Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 40, 3 October 1885 — PANE I KE KULA SABATI O HALAULA, MA O KGNA MEA KAKAU. [ARTICLE]

PANE I KE KULA SABATI O HALAULA, MA O KGNA MEA KAKAU.

Ua kaualako hou mai nei ka Pae Aina, nelu 38 o ka 190 Sepatemaba nei, me ka pauku hao kila popopo kahiko haalele loa o ka hookumuia ana o na hui mahi ko o Hahula i ka M. H. 1864, a na keiki kumakahiki o ua hui la, ma ka inoa "Kula Sabati o Halaula," e pane ana ia J. Kekipi, puuku malama dala, a me Z. Kalai, Peresidena o ke Kula Sabati o 'Kohala nei, e pili ana i na mea i hanaia e U*ua ma na la ICula Sabati hui me na apana mai kahi loihi

Ka mua o ko lakou manao pane ia Puuku a rne Peresidena, no ka hoohanaia o ka lakou mau dala a me ka ole. Ka lua, no leo lakou hoonohoia ana, oiai lakou e himeni ana no. Oia ko lakeu mau manao uilani iloko o ko lakou mau naau, me ka iiii inoino ia pu uku ame Ptresidena. A lawe mai nei iko lakou mau kumu manao lili kohu ole, a hoohalike aku nei e like me ke daimana a me ka hao kila ka paakiki a me ke oolea. Kuhihewa ekahi oke ' Kula Sabati o Halaula, ua manao iakou he daima 10 maoli ka i loaa ia lakou ma ko lakou manao ihb, a pela no hoi me ka hao kila a lākou i kaena mai nei he oolea, pehea la e oolea ai he mau apana hao kahiko ua kiola ia ? Nolaila, o na ku.nu a oukou i lawe mai nei a hoohalike me ka pa&kiki o ko oukou naau, maluna o ko oukou mau manao lili, manao kanaka, he mau kumu popopo haalele loa.

E like me ko oukou hiamoe a lawe hewa i ke daimana a me hao kila popopo haalele loa o ka hui kahi a oukou e noho la, pela no ka popopo o ko oukou mau manao kuhihewa me ka manao lili kupono i ko oukou mau inoa kumakahiki me ka manao kanaka, aole hilinai maluna o ko oukou inoa Kula Sabati, pela e ike ia ai oukou he poe ua hilinai rtialuna 0 ka pono a haule mai na lani. Aka, no ke kumu mua o ko oukou I manao lili maka welawela ia Puuku a [ me Peresidena, e pili ana i -ka oukou mau dala a ko oukou mau lima akau i haawi ai i mea kokua i na malihini. Ke hoike hou mai nei ko oukou lima hema i kn mea a ko oukou mau lima akau i'haawi ai; ua hoahewa ka Biike Nui i kela mau hana, a he mea maopopo, aole uhane, aole lunaikehala iloko o ke Kula o Halaula, no ka mea, ke hoike mai nei ka oukou mau olelo i ko oukou helu i ka oukou mau mea i haawi ai me ka manao maikai ole. Eia hoi ka Solomona, "Mai ai oe i ka ai a ka maka ino," e like me wai ? E like me ke Kula 0 Halaula ka helu i ka mea a ko lakou mau lima i haawi ai; nolaila, he ia a he ai ka oukou na ka maka ino. Ua hoohanaia auanei ka'u m.iu dala he $130.00 ? Ae aku ana wau, ae; pehea maopopo ai ua hoohanaia kau mau

dala ? Eia; awariga aku oe ia $400 uku kaa ahi 1 hooliloia ia Waila no ka lawe ana i na nialihini a biki i Makapa la, me 8 apana Kula Sabati o knkou, īilaila, e loaa auanei na dala i hoohana ia ma kou inoa (Halaula) $50; awariga hou aku oe ia 8 apana me $250 i lilo i na bipi he 10, e loaa at:. nfi ma kou inoa, $30.25. E puunaue hou aku oe ia 8 apana me $180 i na puiai, e loaa hou auanei ma koti inou, he $22.50. Ma keia mau hua hr.lu maluna ae e loaa hou ai ia oe na dala i hoohanaia ina kou inoa $102 75. Kou koena dala oiaio, he $27.2U, lna oe e puunaue hou ia 8 apana me $255 o ka lanai hoike mai ka laau aka lole i uhi ia ai, e loaa hou auanei ma kou īnoa, he $31. 87)2 i hoohanaia me kou komo hewa i ke dala o kahi mau apana, koe ia oe na dala hooiilo i na puaa, ke kope, ti, a uie na hoohana e ae e pili ana i ka pono ona malihini Mahea iho la kahi o kou mau dala 1 koe aole i hoohanaia ? No kou hiamoe a la\jg hewa ai oe i na pauku hao popopo, pela no kou hiamoe e ke Kula Sabati 9 Halaula, aole ae i hele mai i ka wa i weheia ai o ka halawai hoike a ke Kakauolelo J B Kaohi, ka puuku J Kekipi, a me Z Ka lai, ka Peresidena, J Kaai a nie Rev. Kapali, na lala nui o ke Kula Sabati o Kohala Akau nei.

Ma ka hoike a ke kakauolelo hoopo no J B Kaohi, mai na loaa mai i lulu ia e na apana, a me na hoolilo ma ka noho ana mai o ka Aha Euanelio a me na Kula Sabati ma Makapala. ua like no ia me ka hoike a ka puuku, aua koe ma ka linia o ka pauku he elua dala me kanakolu keneta. A aole 1 kau kiko eleele ma ko lae e ke Kula o Halaula ma ka hooponopono maikai ia e ko oukou mau komite, me ka hilinai maluha o ka hana a oukou i waiho mai ai ma ka lima o ka papa komite, me ka pauaho ole; o ko oukoū mau po, ua moe lealea, a o ko oukou papa komite nei, aole, a me na kokua kuwaho i oi ae mamua o ka oukou. Pehea Ia oukou i haule ai iloko o ke kuhihewa a me ka manao hupo maopopo eke Kula o Halaula, me ka lili manao kanaka i loaa iloko o ko oukou naau ine ko oukou ike ole i kahi i hooliloia ai ka oukou mau dala, me he mea la, aia ia oukou ka noho kakauolelo ana, a me ka puuku malama dala, a me ka e īke pono ai oukou ua hoohanaia paha, aole paha. (Aole ipau.) NA HOOLAHA KUMAU.

No ke kumu elua o ko oukou manao hupo rae ka ike ole i ka oukou mea e hana ai, oia ko oukou hoon«.-ho ia ana, a he hana hoohilahila ka ia.ia oukou. Pane a ko oukou komite hoike, aole na na komite Inpike i hoohilahila ia oukou, na oukou no. Ma ke kumu hea wahi a oukou ? Ma ko oukou lawe ana mai a me ko oukou a'akai, i ka himeni kohu a pili pono i ka leo hula, oia ka himeni, "Auhea hou oukou ? &c." He haku ka olelo, a he ieo hula ka leo, oia hookahi ka mea nana i hoohilahila la oukou; a ma ka oukou hana ana pela, ua pili mai ia mai he hilahila 1 ka apana holookoa, mai a oukou a na apana Kula e ae o Kohala nei; aole o ka oukou lepo piloI'ilo i lawe niai ai a hoike imua o ke tkea, oia ka oukou e hapala mai ai maluna o ko oukou mau kornite nei. Mai ko maua mau la opiopio mai a hiki i na la i noho iho ne'i na Kula Sabati ma Makapala nei, a ua kau hoi na ohohina o ka wa kino elemakule, akahi no a ike ia na hoike Kuia Sabati a me na hana pono, i hanaia ka himeni ma ke ano hula. e like me kau e ke Kula 0 Halaula. He oiaio no paha, o kau hua mele ka h-ua mele a ka haku inele, aka o ka olelo a me ka oukou hana ana mai he hula maopopo. Ua komo ia mau hana pono ole ana au iloko o na puuA\ai o na malihini, a he mea kamailio nui loa ia ia iwaena o na malihini a me na kamaaina no ko kakou nei mau apana. Pela i hoopau koke ia ai na hana e pili ana ia kakou, a pela no hoi 1 hoohaahaa ino loa ia ai ko kakou apana ma o oukou la. Ko Oukou mau Komite. North Kohala. E ka Nupepa Kuokoa e, —Aloha oe:— Ma ka helu 38 aoao 4 o ka nupepa Ko Hawaii Pae Aina. Ua ikeia namanao pane a kekahi haumana kula Sabati o Halaula. nona ke poo. "He pane ma ka aoao o ke kul& Sabati o Halaula, Kohala Akau." Ke ninau mai nei oia, penei: "Ua hoohana pono ia anei ko'u mau dala he 130 i haawi ai ma ka lima 0 ka puuku, J. Kekipi a me kona hoa kakele Z. Kalai'na luna nui ?" Haina, aole he oiaio. O ka eha mua ana keia o ke kula 0 Halaula nei, a he kanalua, a e mau loa ana paha. Pane aku. —O ko haina aole ia i pili 1 ko ninau; no ka mea, aole oe i ike mua i kahi i hoohana ia ai ua mau dala nei au mamua o kou hoolaha ana, a me kau ninau ana inai nei; ke enanao nei au, ina paha o oe kekahi ma ka halnwai ma kela la Poaha ma ka luakini o lole i malamaia ma ka la 10 o Sepatemaba nei, ina ua ike pono oe i na wahi i hoo lilo ia ai ua mau dala nei au. Ma ka hoike a .ke kakauolelo, a me ka like loa me ka hoike a ka puuku ). Kekipi, ina paha aole e ninau, aole hoi o kou hele ole ana ae i ua halawai la. Nolaila, ninau ai oe, (koe no nae kou makemake e hoikeike i ka oukou mau dala 1 ike ia mai, ma ke ano pai.) Ma ia halawai ana 0 ka aha kula Sabati o Kohala nei, i ka wa i pau ai ka hoike a ke kakauolelo no na loaa a me lilo, ua noi koke ia e apono i ka hoike, he mau minute wale i'io-no ka noonoo iki ana a ua hooholo ia aha e apono i ka hoike, a ua aponoia. Nolaila, o ka haina oiaio a ko ninau. Ua houlilo po noia ka oukou mau dala no na mea e pono ai na kula Sabati mai kahi mamao mai. O ka hapa hope 0 ko haina hoohenehene e i ana penei: "O ka eha mua ana keia o ke kula Sabati o Halaula, a he kanalua, e.mau loa ana paha." Pane aku.—Eha oe i ke aha ? Oiai aole oe i ike i kahi i hoohana ia ai na dala he $130, no kou ike ole 1 ninau ai oe. Ma keia ka'u i hoike mua ae nei, o ko haina a ko ninau, he okoa'ka ninau a he okoa ka manao o ka haina. ' E ike iho oe ma keia, no na dala he $130 ke kumu ninau, o ka haina nae, no ka eha ana i na hana hoohilahila a J. Kekipi ka puuku a me Z. Kalai ka Peresidena wahi no au i hoike mai nei. Ma keia kou Kuhihewa nui, ke hoike mai nei oe. "Ka eha mua, eha iki, a eha nui loa." Mamuli o ka laua nei o J. Kekipi a me Z. Kalai mau hana hoohilahila, ke ninau nei au ia oe. Ea, i loāa ka ahewa ia 0 Adamu a me Eva e ke Akua wai ? Kai no i loaa no ko laua ahewa ia laua iho no, n& laua iio i hookuli a

hoolē i ka leo'o ke Akiia ; "rit>taila y kai ka hoopai maluna o laua. Pela no ke kula Sabati o Halaula, ma na la Sabati mamua aku o ka ma nawa hoike nbi i olelo nui ia. Ua ac nuj mai ke kahukula Sabati J. Kekipi i na kula Sabati o Kohala nei mai Pololu a Kahei. E hena na kula Sabati i mau hinieni ku i ka maemae 1 pili pono i ka haawina, mai lawe mai i na himeni haku a me na mele ku i ka leulea ia, a me nn rr.ua ku i ka hai'.naele. Peiiea oe e Le kula Sabati o Halaula, ua lawe mai anei oe i na mea a pau i hana ai he maemae wale no? Ke manao au, ua ike pono no oe a me ke anaina okoa i oi aku mamua o ke tausani o lakou na hoike.. O na hana ku i ka maemae i hoike mai ai ma ia la, aole i papa ia aku, o ka himeni ku ole i ka maemae au kula Sabati i lawe mai ai a hoike mai, ua lilo ia i mea ehaeha loa no na kula Sabati e ae a pau i hana ia ma ia la, ua kupono ia no ia la (Sabati,) a o ka himeni 1 papa ia aku ai oukou e (K. S. o H.) ua ike nui ia aku ua ku i ka haunaele a me ka pono ole maoh no ke anaina maluhia e hoolohe ana no na hana maikai. Nolaila, ua pa e mua mai ka ieo papa o ka Peresidena o ka A. H. K. S. N. o Hawaii, Rev J. W. Waiau, pa-lua a pa-kolu kona kona hooki ana. Pela o A. W. Mio, J. Kekipi, Z. Kalai. 1 hapa poe nana i kinai i kau ahi i hoa ai, ina aole e pio ana, aole o ka nui loa 0 ka poe i kinai pio e ai, ina paha ua p,:u loa na kula Sabati e ae i kau ahi. Nolaila, ma keia e ike pono oe, aole oe 1 eha iki a eha nui loa ia J. Kekipi a me Z. Kalai. I eha no oe e ke kula Sabati o Halaula īa oe iho no. Eia hou iho, ke helu mai nei oe. "O ko makou luhi i imi ai a loaa ka $130 e haawi no na hana a ke Akua, ke iuihi nei makou i ka hoolilo wale ia ana o ko makou luhi 1 hoomanawanui ai ma na hana ake kanaka." Ke hoike nei kou liina hema i ka mea a kou lima akau i haawi ai. Kai no he haumana oe no ke k-.ila Sabati o Halaula, a ua ike oe i ka Palapala Hemolele. "Mai hoike i kou lima hema i ka mea a kou lima akau i haawi ai." Eha hou no oe la ia oe. Aole 1 u mai na opio rmo waiu 0 Makapala no lakou ka $400 a oi, a me kahi kauna hookahi o Niulii no lakou ka $140 a oi, aole lakou i minamina, aole i helu mai, aole i maka'u mai. Aka, ō oe e Halaula ke minamina loa nei, a ke maka'u e nei no, a ke uwe waimaka maoli nei no hoi. Ma ka nana aku ia oe ma ka la hoike, o oe no ka helu 1 o ka nui 0 na haumana o na kula Sabati a pau ma Kohala nei. Eia ka he eha wale, a he uwe wale hoi. Ke papa e mai nei oe mai hoouna hou aku i komite noi dala. Eia ka pane. E hoouna aku ana no, 0 kau no ke aia ka ke kanaka, 0 ka ke Akua no haawi ia mai. Me ke aloha no Ike kula Sabati o Halaula. D. Eeniamina.