Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 35, 29 August 1885 — Page 2

Page PDF (2.08 MB)

This text was transcribed by:  Paula Plapp
This work is dedicated to:  Halau Hula Napuaokalei'ilima

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

____

 

Ka Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki………………..$2.00

No Eono Mahina……………….1.00

--KUIKIE KA RULA.—

 

Po@@no…………..Augate 29, 1885

 

Heaha ko Mua?

 

            Aole no e neie ka ulu ana mai o na noonoo eehia iwaena o na Hawaii oia io a pau, o ka poe i maa i ka noonoo.  no ke ano o ka noho’na o ke aupuni a me ka aina kulaiwi ma keia mua aku.  O na helehelena a me na ouli e kau nei maluna o kakou i keia wa, aohe pohihihi ke nana aku.  Ke hoike mai nei na hoailona he lehulehu wale i ka loli ana o ke au.  E lilo ana a nalowale na mea kahiko: e hoea ana na mea hou, a e ulu ana na mea i ike ole ia mainoa.  O Hawaii kahiko e lilo ana, o Hawaii hou ke hoea mai ana.  E oi ana anei ka mea hou i ko ka mua?  E mau ana anei ke aupuni, a e loli ana paha ma kekahi ano hou ae.  E hele mua anei e hoi hope paha ka lahui ?  E kuokoa mau anei ke aupuni maluna o kona kahua ponoi, a e lilo anei na kekahi mana e ae e hoomalu mai ?  E hoomaa ia anei ka nohoalii Hawaii, a e loli anei ke ano o ka noho alii ana, e like me kahi mau aupuni e ae o ka honua e loli nei ?  Aole e nele ka ulu ana o na ninau e like me keia iloko o ka noonoo o na Hawaii oiaio, a mana wale aku na ninau iloko o na maawe he lehulehu o ka poe noonoo.  Na ka manawa wale no e hoike mai i na haina pololei o keia mau ninau.  Aka, o na ouli e  ike maopopoia nei e ka poe kilo, ua akaka lea e lilo aku ana na mea kahiko, a e ano hou ae ana na mea a pau.

            O ka manao maopopo iloko o ka puuwai o ka poe i hanauia ma ka aina nei, nona ka olelo o Hawaii ka aina hanau, he aloha i ka aina, a he ake e mau loa ka welo kuokoa ana o kona hae.

            Ua wanana mua kekahi poe e pau ana ke aupuni Hawaii.  Ke manao nei keia pepa, aohe pono e hoopau.  E aho ka hoololi ana i ke ano o ke aupuni mamua o ka lilo loa ana.  He haole waiwai ka i noho i Honolulu he umi a me kumamalima makahiki i hala ae nei, no Europa ia haole.  O ke au ia o Kamehameha Elima.  Ninau o Kamehameha i ua haole nei no ka hiki a hiki ole paha ke hoaie ia kekahi aie lahui o ke aupuni Hawaii ke mau miliona dala iwaena o ka poe waiwai o Europa.  ninau mai la ka haole i ke Lii,  “heaha ka waiwai o kou aupuni e hoopaa ai no ia mau dala ?”  Pane ae la o Kamehameha, O na bona o ke aupuni Hawaii ke hoopaaia no ka aie.  Nana pono mai la ka haole i ke Lii a i mai la, “iloko o ka iwakaluakumamalima makahiki mai keia wa aku, aohe aupuni Hawaii.”  Kulou iho la ke poo o ke Lii, aole nae oia i pane aku.

            O ka manao ia o kela kanaka o Europa.  Ua like no paha ka manao o kahi poe e ae me kona.  Aka, o ke ake nui iloko o ka puuwai o ko Hawaii poe makaainana oiaio a pau e mau ke ea o ka aina hanau.  A ina no kekahi mau kumu i ikeia, he mea kupono ke hoolo lua ke ano o ke aupuni, a hooponopono hau paha, e aho ia mamua o ka lilo loa ana o ko Hawaii kuokoa.  Ua olelo pinepineia a ua pakua na pepeiao i ka lohe mau ia o ka olelo, o ko Hawaii pono oia kona ikaika.  Aka, he oiaio no keia.  A, aole no hoi he ikaika e ae o kakou, mawaho ae o ka pono a me ka malamalama.

Heaha o mua aku o kakou ?  He ano hou ka haina o ka ninau.l  He maikai anei, he maikai ole paha ?  He oluolu anei, he kaumaha paha ?  He au o ka pomaikai nui anei o ka lehulehu, a he au anei o ka pilikia a me na poino ?  Aohe maopopo i keia wa na haina o keia mau ninau.  Aia nae i ka manao a me na hana ana o ka lehulehu kahi a ka hapa nui o na haina o keia mau ninau e waiho nei.  Ina e olelo iho ka lehulehu, e pono : a hana aku i na mea e pono ai, alaila e pono io ana no a e maalahi ana o mua aku o ua aina nei i aloha nui ia.  Aka, ina e olelo ka lehulehu “ua hiki iho la no, aohe make hooikaika, aohe imi, e hoho iho no pela, e ao o ili mai na kaumaha a me na pilikia i oi aku.  O ka mea pepeiao la, e hoolohe ia i ka leo : a o ka mea maka, e nana pono oia i na ouli o ka manawa.

______________

 

KO HAWAII MA NA AINA E.

            I kela pule aku nei ka hoi ana o ka Rev. O. P. Emerson no kona kihapai hana ma Peacedale, R. 1. , mahope iho o kona luana ana me na makamaka Hawaii no kekahi mau pule.  Ke kauliilii nei na keiki Hawaii ma na kihi eha o ka honua a me na moku o ke kai.  Aia i Amerika elua o na keiki a Emesona, a me eha a Limaikaika, me elua a Koana, me elolu a Laimana, me kahi poe e ae he lehulehu.  Aia i Sepania elua a Kulika, a aia no hoi i Kina a me Iapana kekahi mau Kulika eha.  Aia i Nuuhiwa o Kauwealoha a me Kekila.  Aia i na paeaina Maikonisia o Kanoa, Kapu,  Maka a me ko lakou mau hoahana.  A o Melekuke hoi, ko Hawaii Kaikamahine leo lea i ke oli, aia i o a ia nei e kaahele nei me kana kane, mamuli o ka laua hana mau.

            Kauliilii io no hoi na keiki Hawaii ma na wahi a pau o ka honua, a o ka hapa nui nae ma Amerika,mai na kahakai o Keomolewa a hiki aku i na pea puanuanu oNo  Enelani.  aloha wale na keiki o ka aina e noho mai ia i na aina e.  A o ka mea hilu loa mae o ka maikai o na lono i loheia no keia poe.  Ua maikia ka noho ana, ua maikai ka inoa o Hawaii ia lakou.  Ua paa pono i na hana maikai   Ua hanohano ka inoa o ka aina makuahine i kana poe keiki ma na aina e.  Aloha lakou a pau.

____

 

Na Lono o na Aina e.

            O na lono ano nui i loaa mai iloko o keia pule, oia no na mea e pili ana i ka hoolewa ana o Kalani.  Maluna mai o ka mokuahi mua i loaa mai ai ka lono ua make o General Grant i ka la 23 o Iulai, ma Mount McGregor, he kuahiwi ia ma ka mokuaina o Nu Ioka, kahi ia i lawe ia ai o Kalani me ka manao e loaa ana paha kau wahi oluolu i ke ea o ke kuahiwi, aole nae i liuliu ilaila a make aku la.  A maluna mai o ka mokuahi o ka Poaono nei i loaa ai na lono no ka hoolewa ana o ke kino kupapau o ua alihikaua kaulana nei.  Aohe makaainana o ka honua nei, a aohe no paha he alii, i hoohiwahiwa ia elike me Kalani i kona wa e ola ana, a pela no hoi i kona make ana.  Ma ka la eha o Augate ka hoomakaa ana o na hana hoolewa ma Mount McGregor a i ka la ewalu ka hoopau loa ana ma Nu loka.  Ua malamaia no hoi na hana hoolewa kupapau no Kalani ma Ladan@, ma Parisa, ma Kapalakiko me Oakland, a ma na kulanakauhale nui a pau o ke aupuni o Amerika Hui.  I ka hora ewalu o ke kakahiaka ka hoomaka ana o ka huakai ma Nu loka, i ka hora 11 o ke awakea ka hoomaka ana e hele, a i ka hora elima o ke ahiahi kuuia ka pahu kupapau iloko o kona hale kahi e waiho mau ai.  Ua hui pu na alihikaua a me na koa o ka hema a me ka akau iloko o na hana hoolewa, a ua kanikau pu lakou no keia alihikaua kaulana loa a kanaka hoopono no hoi.  Ua helu pu ia o Kalani me na kanaka kaulana loa o ka honua nei,  O Amerika Hui ke aupuni kiekie loa o keia honua, a o Wasinetona, Linekona a me Kalani kona mau keiki kaulana loa a ekolu.  I ka makahiki 1880 ua haawi keia pepa i ke kii o Kalani ma ke ano he makana i kona poe heluhelu, a ke kau nei i keia wa ma na paia o na home o kahi o ko makou poe makamaka maikai.

            Aohe maopopo o ke kaua i keia wa mawaena o Enelani a me Rusia, aka aole no i pau na hoomakaukau ana.  A o ka hopena aku o keia mau hana ke kaliia nei a ike ia ka hua.

            Ua pioloke ko Ladana poe no na hoike ana a kekahi nupepa o lakou no na hana pili hookamakama o ia kulanakauhale.  O ka Pall Mall Gazette ka inoa o ua pepa nei, a ua hoike ae oia i kahi poe kiekie a kaulana iloko o ke aupuni ka i hihia iloko o ia mau hana.  Ua koi kekahi poe e hoopii ia pepa no ka laipila, a ua koi aku ua pepa nei e hoopii koke

            Ke laha @e nei ka mai korela ma Europa, a he nui loa ka make a me ka pihoihoi iwaena o ka lehulehu

            Ke hoomakaukau nui nei na kulana kauhale o na awa kumoku o Amerika me na hana no ka pale ana aku i ka mai.  Ua hiki no keia mai @ Amerika i na makahiki i hala, a ina e komo hou ilaila aohe ike ia ka palena o kana wahi e hele ai ; ina e hiki i Kaleponi o ke kokoke looa mai no ia ia kakou.

            Ke mau nei ka pihoihoi iwaena o ka poe Moremona ma Loko Paakai, a ke imi nei i wahi no lakou e hele ai.  Ua olelo kekahi poe e hele nui lakou i Mexico, oia ka puuhonua e malu ai, elike me kahi poe o kakaou i hoopunipuniia i na makahiki i hala a lolo nui i Lanai oia ka Ziona hou  Aole nae i puni ka poe o ke KUOKOA.  Aka, ua hoole ia mai, wahi a ka lono ako Mexico poe, a ke huli hou nei kahi poe no Ilinoi,  He poe maikai no na Moremona ke hoopau ia ka mare lehulehu.  He poe ikaika i ka hana, a he holomua i na hana o ka aina.  Koe nae na hana kolohe a hoopunipuni o kahi poe alakai o lakou,  e like me na mea i ike maka ia e ka lehulehu i na makahiki i hala ae ma kekahi o na Hono a Piilani.

            Mai Kina mai he lono e hoomakaukau ana na Pake no na lako kaua a lakou.  Aole no paha i pau ka manao no na hana o Farani.  Ma kekahi mau apana no hoi o Amerika Hui ua pahola ae he makani puahiohio weliweli, a ua poino na moku, a me na hale a me kekahi mau ola.

_____

 

Na mea hou o Manoa.

            Ma ka la 21 o keia mahina i pii ae ai kekahi o na kamaaina o Manoa i ke kuahiwi i ka ohi ohia.  O kana wahi keiki uuku ka hoa hele o ka pii ana.  O ko laua hele no ia a hiki i ke kumu ohia, a pii aku la ka makuakane iluna o ka laau, ohi ae la ia i na hua pala @ piha ka eke.  Makaukau oia e iho ilalo, aka ike e aku la i kahi mau hua maikai loa ma ka welau o kekahi lala, a koko@o aku la ia me ka manao e loaa, ha iho ka lala. a haule ua kanaka nei he iwakalua paha kapuai mawaena o kahi mau pohaku nui elua, a maule iho la.  Aohe nae i kai kekahi iwi.  a mahop@ o kuna pohala ana ua hoi aku ia i kauhale me kana keiki.  Ina i pa iluna o ka pohaka, ina ua poino.

            Ma ka la 22 iho nei o keia mahina ua nalowale o Luka, kekahi kaikawahine o Manoa.  mai ka hale aku o kona makua.  He kaikamahine keia malalo iho o na makahiki he umikumamalima, a ua nalowele oia a hiki i keia la.  Aole i ike ia ke kumu o kona nalowale ana.  Ua poino paha ke ola iloko o kekahi kahawai.  ua pepehiia paha, @ i ole ua hoomahukaia e ka poe kolohe.  He kaikamahine nui puipui, he lauoho eleele.  Ina e loaa i kekahi mea keia keiki, e hoihoi mai i ke keena o keia pepa, a ina ua hoomahukaia, a ikeia paha ia mea, e hopu aku a e lawe pu mai, a na makou e kuhikuhi i kahi e lawe aku ai a waiho.  @a haawiia mai ia makou he mana e hiki ke hoopuka i keia mau olelo.

______

He Nuhou keia!

            Ualoaa mai ia makou he le@a mai Hana mai, e hoomaikeike mai ana i ko laila mau mea hou, a o ka nuhou ano nui loa oloko o ua leta la, oia ka makou e hoopuka aku nei penei :

            “I ke ahiahi o keia la a’u e kakau nei i keia leta nau, ua ike maka au i ka leta a Ewelete ka makai nui o Maui nei, ia J. N. Maii ka makai o Kipah@lu nei, ua hoopauia ka noho lunamakai ana o J. Gardner no ka apana o Hana nei ; aia ia Mr. Maineki kona pani.  Ka hope ia o ka ona rama, he nele.”  Ea, haule nei punahele la!

_____

 

Na Kuhina imua o na Makaainana.

            Ka Lahui kanaka o Hawaii, ke ku nei imua o ke alo o ka Moi a me kona mau Kuhina, e nana ana a e haka pono ana na maka i kela a me keia makahiki i ke kuloana o ke aupuni e hookele ia nei, a ua maopopo loa i ka ike o kela a me keia makaainana noonoo maikai.  He kulana hooponopono aupuni maikai ole, a o ka hana e hana ia nei e na Poo Aupuni, he hana hoonaukiuki maoli e hiki ai ke hoalaia na manao hoouluku i ka noho oluolu ana o ka Lahui Hawaii.  Ma na ano a pau o ke aupuni ke nana aku, ua pahonohonoia kona mau pukapuka e komo mai ai na pilikia he lehulehu me ka welu kiwaaw@a o ka wa kahiko loa, a ina e pulu ana ia welu i ka wai, e palahe koke ana no.  A emoole o ke komo koke mai la no ia o ko waho iloko, a aole hoi e hiki ke pale ia aku.  O na pukapuka nui o ke aupuni a na hookele aupuni e hoomaopoopo ole nei ; o na aie lehulehu me ka hookaa ole ia,k a ua lilo ia mau aie lehulehu i Aie Lahui.  A e pii mahuahua ana na ukupanee oia mau aie i kela a me keia manawa.

            Ma ia hana ana, ua koi mai ia mau hana i ka Lahui Hawaii e nana aku ko lakou maka me na kiona paweo o ka hoihoi ole i na hana o keia ano.  A heaha ka hana a na hookele aupuni?  Ka, ke ku nei lakou e nana wale no, a o ka lakou mea manao nui, o ko lakou uku makahiki, pau ka hapaha, kikoo i ka waihona o ka lahui, a o na pilikia hoi o ka lahui, ke hoohu mau nei no lakou a ku ka puu. i ka wa e hoonee ai e pepe auanei na mea pau  Aka, aia no he manawa e hoea mai no ka hoaka o keia mau mea e kamailio ia nei, a he mea hoi na kekahi nupepa o keia kulanakauhale e olelo mau ai,  he hana hoino pilikino ia, aole loa pela.  Ke kamailio nei keia pepa i na mea i hana ia, a e hana ia aku ana paha ma keia mua aku.  Aka, eia no nae lakou a pau imua o ke alo o na makaainana kahi i ku ai, aole e nalo ke pee iho.

___

 

Nupepa Pall Mall Gazette.

            Ua pa@a a hoolahaia keia nupepa ma Enelani no kekahi manawa loihi i hala ae nei, a ua loihi kona ku ana a hiki i keia manawa.  He nupepa ano buke keia i hoopukaia ma ka olelo Beritania, a ua hookahuaia kona mau manao heluhelu maluna o ka pono a me ka oiaio  Ua lehulehu kona poe lawe a heluhelu ma kela a me keia wahi, a eia ma ko kakou mau kaiauolu nei oia e hoea pu mai nei.  Iloko iho nei o keia makahiki, ua ala mai na manao heluhelu o keia pepa a kue i na hana ino lapuwale o ka moekolohe i ike ia ma kekahi mau kulanakauhale o Enelani; ua hoolahaia he mau manao pane ikaika loa no kekahi poe hanohano a waiwai o ka aina, a no lakou hoi na inoa i hoike pu ia mai i ke akea.  He poe ku mukula kiekie a kaulana pu kekahi o na Kula Nui i hoolaha akea ia a ma na haumana pu kekahi malalo o keia ano hana hookahi, a ua laula loa aku no kona mau kalai manao ana a hiki loa i kekahi mau ahi a hoa kuka o ka Hale Ahaolelo nui o Enelani; ma ia ano, ua ikeia ka pilipu o ka poe i komo pu ma keia hana ino.

            Ua hoaiai maopopo ia na mea a pau e pili ana i keia hana maluna o ke kahua oiaio loa i hiki ole ai i ua ino la ke kue mai; a ua lawe keia nupepa me na hooia an ma kono aoao.  O ke komo pu ana o na kumukula o na Kula Nui ma keia hana,, oia no ko lakou kuu laula ana i na haumana ma ka po me ka malu a hoao aku e alakai ia lakou e ka i i na keehina wawae mua o ka la puwale loa a ua laweiaweia na mea a pau i pili i keia hana ino e ua poe kumu la.  Lehulehu wale na kaulana i hui pu ma keia mea.  O Sir Chas. Dilke, kekahi o na hoa kuka o ka Hale Ahaolelo o Enelani, i hoolanaia mai nei.  a nona kekahi hihia i hanaia mai nei imua o na alii o ka Hale Ahaolelo ma o ka hoopii oki a ke kane nana ka wahine a keia Dilke i hoolapuwale ai.  Ua haawi kipe ia aku ua kane la he mau tousani dala pepa e Dilke e hoopau i kana hoopii oki i kana wahine, a e hamau pu hoi mai ka loaha ana o kona inoa, aka ua lawe pu ia aku ua huina dala nei imua o ka aha hookolokolo.

            Nui ka mahaloia o na manao o keia nupepa i hoolaha ai e na kanaka, a nui no hoi ka ahewaia.  Ua hooho like ae na leo mahalo no ka lunahooponpono no o ka “Pall Mall Gazette,” a ua hoao hui ka aoao kue e hoonalo i keia, aka, aole hiki, no ka mea, o ka oiaio ko ka nupepa kahi olelo.  Ua no@i akamai ia na poopoo huna o ka hewa a ua loaa. Ke pau mai nei na hana ino i ka huai ia, a ke nee @ua aku nei no.

_____

 

Hana Hewa ino loa.

            Ua halawai ae la kekahi mau keonimana ma ke ano hakoko kino ma ke kulanakauhale o Glasgow, Enelani, a no laua hoi na inoa pakahi o Pearce a me Mr. Francis.  O ka mea nona ka inoa mua, he lala hui oia no ka hui kapili moku nui o John Elder Bros., a he kanaka o ke kulana hanohano a waiwai oia.  O ka mea hoi nona ka inoa hope he kanaka waiwai no oia, a he makuakane no kekahi kaikamahine i hoouna ia ma kekahi kula no ka hoonaaua ana a penei kekahi moolelo e pili ana no ka ulu ana mai o keia hakaka mawaena o keia mau keonimana:

            He elima makahiki i hala mamua o keia hakaka ana, ua hoouna aku o Mr. Francis i kana kaikamahine ma kekahi kula nui, a nona paha na makahiki he 17.  He nani nohea a waipahe oia.  O Mr. Pearce hoi he hoa’loha maikai loa oia no ka makuakane o keia kaikamahine, aka nae ua komo na manao kuko iloko ona no ua ui nohea ia no kekahi wa loihi, a ma o kona hoounaia ana i ke kula, ua hele malu aku keia kanaka, a hoowalewale aku i ua kaikamahine la me ka ike ole ia e na makua.  Ua puni koke keia kaikamahine i na apuhi wale akeia kanaka, a o ka mea mua i ikeia ma ia hope iho, oia no ka nalowale honua ana o ke kaikamahine mai ke kula aku.  Ua hoomahukaia oia e keia kanaka Pearcxe, a ua huna ia ma kekahi wahi e loaa ole ai i ka huli ia.

            Ua pahola koke na lono no keia nalowale o ke kaikamahine a hiki loa i na makua, ua hoomaka koke ka huli ana nona mao a maanei, a no kekahi wa loihi o keia huli ana aole i loaa iki, aole no hoi he mau meheu e ukali aku ana ma kona alahele o ka nalo ana i looaa i ka poe huli.  Nolaila ua manao iho la na makua aole oia ke ola nei, a ua make paha oia.l  Aka, ua hoounaia kekahi makai kiu akamai loa e huli mamua o ka looaa ana ia laua na manao n ka make o ke kaikamahine.  He manawa loihi no hoi mahope iho o ka manao ia ana ua make, aole i hooki ka makai i kana hana, aka ua hoomau no oia.

            Ua hoomahukaia keia kaikamahine a noho ma ke kulanakauhale o Ladana a ua hoonohoia ma kekahi hale nani i hoolako pono ia.  Maanei e hui mau ai keia kanaka me ke kaikamahine ma ka hapanui o ka manawa, a e uku mau ana iaia he 74 dala no kela me keia pule.  Ua hoolako aku no hoi ua kanaka la i na pono a pau o ka noho ana, me na pono kino oia na lole aahu nani loa, na mea hoohiluhilu o ke gula a me na mea nani no a pau, a ua punihei loa ia na noonoo o keia kaikamahine, a ua luakaha wale eia iwaena o ka nani o na waiwai kipe a keia kanaka.

            He mau makahiki paha i hala mahope iho o keia noho malu ana a laua me ka ike ole ia a me ka nanea no hoi, ua kupu mai la na manao hoowahawaha o ua Pearce la i ke kaikamahine, a hoao iho la e haalele.  Ua noho no keia kaikamahine ma ua wahi la, a e ola ana i na wahi dala i loaa iaia mamuli o ka hoolapuwale ana i kona kino.  Aole i loihi mahope iho, ua pau loa ae la na dala 3 hoomaka aku ia e kuai i kona mau pono kino a pau i loaa kahi ola, a mahope koke iho no ua ilihune loa oia e aahu ana i na lole lepo, a e ola ana hoi ma ka hele ana mao a maanei o na pipa alanui e makilo ai.  Ua hoao ikaika oia ma na ano a pau e loaa hou na pono mua ana i luakaha pu ai ma ka hoi hou ana aku me ke kanaka nana ia i apuhi a ua hiki ole.  A mamuli paha o ka makemake ole o keia kanaka e ike hou i na helehelena o keia kaika.  mahine, ua hopuia oia a hoopaa ma ka hale pupule ma ka oleloia  ana ua loaa oia i ka mai pupule, a o ka hopena loa ia o kona auwana hele ana ma na alanui e makilo ai.  O ka nani i loaa iaia me ka hikiwawe, ua nalo hou aku me ka hikiwawe, a ua lilo kona ui nohea i mea ole.

            He manawa loihi no hoi ka huli hoomanawanui ana a keia makai kiu me ka pauaho ole, a e hoouluulu ana hoi i kela me keia lono e pili ana no ka nalo honua ana o keia kaikamahine; a o ka hopena loa no hoi o kana huakai hula, oia no ka l@aa ana o ua kaikamahine la maloko o ka hale pupule: na laweia ke kaikamahine e@nana ponoia ina he mai pupule io kona, a ma ka nana ia ana e na kauka, ua hoike lakou aole oia i pupule.  Mai keia kaikamahine mai hoi, ua hoike oia i na mea a pau e p@li ana no kona hoomahukaia ana, kona noho ana iloko o ka hanohano me ka waiwai kona haaleleia ana, kena lilo ana i kaikamahine ilihune a makilo. a hiki i kona hoopaa ia ana ma ka hale pupule.  Ua hoikeia ka inoa o ke kanaka nana ilawelawe keia hana ino, a no ia kumu i pii ae ai ka ena huhu o ka mauakane, a hele aku la e hookau i ka hoopai maluna o ua kanaka la ma ke kuipulu ana aku a hiki i kona eha loa ana.  He kanaka hanohano o Mr. Pearce. a e Lawelawe ana i kekahi mau lala oihana aupuni.  O ka loihi mai ka wa i h@@mahukaia a@ ke kaikamahine a hiki i kona loaa ana, he elima paha makahiki, a o ka loaa ana mai nei no ia.

            O keia iho la kahi a@olelo e pili ana no keia kaikamahine.

____

            Goopai Press, kahe mai ko makou @ears nous.  Alohas oes.  HANALES.

NA HOOLAHA HOU.

AHA KAAPUNI APANA ELIA O KO HAWAII PAE.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka waiwai o KAUKAHI (k) no Waipuuli, Mokupuni o Kauai i make.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Ke@na.

            No ka mea. ma ka la 2 o Iulai, M. H. 1885, ua waihoia mai imua o ka Aha ka Palapala Hoopii a Kapookalani (w) a me Pahuili ma kana kane mare, e noi ana e hooiaiaia kekahi Palapala i olelo ia ua nalowale, oia hoi ka Palapala Kanoha Hope Loa a Kauakahi (k_ : make aku la.  Nolaila,

            Ua kauoha hou ia o ka POALIMA oia ka ia 7 o AUGATE, o ka M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o keia Aha ma Kihue, Mokupuni o Kauai, oia ka la a me ka hora e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi i ka poe a pau i pili.  e kue ia Palapala Kauoha.  A ua kauhoa hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai ia a i hoolahaia ma Honolulu.

            A ua kanoha hou ia e hoopuka ia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Hoike, a me na hooilina o ka mea make ma Kauai nei, e hele mai a e hue i kela Palapala Kauoha i ka wa i olelo ia.

            Kakauia ma Koloa, Mokupuni o Kauai

Iulai 2, 1885.     JACOB HARDY,

                        Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

            2033-3ts.

HOOLAHA KUAI AINA :--Ina makamaka.  O na mea a pau e makemake ana e kuai mai i kuu mau eka aina maikai, nona ka huina 304 eka a me i hale laau nani e waiho nei ma Keawewai apana o Kohala Hema, Hawaii.  E hui mai lakou me a’u, a e kamailio no ke kumukuai oluolu.  E loaa no au ma Wehekaolu, Keawewai i kekahi manawa, a ma Kalahikiola hill i kekahi wa.  Me ka puuwai wainohea i piha i ke onaona, e kipa mai.

                                                GEORGE LINCOLN.

Kalahikiola hill, N. Kohala, Aug. 6.

                                                            2036-2t*

HOOLAHA AKEA :--Ke kahea ia aku nei ka poe a pau he mau uwati ka lakou a me kekahi mau mea e ae paha i waiho aku ma ka hale hana wati o ka hui o

            “TONG HUNG & CO.”

                        Helu 40, Alanui Nuuanu.

A i kapaia ma ka inoa “Hale Keokeo” e kii ae lakou ia mau mea mai keia la aku e puka aku nei ka hoolaha a hiki i ka la i o Okatoba o keia makahiki.  A ke hooko ole ia keia, laila, e kuai kudala ia aku ana ia mau mea no ko’u la hi.                 “TONG HUNG & CO.”

            Aug. 29, 1885.                                                            2039-5t.

 

HOOLAHA A KA PUUKU O KA MOI !—Ke hoike ia aku nei, mai keia la aku a hiki i ka la 40 NOVEMABA, 1885, e waiho ia ana he Buke Inoa ma ke Keena Puuku o ka MOI, ma ‘Iolani Hale,” no ka poe Hea Inoa o ka MOI e hele mai ana e kakau i ko lakou mau inoa, me ka inoa o na mele a lakou e Hea ai.

            E wehe ia ana na Puka Pa o Iolani Hale, ma ka la 18 o NOVEMABA, 1885, hora 3 auina la, no ka hoolohe ana i ka poe i waiho mai i ko lakou mau inoa ma ke Keena Puuku, e hele mai ana e Hea Inoa.

                                                @Ma ke Kauoha.@

                                    CHARLES H. JUDD.

                        Haku Puuku o ka MOI.

            Heena Puuku, Iolani Hale,

            Honolulu, Aug. 22 nd , 1885.                 2039-4ts.

OLELO HOOLAHA MOMISINA PALENA AINA.  No ka mea, ua nonoi ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei e A. ENOS & Co. e hooiaio i na palena o ke Ahupuaa o Auwahi, e waiho la ma Honuaula, mokupuni o Maui, i hookoia no Keelikolani, ma ka Palapala Hooko Kuleana, Helu 7716.

            Nolaila, ke hoike ia aku nei, o ka Poaha, oia ka la 24 o Sepatemaha, 1885, ma ka hora 10 A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hoolohe ai i keia hoopii.

             O ka poe kue e heke ae malaila.  KOMISINA O NA PALENA AINA O KA APANA ELUA.

            Wailuku, Maui, Aud. 21, 1885           2039-4ts@

HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI :--Ke ho@laha aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua kooia i Luna Hooponopono Waiwai, malalo o ka Palapala Kauoha no ka waiwai o Mrs. Nihoa Kipi, o Hilo i make iho nei.

            Nolaila, o ka poe a pau ana i ae ai e waiho mai lakou i ka lakou mau bila aie iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia.  A o ka poe i aie iaia e hookia Loke mai ia’u, e loaa no au ma Puueo, Hilo.

                                    J. W. KEAOMAKANI.

                        Lunahooponopo Waiwai.

            Hilo, Hawaii Aug 19, 1885.                2039-4ts.

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI :--Oiai ua kohoia ke mea nona ka inoa malalo iho, i Luna Hooponopono no ka waiwai o KMAKALELE (k,) i make.

            Ke hoolaha aku nei oia i na mea a pau, e waiho mai i ka lakou mau koi aie a koi e ae paha i ua waiwai la iaia iloko o na malama 6 mai Leia la aku o hoole loa ia.  A o ka poe i aie iaia, e hookaa koke mai.

                                    B.BENIAMINA.

            Lunahooponopono i ka waiwai o Makalele i make.

            Hilo, Hawaii, Aug. 20, 1885.              2039-3ts.

HOOLAHA !  HOOLAHA!

HE KUAI KUDALA, 6 lio, me 2 hoki, ke hiki aku i ka la 6 o Sept. 1885, hora 12m awakea Poaono, ma ka a Aupuni o Koholaloa, Honolulu.  Lio k. ulaula maikai loa, akau J+S.  Lio w. eleele maikai loa, hao ano e. Lio Puakea, hao ano e.  Lio ulaula momona, hao ano e.  Lio k. eleele, hao ano e.  Hoki k Puakea, hema T L.  Hoki w, ulaula, hema T L.    A B KAAUKUU.

            Koholaloa, Aug. 27, 1885.                  2039-11*

NA HOOLAHA HOU.

HOOLA@@A HOOKAPU AINA.  Mai keia la a mahope aku nei.  ua papa a hookapu @@a ia na kane, na wahine, a me na kamalii o kela ano keia ano, aoie e hele wale maluna o kuu aina hoolimalima a i kapaia ka inoa o Wa@@ LOKO, e waiho ana makai o Kahauiki, Kona.  Oahu.  Ina o ka mea a mau mea @uha e hoolohe ole i keia, a ike au e hele ana malena o ka aina kahi i papaia ma keia hooloha.  e @opu no au a hoo@@@ $3.00.  no ka mea hookahi a i ole.  e hoopii no ao elike me ka manao o ke kanawai.

            He lohe ke ola a he ku@i ka make.

                                    KAMAI

            Moanalua, Iune 3. 188@.                               2027-5@.

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o FRANK SYLVA a me MARY SYLVA ma Waikapa, Maui.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka iolopala noi a S. P.l HALAMA, e noi ana e hoonohoia e kekahi Komite nana e mahele ka waiwai paa o FRANK SYLVA a me kona kaikuahine MARY SYLVA, a e hookaawale ko Frank Sylva mahele.  no ka mea, ua kuai ia ia hai.

            Nolaila, ke kauohaia aku uei na kanaka a pau.  ke pili, o ka POAHA, oia ka la 17 o SEPTEMBER. 1885, ma ka hora 10 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

                                    ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua   H. P. A.

            Lahaina, Aug. 11, 1885.                     2038-3t.

HOOLAHA AKEA :--E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo hoolaha, o makou o ka poe no lakou na inoa mahalo iho, he poe i hui a hoolimalima i ka aina o Makalawena o Kona Akau,  Hawaii.  ke papa a ke hookapu aku nei makou i na mea a pau i kuleana ole ilouna o ka aina o Makalawena, aole e hele wale a kii i na mea a pau maluna iho, aole n@ @lawaia.  Ke hoike ia aku nei aole no hoi e hookau wale i na holoholona.  O ka mea kue i keia.  e hooukuia oia $5.00, a o ka holoholona $1.00 no ke poo.  No ka oiaio, ke kau nei makou i ko makou mau inoa pakahi malalo nei :

 

S. P. Kapehe, Noa hopulaau.  Kacole K. H@pulaau,  John Maa, J. H Mal@ke,  D. K. Kinoulu, G. P. Kauanuuanu per jack Penihaole.  K. M. Kaihemakawalu.  P. M. Pahakula.  K. Kahaialii, Aber. K. Pokipola per 11. kahale,  J. Kaelemakule.  H. Maianu,  S. K. Kuaaina,  P. Pahia.  P. Ku, O. Paapu.  J. M. Kaolelo.

                                    2037-4ts*

OLLOAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.  Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o B. C. KAMULE o ka aoao mua.  a me C. T. GULICK Kahu waiwai o COLLINS o ka aoao elua, ma ka la 5 o Mei 1884, i kakau kopeia ma ka buke $8 aoao 171, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana.  e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 7 o SEBATEMABA, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu ma ka hora 12 o ia la.

            Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.  Haaaia i keia la 10 o Augate 1885.                                        C. T. KULIKA

                                    Kahu waiwai o Collins.

            Penei na aina e kudalaia ana :--2st.  O kela apana aina ma kapalikea,  Honolulu, he 86-100 eka ka nui,  he aina kalo a kula, he apana o ka apana 2 o ke kuleana Helu 8045 ma ka inoa o Kapu.

            2 nd .  he 18 10-100 eka ma Haneoo, Hana, Maui.  ua hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 3877 ma ka inoa o Kamule.

            3 rd .  he 18 eka ma Panakahi & Makae, Hana, Maui, ua hoakakaia na palena ma ka palapala Sila Nui Helu 1669 ma ka inoa o Kamule.                            2037-4ts.

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA, Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o ROBERT C AUSTIN, o Honolulu i make.  Imua o ka Lunakanawai E. Preston.

            Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauona, a no ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la 4 o Augate, M. H. 1885.  ua waihoia mai imua o ka Aha.  kekahi Palapala.  i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Robert C. Custin i make aku la : a me ka Palapala Hoopii  e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kanoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Kauoha i pakui pu ia, ia A. P. Peterson Esq., ua waihoia e Mrs. Umi Austin, ka wahine kanemake.

            Nolaila, ua kauoha ia o ka POAKAHI oia ka la 31 o AUGATE. M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale Honolulu, oia ka la me ka h ra, e ho@@iaio ia ai ia palapala Kauoha, a e hoolohe iA ai hoi ia noi ana moi, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a ma ka hoopuka ana i ka Palapala Lunahooponopono Waiwai.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na pule eloku iloko o ka Hawaiian gaxette a me ka KUOKOA, he mau nepepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ku Hawaii Pae Aina, Augate 4, 1885.

                                                A. F. JUDD.

                        Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

            Ikea : HENRY SMITH,

                        Hope Kakauolele.                   2036-31s.

HOOLAHA AKEA :--Oiai au ke noho nei iloko o na kipona ehaeha a me na hoonipo ana a ka mai hookaawale i ka ohana, aole hoi oia wale, aka, o na manao kue a mokuahana mawaena o’u a me kuu wahine mare,  Mrs. Keahi Keliiaihue.  Ua kipaku mai kela ia’u a me kana aloha kakia iwi e hele au, a ua hoonele pu mai i ka ai a me na pono kino e ae.  Nolaila, ke hoike aku nei au i na mea a pau, ke makemake nei au e kuai a hoolimakima aku i kuu mau waiwai a me na mea a pau, e like me keia mau mea.  I—Apana aina kuleana ma Kawaihae S. Kohala, Hawaii  5—Lio.  1—Hoki.  1—Halelaau ma Makalawena nei.  1—Waapa-huelopoki i kapaia o “Kaheih@@a.”  1—Aho-ahi.  1—Aho-kalekale a me ka kuleana o kuu wahine iloko o ka “Hui Kalepa o Makalawena.”  O ka poe a pau e makemake ana e hele mai a e kuka pu me a’u, aohe kuleana o kuu wahine i keia, oiai aohe ona malama mai i ko’u ola, a ke noho pu nei oia me kekahi ipo.  He kane hoi aole nana, a na hai e malama nei i ko’u ola ia keia mau la, a ua hoole pea mai aole e malama i ko’u ola, a aia au iloko o ka la@ai waapa o ko’u hale ia e noho ai.

                                    J. R. KELIIAIHUE.

Makalawena, N. Kona, Iune 30 1885.            2035-2t.

JAMES DOWER.

Oia @oi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani.  Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa naha.  Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa.  E hele mai ma kona ma Manamana, Honolulu.

                                                2039-tL

MA KE KEENA O KA LUNA@@@@WAI KAAPUNI Apona @@@@@ Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai@@@@ a me PILULUA (w) no Lahaina.  M@@@@ make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapa@@@ D. PUOA (k) e noi ana e hooponopono@@ waiwai o KUA ik) a me kana wahine @@@@@@ (w) no Lahina, Maui, i make, a e h@@@@@ i na hooilina.

            Nolaila, ke kauohaiA aku nei na ke @@@ pau, ke pili, o ka POAKAHI, @ia @@@@SEPTEMBER. 1885. ma ka hora 9 A. M. @ ka hale hookolokolo ma Lahaina.  @@@ me kahi i kohoia no ka hook@he ana @@@@la, a me na mea kue ke hoikeia.

                        ABR. FORNAN@@@@

Lunakanawai Kaapuni Apana El@@ @ @ @

            Lahaina, Aug.  10, 1885.                   2@@@@

MA KE KEENA O KA LUNA@@@@ WAI KAAPUNI Ap@@@@@@@@@ Hawaii Pae Aina.  Ma ka Wai@ai @@ @@@ LIILII (k) no Wailuku, Maui, i @@@@@

            Ua heluheluia a na waihoia ka pa@@N@@@ a KAHALEHAU (k) e noi ana e @@@@@@ ka waiwai o KAWAI@@@@@@@ @@@@@ Maui, i make, a e hooholoia i na @@@@

             Nolaila, ke kauhoaia aku nei n@ @@@@ pau.  ke pili, o ka POAHA, oia ka @@@@ SEPTEMBER, 1885, ma ka hora 9 A. M. @@@ ka hale hookolokolo ma Wailuku, @@@@@ me kahi i kohaia no ka hool@he ana@@@ noi la a me na mea kue ke hoikeia.

                                                ABR.POKNAN@@@         

Lunakanawai Kaapeni Apana Elua H. @@@@

            Lahaina, Aug.  11, 1885.                   @@@@@

HOOKAPU AINA,

            Ke hookapuia aku nei na mea a pau, aole e kouno, a mahi, a hana wale maluna o kuu apana aina e waiho la ma Kukuipahe.  Kohala Komohana, Hawaii, a i kapa@ ma ka inoa o POHOLUA, oia hoi ka aina o Huapuaa i make, aiai, eia no ia’u ka mana o ia aina, aole no i hooliloia, aole no hoi i morakiia, oia@, @@@ no ia’u ke Sila o ua aina nei.  O ka mea kue i keia e hoopiia no ma ke Kanawai.

                        MRS. TAMARA HAAKE.

            Kaikamahine ponoi a hooilina o Huapuaa.

                                                20022-3w@