Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 32, 8 August 1885 — HE MOOLELO NO KA NAITA ALA-HUNA KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULULAAU ELEELE. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA NAITA ALA-HUNA KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULULAAU ELEELE.

H« Nanea i piKi nw n* Hoo : po »ea a ke Aloh», * o ra aei KupiūaoAhA % HoopahaaluK» bot i hanai», a kx aa haaa WeliweH i ikeia ma ia aa Heokak Mikakik. Ma ]* mau ulolua aa&wo» ■ • - * '" "He V»iu tße\ai mMp*£* o «i* ?»&- 0 ' L'a mehA. E Iw'oao. He rsiita ' Hc pows ! Ka w*li \ Olelo Hoakaka: —I na kini makamaka heluhelu moolelo o ke Kilohan.\ : Eia mai ka nteolelo hou e puk aku nei, a oukou hoil ike mai la i kjph poo e kau kehakehav a? la. He ipoa ano pohihihi no ma k2| nana ana,i|ela no auanei kona moā&lo. Aka-« ike no oukou iaia a me kawa mau Ipha, a me ke ano o kona hikijfcku ia wa iloko o ko kakou moßrelsr fVolailn. *, V- r ke hoomaka mua aku nei ua nanea nei rae na hoomaikeike ana i na wahi a pau a ua eu nei, a o ka mea hoi nona keia moolelo, i luakaha ai a me na mea e ae# pau e pili ana, no ka hoomakaukau ana, a me ka waele ana no kona wa e oil; mai ai. "E hiki mai na iaelike melea anapu ana a ka uwila.'* Me ka oiaio. Henei.i. MOKUNA I. AIA maluna o ka hapanui o na palena ama o kekahi aupuni e no ho mana ia ana e ke Duke o Badena, e komo pu mai ana hoi me kekahi ma\i palena aina oke aupuni o Watemabaka, kekahi aina mauna nui; me kona mau kuahiwi e ku kilakila ana, a me kon.i mau ululaau anoano, i hihipeaia me na oaoawa pouliuli, a nona ka inoa i kapa ia, Ka Ululaau Eleele, oia hoi; ma us aina mauna nei i hana ia ai na mea ane kupaianaha o ke ano pohihihi loa, a me na hana weliweli o kela ano a me keia ano. Ma ua lllulaau Eleele nei kahi o na naita a me na powa i hoolilo ai kahua mokomoko no lakou, ma ka la kou mau hana hookahe koko, me h< la he mea lealea wale no ia lakou. A ina paha la he ano kokoke mai ur wahi nei ia kakou, ina la ua ikemaka kakou i ke kahua mokomoko o ua poe kupueu nei; eia hoi o ko kakou hals loa ma keia aoao o ko kakou wahi ho nua. Aia iwaena konu o ua Ulaulaau Ele ete nei ma ka aoao hikina aku mai Ba dena mai, e ku ana i ka iuiu o kekahi awawa i kaulana no na hana eleele ino i hanaia malaila, i hiki ole hoi ke hoomaopopoia, kahi kulanakauhale e Denakadofa; a i kapaia kona inoa mai kekahi kakela nui a ikaika e ku kokt mai ana, oia hoi ke Kakela Denakadofa ; nona hoi na pa nunui e hoopuni ana, me na towera kiekie ililaumania, e ku hoohaehae ana iwaena o ua Uluiaau Eleele nei, i hookahua ia maluna 0 kekahi kiekiena pohaku paa. I ka wa o ko kakou mooleio, oia paha ka hapa mua o ke keneturia 17, e noho alii ia ana ke Kakela Denakadofa e kekahi naita hapauea oia o Sir. Naita Aka vona Morina; he kanaka kino nunui a kulana o ke koa kona nanaina, a he ahikanana no hoi i kona mau la. A i keia wa, ua kokoke loa aku ia i ke ahiahi o kona ola ana; oiai ua puni kona poo me na oho hina, ua pau na oni ana o kona mau io oiona a e hookokoke loa aku ana oia i kona hopena. nae keia o ka haku ponoi o ua kakela nei He umi makahiki mamua aku o keia wa, o ka Barona Geregori vona Dena kadofa ka haku ponoi o ua kakela nei, a mai kona inoa no hoi i kapaia ai ke Kakela Denakadofa. A ma kekahi hua kai ana i hele ai me Sigimune ma kekahi kaua ana ai me ka poe Tureke, a 1 kapaia Ke Kaua No Ke Kea, ua make aku la ia ma ke kahua kaua, a waiho iho la ia i kana wahine a me ka iaua kaikamahine, e kaumaha aku hoi nona. Ma ke ahiah» hope loa maiuua o ko* na haalele ana iho i kona home a me kona ohana, a heie aku ai hoi no kela I huakai make a kakou i ike mua ae nei, ua waiho aku la oia t ka mana a pau o ke Kakeia Denakadofa, a me ka raaiu~ hia o kana wahine me ka laua kamalei i ua naiia hapauea nei» 0» hoi o Sm Aka vona Morina f ka naita hoi e noho alii nei ma ke Kakela Denakadola i keia wa. Ua haawī aku no hoi ka naila Aka i kona ae, me kona hoohiki pan ana aku imua o Barooa Genegori vaoa D«tukado£i, e malama pono Jhoi ia i ka

eaaiuhia o ke kakela * me kona ohana; i aole no hoi o Sir Naua Aka i hoohala i kana oleio; aka ua malama mtikai no ia i na mea a pau ana i hoohiki ai, a i ae ai imua o ka Barona Geregott vona Denakadofa ; a ua hiiinai aku no hoi na mea i waiho ia iho iloko oke kaumaha maluna ona me he haku ponoi ta a makua hoi. O keia kekahi wahi ano nui loa iloko 0 ko kakou moolelo, oia no kekahi kuia palaha?%a nani a Inaikai lea ma ua Uiulaau Eleele nei, e ku pono mai ana ma kekahi aoao, mai kahi o ke Kakeia Denakadofa eku ana. A e ku ana hoi keia mau kuahiwi eiua ma kahi aoao a ma kahi aoao : a ma ke kumu o kekahi o keia mau kuahiwi, e ku ana ke Kakela Denakadot~a, a ma kekahi aoao mai no hoi e pili ana ma ka aoao ke kuahiwi kahi kuia palahaiaha a'u i homaikeike ae nei mamua. A eia no hoi iwaena o keia mau kua< hiwi kahi e ku ana ke kuianakauhaie o DenakaJofa, a o ke kuianakauhale | nani hookahi no ia ma ka Uiuiaau £lej ele a puni. | Aia maluna o keia wahi kiekiena pa--1 lahaia e pili nei ma ka aoao o ke kuahiwi, e ku ana kekahi hale no kekahi kanaka uhai holoholona hihiu o na kuahiwi, o Omaka Obana kona inoa; he kanaka oia i kauiana no ke akamai, a me ka makau oie ma ke paheie ana i na hoiohoiona hihiu hiki oie ke hooiakalakaia. £ku ana keia hale maiuna o ka hapa nui o ua kuia paiahaiaha nei; e ku-ku ana hoi kona meu paia hapaupau. Ua uhi ia oiuna me ka mauu i hiiiia me na īii iaau, a e iewalewa ana mao a maanei na aa iaau a me na lala iaau ; a o na puka aniani o me na puka komo, ua haia loa iloko a iwaena konu o ke kino o ka hale, a ua kohu like ioa ua hale nei ke nana aku, ehke me na iuahine hoonohonoho akua o Hinedu. He haie oka nanaina ano e ioa keia mai na hale mai o ke kulanakauhaie mai Denakadofa, aka ua kupono ioa no ia ia Maka Ohana, ke kanaka uhai hoiohoiona kaulana. Ma kekahi )a laelae a mehana o ke Kau, a oiai no hoi na kukuna malamalama oka la e hookokoke aku ana e nalowale ma kekahi aoao o na kuahiwi, e noho ana kekahi mau kaikamahine elua mawaho pono o ka puka o ka hale o ke kanaka uhai holoholona, Maka Obana; e hoonanea ana laua ika mehana o ka la a me ke ana a ka makani, e aheahe malie mai ana aiaioko mai o na ululaau. He ano iike ko laua mau makahiki, o kekahi he a o kekahi he 19 ; a me he ala ke nana aku oe ia laua, va. like me na opuu pua e hoomaka ae ana e mohala ma ke kakahiaka nui; he moani ahe nani hoonoheanohea o ke ano kuiipoiipo, a he nani hei kekahi i kanu pu ia iloko o ko laua puuwai waipahe i piha i ke aioha ame na hana iokomaikai. He hiohiona o ka oiaio a me ka manao paa e hoike mat ana maiuna o ko iaua mau oiwi, a he mau lala ikaika hoi a i kupono loa no ko iaua heie ana maioko o na uiunaheie o ke kuahiwi; e pii ana iluna o na puu, a e iho ana iiaio o na oaoawa, a he mea leaiea ioa ia ia iaua, me ko iaua manao oie ina paha he pomo e ioaa ana ia iaua. O ke kaikamahine nui a kahiko iki o laua, oia o Elika rona Denakadofa, o ka ui nohea hoi o ke Kakeia Denakadofa a o ka miiimiii hoi a kona mau makua He ano k<ekie iki ae ia mamua o kona kokooiua ; rrc kona lau oho e kamoe ioioa ana ma kona kua, o ke ano eieele poni, a me kona mau maka uliuli onaona. He nanaina oiu* oiu a me ka mino aka, e hooalii mau ana ma kona mau helehelena. O ka iua hoi o ua mau kaikamahine nei, a i ano uuku iki iho mamua ae nei oka mua, oia o Eiina Ohana ; ke kaikamahine hoi a ke kanaka uhai hoiohoiona, a o ka mea hoi nona keia I hale e ku nei maluna o ke kahua pala- ! haiaha* kahi a keia mau epio e noho nei Aole no 1 kiawale loa na nanaina o Elina mai ia Elika mai; aka he lauobo ano ehuehu ehke me ke gula, a e huialaii ana elike me ke kehau i ka wa kakahiaka nui. He helehelena o ke ano olu waipahe ko Eiiaa, i makaukau hoi e hana i na hana aioha a pau ina poe i loaa 1 ka piiikia; ano keia mau kaikamahine ka puana ana, uhe mau pohaku momi makamae, a he nani no ka wa pau ole. " Ma keia ia, aole he ioie o ke aao nani ko Elika, ke kaikamahine o ke kakeia, aka, he lok kona e komo ana o ke ano o ka poe haahaa ioa» aua like no hoi me kona kokooiua me Elina. Aoie no hoi keia o na loie maa mau i ka ui Elika, oiai oka hooilina ia okt Kakela Denakadofa; a he nui hoi /a inapoea pau 0 ke kuianakauhaie o Denakado6u