Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 42, 17 October 1885 — Page 2

Page PDF (2.17 MB)

This text was transcribed by:  Laura Efurd
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

Ka Nupepa Kuokoa

Na ka Makahiki   $2.00

No Pono Mahina  1.00

KUIKE KA HULA

P@@@@@          Okatoba 17, 1885

 

HOOPANE@IA

E kala mai ko makou poe makamaka heluhelu, no kekahi mau manao i hoomakaukauia no keia helu o ko kakou pepa; he mau manao no na @oaa o ke aupuni ma ka hale d@te, a me ka aie o ka lahui, a me kahi mau mea e ae i hoomakauka@ia no keia helu, aka no ka piha e me na manao waiwai e ae ua hoopaneeia a keia pule ae, alaila hoea aku.

 

Hoopololei.

Aole no paha i poina i ko makou poe heluhelu kekahi leta i puka iloko o keia pepa he mau pule i hala ae nei, no Waimea, Hawaii, a e olelo ana au mare opiopio ia e ka makua Laiana kekahi mau keiki oo ole.  Eia iho ka pane a Laiana, a ma ko makou hoomaopopo ana i kana, au kaawale loa no oia, a ua ili ka hewa maluna o ka poe nana i hoop@nipuni i na makahiki o ke keiki.  P@nei no hoakaka ana a Laiana:

 

No @a le@a a Hunahuna Mea H@@ no Waimea, Hawaii aku, na'u e hoopololei i ka hapa e pili mai ana ia'u.

 

Aole au i kanalua e mare i kela kane i olelo ia no na makahiki he 14 a oi ae. Ua hoole loa au mamua, a@le au e ae e mare aku.  Aka, ua hele mai ka makuakane me kekahi poe e ae a olelo ma ke ano hoohiki ua hanau ia o ua keiki nei ma ka wa i hele mai ai kekahi makai no Hilo mai e hopu i ka poe hana @ama maa nei.  A huli au ia wa ma ka'u buke a o Maraki ia, maka hiki 1868.  Ninau au, e ka makua o Thomas Lindsey kau keiki, oia anei ke keiki i hanauia ma Maraki 1968?

 

Ae. Pela no i kakauia ai ma kekahi buke hanau.  A ninau au i ka L. K. Pela anei i hoohiki ai na makua imua o@, na hanau ia ka laua keiki Thomas Lindsey ma ka makahiki 1868? Ae. Ninau hou au, aole anei i make ka olua keiki i hanauia ma 1968? Aole.

Olelo au ma ka buke o ka Luna Kula mua au hanauia Thomas Lindsey ma Feb. 16, 1971.

Na ia L. K. i kakau me kona lima ponoi.

A ninau au ia L. K. Pehea Keia? Ua kakau hewa anei oe? Ae, ua kakau hewa au.

Alaila, ae au e mare i keia kane.

 

Ma ka la mare, hoea ua kane ne me ka wahine mare.  Akahi no a akaka ia'u ke kino o ua kane nei.  Haohao loa au, a olelo, o oe no ka.  He keiki wale r.o. Ninau hou au i na makua, pela anei? Ke paa nei anei ko olua hoohiki, ua hanau ia keia keiki ma ka makahiki 1968? Ae. Aole anei i make ke keiki i hanau ia ma ia makahiki? Aole; he keiki keia i hanau ia ma ia makahiki.  Ka ae no ia o'u e mare ia laua.  Aole no ka hai ana o ka luna i haawi i ka palapala mare.

 

Mahope iho, ua akaka lea, ua lalau na makua.  O ke keiki i hanauia ma ka makahiki 1968 ua make no ia?  A o ke keiki i mare iho nei ua 14 ona mau makahiki me kekahi mau malama.  Nowai ka hewa o keia mare ana?

 

L. LYONS.

Lunahooko Mare.

 

Ka Hoolako o ka Hale Paahao

I keia mua pule i hala aku nei mahope, ua hoolaha ae ke Keena Kalaiaina, e kauoha ana i ka poe e makemake ana e hoolako i na mea ai no ka hale paahao o Kawa, e hoike ae i ka lakou mau kumukuai no na mea i makemakeia.  Mamuli o keia hoolaha, ua hookomo aku ka poe e noho kalena ana ma pa ano i ikeia ma ka hoolaha a  ke Kuhina, -- ka poe kalepa ai, bipi, palaoa a pela aku, a he hookahi kanaka palaualelo aole i ikeia ma kekahi o na hana i olelo ia ae la i hookomo pu aku i kana mau hauahelu no ka heolako ana i na mea a pua, --ka ai, Ka bipi, palaea. I ka nana ia ana o no koho ana a ka poe i ake e lilo ka hoolako ana keia mau mea, ua emi mai ka ke kanaka kalepa bipi, o Waller; ka na mea kuai poi, o Keau a me ka humona a Bakala, o Kale Kalaka, a me ka ka Hui Puhi Palaoa o Love ma, i ka keia palaualelo i ike ole ia he wahi ohana hookahi kana ma keia mau mea kalepa.  Aka, me ka oi no o ke kumukuai o ka keia haole, oia o Fisabourne, us haawi ia aku la no nae @a ka huolako ana i keia mea a pau no ke Aupuni o ke Kuhina Kalaiaina.  Oiai, he hoa hana keia no ke Kuhina Kalaiaina i na la ole oia i noho oihana ae, a he hoa kuko, a kaana paha, ua bamama e ka ipuka o ke Keena e loaa ai na huahelu a ka poe i koho mua, a ma @a kumu, he hookaulike waie iho no kana i ka lakou la koho ana, a mamuli o ko ianei ike mua e lilo ana iaia ka hana a ke Aupuni ma o kona noaloha ma ke Keena, ua komo pu aku la keia hana kapulupulu, a o ka hopena ua haawi ia mai nana e hoolako na mea ai no ka hale paahao.  I ka manawa i pane mai ai ke Kuhina i kona hoa kuhina m@@sho o ka oihana, ua hele koke aku la oia a i ka poe nana ke koho malalo o kana a olelo aku ia, e hoouna oe e Wala i ka bipi elike me kau e hana nei, no ke kumukuai e like me ka Wala waiho ana aku i ke Keena, aka, na'u oe e uku aku i keia wa, oiai ua lilo na'u ka lako ana i ka bipi mai ke Kuhina mai.  Pela oia i hele ai i ka Hui Puhi Pala@a, a pela no hoi ia Kalaka, a o Keau ka mea i hoohaule loa ia.  Ua oleloia, ma ka b@ouluulu ia ana ma na huina o na lilo no keia mau mea kuai i ka wa ma nua aku, e loaa ana i keia hoaloha, kuka, ohumu, a pela aku, o ke Kuhina, ma o na kaulele ana i pakui iho ai no kela me keia paona bipi, poi, palaoa a pela aku, he ancane ekolu tausani dala puka wale no ka makahiki hookahi me ke kumu ole, a me ke kuleana ole, a he ku maolino i ka @ana kolohe.  He mau makahiki @oihi ka Wala ma i hoolako ai i ka hale paahao no ke kumukuai i ikeia he kupono, a akahi no hoi i ke kau a ka Aha Kuhina a Elele e pai mai nei i ka nani, aala maemae, hemolele, lua-ole, a aloha lahui, i ikeia ai ka haawi wale is ana aku o ka hana i kekahi ol@lo paehewa no ke kumukuai i oi ae mamua o kana kamaaina, a kapae ioa ia aku la kahi apulu Hawaii Ponoi, nona kekahi le kokua nei a pulima e oloio ana iluna ilalo no ke kokua a me ka hookamaemae ana i ke poo o keia Aha Kuh@na a me kona mau hoa i ke kau i hala.  Mai manao mai o kou he ma@ hoino a imihala keia, e ninau oukou is Kalaka, i ka Hui P@hi Paloa, ia Wala a i ka hoa hanohano o ke kau Abaolelo, ka H@n Keau.  He aloha makou @a Keau, ma keia mau hoohoka ino ia ana e kona mau hoa, no ka mea, he Hawaii Ponoi (?) he kanaka hooikaika nona iho.  Aka, ke ike pu mai la no kakou, aole i komo ke aloha io iloko o Kipikona a me kona mau hoa Kuhina i ka Hawaii Ponoi, elike me ke kukala leo nui a me na @apai memeue a kakou e lohe a e ike nei ma kahi Elele hoomaewaewa.

 

Imihala la ka Luna D@te Nui

(Kakauia no ke Kuokoa.)

Iloko o keia mau la aku nei ua hoo maka hou mai la na hana maalea a ke kanaka n@na ke aloha nui i keia lahui kanak, a nana i manawalea he w@hi "buke ola kino" mamuli o kona aloha i keia lahui, a nana no hoi i manawalea aku i ka ona miliona a me oiwi iho he elua haneri tausani dala, ma na hana aole he maalea, i ka hoohehee ana i na dala Hawaii no kanawalu keneta o ke dala hookahi; a nana no hoi i kapae ae nei ka hookele ana o ka hoopae lima hana ma ka lima o ka ona miliona; (no ka pono o oiwi ma); a nana no hoi i hoole a i aua i ka hookohu o Iaukea, (ka Hawaii ana i aloha ai paha) no ka oihana Luna D@te Nui; a nana no hoi i onou aku nei o Hendrys i kanikela i Kapalakiko, no ka ae ole is ana e lilo @ Luna Dute Nui, elike me ko Kipikona makemake.  O keia Nanana, (oia paha ka Nanana maalea a ka Elele i kamailio ai ma keia Poaono i hala aku nei) i olelo mua ia ae la, nana kahi buke i uku ole ia, no ka nui o kona aloha ia Iaukea, no ka hookuli i kona ae ole ana mai e lilo i hope Luna Dute Nui, a o kahi punahele ana, o Hendry, ke Luna Dute Nui, nolaila au enaena loa kona aloha ia Iaukea, a ke hoao nei, me kahi paalalo e kaihe e  imi hala i ke kanaka Hawaii Iaukea.  Penei ke ano: Ua hoea mai he palapala (wahi a ko makou lohe ia Kipikona) mai a Hendry mai e ao mai ana, aia iloko o kekahi pahu kupapau maluna o ka moku Consuelo, ua piha i ka opi@ma.  O keia lono ua hoike ia ae i ka Ilamuku hou, (kekahi moho a Kipikona), a ua kauoha ia aku oia e hana aku mamuli o kona mana me ka maalea i kumu e hi@ia ai ka Luna Dute Nui laukea.  Ua pee mai ka mea nana ka le@a ma ke kua (oia o Hipa Kona), a hele aku la ka Ilamuku a hoike aku nei ia Iaukea, he lono ka i hiki mai iaia, he opiuma ko loko o ka pahu, aole he kino.  I ka lohe ana o ka Luna Dute Nui i keia olelo, au minamina oia i ka mea i kuleana i keia pahu moelepo, a ma kona hoomaopopo ana, ua akaka iaia ma ka olelo a ka mea nona ka makua iloko a ka pahu, aole he opiuma, aka, i kumu e hei ole ai i keia pahele, a ka mea nana kahi Buke O'a Kino, a nona ke aloha pau ole i keia lahui Hawaii, ua hooko aku la ia i ke kauoha a ke kanawai.  I kumu e lole lua ole mai ai o paaluna me paalalo ma, au koi aku oia i ka Ilamuku e hoi ke mai i kona ike @a kekahi palapala i kakau inoa ia e ia, a ua nonoi aku la o Iaukea i ka Hope Loio Kuhina e kauoha pu ia ka Ilamuku e nana pu i ka we e wehe ia ai o ka pahu.  I ka wa i wehe ia ai o ka pahu, malaila ka Luna Dute Nui, ke Kiai Oihana Dute, Mekia Rosa hope no ke Keena Loio Kuhina, ka Ilamuku me kekahi maumakai, a me ka mea nana e wehe ka pahu a me ka mea nana ke kupapa@.  I ka wehe ia ana aole he opiuma oloko, aka, he makuahine, elike me ka olelo a ke keiki, R. More.  E na hoa heluhelu, pehea la kakou e manao ai i ke ano o keia mau hana.  Hookahi wale no haina.  Eia keia kanaka Hawaii, he "pula kaumaka" (wahi a ke Elele) no Kipikon; he kanaka i hoino ia e Kipikona no ke komo ole ana o kahi paa lalo ana, o Hendry, i Luna Dute Nui.  O ke kumu o keia ino a lili ia o Iaukea, aole no kekahi mea e ae, aka, no na @@aa o ka opiuma e hopu ia nei a e mahele ia nei elike me ka kanawai.  Ua minamina loa ia keia puu dala.  No keia kumu i kuko ia ai o Alani, e "ola kino" a me "paala'o", e pau, a ua pau io no.  A no keia kumu no o Iaukea e imi hala ia nei.  Aole anei keia o ke ino o na hana ino?  Ke aloha anei keia e hapai ana i ke kanaka Hawaii?  Aole anei keia elike me ka olelo a ka Elele, no kekahi poe ana e manao ana e uhi aku, "he mau punawelewele na ka Nanana maalea, e ake ana e hei aku i ka lakou @pena, a miki a palu mai lakou, kani ka muka."  Mai kuhihewa oe e ka Elele, a me ko haku, o kau mau hana hoouhiuhi no na palapu o ka aina, au e pai mai nei, oia wale ka hana aloha, a o na oiwi ola o ka aina hanau e hoao oe e powa elike me keia @ He ilo kou, he ino kau mau hana, a ke hoao nei oe e hoonaue i na pea o ka aina me kau mau olelo maalea, kau mau hoonohonoho oihana ana, a e lu i ke dala, i like ke ano me na apana seleva kumakaia, i ku me e nalo ai, i komo mai ai ka poe i makee i ka oihana, i paa malalo a kau mau hooweli.  Elike me ka pee aku la, a wa iho aku la oe i ka powa ma ka lima o kekahi mea au i hookohu ai, pela no oe e hoolilo ai i keia poe paalalo ou i mea luku aku kahi i kahi ke komo mai ka hopo ia oe, a ke kuihe lakou i kau mau hana lapuwale.

 

(Kakauia no ke Kuokoa.)

I KUMU no kakou e ike maopopo ai i ka oiaio o ke aloha o ke Kuhina Kipikona i ka lahui Hawaii, a ka Elele e hapai mai nei ma kona kolamu, e nana pono kakou i kana maui hana, aole wale ma kana mau hana ma ka Papa Ola, aka, ma na hana e ae ana i hana ai, ana i alakai a i kuhikuhi ai.  E hoomanao kakou aia ma ka huina o na hana a ke kanaka e ike ia ai ka io o kana mau hana maikai, aole ma ka lawe ana mai i kekahi apan uuku o kana mau hana a kukulu iho maluna o ia apana hookahi ka hoo maikai ana iaia no kana mau hana a pau loa e lawelawe ana no ka lehulehu. Ua hookahuaia mai nei ko Kipikona maikai, hemolele, lua ole, a aloha lahui Hawaii, ma kana mau hana i hana ai no ke ola o na mai, a me na hana e ae a ka Papa Ola.  Me he la o ka Papa Ola kona wahi puu hookanaaho hookahi, e hapai mai ai i kona maikai, a e aloalo ae ai i na mea e hoikeia aku nei e keia me kekahi mau nupepe e ae o ke kulanakauhale, no ka oiaio ole o kana mau hana no keia lahui, ana i olelo hoopala@@aka ai -- he aloha ia i ke kanaka Hawaii.  Ua hoike mau aku makou ma na kolamu o keia nupepa i na hana hoopoino a hoopilikia a keia Aha Kuhina i hana ai, e hana nei, a e hoolala nei no keia mua aku, me ka hiki ole ke pane pololei ia mai, a me na wehewehe ana e hiki ai ke ike ia iho e oukou he oiaio kona ano a he oiaio ole ka makou e hoolaha ne nona.  Ano, ke hoole loa aku nei makou i ka oiaio o ka Kipikona mau hana aloha no keia lahui, main ka was ona i pae mua mai ai i Hawaii nei malalo o ka aahu hookamani o ke Kahuna Moremona, a apukaia ai na kanaka Hawaii, nona mai na hookupu a me na lulu dala ana i kuai ia ai o Palawai, kahi ana e hookohu nei nona iho, mamuli o kana mau hana maalea a aloha ole i keia lahui.  Pela iho la no ke ano o kana mau hana a hiki wale i keia wa.  E like me ke kuhihewa o ka poe oia wa i ka hana a keia kanaka, pela no oia e hoao nei a alakai i kana mau hana, me ka honalonalo, i kumu e puni hou ai keia lahui a e loaa hou aku ai ona mau pomaikai nona iho i oi aku mamua o Palawai.  O kana mau hana ana e pai mai nei ma o ka Papa Ola, he mau hana hoopunipuni wale no ia.  Ke olelo mai nei ka Elele na Kipikona i hoolawa na kauka, na laau lapaau, a me na halemai.  Kekahi keia o na olelo hoopunipuni, makonakona a makou i ike a i lohe ai.  I ko makoa hoomaopopo ana a he lehulehu ka poe e ola mai nei i ike pu me makou, au hookumuia ka malama ia ana o ke ola o na kuaaina ma ka hoonohonohoia ana o na Kauka lapaau a me ka waiho p@ ia ana o ka laau lapaau me lakou, i ke au e noho Moi ana o Kamehameha V., a o Kauka Hutchison, (Kauka Makapoopoo) ke Kuhina Kalaiaina.  Me he la i ka wa e hoolala a e hoonohonohoia ana na o Kipiknoa i ka io o ka hipa a me ka pelehu makanahele o ka aina o ka poe ana i pahele ai, oia o Palawai, Lanai.  Aole na Kipikona @ hookumu ia hana aloha i keia lahui, ana e mahaoi ae nei nana.  Aole oia i maa i ka hana i na hana maik@@ e like me ia ke ano; o ke ano iho i hoohanaia i ka poe Moremona, oia ke ano o kana hana aloha kaulana.  Ua paa mua o Kauai i na Kauka e like me ka hiki ke hoolawa aku, me kahi loaa uuku ma ka lima o ke aupuni; a pela na mokupuni e ae mai ko Hutchinson manawa mai a hiki mai i ko Kipikona wa, a hookahi a ianei hana nui o ka hoololiloli a loaa ke kanaka e hana ana i na hana maalea alaila papani aku a kapa iho nana.

 

Aole anei o Kauka Emekona e noho ana he Kauka lapaau no @@ palapu o ka aina e waiho kauke ole mai ia i Kalawao na ka aoao kuokua? Aole anei oia kekahi i kokua iloko o ka Ahaolelo e hoopau ia @@@kona?  Aole anei o Kauka Neilson i hoonoho mua ia e hai?  Aole anei nana i h@oki i ka holo ana o Kauka Pika i Kalawao, n@ ka manawa, e nana a e lapaau, a aole anei nana i hoopau ia Kauka Pika mai kona noho Kauka ana no ka halemai ma Kakaako?  Aole anei nana i hoonoho aku nei keia Kauka hou, a na mai e hoowa hawaha nei, me ka @u mai o ke aloha ia Kauka Pika?  No ka hoopilimeaai anei-o keia Kauka, me ka oluolu ole mai o na mai, kona kumu @ o@ ai, a no ke kuokoa o Kauka Pika kona K@mu i emi ai?  Ke olelo hoopunipuni mai nei o Elele na Kipikona i hoonoho na Kauka ma Kalawao.  He mua aku ka @oonoho paaia ana o na Kauka.  No ke aloha io anei o Kipikona i hooneleia ai o Kalawao?  Aka he aloha io wahi a Elele, he wahi "buke no ke Oia Kino" ana i unuhi ai mailoko mail o ko hai ike, a o kona uku "kona aloha i ka lahui kanaka."  E ka Elele e al@kai nei i ka lehulehu i kumu e loaa ai ka uku o keia "buke ola," e hoike aku no makou i ka uku ia o Kip@@ona a oi wale aku.  Aole keia buke hana wale ia; ua hana ia he mohai i ka lahui, i kumu e koho ai ai o Kipikona e oukou, a ua koho io ia no mamuli o na pelo e like me keia ano.  Mai ke koho ana a oukou a lilo i Lunamakaainana no ka apana o Honolulu nei, elua kau i hala aku mahope, a lilo iho ai i Kuhina mamuli o ko ka lahui koho ana iaia, mai ia wa o Kipikona i hookaa mau ai iaia iho no ia "buke Ola," (a ola ole paha.) Ke hookaa mau nei oia no ua wabi "buke ola" la ma na hana a pau ana e lawelawe nei ma ka oihana.  Ke komo nei oia ma na hana a pau o ke aupuni e loaa ai iaia na puka a kakou i ike oleai.  Ke hoonoho nei oia i kana hunona ma na wahi e hiki ai ia laua ke ale i kumu e kaa ai ua wahi "buke ola" la.  -- Ke hoopau ia nei na mea a pau, mai ka oihana aku, ana i hopohopo ia, i hoopihaia na makalua e na lima lawelawe me na leo hamau, i kumu e kaa ai au wahi "buke ola" la, i hanaia wahi a ka Elele no ke aloha. He mau buke no ka kekahi poe i hana ai, me ka helu ole mai, i oi aku ka pono a me ka pomaikai o keia lahui mamua o keia wahi buke.  He lawelawe ana no ka kekahi poe he nui, no na kino mai o no kanaka, me ka uku ole, a me ka helu ole mai, a oia poe eia no ke hana malie nei, aole e like me ke kukala leo nui a keia Parisaio.  He oiaio, ke lohe nei makou i ka iho pinepine o ka Peresidena i ka halemai o Kakaako, aole nae wahi a ka lono, no ka lawe i na palapu o na mai malaila, aka, no ka hiolani a hooluolu i ke kino i uhi ia e na oho elua.  A ke lawe nei makou i na olelo hope a ka Elele, a hoopau aku no keia was penei:--"He oiaio, aole o ka Papa Ola, a aole hoi o na hana a ka Papa Ola ka mea i ino ia, aka, o ke kino o ka Peresidena o ka Papa Ola." He oiaio keia mau olelo, koe ke kino , a ma ia wahi ke kupono, na hana .  O ke kina wahi a ka olelo, he leop ia, he mea popo, helelei wale, he maea a pau wale ae no, aka, o ka hana a ke kanaka, he  mea aai ia no ka wa loihi, no ka hoinoia ke ino o kana mau hana, a pela makou e hopo nei e loaa ana ia baawina i keia kanaka, he manao i unuhiia mai kona moolelo ae.

 

HE MAU pule i hala au hoopuka ae ka waha olelo o keia Aha Kuhina, a me kona hoa elike ai, ka ona Miliona Spreckels, i ka hoolale e o ka aoao Kuokoa i na kalai manao ana no ka pono koho balota o keia mua aku.  I ko makou ike ana i keia mea ma ia nupepa, ua hookamalii iho makou i ka mea nana i haku ia manao, oiai ina aole ia e hookamai ana, o ke kaona no ia o na kalai manao ana a na nupepa a pau i kela a me keia manawa, o kekahi ma na olelo pelo a me ka hoop@nipuni a alakai hewa.  He oiaio, ina, makou e hoike aku ana i ka lahui i na hoopunipuni, na hana kolohe, na apuhi a me na apiki, e hoohana ia nei e keia Aha Kuhina, ma ka lakou kalai a hookele ana i na hana a me na pono o ke Aupuni, i mea e hoomaamaama ia ai ka ike, a e hooakea ia ai ka noonoo o keia lahui, a i lilo ai i lamalam no ka lakou mea e hana ai no lakou iho malalo o ko koho balota ana paha, a ma ke kahi ano e ae, alaila, ua oiaio ka olelo a he mea hanohano ia no makou.  O kekahi hana nui ia a ka nupepa i kukuluia ai, o ka makaaka i na wa a pau me na manao e ao ana i ka oiaio, e hoike ana i ke ino, a e alakai ana no ka pono, no na mea a pau e pili ana i ko ke kanaka noho ana ma keia ao a me ko kela ao, i hoopiliia ana ia kakou mailoko ae o ka moolelo o ke ao nei.  Aka, pehea hoi, ina makou ua hana i ka hana i manaoia e ka hanau hou he hoolale koho balota no ka aoao kuokoa, ua hewa anei makou i ka hana ana pela imua o ke akea, (ke hele la a ike pu ia e ka hanau hou)? A ua oi aku anei ka maemae o ka nupepa a me kona mau kalai manao no ka aoao pili Aupuni, i ka hookamani mai, aole lakou e imi ana i pono koho balota ma na hapai ana no na luna aupuni.  He hookamani ke hoole mai au nupepa la, me kona aoao.  Mai ka noho ana o keia Pana Kuhina ma ka oihana i ka @@@@ @@@@@ i ka @@@@@ mau hana no na pono koho balota ma k@ lakou aoao, a ma ke akea @ ma ka malu, ma ka hoopau ana i ka poe @@a ma ka oihana a ma ka hoopiha ana aku i na makalua me na lima i maewaewa mahope o lakou.  Eia ka makou hana i ke akea e hele nei, a eia iho ke pu-a mai nei na hana koho balota a ka aoao ho@lale ole, i hana ia ma ke kua, a i mea e ike pono iho ai kakou penei na hana malu e hoolala ia nei, no ka pono o ka aoao Aupuni me ka Ona Miliona ko lakou k@o, ihoikeia mai e keia mau wahi huaolelo mai na kuaaina mai:-- "Ua @inau mai nei o Mr.----(@una Nui Mahi Ko.) i ko'u holo balota o keia kau a me ka'u aoao e kokua ai, a ua hai aku nei au, o ko'u aoao oia ka aoao o ka pono o ka lehulehu a me ka aina.  Olelo hou mai nei keia, e@@we mai ana ia he puu dala nui e kokua @ ke kanaka e hele ana iloko o ka Hale Ahaolelo e kokua i ka Ona Miliona, oia ka hui ma ka aoao o Kipikona.  Kuhikuhi aku la au i ke kanaka i kokua i ka Ona Miliona i ke kau @ hala, a ma ko'u manao he makemake ke Ona Miliona iaia.  Olelo mai nei kela, 'Ina ae oe e kikua i ka'u balota e kokua no au ia oe.' Hoole aku nei au iaia, me ko'u olelo aku e holo ana au ma ka aoao e kue ia Kipikona." O keia iho la na hana hoolala koho balota, a kela aoao e kapa mai nei i ka hoolale o ka aoao Kuokoa.  He hana i ke akea ka makou, he hana i ka pouli ka lakou nei ae. O ke ano hana a kela manu poi iole o ka po.  No ka hopohopo o keia poe o hoomalamalamaia ae na mea a lakou i hana ai, a me ka mea i kuko ia e hana aku, ke hoolale mai nei na hana koho balota elike me ke ano o ka aihue -- i ka po, a ma ke kua mai.  E na hoa heluhelu na oukou e noonoo iho i ka pono a me ka pono ole o keia poe a me ka lakou mau hana e hoomoe aku la i kumu hoohihia i ko oukou koho ana.

 

Na omamalu kaua.

O na aupuni hoonene kaua Geremnia me Sepania, aia no ko laua mau manao a me na noonoo ana ke alakoia la iloko o na Hooponopono mana nui maluna o na paemoku Carolina; he mau ninau a me na pane ikaika ka i paneia e laua, a o ka hopena o ka laua mau kukakuka ana, me he la e komo pu aku ana na mana nui e ae o Europa iloko o ia apo hookahi o ke kaua.  He mea i maopopo ole ka holopono o ia hana ano nui, a oiai no kamailio ikaika ana mawaena o laua, ke hele loa aku nei i ka nui; me he la no, e kaheawai ana na hoolako kaua nui ana, a e komo ana na makaainana iloko o ka hookahe koko weliweli.  O na lono no ko laua liuliu ma na mea kaua i lohe mau ia mai, pela no e hana ia.  Holomua na hoolako ana a pela aku.

 

O na nune hoi o ka uluao hoohui aupuni o Bulegari me Roumelia, a ke aupuni hoi o Tureke e kue ikaika la, aole no i maopopo ka hopena, aka, o na hopena no paha i hoomaopopoia, oia no ka hookala ana i na mea kaua a hele aku imua o ke kahua hookahe koko weliweli; ma ka hoike a na lono ma ko Tureke aoao, ua kuhao a ano kuemi hope oia; ua olelo ia he pomaikai nui nona ke lanakila oia maluna o kela mau wahi aupuni liilii, ke ku aku a hooponopono ma kona aoao ma ka maka o ka pahikaua a me ka wini o ka elau.  Wahi hou a ia lono, aole i lawa o Tureke me ke kala e holomua ai kona mau liuliu kaua ana.  Eia oia ke hoao la e komo ae malalo o ka malu o ko Enelani mau eheu, a me he la no o Enelani ka moho hookahi e ku aku ma ko Tureke aoao, a o Rusia paha ma kela aoao mai.  He hopena weliweli ko keia hana ke pono ole, a oia no ke kaua.  Ke hoomahui mai la hoi kekahi mau aupuni liilii  e houluulu i mau pualikoa mamuli o keia hana.

 

He wa loihi i hala ae nei, ua hoopukaia aku ma na kolamu o keia pepa kekahi mau mea e pili ana i ka hana ino ia o na hoahanau Moremona ma kekahi mau mokuaina o Amerika Akau; a hiki mai hoi i keia wa, ke hoea hou mai nei ka hana ino ia o na Moremona ma ka mokuaina o Columebia, Amerika.  He kanaha mau kapaka i komo hele aku ma na kauhale o na Moremona i noho ai a hoopoino aku la i ko lakou mau ola.  Ua hoolaha akea ae lakou, aole e hooki ia ia mau hana a lakou a hiki i ko na Moremona haalele ana ia wahi.

 

Ma kekahi kahua Fea Hoikeike ma Nu Ioka, ua laweia ae kekahi mau mea mare ma ua kahua la a hoohuiia iho la laua imua o kanakolu tausani kanaka makaikai, ma ke ano he paa mare Fea.  Ma keia hoohuiia ana o na mea mare, ua hoohalaia e laua he hapaha hora ma ka honi ana o kekahi me kekahi malu na o ka awai mare a imua hoi o ke akea.  Ua nui ka uwa me ka akaaka o ke anaina makaikai.  Nui no hoi na makana makamae i makanaia aku e ka lehulehu, a me kekahi mau haneri dala makana.

 

Ua hoomakaia ka holo hou ana o ke kaa holua ma na po Po@ono--he imo ana n@ ka maka, lilo ana ka elima kene@a &c.

 

NA HOOLAHA HOU

HOOLAHA MANAO HOOKO MORAKI: -- Mamuli o kekahi mana kuai lilo aku, h@ikeia ma kekahi moraki i hanaia e C. L. HOPKINS a me ABIGAL HOPKINS, kana wahine mare, no HENRY MAY i make mahope iho, ma ka la 17 o maraki, A.D. 188@, a ua kopeia ma ke keena kope palapala ma Buke 73, aoao 398, 399 a me 400.  Ke hoolau aku ne maua, na Luna Hooko o ka palapala kauoha hope a Henry May i make, i oleioia, e hooko ana maua ia moraki no ka uhaiia ana o ke kumu aelike.

TOM MAY.

P.C. JONES.

Na Luna Hooko o ka Palapala Kauoha o Henry May i make.  Oct. 10 1885. 204@-@@

 

OLELO HOOLAHA:-- E kuai ku@ala 10 lio ke hiki aku i ka la @@, ho@@ 12 awakea Poakolu, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, Honolulu.  Lio (k) hauliuli aia kona kuni maiuna pono o ke kua, he lio Kaleponi, ua ako ik hulu o ka lae a me lalo o ka huelo, he ihu pi, lio (w) uiauia a@ kuni ano e, lio (w) hulupala hem kuni ano e, lio (w) Puakea hem WI, lio (k) keokeo ak kuni ano e, lio (k) Puakea kuni ano e, lio (k) ulaula ak kuni ano e, lio (w) lokia kuni manamana ano e, lio (w) ulaula ano hulupala ILI hem.  He kau lio ma@kai keia kupono i ka poe Keonimana.

A.B. KAAUKUU.

Koholaloa, Oct. 8, 1885. 2045-1@

 

HOOLAHA.--Ua hookohu @onoia ka mea uoma ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o KAILIULI (k) o Honolulu i make.  O ka poe a pau he mau koina ka lakou ma ua waiwai la i oleloia, ke kauohaia aku nei e waiho koke ae ia mau koina i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na malama, a i ole pela, e hoole mau loa ia aku no lakou. A o ka poe a pau he aie ko lakou i au waiwai la, e hookaa koke mai ia'u.

KALAMALIO (w)

Honolulu Sept. 19, 1885. 2004-4@

 

HOOLAHA:--O na pono a me na pomaikai a @@@ o John H. Soper, iloko o ka hui o Soper Wright & co, ma Ookala, Hawaii, ua lilo aku ia John N. Wright, a oia hoi ke hoomau aku ana i ka hana Kanu Ko, malalo o ka inoa o ka hui o John N. Wright.

John N. Wright.

John H. Soper.

Honolulu Oct. 3 1885. 2044-3t

 

HOOLAHA.-- O Mr. JAMES F. NORCAN, ua hooliloia aku ia i hoa hui no'u ma ka lawelawe i ka @ihana Kudala a me komisina. E.P. ADAMS

Honolulu Sept. 26, 1885.  2044-4t.

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka hana o ka waiwai banekorupa o HENRY TURTON, e noho oihana @a ma Lahaina a me Honolulu, mokupuni o Maui a me Oahu.  Imua o ka Lunakanawai Nui A. F. JUDD.

 

No ka mea, ua hooholola he banekorupa o HENRY TURTON i oleloia, ma ka hooloheia ana o ke noi a H. HACKFELD & Co. ma, nolaila ua kauohaia e haawi ia ka lohe i ka poe a pau i hoaie ia e ua HENRY TURTON la, e waiho mai i ko lakou mau palapala a e hooia mai ia mau mea imua o'u, ma ko'u Keena, ma Honolulu, ma ka POAKAHI, la 12 o OKATOBA, 1885, i hoia 10 kakahiaka.

 

A ke kauoha hou is aku aei, ma ia la no, e koho na poe i kuleana i Luna Pauku a mau Luna Puuku paha no ia waiwai i oleloia, a e hoolaha is aku keia lohe iloko o na Nupepa Hawaiian Gazette, Daily Bulletin a me k@ KUOKOA a hiki i ka manawa i koho ia no ia hoolohe ana.

Kakauia Okatoba, I, 1885.

A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui Aha Kiekie.

Ikea: Henry Smith

Hope Kakauolelo.   20044 3t.

 

[POO AUPUNI]

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii.

KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina Moi:

I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i Kona Hope, me ka mahalo;

Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia BENJAMIN DEXTER ka mea i hoopiiia, in a e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke Kau o Okatoba o ua Aha la e malama ia'na ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 5 o Okatoba e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a SARAH L. DEXTER ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o kona palapala hoopii i pakuiia,

 

A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.

Ikea ka Mea Hanohano A Francis Judd [Sila] Lunakanawai Nui o ko makou Aha Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu i keia la 20 o Ielai, M. H. 1985.

HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo.

 

Ke hooia nei au o na mea i hoike ia ae la maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala kii o ka hihia i hoike ia ae la maluna.

Ikea ko'u lima i keia la 9 o Okatoba, 1885.

WILLIAM FOSTER, Kakauolelo,

 

KAUOHA NO KA HOOLAHA.

Oiai mamuli o ka hoike ana mai a ka Ilamuku ma ka hihia i hai ia ae la maluna mahope o kona imi pono ana, aole i loaa iaia ka mea i hoopiiia, nolaila ke kauoha ia nei e hoopanee ia ka hihia i olelo@@ a hiki i ke Kau o keia Aha Hookolokolo e @iki mai ana (Kau o Ianuari 1886,) a e hoolahaia aku i hope oiaio o ka palapala kii i hooia ia iloko a na nupepa Hawaiian Gazette a me ke KUOKOA no na manawa aole e emi mai malalo o eono, a o ka hoolaha hope loa ana aole e emi mai malalo o iwakalua la mamua ae o ke Kau e hiki mai ana.

 

A ua kauoha hou ia e hoouna ia i kope o keia palapala kii a me ka hoopii i hooia ia ma ka Hale Oihana Leta i ka mea i hoopiiia BENJAMIN DEXTER ma San Francisco, mokuaina o California, Amerika Huipuia.

Kakauia Honolulu Okatoba 9, 1885.

A. F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

Ikea:

          WM.FOSTER, Kakauolelo 2046-6t.

 

E holoholo mau ana ka Moku Kuna kialua hou o MR. J. PAIKO i kapaia ma ka inoa o kana wahine mare oia o

 

"DOMITILA"

-- MA NA AWAO--

Kaneohe,

Kaalaea,

Kahaluu,

Malea,

Heeia,

A me na awa e ae o Koolau; he olmolu ka uku ohua a ma ua ukana; he moku maikai a maemae. tf.

 

T. J. SPENCE.

HE AGENA NO KA HUI PENA KII

The Michigan Portrair Company.

Mea hoolako i na Inika Waihooluu Inia nani, na Pena Wai, a @@ na Pohe kaha kii o na waihooluu like ole.

 

Keena hana, ma kahi o na hoahanau King, alanui Hotel@, HONOLULU.

 

JAMES DOWER.

Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani  Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha.  Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a mena lako e ae no ke kapili ana i na waapa.  E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.

2029-tf.

 

NA HOOLAHA HOU.

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Maka hana o ka waiwai o GEORGE N. HARBOTTLE o Kohala, Hawaii, i make Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai PRESTON.

 

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana ma@@ ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a DAVID DAYTON, Lunahooponopono o ka waiwai @ GEORGE N. HARBOTTLE no Kohala, Hawaii i make, e noi ana e @ponoia no hoolilo ana @ $226.45, a e hoike ana o na mea i @@@@ @@ @@ ia he $701.00, a e noi ana e nana a e @@@@@@ kela mau mea, a e kauoha ia e mahele @@@@ waiwai e wa@ho ana ma kona lima i na @@@@ kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me @@@ mau hope mai ko lakou noho ana ma ia @@@.

 

Ua kanohaia o ka POAKAHI, ka la @@@ OKATOBA, M.H. 1884, ma ka h@@@ @@@ kakahiaka, imua o ua Lunakanawai @@, @@@@ Keena ma ka Hale Hookolokolo ma @@@@lu, oia kahi a me ka manawa i k@@@@ @@@@ hoolohe ana i na Noi la, a me na Pa@a @@@@ i oleloia, a o ka poe a pau i pili mal@@@@ @@@@ mai a e hoike i ke Kumu, una he kun@@ @@ @@ lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a ma@@@@ @@@ ike mai ai na hoike o na mea i kuleana @@ @@ o ka waiwai i oleloia.  A o keia kau@@@ @@ @@ olelo Hawaii me Beritiania, e pa @@ @@ @@@ ke KUOKOA me Hawaiian Gazette , @@ @@@ nupepa i pai ia a hoolaha ia ma H@@@@@@ ekolu pule mamua ae o ka manawa @ @@@ @ no ka hoolohe ana.

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii @@@ @@@ i keia la 18 o Sepatemaba, M. H. 1885.

EDWARD PRESTON

Lunakanawai o ka Aha Kie@@

Ikea:    HENRY SMITH.

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.  2043@@

 

MA KE KEEN O KA LUNAKANA WAI KAAPU@I Apana @@@ @@@ Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o PAAOAO (k) no Kipahulu, Mai, i make.

 

E ike auanei na kanaka a pau ke p@@@ i ka Waiwai o PAAOAO (k) no Kipahulu, Maui, i make, na hoike nei na Komisina @ @@@@ @ @ keia Aha e mahele mawaena o na hooiiina a @@@@ ona, a e nei ana laua e hoapono ia ko laua @@ lapala Hoike.

Nolaila ua koho nei Aha i ka POALIMA, oia ka la 16 o OKATOBA 1885, ma ke @@@@ 10 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Hana no ka hoolohe ana i au Palapala Hoike a me ke noi o na Komisina, a me na mea @@@ @@ hoike ia.  A.@F. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.

Lahaina, Sepatemaba 15, 1885.   2043 3@

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANA WAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAAWAI, (k) no Waikapu, Maui i make.

Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala nei a Th. W. Evertt ka lunahooponopono o ka waiwai o Kaawai (k) no Waikapu, Maui, i make, e noi ana e ho@p@@@@ kona Moo Waiwai, a e hookuu inia mai ka o@hana, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina.

Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, ola ka ia 8 o OKATOBA, 1885, ma ka hora 10 A.M. @@ ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka @@ me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i au nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.

Lahaina, Sept. 11, 1885. 2042 @@

 

HOOLAHA HOOKO MORANI ME KE KUAI -- Ke hoike nei ka mea nona ka inoa malalo iho ma keia hoolaha, e hooko ana lakou @ ka mana kuai ma kekahi palapala moraki @@ na ia mawaena o ia h@i a me S. J. Levey, ma o kona mau waiwai kalepa #c.,i kakama ma ka la 13 o Sepatemaba 1884, a i @opeia ma ke Keena Kope Palapala, ma ka buke 91 ma na aoao 219-221; a mamuli o ka uhakiia ana @@ kumu aelike, ma ka uku ole ia ana o ka uk@@@ nee ma kekahi nota i hoopaaia ma ua moraki la i olelola, e kuai ia aku ana na waiwai i hoakakaia ma ia mofaki i oleloia ma ke kudala akea, ma ke keena kudala o Lyons & Cohen, ma Honolulu, ma ka POALINA la 16 o Okatoba 1885, ma ka hora 10 kakahiaka.

O na waiwai i hoakahiaka ma ia moraki i ole Ioia, he i pahu hao waiho dala, he mau pahu waiho mea ai, mau pahu aniani, he papakakau 2 @o, 2 kaa na waiwai mea ai me na @@@ @@@ai he nui.    BISHOP & Co.

Sept. 16, 1885 2042-3@

 

OELO HOOLAHA HOOKAPUAINA.  E ike auanei kanaka a pau ma keia o maua o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa a hookapu loa aku nei maua aina e waiho la, o Papalele ka inoa, @@@@ o ka apana o Hamakua, Hawaii.  Aole e hele wale na noloholona o kela a me keia an@, maluna o ua a@na la.

Ua koho aku maua ia Keawe Kahoa i @@@ nana e nana a hoomalu i na holoholona @@@@ hewa.  A ua kapu pu no hoi ka hele ana @ @@ kahi kanaka a mau kanaka paha ma ua @@@ @ a @@@ paha i na laau.  O ka uku no ke po@@ hewa.  O ka mea kue, e hoopii ia no e like m@k@ Kanawai.

M. MAKAAEAE,

JAMES PINE.

Waialeale, Ham. H. Oct. 7., 18@5. 2046 3@

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.  Mamuli o kekahi ma @ kuai i hoikeia malalo o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o BENI KEALOHA @@@ aoao mua, a me ANIN & AHUNA ka a @@ @@@@, ma ka la 8 o Augate, M. H. 1884, i kakau@@ peia ma ka buke 91, aoao 173, 174 & 175 @@ mamuli o ka uhaiia ana o na kumu @@@@@ @ kela moraki, nolaiia, ke hooiah@ @@@ @@@ @ hooko ana oia ia moraki, a ma ia hooko @@@ @ kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAONO la 3 o OKATOBA, ma Waialua, Oahu, ma ka hora @@ o ia la, @@ ka hale kuai o L. Ahuna

Aia ma kahi o S.N. Emeraib olelo hoakaka no keia mea.

ANIN & AHUNA.

Mea Moraki ma.

Penei ka aina e kudala ia ana @ O@ @@@@ @ waiho la ma Paalaa, Waialua, Oahu, @@@ @@@ ka hapalua i mahele ole ia o ka Palapala @@@@ Nui Helu 1484, a iloko o ia aina @@@@ @@ @ 34-100 eka, ma ka inoa o Enoka.

204@ 3@

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma Ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o na waiwai o KAWAI (k) o Waikiki Apana Honolulu, Oahu i make kauoha ole.  Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai McCully.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana @@@@ ka Palapala Noi a KEPA (w.) wahine a ka mea i make e hoike ana au make kauoha ole o KAWAI (k) no Waikiki, Honolulu, Oahu, ma Waikiki no i ka la 3 o Sepatemaba 1885, @@ noi ana e hoopukaia ka Palapala Hookoh@ Luna Hooponopono Waiwai iaia, nolaila.

Ua Kauohaia o ka POAKOLT ka @a 21 o OKATOBA, M.H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka h@@@@he ana i au noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, una he kumu oiaio ko lakou, @@@@@@ ia ai ua noi la.  A o keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA he Nupepa ma Honolulu.

Kakauiu ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Sepatemaba 22, M. H. 1885.

L. McCully

Lunakanawai o ka Aha KieKie.

Ikea: HENERY SIMTH,

Hope Kakauolelo 2043 @@