elike me ke ne iki akahi no a hoomaka e kamailio, ka hepa o ke kamailio ana.  E auhea oukou e ma makua, mai noho a hoohalike me keia poe ka lawe mai i ka inoa o ka lakou mau keiki i make a hoolilo i mea hoomana, e pau ole no hoi ka hupo ou e Hawaii.

  Ka poe nana e malama nei i keia anoano, aia no i kahi hookahi.  He hai olelo kahi no ka ekalesia o  Ewa i na makahiki i hala, a noho aku nei i Kauai.  Aia no nae i ka ohana hookahi kahi  i malama ia ai o keia hana kiapolo.  Ma'u ia o ka wai ka nui.

KAIAHAMAULEO.

 

 

HE NANE.

  He lei rose ko'u he 19 pua e lawa ai penei ka hooheno ana a loaa na hauna laau a Kuikaa loaa kuu lei rose:

Hauna laau  1.  Auhea wale ana oe,

     "        "    2.  Kuu lei rose i ke kula,

     "        "    3.  Mai hoohihi aku oe,

     "        "    4.  Kahi kamelo inu wai,

     "        "    5. Haupeepee lau puawa,

     "        "    6.  Akaka ke hele i ke kula,

     "        "    7.  He haupu he halia ko'u,

     "        "    8.  I ke ohaoha oia pua,

     "        "    9.  E memele mai la i ka uka,

     "        "   10.  I ka hula o Papiohuli,

     "        "   11.  Huli mai kaua e ka hoa,

     "        "   12.  Oiai ka halia i ke kino,

     "        "   13.  Kuu kino ka i laahia,

     "       "    14.  I ke ala pahia ka manu,

     "       "    15.  Hauwalaau lua i ka uka,

    "       "     16.  Lohe ka luna i Kaala,

    "       "     17.  He ala pua melekule,

    "       "     18.  No ko'u hoa luhi ia,

    "       "     19.  I ka hana noeaua a ke aloha,

  Me ka lana no o kuu manao e kui e ia mai ana no kuu lei rore e ka poe ake leilei.

S. E. K. PAPAAI.

    Waikane,  Augate 1, 1885.

 

KEEO HOI NEI WAHI KEIKI!

{He wahi hoomakeaka.}

  Oiai na lono e pahola ana ma ke kulanakauhale nei no ka huakai makaikai a me ka ua, hookahi no hele'na he 21 kumu niu me kona hua i hina, 9 hale pili maoli i hina a me hookahi waa hou aole i holo ia; aole nae he ola kino i make.  Owau o ka mea e kakau nei he elua o'u hale i hinai, a eia au me ko'u ohana ke noho nei i ka ua me ka la.  Ke koi mai nei ka poe i poino, e hoopii ia Laamaomao a me Puuohohia i ko laua hookuu ana mai ia Kamakani Kuhonua.  No ke koi poho 2000.  He nui aku no paha keia poino ma kahi e i Nihoa, a e liuliu ana ka poe e hele ana, ua hoolaau ae la keia wahi keiki i kona mama o laua ke hele pu.  Pane aku nei hoi ka makuahine.  Aole oe e hele, e noho oe 1 ke kula a pau ka hoike.  Ua olelo aku nei au i ke kumu e haawi i makana nau i ka la hoike ke paa a paa ole paha kau haawina.  Ae mai la kahi keiki a pane mai la.  Makemake au i elua a'u makana; i hookahi mai nau, a hookahi hoi na ke kumu.  I aha hoi ka'u makana ia oe?  Wahi a kona mama.  I elepani hoi paha, ua lohe au he aina elepani kela.  Ina e loaa ka'u elepani; alaila, owau ka haumana hookahi i loaa ka makana he elepani mai Nihoa mai.  Pono ae la keia a holo aku la kona mama.

  O ka noho keia o ua wahi keiki la a hiki i ka la pule e ku mai ai kona mama, ko ianei miki e aku la no ia a okuu ana ma ka pou hoopaa laina ma ka uwapo e kalo ana no ka hoi mai o kona mama me ka elepani.  Me na manaolana keia e okuu nei  no ka loaa mai o ka elepani, a lohe no keia i ke selo o Iwalani eia ae ke komo mai nei, hauoli loa ae la keia a elekei ae la a kau ana maluna o ka pou.  Pili mai la no hoi ka moku ma ka uwapo; kiei aku la keia ma ka oneki o ka moku a ike aku i kekahi lio e kua ana mamua, manao keia o ka elepani ia, a nalu iho la keia iloko ona,  "Ka-hi-hi! he nunui loa no ka hoi ka elepani, lohe hoi au he loloa ka niho, i keia hoi aohe niho."  I ka moku no a pili pono mai, kau ana keia iluna a ku ma ka aoao o ua lio nei; ke hoopapa la, ke nanea la, a ike iho la i na kapuai a me ka huelo.  "Ka-hu-hu ! he ano lio no ka hoi ka elepeni."  Ke kiei la ma o a maanei, a malalo ae, e ake ana e ike i na niho.  "Ka-hi-hi! he niho hoi ko ka elepani la, aia la hoi mahea ka niho o keia elepani."  Iaia e nanea nei i ua lio la, aia kona makuahine ma ka hale kuhoe kahi i noke ai i aka i ka hana a kahi keiki.  Hele mai la oia a hoopa iho la ma ka hokua o kabi keiki oiai oia e hoomauana i ke kiei ae malalo o ka opu.  Huli ae la keia a ike i ka makuahine a ninau aku la:  "Auhea noi na niho o keia elepani?  Ua lohe hoi au he niho lewalewa iho kona ilalo."  I ka wa a kona mama i hoike aku ai i ka oiaio, e keeo iho ana ua wahi keiki nei.  Nana aku no hoi eku lua i ka papahele o ka momoku.  O ka noke aku hoi ka ka makuahine i ka akaaka.  

 

Ke Kamaa me ka Omole.

  Ke kani mai nei ka bele ahaaina kula Sabati ea, e mama, aia mahea ko'u kamaa?  Kuhikuhi ka makuahine i ka omole rama.

  He wahi keiki uuku o Kimo e okuu ana ma kahi o ka omole rama kahiko a kona makuakane,  Nana pono oia ia mea aole nae i ike i kekahi mea iloko; wehe oia i ka umoki a nana iloko, aole nae i loaa, ua poeleele loa, a ake oia e wawahi ia omole i loaa na mea maloko.

  Noho malie o Kimo me ke ake nui e loaa na kamaa e hiki ai i ka ahaaina kula Sabati.  Aia kona mama ke hooponopono la i na wahi pono aahu nona, a koe hoi na kamaa.  Manao o Kimo e huhu loa ana kona makuakane ke hoao oia e wehe i ka omole i loaa ke kamaa.  Hoao oia e wehe hou i ka umoki a nana hou aole nae ike ia, nolaila, manao oia e wawahi a naha.  Lalau oia i ka pohaku a hoonou aku a naha ka omole, a hele oia e huli iwaena o na apana i lele liilii, aole nae i loaa kona paa kamaa.  Aole no hoi oia i ike i kekahi mea i nee mai a kokoke mahope ona.  O kona makuakane no ia.

  Heaha la keia?  Wahi a ka leo i pane mai.  Huli ino ae la o Kimo me ka pihoihoi loa, a ike i kona makuakane e ku ana.  Aole no hoi oia i maa i ke ala kakahiaka nui oiai e kulipolipo mau ana oia i ka ona.  Naha ko'u omole ia wai?  Wahi hou a kona makuakane.  Ia'u no, wahi a Kimo.  No keaha?  Wahi hou a kona makuakane.

  Nana aku o Kimo i na hiona o kona papa aole he ano huhu, aole no hoi he leo i paneia mai ma ke ano inaina, a pane aku oia:  E huli ana au i mau kamaa hou no'u, nui ko'u makemake i kamaa e hele ai i ka ahaaina kula Sabati.  He kamaa ko na keiki e ae a pau.  No hea kou manao ana aia he kamaa o ka omole rama.

  Ka!  Ua olelo mai o mama ia'u aia ko'u kamaa maloko o laila, a i mai oia ua komo pu na mea a pau iloko o ia omole ka ai, ka i a, ka lole, a me na mea e ae e pono ai ko kakou ola kino.  A ua manao au aia a wawahi ia omole, alaila e loaa ana no.

  Aole o mama i hoopunipuni ia'u mamua, aka, i keia manawa ke ike nei au ua hoopunipuni mai oia ia'u, a ua manao au he oiaio keia, nolaila naha ia'u ka omole.  Kaumaha loa no hoi o Kimo no kona hoopunipuni ia e mama A liuliu pane hou oia:  E papa, ua kaumaha loa au, a ua minamina pu no hoi no ko'u wawahi ana i kou omole; aole au e hana hou pela.

  "Aole no e hiki e hana hou pela,"  wahi a kona papa oiai kona mau lima e kau ana maluna o ke poo o Kimo, a haalele iho la iaia e uwe ana

  Haohao o Kimo i ka huhu ole o kona makuakane no keia mea ana i hana ai.  Elua la mahope iho ka ahaaina, ua haawi mai kona makuakane ia Kimo he wahi puolo me ka olelo ana e wehe.  He kamaa hou!  He kamaa hou!! wahi a Kimo me ka hauoli loa.  He omole hou anei kou e papa?

    Aole e kuu keiki; aole au e imi ana i omole hou.  He oiaio ka mama, ua komo no ia mau mea iloko o ka omole rama, aka, o ka loaa hou o ua mea la, aneane hiki ole; nolaila, aole au e hookomo hou ana ilaila ma keia hope aku.

 

HOIKE HUI MAKAHIKI O NA KULA O KOHALA HEMA,

MA IMIOLA, MA KA LA

24 O IULAI, 1885.

  He ua ma ke kakahiaka.  Malie nae mahope iho.  Eleu a mikiala na kumu me na haumana o na kula eha.  Ua hiki lakou iloko o Imiola ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka, a hoomaka koke ia na hana a hana no me ka hoomaha ole a hiki i ka hora 3:30 ma ke ahiahi.

  No ka ikaika o na kumu me na haumana iloko o ka malama hoomakaukau hookahi, nui launa ole na hana, a loihi ka hoike ana.

  Eia na mea i hoikeia'i ma na olelo elua, olelo Hawaii, olelo Beritania.  Ma ka olelo Hawaii.  1  Kumu Mua;  2  Buke Ao Heluhelu,  3  Helu Kamalii,  4  Helunaau;  5  Arimetika;  6  Buke Honua me Palapala Aina;  7  Kakaulima;  8  Na mele ma ka Himeni Euanelio, Hoku Ao Nani;  a me ka Lei Ali  9  Na haiolelo me na Olelo Ki-ke;  10  Kakau manao.

  Ma ka olelo Beritania.  (English) -  1  Wilson's Primer;  2  First Reader, Second Reader, an  Third Reader;  3  Primary Arithmetic;  4  Mental Arithmetic;  5  Written Arithmetic;  6  First Step in Geography;  7  Monteith's Geography;  8  Singing in Gospel Hymn, Song King, Silver Lute, Joyful Notes, Golden Robin, &c.  9  Declamation;  10  Dialogue;  11  Writting;  12  Spelling.

  Maikai ke mele o na kula eha.  Maikai na haiolelo me na Olelo Ki-ke.  Ma ka nana aku, ua piha ke anaina makaikai i ka olioli.

  Ma ka hoike ana ma na mea i ao ia, ua loaa no na haina no ka nui o na ninau ma na olelo elua.  Ua hapa nae na ninau no ka nui o na hana, a no ka pokole o ka manawa.

  Ua mahaloia ka noho maluhia ana o na haumana a me ke anaina no na hora eono.  Pomaikai na haumana ina ua loaa ia lakou ke kumu o ka naauao, oia ka makau ia Iehova, me ka malama ana i kana mau kauoha.  A nele i keia e lilo ana ka naauao i mea e mahuahua ai ka poino ma kela ao.

LAIANA

    Waimea, Hawaii.                                         Luna Kula.

 

Pau hou Hilo i ka Pele e !

    E ka Nupepa KUOKOA e, ka elele mama hikiwawae i ka lawe ana aku e hoike i na mea hou o ke taona o Hilo, i ike mai ai na kini makamaka o kaua mai o a o, o keia paemoku, mai ka poe e lawelawe nei i ka oihana aupuni, a i ka poe lawelawe ole, i hookahi ko kakou ike like ana mai no keia poomanao e kau ae la maluna, Pau hou Hilo i ka pele e.  Ua ikeia ka pele i ka makahiki i hala, i ka aina ia e a ai, a o keia pele hoi eia iluna o na ui kane, na wahine, o ka hana a keia pele, o ka hoohina i kela mau mea i olelo mua ia ae la.  O na la Kinau, a me ka Poaono a me na la nui, oia na la hio ai a hina ilalo o na ui kane a me wahine, ua kumaka ka ike.  E ikeia keia mau kino i hoohinaia ma ke alanui mai Puueo aku a i ke taona ponoi iho o Hilo, a aole no i ike nuiia na lahui e ae, o ka hapa nui no o keia lahui.  Aole no hoi au i ike he kula pake kahi o Hilo nei no na kanaka Hawaii, eia ka ua ike, o na lahui a pau i hiki mai i Hawaii nei, ua loaa ia olelo i keia poe ui,  Kiekie no hoi Hawaii a ke akamai i ka olelo i na olelo o na lahui a pau, aole hoi o ka poe ui, eia iho hoi o ka poe pupu, he like wale no ia aohe loea i ka wai oopu. 

  He loihi ka lua o Kilauea i ka wa kahiko.  i keia wa ua nee mai a kokoke.  Hookahi lua nui a he mau lua liilii eho a nolaila mai na pele hoohina kanaka o Hilo nei.  Ke kahe awai nei keia pele iwaena o keia taona.  Ke manao nei au ina paha e ola ana o Luka, ina paha pio nei pele elike me ka pele mua i iho ai i ka makahiki i hala, pela hoi ka manao kuhihewa o kekahi poe.  Eia ka oiaio, aole e pio ana nei pele, ke ole ke aupuni e lawelawe mai; eia hou, ina hookuu akea ia nei pele pela e ai, e pipili ana ka mai o Lasaro i keia lahui kanaka.  Heaha ia mai o Lasaro e pipili ai i keia lahui?  He ilihune.  A heaha hou ae?  Pau ka inoa maikai.  Owai na keiki a keia mau makua? O hilahila ole, aea haukae, hoopilimeaai, aihue, pepehi kanaka &c.

 

Eia hou keia mea hou.  Ma ka po o ka la 25 o Iulai aku nei, ho-a mai ai ka wahine o ka Lua i kana ahi ilina o Mokuaweoweo; ke pii la ka wena o ke ahi iluna o ka lani.  Ka a ana anei paha keia pau o Hilo i ka pele, oiai ua loaa na keiki e ikaika ai na wawae i ka iho i kai o Hilo.  Ua hiki no, o ka ike pono iho ia i ka hana a ke Akua, a pau kuhihewa o ka hoomaloka.

  Eia hou no keia mea hou.  O ka nui launa ole o ka ua a me ka makani, a me ka wai, ua like me ka wai mua.  nui na wahie i loaa i na kamaaina, loaa pu ne na kenikeni, ola ka la pololi.

J. IKEMAKA.

 

  A hiki mai i na la mua i ka mahina i hala aku la, a o ka mua hoi o keia hapa makahiki, wa wawaia ae iwaena o ka lehulehu o ke kulanakauhale nei eia ke hoonohonoho pono ia mai nei na waha olelo pili aupuni no ke kau holo balota o 1886 e hiki mai ana.  Ua lohe mahuihui wale ia na paa holo balota pili aupuni ina nae oia ka oiaio.  Iwaena o keia paa balota ua loheia o na hiialo no ka hapa nui, a o na punahele no hoi.  He poe na keia i kamaaina imua o na maka o ka lehulehu ma ka hana a me na ano a pau, a he mau kamaaina no hoi no ke keena ahaolelo.  O keia no ka poe a ka lehulehu mana koho i makapo ai, a pau nui i ke paheloia iloko o na upena; ua ikeia, aole he wahi pono o ka aina i kohoia ai lakou e hana aku, a i ole no hoi ia no ka lehelehu.  Ma o keia mau hana no i ikeia aole no i nele hou ko ka lehulehu koho hou ana ia lakou no kekahi kau ahaolelo aku, a aole no hoi i hoana e ia ae na loina o ia au mai mua loa mai.  A hiki iho nei i ke kau o 1884, ua hoomauia no pela na hana a ka lehulehu no na "ahaolelo, a o ka mea i ikeia i keia au, he opala.  Ke ninau aku nei ka lahui:  Auhea la ka pono i hanaia e ua poe la?  Heaha la ua pono la?  Ea, ina he puuwai ko kela me keia e hiki ke kaupaona i ke koikoi a me ka mama, alaila owai la iwaena o ke tausani mana koho?  Ua lawa paha na hilinai ana no lakou, e hoao ae i kekahi.  Ua haulehia na haanui wale ana no lakou, a ua pono no hoi i hookahi hoohokaia ana.  Ua kena iho la no paha i na ku lu wai mananalo a lakou, a hoao ae ana i kekahi malia a ka lakou a ua kupa, aia he mau maka e imo ana, he waha e mumule ana, he pepeiao e lohe ana, a he lima e o ana ma na kumu pepeiao.  I ka pomaikai wale no o ka aoao pakaha ka lakou i hooholo. koe hoi ka aoao nana lakou i hapai a kau i ka ha nohaweo.  Na kakou nae ia e noonoo na ka lehulehu a lawe no i ka mea kupono.                                         KEKAHI MANA KOHO.

 

KUE I KA PANE A NEHEANA KA'U

WAHINE MARE.

  Ina kanaka a pau mai Hawaii a Lehua, i ike i ka pane a kuu wahine mare Naheana, ma ka nupepa KUOKOA, no ko'u hoolaha ana iaia aole e hoaie ma ko'u hoolaha ana iaia aole e hoaie ma ko'u inoa.  A no kana pane ana mai nei ia'u, no ko'u malama ole iaia i ka ai a me i-a a me kekahi mau pane okoa iho ana, aole o ia ka oiaio a me ka pololei.  Eia na mea oiaio loa.  Ua malama au iaia i ka ai a me ka i-a a me na mea no a pau e pono ai o ko maua noho ana he kane a wahine i kona wa e noho pu ana me a'u; aole au i kipaku iaia, aka, ua holo aku oia ma Maui no kona pilikia mai, a ua hana koke aku la oia i ka hewa moekolohe a ku imua o ke kanawai ana i pane mai nei i ka malama ona i ka berita mare o maua.  Ae, o kona malama ka ia i paluia kona hoahewaia e ke kanawai imua o ka Aha, A ma ke kumu hea la ia i pane mai nei?   A he hiki no ka iaia ke aie ma kuu inoa.  Nolaila, o na aie i aie ia ma kuu inoa.  Nolaila, o na aie i aie ia ma kuu inoa mamua aku o ka puka ana o kuu hoolaha a mahope mai paha, aole au e hookaa ana i na aie i aie ia e kuu wahine mare e Naheana makuu inoa.  A o ka mea hookuli i keia, maluna no ona kona poho, a ina he manao pane ko ka wahine malama berita mare.  Pane mai, alaila kuu pau aku au i na @iha a kaua i koe.  Owau no me ka mahalo.

HINAU EKOLU.

    Kamanuwai,  H.  Oahu,  Aug. 5, 1885.

 

C BREWER & CO.    (BURDA MA.)

Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO

MALOO a me na ILI BIHI, a pela hoi me

na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko

lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou

i he KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko makou

Makeke.                                         tf

 

J T. WATERHOUSE

(Walakahaui)

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIILI

Ua piha pono me na waiwai makamae

hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.

Heaha no la hoi ia

- MALAILA -

Na Apa Kilika o na ano a pau,

Pahoehoe o na ano a pau,

Alapia o na ano a pau,

Huluhipa o na ano a pau,

Na Huluhulu holoku,

Na Keokeo Paina,

Lilina lau puu.

Wetoria,

Leponalo,

Lainakini,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ano a pau,

Na Kihi uhi moe,

Na Koloka o na wahine,

Na uhi Kilika,

Na uhi Alapia,

Na Hainaka nunui a liilii

- Eia hou. -

HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE

O NA KANE A ME NA KAMALII.

 

Na Apa paina maikai loa,

Polu manoanoa a lahilahi,

Huluhulu manoanoa a lahilahi,

Na Apa huluhulu a pahee,

Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii.

Na Pililakeke loloa a pokopoko,

Na Palule kaula o na ano a pau,

Na Palule keokeo

Na Palule kalakoa,

Na Paleili.

Na Papale wahine i kinohinohila me na pua

me na hulu nani, a he heluna nui o na

kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUNA HUI O NA KAMAA.

Na Kamaa buti,

Na Kamaa pihi,

Na Kamaa huka,

Na Kamaa laholio,

Na Kamaa weleweka.

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIEA.

Na Noho Italia,

Noho pulu mamua,

a mahope i kela a

me keia ano.

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

NA PENA WAIHOOLULU LIKE OLE.

Keokeo,

Eleele,

Polu

Melemele.

&c,,  &c.,  &c.,  &c.

 

Ina iho Ina iho.

Na ipuhao, na ipu ti,

Na koi nui a liilii,

Na pahi nui a liilii,

Na pahi olo, pakani

Na pahi olo palua

Na tabu nui a liilii,

Pakeke nui a liilii,

Na lako kamana,

Na lako amala,

Na kamaa lio,

Na moe hao,

Na pela uwea.

NA LAKO MAO, MA KA AINA A ME KA WAI

Na lako pa,

Pa nui a liilii,

Na bola,

Na kiaha aniani,

Na aniani kilohi,

N ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA NA MEA AI.

Palena poepoe,

Palena poepoe palu,

Palena huinaha,

Palaoa o na ano a pau.

Na kamano maikai loa ma ka pahu,

Na kamano tini,

Paakai o Livapulu,

Paakai inu,

Paakai hu, 

Manu Kaleponi,

Palani ai a ka lio.

He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa

ko'u mau halekuai aole i pau i ka hualia aku

na oukou no e hele mai a kilohi no oukou.

Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau.  ma

Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono

a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii.  me

na kauoha mai na mokupuni hookoia ka eleu loa.

                           J. T. WATERHOUSE