Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 36, 5 September 1885 — Page 3

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Kaui Sai-dudoit
This work is dedicated to:  Ia oe e kuu keikikane akolu: Keawe Kekuaokalani Goodhue

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

            Paiia e THOS G THRUM ma ka Halepai e ka Hui "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.

            E hoouna muaia mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o na hora 12 o ka awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hooikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.

            E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia ole i keia Keena.

            O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

----------------------------

KELA ME KEIA.

            Ua loheia mai, ke hanaia nei he kahua kipu no na koa maanei iho o ka Halemai Kapiolani.

           

            Ua loheia mai, e weheia ana ka halekuai hou o Chas J. Fishel ma ka Poaha paha o keia pule ae.

           

            Ua malama ae ka hooilina alii Liliu he wahi paina la hanau ma na aekai o Kalehuawehe i ka Poakolu nei.

           

            Ma ka Poaha nei i hoao ia aku ai ka holo a me ka maikai o na mekini mahu hou o ka mokuahi Likelike i Kahalui.

           

            Nui na manao o na makamaka ai keia pule, aka, ua lawa ole ko ka pepa mau kolamu i ka huai pau ana aku. A keia pule ae in a he kowa kupono.

           

            Ua kani hoopuiwa ae ka bele pauahi ma ka po Poakahi nei; he ahi ka i holapu ae i kaupaku o ka hale lole keaka a Palaia mauka o kahi o Kimo Koka.

 

            Aole no i holo aku ka Moi no Kona, Hawaii, e like me na lono i hoikeia i kela pule aku nei, a ua manaoia e holo io aku ana paha Oia ke ku hou mai ka Malulani.

 

            Ua loaa mai he leta na ko makou kakau moolelo, Mr. Ewaliko, e hoike mai ana i ka ai maka ia o ka io pipi hou loa ma kona wahi e noho la, oia o Hamakua, Hawaii.

 

            Ma ka po Poaha iho nei i haawi ae ai ka puali keaka a Farae he anaina keaka, a o na pomaikai a pau i loaa mai, ua hooliloia aku no ka pomaikai o ka luakini o Kaumakapili.

 

            Ua hopuia he wahine ma Kepohoni, mamuli o kona loaa ana aku e puhipuhi wahi opiuma ana. He pake ka kona lua wahi a na lono, aka, ua mio e iho la kela a nalowale loa.

 

            Ua malamaia ka ahaaina hoomanao la hanau a ka pualikoa Princeʻs Own no ka la hanau o ka hooilina alii Liliu ma ka hale koa, ma ka Poakolu nei, a malaila ae ka Moi kahi i luakaha pu ai me lakou. Ua ai a lawa, a ua inu hoi a kena ka puu.

 

            Ma Napoopoo, Kona, Hawaii, ua pahu iho la kekahi kanaka o Waikapu kona inoa, i kona opea me ke kui a loaa eha puka,a make aku la ia, aole nae i maopopo ke kumu o keia hana ana, ua uluhua paha i ke ola.

 

            E hoopukaia aku ana a pau pono ka moolelo o Hana Alamari Vepona ke loaa he kowa kupono ma ka pepa o keia pule ae, a me ka loaa ole o na alai i kona mea kakau. He nani keia wahi moolelo.

 

            E nana ae i na hoolaha hou e puka aku nei; a mai hoopoina no hoi i ka alawa pu ana ae i ka Olelo Hooholo a ka Lunakanawai Kiekie A.F. Judd e pili ana no ka pili waiwai, he hihia i lawelaweia imua o ka Aha Kaapuni o Oahu nei. He manao naauao maoli.

 

            Mahalo nui i na makamaka kakau mea hou o ke KILOHANA nei, ko lakou hoouna pakahi ana mai i na nuhou maikai o ka hoike kula Sabati o Kohala. Nui na leta i hoea mai oia ano, a ma ko makou nana ana, aole i paewa ae kekahi i kekahi; nolaila, ke hoopukaia aku nei ma ke ano nui. E mahaloia nae oukou.

 

            Ua hoike mai kekahi mea makaikai i na hana hoike kula Savati o Kohala, ua maikai na hana, aka, koe ka pepepe loa o ka hale i malama ia ai na hana. He hale lole nui keia i kukuluia, a i ka manawa e kilihune iki iho ai kahi kuaua e lana iho no ia maluna o ka lole a kulu aku la ilalo. O na hookipa ananae, he oi aku ka mahaloia.

 

            He palapala na Papaai e noi mai ana i ka mea nana ka nane a me kana haina nane ma ka inoa Liokakele e hoike piha ae i kona inoa ponoi ma ke akea, alaila puka aku ka haina o kana nane. Ua hoike ia mai no kona inoa ponoi ma ko makou keena hana nei, aka e oluolu paha o Liokakele e panai aku i kana noi ma kou hoouna hou ana mai i kou inoa ponoi ma kekahi palapala.

-----------------------

NA ANOAI O NIULII.

 

            Ua hoomaha ka haloke ana o na nihoniho o ka nau wili-ko o Niulii nei i keia wa, a ua weheweheia na mea hao a pau no ka hooili ana aku maluna o ke Kinau no Honolulu, no ka hoomaemae ana.

            Malaila no, ua mahuka aku kekahi wahine o I kona inoa, he wahine mare oia na Keoki, kekahi o na paahana a Chas. F. Hart, a oioi oia i ka hana a hoi mai ua heo kela me kekahi palaualelo lima nui. Ua mahuka aku oia ma ka la 26 o Augate iho nei, a ua haalele iho oia i kana kane a me na heluna nui o ka laua mau keiki, ehoa a hele ana i ke kula o Malamanui.

            He wahi paina la hanau no Miss. I. Hart mauka o ka wai lelehuna o Waipunaala ma ka la 27 iho nei o Aug. ua laweia he mau heluna nui o na mea ai malaila.

            Ke pu-a liilii mai nei no ke ahi a ka rama ma Kohala nei i keia mau la, aka nanea no nae i ka hoonoenoe lua a ke kiaha gini o kahi o Joe. Smith.

                                                                                    J.S. KALEIMAMO.

----------------------------

HOIKE O NA KULA SABATI O NA KOOLAU, OAHU.

 

            E hoike ana na kula Sabati o na Koolau ma ka Poaono la 3 a me ka Poalua la 6 o Okatoba e hiki mai ana. E hoikeia ana hoi malalo o keia mau mahele: O na kula Sabati mai Waialua a hiki i Hauula, e hoike ia ma Kahuku ma ka la 3, a o na kula Sabati mai Waikane a hiki i Waimanalo, e hoike ia lakou ma Kaneohe ma ka la 6.

            Nolaila, e na kula Sabati on a Koolau, e hoomakaukau no oukou iho, a na ke Akua e kokua mai ia kakou. Ua konoia no hoi na makamaka e naue ae e ike pu ia hana maikai, me kahi lau oliva pu no a ke aloha.

                                                E.S. TIMOTEO.

K.K.S. nui o na Koolau.

----------------------------

NA MEA HOU O HONOMAKAU.

            Pu-a ka uwahi i ke keiki D.P. Kaeeilemakule. Ua paa ae nei ka halekuahou a me ka hale pahupahu, o ka hoonee ae koe a noho iloko; a ua hooponoponoia iho nei ka puka o ka hookele ana ia hana i ka makahiki i pau, e Homelo a me Luahine, a ua puka no: pela ka lonoia.

            Pu-a ka wiliwili i ke keiki J. Bell, ola Honomakau i na io bipi momona o kona laikini bipi; i laki loa no nae i ka eleu o kana wahine. A na ko makou makai i hooponopono iho nei ka buke, a ua ikeia, ua pakeupali ka puka i ka lilo.

            Pua ka manako i ke keiki J.W. Kauhaeahu. Ola Honomakau i na io kamano momona o kona laikini kuai kamano; a ua hooponoponoia iho nei ka puka e Kawaimaka, a ua ikeia, ke nee malie la ka hana imua.

            A ke hoala Kula Beretania nei ua Keonimana nei, a ua 9 haumana i keia wa. A o Apanalaau a me Kailiwela na haumana holomua. He mahele mua no paha no laua.

            Nui ka piliwaiwai ma keia wahi apana, aia iloko o hale loloa o ka poe kumakahiki. Ina oe e Pailaka e hoopii, pau ke "two pair" ana a D.P. ma ia wahi.

            O ka "Hui Opiopio Imi Pono Karistiano" o Honomakau nei, ua palaha, mamuli o ka hui aku hui mai o na alakai nana i lawe a na hale loloa o ka poe kumakahiki, ku kau a hakaka a ka wahine me kane, i ka ike mai no i ka hana a na alakai. Minamina ka hana maikai e ola a e pomaikai ai na uhane.

            Hoolaukanaka keia mau po ia Rev. Kuia ma, a me kana mau haumana Kula Sabati i hele mai nei i ka hoike. A i keia la kau aku no ka moku.

            He mau ia mea hou o kuaaina nei,

                                    SAM. KAWAIKAUOPAHOA.

            Honomakau, Kohala.

--------------------------------

NA MEA HOU O KAUPO.

 

            Ma Kaupo nei, ua make hikiwawe iho la o Mrs. Kaualua me ka mai ole a henei ka moolelo: Ma ka Poaono Augate la 22, ua malama ae o Mrs. Kaualua i hoikeia maluna he wahi paina hoomanao no ka make ana o kana kane. Ua hoolakoia na mea ai a pau, a ma ke kakahiaka o ka la i hoike ia maluna, ua hoomaka iho la ka paina o ka lehulehu, a aia iloko o keia wa a keia poe e hookakahele nei i ka ono a ka makemake, ua hookaawaleia aku la o Kaulua i kekahi wahi nale okoa, a malaila e hiamoe ai, a o ka nui o na kanaka, ma kekahi mau hale okoa aku, a loihi ka paina ana o ka lehulehu, hele aku nei o Ulalia (w), Kaululani, Mahoa, a me Ahulii (k), i ka hale o Kaualua e hiamoe mai nei, me ka manao ia aku la hoi he hiamoe pono keia e lolii mai nei, eia ka ua hai ka ia o ukoa, ua hala aku la ka uhane ma kela ao.           

            `A ma ka po Poakahi, ua hiki mai la ka Luna Makai hou, i ka lohe ana no keia make hikiwawe, e imi e noii nowelo ana i ka poe i hele ma kahi o ka mea make, eia nae he neo ka mea i loaa i ua luna makai la, a me na makai, a me kiu imi mea hou.

            A ma ka Poalua Augate 25, ua hopuia keia poe kanaka, o Kaikala mea haku hale, Paahu, Kahaleauki, a me Kapaki, o keia mau inoa hope ekolu, o lakou ka mea nana i hoomakaukau he wahi paina maka luhi ma Waiuha Sabati, ua eleu koke ae la ia i kana apana hana, a pau pulu aohe lau kanu. O ka nui  o na kanaka i hiki ma Waiuha, he 30 a oi, a no ka ike ana no o ua luna makai eleu nei, he ku i ka hahi Sabati ua wikiwiki aku la ia i ka hoouna i na palapala hopu i na makai a huluiia aku la no Hana.

            Ma Waiuha Sabati la 23, lilo iho la o Luhi i ke kai, he kaikamahine nona na makahiki he umi a oi aku a emi mai paha, a o Makaena ka mea nana i kii mua, a i ka loaa ana o ke kaikamahine, ano pihopiho iho la ia, a mahope aku nei o Kahaleauki, Kaikala, Kuheleloa, a me Hanaole, a ia lakou aku pae loa iuka. Ua hoohuliia ke alo o ke kaikamahine ilalo, a ua nui ke kai i puka aku iwaho, a loaa ka oluolu, a oia iho la ka haawina i loaa malaila ia la Sabati i hoikeia maluna, a in a o keia iha a i ka luakini, heaha la ia, eia hoi, he mea hoihoi ole ia ka hele i ka pule, no ka mea he lohe i ka olelo maikai, aia he mau hana no Satana, alaila oia ke kemakema.

            Ke kau nei ka veli, a li ka io o Hauailiki i ke anu o Aipo ia Maineki H. Reuter, luna makai hou o Hana a me Kaupo. O ka poe puhi okolehao o Kaupo nei, ke minamina nei, oiai ke hele uluulu nei ke ahi me ka momoku, a ke kinaiia nei na mea ino, ka moonihoawa pipii iluna o na kumu niu loloa, e loihi ana ke alelo i ka palu mao a maanei, a ke hu mai nei ke aloha o kahi poe ia Jeo. Cardner no kona oluolu, i ka hookuu i na kamelo e inu i ka wai o ka niu haohao, e hooulu i ka nahelehele inoino maluna o na papalina nohenonea o na lede maka palupalu, a me na boys kino puipui, aka aole pela ka hana a keia luna makai hou, ke uhiki nei keia i keia mau mea ino i maemae, a loaa ka inoa ala o ka apana. Nolaila, e ka poe e hana ana i na hana ku-e kanawai o Kaupo a hala loa aku ma na pali koolau, eia mai ke ahi la ke a aku la, a akahi no a hoomaka, a o ka nui aku koe, oiai ua kaa hope aku la ke au o kela mea nana i hoomalu mua iho nei, a hohono ka apana.

                                    P. PUHALAHUA.

-----------------------------

KA HUAKAI MAKAIKAI I KA HOIKE HUI O NA KULA SABATI O KA

MOKUPUNI O HAWAII MA KOHALA.

            E oluolu oe e Mr. Luna Hooponopono e ae mai i wahi kowa no keia mau wahi mamala olelo e kau ae la maluna, penei: Ma ke kakahiaka nui poniponi o ka Poakolu nei Augate 19, oiai au e ku ana ma ke one o Kailua, i ka wa i wehe ae ai ka pawa o ke kakahiaka, ikeia aku la o luna o ka "Malulani" ua hele a lehau o luna i na kanaka mai Kau mai, a no Kona mai no hoi, pela i hoomanao ae ai ka mea kakau i keia wahi hooheno. "Ohuohu Halemano i ka lau lehua, etc." I keia wa eia maua me koʻu whai hoa J.H.W. ke ui aku nei a ui mai, e loaa ana paha he wahi no kaua aole paha; pela na nune ana. Ua hele no hoi a lehau o uka i ka poe e makaukau ana no Kohala. I ka hiki ana ae i ka hora 6 A.M., ua hookuu ia mai la he eha mau waapa, me ka manao la hoi o ke kau aku, eia ka hoi no ka pipi keia mau waapa, ua hoohei ia mai la he kanakolu pipi e Jim Stiwini, i ka nana aku i na mea e hana ia mai ana, eia ka he mea paani wale no ia ia taata, eleu no.

            Ma ka hora 8:30 A.M., ua kii ia mai la makou, i ka pili ana mai o ka waapa o kela lele o keia lele piha, he elima nae waapa pau makou iluna o ka moku, i ka hiki ana aku ka hana, ua hele a le-i Kohala, aole e hiki ia oe ke hele ae mao a maanei no ka piha loa. Hui aku me na keiki lalawai o Kauahaao ka mea Mahaloia J.S.H. Martin me ka ohana, George Timoteo me J.K. Naeole wahine me na keiki, haawi ke aloha, gooke moni, ninau na mea hou a pela aku. Hora 9:30 A.M. haalele ia Kailua, i ua mahimahi la i kaalo ae ai ma kai o ka lae o Hiiaka, ua loheia aku la na hao me he la e i mai an apaikole! pakole!! etc. Ma keia wahi aohe mea hauoli ole, i halo aku kuu han aia Kapena Bates, ua hele a puaehu kamalena ka uka o ka paa, eia ka e kahea ana e hoonui ae i ka holo, he manawa pokole nee ana ka motio no Mahukona ka ihu, a o ka Purser hoi keia aia no ia i ka rumi, me he i-a la no kakaauki ka waiho mai, ua hiki no. Ia makou mawaho ae o Kawaihae oiai e kawaha pono mai ana o Honokoa mamua, aia hoi na lalani puu o Kahua e hoohaehae mai ana, hu mai ke aloha i ua aina ua Kipuupuu la.

            Ma ka hora 11:30 A.M., ua ikeia aku la ka uwahi o ke "Kinau" e moe kokolo ae ana no Mahukona, me kuu manao aole la e lawe ia ana kona ohua e kaa mahu, oiai o makou ka lakou malihini ponoi, eia ka auanei ua hala e ke kanaka aia i Mana, uoki oe e hoka ana i kai o Mahukona. Hora 1 P.M. a oi ku aku la ka "Malulani," pili mai la he waapa huelopoki a lohe aku la au he kanaka e ohi ana kona waha, me kuu manao he komite, eia ka he neo ia, nana aku no hoi oe i ka pahee o na olelo a keia kanaka he kohu "Sweet Oili," i pae aku ka hana iuka hui me ka poe nana ka hana, hooleia mai la he hoopunipuni ka ka ua kanaka la, a nona paha keia inoa, ua maa no ka ia i kana hana. Kali no elua hora a oi hiki mai ke kaa mahu me ka manao o ka pono nei. Kahea ia mai la makou e kau a pau iluna o ke kaa, ua hookoia ia kauoha, kauoha hou ia mai la e paa oiai e holo ana ke kaa, ua hooko hou ia, i huki aku ka hana he ole ka neeu aku, oi noke a pahua ka ikaika o ka mahu, waiho ia na kaa mahope, a huki ia ko mua a Haeu, a kii hou ia mai la makou a lawe ia aku la. Pela wale no ka lole ia ana a ma ka hora 8 P.M. hiki i Niulii, hui aku hui mai; ma ka hooikaika o Kalai ua pau na malihini i ka hookipaia.

            Ma ka hora 9 o ia po komo ka ai a pau ka pilikia. Ma ka Poaha ae, noho ka ahahui euanelio ma Iole, ma ka Palima noho hou, a ma ia po ka ahahui kula Sabati, ma ka Poaono ae hora 9 ka hoike hoi o na kula Sabati o ka mokupuni o Hawaii, ma Makapala. Eia na kula i hiki mai, 4 kula o Kau, 5 kula o S.Kona, o kula o N. Kona, ke hui ia he 15 kula o Hawaii Komohana. 1 Kaneohe, Oahu, Paia, Mui, o keia na kula i hiki mai, nona ka nui o na haumana i hiki aku 399 ma ia la, maikai na mea i hoike ia mai e na kula o Hawaii Komohana, a ma na wahi okoa ae hoi, he welu wale no; oia hoi na Himeni haku, na ka maikai hoi o ka leo, a me ka ike Himeni, o Kaneohe ka oi, mahalo nui, ua like no ia me Hawaii, Komolana, hoike ae na kula o Kohala me Hamakua, me Hilo, auhea hoi, maikai no na hana a pau, koe wale no ke ano kamalii ai waiu, o kahi kahukula Sabati nui o Hawaii Akau o W.A. Mio. Hookuu na hana me ka maluhia. Poakahi ae hora 8 A.M. kau ma ke kaa mahu no Mahukona, hora 10:30 A.M. Hora eha hiki hou ke kaa lonalona aku i kai o Mahukona, moe iluna o na ahua me he kao la no Puuouo laukanaka ia po a ao.

            Ma ka hora 7 ae o ka Poalua, ku ka "Malulani" kau ma na waapa, hiki ma ka moku o Kona ka ihu, hora 1:30 P.M. ku ma Kailua, malaila i ku ai no ekolu hora, haalele ia laila no Keauhou, haawi na leo huro lulu na lima, (good bye) hiki i ke awa ninau na mea hou aloha! aloha!! a pela aku. Maanei ke haawi aku nei au i ka mahalo ia Kohla no ka malama pono i na kula Sabati i na mea o keia noho kino ana, a ia Z. Kalai a me J. Kekipi na hoomaikai palena ole. Ua lawa au me ke ohohia,

                                    J.B. KAOHIOKALANI.

                        Kona, Hawaii, Augate 27, 1885.

------------------------

Na manao pane ia K.M.W.

 

            A ke olelo mai nei o K.M.W. he nui kona, he nui kona hoopailua. He hoopailua io no kakou i na hana lapuwale o keia ano, e like me Amenona ia Tamara kona kaikuahine, ke haʻi nei au ia oe, aole ae o ke Akua i ka hana ia ana o keia hewa, a pehea? Ua hewa anei ke Akua i kona hoakaka ana i keia hewa iloko o ka baibala i kumu e ike ai kanaka i ka ino oia mea, a haalele iho, a pehea, naʻu anei e K.M.W.? Ke olelo hou nei au ia oe, o ka eha keia o ka haule ana o Kakolika Mare Wahine.

            Eia hoi keia, ke olelo hou mai nei oe e K.M.W. oi uumi iho o Rev. D. i kona kuko wahine a hiki ole mare okoa i ka wahine. Oi hoomanawanui o Rev. E. a hiki ole o ka mare no ia i ke kaikamahine. Ma keia itamu manao ou, ke kuokoa nei oe iaʻu kai no paha, oi uumi iho, oi hoomanawanui iho a hiki ole hele e moekolohe, in a ua hewa, aole nae pela, ua lawe laua i ka oihana hanohano loa aole hoopaumaele ia kahi moe, ua like ia me ka Paulo mai ke Akua mai, a i hiki ole ke hoomanawanui e mare no lakou, a he kokua maikai oe ma ko L. Laiana aoao, in a pela ea o ka elima keia o ka haule ana o K.M.W.

            Eia hou keia, ke olelo mai nei penei: "E kuu makamaka, mai kuhihewa oe aia mare ia ke Kahunapule i ka wahine, alaila pakele oia mai ke kuko mai, he lalau ia. Pau pu ua poe mare wahine la me ka poe mare ole." Ae maikai no ia olelo au e ua hoa nei. Ma keia olelo au ea, maopopo loa iaʻu ua pau loa kou ike paio; no ka mea, ke ae mai nei oe i ka kuko hewa o na Kahunapule Kakolika wahi au, ua olelo mua mai oe aole kuko hewa na Kahunapule Kakolika wahi au, ua olelo mua mai oe aole kuko hewa na Kahunapule Kakolika, a ma keia pane ana mai nei au, eia ka hoi he kuko hewa no; nolaila, lauwili ea a i ole, ua pau ae la no paha kahi aila o ka ipukukui, in a ua pau ka aila e kii oe ia L. Laiana i wahi aila nau. Nolaila, o ka eono keia o ka haule ana o K.M.W.

            Eia keia ninau hou au iaʻu, heaha la ka ko Iesu mea i mare ole ai me ke kaikamahine a ke kanaka ma ko Iesu ano kanaka? Aia no paha ia ia oe; no ka mea, o oe ka mea oi aku o ka ike i ko Iesu ano mamua oʻu, e pono paha oe e ninau iaia, in a e makemake oia e hana e like me kou manao, he makehewa kela ninau iaʻu, in a e ninau pono oe e ninau iaia, malia paha o olelo mai kela ia oe, o ke kumu o koʻu mare ole me na kaikamahine a na kanaka o hihia auanei kaʻu oihana kahuna, a pomaikai loa oe; nolaila, ma kuu makaikai ana i na manao pane hope o ua K.M.W. nei, he keu hoi ke kohu ole a me ka lalau o na hoakaka ana. Eia kekahi mea i ike ia ma keia kalaiolelo ana, he mau mea kokua wale no keia ma ka aoao o L.Laiana, a o ke koena o ia mau manao he opala wale no, a e like no me kaʻu i olelo mua ai ma ka helu 32, Augate 8, ua kau lihilihi i kae pali kou kahua paio, a ua hoea mai nei ia hopena mauleule.

            Ea, ua nui ka io e haawi ia aku nei ia oe e K.M.W. Heaha la kou mea hoonuu ole a piha ka lolo; alaila, aa mai e paio me L.Laiana? Nolaila, ke ike nei oe e K.M.W. i ka nui o kou haule loa. No ka mea, o kaʻu olelo pane ia oe ma ke Kuokoa helu 32, Augate 8, aia no ke ku la, aia no nae oe i kaʻu olelo pane mua loa kahi i pupue ai a koe ka puu mahope; nolaila, ke kauoha hou nei au ia oe, e mare na Kahuna Kakolika i ka wahine. Eia kekahi, ke hoike mai nei kou hawawa ia oe iho no ka hiki ole ke pani mai i na ninau maikai ma ke alanui kupono, a ke kapa mai nei oe owau ka mea hawawa, o koʻu manao o ka mea hiki ole ke pane; na ninau, oia ka mea e kapa ia he hawawa helu ekahi; nolaila ea, hookahi wale no mea pono ia oe e olelo mai ai, ua eo au ia Laiana, alaila ea, hoopau keia hana a kaua, he makehewa ka haawi hou ana o keia peni gula e holokake hou ma ke keokeo o keia pepa, in a he lalau ka mea e hana ia mai ana e oe. Me ke aloha i ka poe e heluhelu ana i keia Episetore.

            Owau iho no o J. HAOLE.

-------------------------

AHA KAAPUNI O OAHU.

---Iulai 2, 1885.---

---------

KA MOI kue ia YEONG TING.

--------

Olelo Hooholo a ka Lunakanawai Kiekie JUDD.

-------------

            Ua hoohalahalaia mai keia hihia mai ka Aha Hoomalu o Honolulu. O ka mea i hoopii ia, he Pake, ua lawelawe oia ma ke ano he luna nui nana e hooponopono i kekahi hana i kapaia (Pak Kap Pio,) a ma ka unuhi ia ana he "Lulu Manu Nunu" (Dove Lottery,) a penei ka wehewehe ana: Ua kauia kekahi apana lole a ua kapiliia maluna o ia apana lole he kanawalu apana pepa huina-ha liilii i kakau pakahi ia me kekahi hua pake. Ua kuai ia na apana pepa (tickets) i kakauia me na hua i like me na hua maluna o na pepa huinaha liilii. Kahakaha ka mea iaia ka pepa (tickets) i umi o na hua malna o kana pepa (ticket( ana i manao ai oia na helu e pomaikai ai oia. Aia a pau ke kahakaha ana o ka poe ia lakou na pepa (tickets) alaila wehe ka luna nui i na pepa liilii huinaha mai ka lole mai a owili poepoe ae la i ike ole ia ka hua maluna o ua mau pepa liilii nei, a hui ia iloko o kekahi pa kini, alaila hookomo ia iloko o eha mau bola, he iwakalua pepa iloko o ka bola hookahi. Koho ka poe ia lakou na pepa (tickets) i hookahi bola a hookaawale ma kahi e. Koe he kanaono mau apana pepa me na hua pakahi maluna o lakou. Alaila, koho ka luna nui i hookahi bola, a o na hua he iwakalua iloko o ia bola oia na hua e pomaikai ai. Ua kapili ia keia mau hua ma ka apana lole a kau hou ia iluna, a o ka poe ia lakou na pepa (tickets) me na hua i kahaia e lakou i like me na hua e kau mai ana maluna o ka lole ua pomaikai lakou e like me ka nui o na hua i kahakahaia e lakou. Penei ma na hana emi loa o keia mau aha lulu, ka mea hookahi keneta, in a e uku ke kanaka he umi keneta ua hiki iaia e kahakaha i umi hua.

            Ina ua kahakaha oia he 6 o na hua e pomaikai ai alaila e loaa ana iaia he $1.50.

            Ina kahakaha oia he 7 o na hua e pomaikai ai e loaa ana iaia he $75.00.

            Ina kahakaha oia he 9 o na hua e pomaikai ai e loaa ana iaia he $150.00.

            Ina i na hua a pau he 10 e loaa ana iaia he $300.00.

            Ua malamaia he buke moolelo e hoike ana i ka nui o na pepa (tickets) i kuai ia me ka inoa o ka mea nana i kuai a me ka nui o na dala i loaa mai.

            Ua koi mai ka loio o ka mea i hoopii ia he aha lulu (Lottery) keia, he hana e loaa wale mai ai i ke kanaka ka pomaikai mamuli o ka ulia pomaikai, a aole i komo maloko o ke "Kanawai Pili Waiwai" o keia Aupuni, aka malia paha o na ino i ulu mai ma keai ano hana kekahi i manao ia e pale aku ma keia kanawai. Ina e lawe kekahi aha lulu (lottery) a ((raffle)) paha, aole oia i hana i ka hewa "pili waiwai."

            NA KA AHA:---Eia na olelo o ke kanawai o keia Aupuni e pili ana i ka Pili Waiwai: "O ka mea pili Waiwai me ka pepa a me ka mea e ae, a ua loaa mai a ua lilo aku paha kona dala a me ka waiwai e ae malaila, ua hewa no ia no ka pili waiwai ana." He mea ano e no oiai ua paa keia pauku kanawai iloko o na buke kanawai no kanakolu kumamalima makahiki a oi ae me ka hoololi ole ia, aole i hooholo ia e ka Aha ka manao maoli o ia pauku. Ua hoakaka o Bouvier i ke ano o ka pili waiwai "he aelike mawaena o elua a oi ae mau mea e ae ana e hana lakou mamuli o kekahi mau rula ma ka lawelawe ana i na pepa uhau, mea lulu, a mea e ae paha, a e lilo kekahi i mea pomaikai a o kekahi i mea poho. O kekahi mau hana (games) aia ma ke akamai maoli, a o kekahi aia ma na ulia pomaikai, a o kekahi ma ia mau mea elua i hui ia. O ka pahupahu ka mea i pili i ka mua, ka aha lulu ka mea i pili i ka lua, a o ka papa mu ka mea ekolu."

            Olelo o Bishop ma kona Statutory Crimes. Sec. 857 e pili ana i ka hana ana o na hana pili waiwai. "He mea paakiki ka hoakaka ana i hookahi ano o ka huaolelo ano laula a nui o na ano o kona manao maoli; eia nae ua hiki no i ka mea kakau ke hoike aku i keia mahope iho nei, oia ka mea i hoomaopopo mau ia oia ke ano o ia olelo: He hookuku ana i na ulia pomaikai a akamai paha, i kaawale mai ka manao e loaa ana he pomaikai oiaio ai, a ua kapaia ka mea i loaa iaia ka pono oia ka i laki a pomaikai, a o ka mea i nele oia ka i poino."

            Aole oʻu pohihihi i ka manao ana o ka mea e noonoo ia nei he hana ia ma na mea ili wale mai (game of choice.) Ua hamau ko kakou kanawai aole i hoakaka mai in a paha o na hana o keia ano e ko no ai malalo o keia kanawai he mau hana (games) ia ma ke akamai maoli, a ma ka ulia pomaikai paha, a ma ke akamai a me ka ulia wale i huiia paha. Nolaila ua komo malalo o ke kanawai na hana (games) a pau o keia ano, aka aole i papa ia ka hana wale ana o ia mau ano hana (games.) Aia ma ka lawelawe a hana ana o ia mau mea ua loaa mai a ua lilo aku paha ke dala, alaila olelo ke kanawai he pili waiwai a he hewa ku i ka hoopaiia.

            Ua hoakaka maopopo ia mai ma na olelo hoike e wehewehe ana i ke ano o ka hana ana ka lilo ana mai a me ka lilo ana aku o ke dala. O ka mea i hoopiiia, ma kou hoomaopopo ana, ka luna nana e hooponopono ka Aha-lulu (lottery) a he nui loa na ulia (chances) e loaa ai iaia ke dala. Ua hoike ia mai ua loaa no iaia ke dala ma keia ano hana (game.)

            Ua lawelawe maoli (play) anei oia ma key hana (game?) Nana i hooponopono ka Aha-lulu (lottery) a he pomaikai kona iloko o na loaa i aneaen maopopo loa. Aka aole wau i manao aia a hoike ia mai ua lawelawe maoli oia i na mea hana oia i keia ano hana (game.) E hoike ia mai oia ua komo iloko o keia hana ma ka hookomo ana i kana dala me na waiwahi e ae paha ma na ulia (chances) o ka pomaikai a poho paha. Aole i hoakaka ko kakou kanawai i na manao hana (game) i kue i ke kanawai e like me ko kekahi mau aina. E manao io wau aole i helu papa ka Ahaolelo i na ano hana (games) e lawelawe ia ana ma ia manawa i mea e laula loa ai ke kanawai a komo na ano hana (games) a pau, in a e lawelawe ia no ke dala, ua hoahewa ke kanbawai. Mamuli o ke akamai o ke kanbaka e huli mau ia ana he mau ano hana (games) hou a he mau inoa hou no na hana (games) kahiko. Aka malalo o ko kakou kanawai laula a aole kumu e hoololi hou ai ke kanawai i mea e pili ai i na mea hou i imi ia.

            O ka ninau wale no oia keia ua lilo aku anei a ua loaa mai anei ke dala i ka mea e hana ana?

            Ma ka hihia o ka Common wealth kue ia Wright 137 Mass. 250 ua kamailio ka aha ina paha o ka ninau no ka hana (game) i kapa mau ia o ka policy or envelope game he Aha-lulu paha ia aole paha. Ua hooholo ka Aha he Ahalulu no a ua kapa aku he game ma kona wehewehe ana, a o ka hana ana (playing) ua koho ka mea e hana ana i helu nona, a o ke koena aku o jka hana na ka mea nbo nana e malama a hooponopono ana ia hana (game) o ka Ahalulu.

            He ano e no ko kakou kanawai e like me kaʻu i olelo mua ae nei, a ua hiki ke hoopili laula ia ma ka hoomaopopo ana.

            O ka pili waiwai aole ia he hewa i ike ia ma ke kanawai manao (Common law) o Beretania.

            Oiai ua hooholo au o ke ano hana a ka mea i hoopii ia e lawelawe ana, oia hoi, he lulu manu nunu Pake he hana (game) ma kona lawelawe ana ua lilo mai iaia ke dala, ua hoahewa wau iaia a hoopai aku iaia e uku i $1.00 a me na koina, a e hoopaahao ia ma ka hana oolea no umi la.

            Loio Kuhina Neuman no ka aoao o Ke ʻLii.

            Messrs A.S. Hartwell a me W.A. Whiting no ka mea i hoopiiia.

                        Honolulu, Iulai 11, 1885.

------------------------------------

            OLELO HOOLAHA:--E ike auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa a hookapu loa aku nei au i kuu aina e waiho la ma ke aoao hikina o Kalalau, oia hoi o Pohakuao. Aole loa e hookuu kekahi kanaka a mau kanaka paha i ka bipi, lio, a me na ano holoholona e ae ma ia wahi. Ke hookohu aku nei wau ia Kahilikolo (k), e noho la ma Haena, Kauai, i hope noʻu, i mea nana e malama ka maluhia o ua aina la. O ka mea hoolohe ole i keia, e hoouku ia aku no e aʻu, ka mea nona kela aina, a in a e hoole mai i ka uuku, alaila, e hoopii no wau ma ke Kanawai o ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

                                    S.P. KANOENOE.

            Waimea, Kauai, Augate 1, 1885.

-----------------------------------

WAI! WAI!!

            Ke kauohaia aku nei ka poe a pau he pono hookahekahe wai ko lakou, mai keia la aku, o ka manawa hoookahekahe wale no i aeia oia na hora maa ka 6 a ka 8 A.M., a mai ka hora 4 e i ka 6 P.M.; aole ma na manawa e ae.

                                    CHAS. B. WILSON,

-----------------------------------

JAMES M. MONSARRAT.

                        (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

                        He Luna Hooiaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala, pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ke moraki ma na waiwai paa.

                        KEENA HANA i alanui Kalepa.                               tf.

-----------------------------------

J.T. WATERHOUSE.

        (Walakahanai.)

--------

HALEKUAI KUKAA NUI ME LIILII

Ua piha pono me na waiwai makamae hewa ai na maka i ka hano ka lehua.

 

Heaha no ia hoi ia

 

---MALAILA---

 

            Na APo Kilika o na ano a paa, Pahoehoe o na ano a pau, Alapia o na ano a pau, Huluhipa o na ano a pau, Na Huluhulu holoku, Na Keokeo Paina, Liliha lau puu, Wetoria, Leponalo, Lainakini, Ahina pelekane, Na Kihei o na ano a pau, Na Koloka o na wahine, Na Kihei Huluhulu, Na Kalakoa o na ano a pau, Na Kihei uhi moe, Na Koloka o na wahine, Na uhi Kilika, Na uhi Alapia, Na Hainaka nunui a liilii.

---Eia hou.--

 

HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE O NA KANE A ME NA KAMALII.

 

            Na Apa paina maikai loa,

                        Polu manoanoa a lahilahi,

                        Huluhulu manoanoa a lahilahi,

                        Na Apa huluhulu a pahee,

                        Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,

                        Na Pililakeke loloa a i kopoko,

                        Na Palule kaula o na ano a pau,

                        Na Palule keokeo,

                        Na Palule kalelina,

                        Na Paleili,

            Na Papale wahine i kaonohinihiia me na pua me na hulu nani, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau

 

HE HELUNA NUI O NA KAMAA.

                                                                                    Na Kamaa buti,

                                                                                    Na Kamaa pihi,

                                                                                    Na Kamaa huka,

                                                                                    Na Kamaa laholio,

                                                                                    Na Kamaa weleweka.

 

HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIKA

 

Na Noho Italia,

Noho pulu mamua a mahope o kela a me keia ano.

 

NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.

 

Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.

Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

Aila inu, Aila lauoho,

Waiala maikai.

 

NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE.

Keokeo, Eleele, Polu, Melemele,

&c,     &c.,     &c.,     &c.

 

Ina iho Ina iho.

 

Na ipuhao, na ipu ti, Na koi nui a liilii, Na pahi nui a liilii, Na pahi olo, pakahi,

            Na pahi olo palua,

 

Na lahu nui a liilii, Pakeke nui a liilii, Na lako kamana, Na lako amala, Na kamaa lio, Na moe hao, Na pela uwea.

 

NA LAKO HAO, MA KA AINA A ME KA WAI.

 

                        Na lako pa,

                        Pa nui a liilii,

                        Na bola,

                        Na kiaha aniani,

                        Na aniani kilohi,

                        Na ipukukui o na ano a pau.

 

HE HELUNA NA MEA AI.

 

                                    Palena poepoe,

                                    Palena poepoe pulu,

                                    Palena huinaha,

                                    Palaoa o na ano a pau.

                        Na kamanao maikai loa me ka pahu,

                        Na kamano tini,

                        Paakai o Livapulu,

                        Paakai inu,

                        Paakai hu,

                        Manu Kaleponi,

                        Palani ai a ka lio.

----------------------