Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 42, 17 October 1885 — Page 3
| This text was transcribed by: | Pualani Steele |
| This work is dedicated to: | Mapuana De Silva |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Pa@a e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na @ o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E hoouna moai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 @ awakea o na Poaha a pau. Aole e @ @ na Olelo Hoolaha ke laweia mai @ @ o ka hora i hoikeia m@. E @ @ makou i keia @ maluna.
@ mai i na leia a pau a me na @ a @ a uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono oe aku keia pepa @ poe lawe, e hai mai me ka hakalio o @ i keia Keena.
O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona @ ke umi ken@ no ke dala, @oe ka @ i Kona, Oahu, a me kekahi mau apana @ nui o ka luhi i ka halihali ana i ka @ mau apana, e hooiia ka uku lona.
KELA ME KEIA.
He mau wahi kuaua eloelo ka i ka@ ma kela mau po aku nei, a he ma-u ia no keia mau ia papaa.
Ka wahine kiowea o Hana. eia i ke @kauhale nei i keia mau la. Aohe @a ka ike ana iaia i kona wa e he@ a @ na ke alanui.
Ua lonoia mai, e hoea mai ana ke keaka lio a Goodyear ia nei, i keia ma h@na ae, mai Samoa mai, ma ke ala ae o Kapalakiko.
He heihei hua ka i malamaia ma ka ha@ @olo hau ma Paka Waena, a ua lilo ka makana he elima dala i kahi laka kolohe o ka hale pai o ka nupepa Honolulu Press.
I ke awakea Poaha nei i haalele iho ai ka mokuahi Mariposa i ke awa o Kou nei no Kapalakiko. Aole i kau aku o Moepali; no kahi wa hou aku paha.
Inehinei, ka piha ana o ka makahiki o ka haalele ana mai o ke Alii Pauahi i keia ola ana, a ua malama ae kekahi poe he wahi paina hoomanao nona.
Ke pii hikiwawe loa nei ka hana ia ana o na paia o ka puoa i koe o ka luakini o Kaumakapili, a aole no paha e loihi loa a e ike ia aku no ka nani kilakila o ka hale laa.
Ua loheia mai eia o Mrs. Emma Kapena ke waiho nei i ka mai pilikia loa, he lono kaumaha ia i kona hoa ma na aina e, a i na makamaka hoi ma na mokupuni.
I ka Poalua mua o Novemaba 1885, hora 10, e noho ana ka Ahahui Lunakahiko o Maui ma ka luakini Kaahumanu i Wailuku, Maui.
O. NAWAHINE.
Ua loheia mai, ua haule iho la a make loa ma ka huina o na alanui Moiwahine a me Rikeke i kela mau la aku nei, kekahi kanaka, he make emoole. He mai paha i ka puuwai.
Ma ka Poaha iho nei, mai make hou no kekahi wahi opio i poholo i ka wai ma Waikiki, e ole loaa e i na kokua i ka wa kupono, pakele ke ola. No ka hoohemahema o na makua i na keiki.
Ma ka po o ka Poakahi aku nei, ua nahu ia ka maka o kekahi kanaka o East (kahikina) kona inoa, e ke kopiana a ua pehu, i kona wa e hiamoe ana. Hui io aku la no paha.
I keia po e malamaia ai kekahi heihei holo hau ma ka hale holo hau ma Huehue, mawaena o kahi eu o ka hale pai nei a me kekahi haole, uo ka pili he $10. E kahi eu,---o ka holo o ka lele @o o palaha, a pae i kula.
Ua pinepine loa ka ikeia ana o na lio me ke kaa e holo pupule ana me ke kahu ole ma na alanui o ke kulanakauhale nei, a hookui a nahaha a pakele wale iho no kekahi. Ihea la na kahu kaa, a ahea la hoomaluia keia mau hana palaka wale?
Me he la ma keia mua aku, e hoololi ia ana ka manawa holo o ka mokuahi Kinau ma na Poakahi a pau no na moku kaapuni wale no ia Hawaii, no ka poe e hele ana i ka makaikai lua pele.
He lono wale no ka i loheia mai, ua loaa aku kekahi o na makai kiu pake o ke kulanakauhale nei e puhipuhi wahi opiuma ana. O ka lono wale no keia, aole nae o ka moolelo holookoa. He nui aku no paha na mea i hanaia.
Ua hoike mai o D. P. Kaihuolua ma kana leta ia makou, ua ana pono ia mai nei kahi e eli ia ai ka luawai amani o Kumuele, Kamalo, Molokai, e M. D. Maunakea; nona ka loa he 30 kapuai me 20 kapuai laula. I keia mau la iho no paha e hoomaka mai ai ka eli.
Ua loaa mai nei kekahi akua pohaku nui o ke au kahiko o Hawaii nei, ma kahi e kokoke ana i ka heiau o Kawaihae, Hawaii. Na Samuel Paka i hue mai nei keia akua; he 5 kapuai kona kiekie, a oia mau no ka maikai o kona poo. Ua manao wale ia hoi e hele aku ana kaoo o ka poe unihipili e ike ia hoa o lakou, a e lawe loa ia mai ana i kia hoomanao no ka Elele. Ui kela.
AHA MELE NUI.---E weheia ana he Aha Mele Nui maloka o ka luakini o Kaumakapili, ke hiki aku i ka la 22 o keia mahina, hora 8 P. M., malalo o ka noho poo ana o ke Alii ka Moi, a i kokua nuiia mai e ke alii ka mea Kiekie ka Hooilina Moi Liliuokalani. O na pono a me na pomaikai e loaa mai ana, no ka luakini o Kaumakapili. E hamama ana ka puka i ka hora 7. Uku komo; na noho mamua $1.00, na noho hope .50. E loaa na balota ma kahi o A. L. Smith.
KA "HUI KINIPOPO HAWAII."
Ma ke ahiahi o ka Poaono o kela pule iho nei, ua haawi ae keia Hui i kekahi ahaaina luau no ka hoohanoha no ana ia Mr. David M. Moehonua kekahi lala o ka "hui kinipopo Oceanic" o keia kulanakauhale.
He papaaina keia i hele a luluu i na mea ai o kela a me keia ano ka 1 hoomakaukauia ma ka home o Henry Kaia Esq. ke kapena o ka hui Hawaii, malalo o ka hooponopono ana a Mrs. H. Kaia, a ua ai a ua inu kela a me keia a haalele wale.
He mau haiolelo hoohauoli kekahi i haiia imua o na lala o ka hui, a panaiia hoi me na leo mele honehone mai na kileo mai o na boys o ua hui la.
NA ANOAI O KONA AKAU---He wahine nona ka inoa Kapehe, no Keauhou, Kona Akau, ua noho oia maluna o ke ahupuaa o Keauhou me kana kane, ma ke ano hoaaina. He pa ua ulu na laau o kela a me keia ano ma ua pa la, a he hale laau kekahi iloko. He mau makahiki i hala aku nei, make aku la kana kane, a noho hookahi iho la oia no na makahiki kokoke paha e iwakalua me ka pilikia ole. A ma ka mahina o Sepatemaba i hala aku la, ua kipakuia mai la ua Kapehe nei e ka Hon G. W. Pilipo, me ka olelo mai, E hele oe pela mai kuu pa aku. Ua nui loa ke kaumaha o keia luahine no kona luhi me kana kane i hala i ka make; oiai na laau nani e ulu ana, ka hale laau, a he nui aku. No keia mea, ua holo ua luahine nei e hui me Bihopa i Honolulu. I ka hiki ana aku, ua hai aku ua Kapehe nei i na mea a pau, a ua olelo mai o Bihopa iaia, No ko Pilipo olelo ana aku ka ia laua, he aina ua ana mua ia, aohe nae i loaa mai ke Sila, oia ke kumu i kuai ia ai kela aina ia Pilipo; ua olelo mai no ka o Bihopa; Malia he kanaka ko kela wahi, hoole manawaino aku ua Pilipo nei, aohe he kanaka, pela ka Bihopa ia Kapehe. O ka nui o ka nui o keia apana aina, he 55 anana loa paha, nona ke kumukuai he hookahi dala. Ea, hawahawa nae paha. Eia keia luahine ke uwe nei no ka pilikia, ke aloha nei i kahi i noho pu ai me ke kane. Mamuli o keia hana ino a Pilipo, Aloha! Aloha!! Aloha nui ka luahine i kokoke e hoi aku mao!!! Ua kauoha mai nei ua Hon. G. W. Pilipo nei i 15 la e noho ai alaila hele. Kahaha! Auhea ka hoi ke aloha ia Hawaii? Oia nae paha, aia no ka ike i kii maka nunui, nou hoi ka uka me kai; auhea ka hoi ka io? Aloha wale ia mau ohohina. Na ka lehulehu e kaupaona i keia.
Ma nehinei, Oct. ua hoopii ae o Ku ia W. R. Ferey o Makalawena, no kekahi aho lawaia, a ua lawe mai o Ku ia Kaluahi k. o Kawaihae, Kohala Hema, i hoike nona. Ua ninau aku ka aha i ua hoike nei: Heaha kou hoomana? He Katolika/ Ua ike no oe i ka heluhelu? Ae. Owai ke Akua? O Malie, wahi ana. Owai? O Malie. Oia kou manao? Ae. Ma keia, na meha aohe mea pane Ua olelo ae ka aha, o keia kanaka wale no kana i lohe ai o Marie ka ke Akua. Ea, pehea kahi poe e ae o Kawaihae e noho ana ma ke Katolika, naaupo maoli keia Marie. Na Katolika mare wahine ole e pane mai no keia hupo nui. O keia Kaluahi, aia paha na makahiki maluna o 40, aohe nae i lu'a iho.
Ua noho iho nei ka aha luna Ekalesia o Helani e koho i kahu waiwai, eia na lala. Pilipo, Hoa, Haluapo, Ukumea, a me Simeona. O Parisa a me Kiwini, kekahi i hiki ae ma keia halawai; pela na lono. Holomua na hana ma na Ekalesia hui o Helani a me Kailua ia Hanuna, eleu a oluolu; ola ka hune kahu:---Mahalo nui,---Ua kupono.
J. B. KAOHIOKALANI.
NA HOOMANAO NO KUU LEI OULA I HALA.---Ua hanauia o Mary Kaulapena ma Kahaluu, N. Kona, ma ka la 14 o Oct 1874, a ua make ma ka la 280 June, 1885, ma kona aina makua. E like me ka nui o kona mau makahiki, pela no ka nui o ko'u hoomanao ana iaia, a ma ka la 14 o Oct. nei ua wehe hou ae au he wahi la paina hou nona ma ka apana o Kikihale, Honolulu, no ka piha ana o na makahiki 8. Keia kuu kaikamahine a'u i aloha nui ai, ke manao nei au, ina e ko ka makemake o Simona i noi aku ai ia Pekelo me Ioane e kuai ia ka Uhane Hemolele me ke dala; ke manao nei au, ina ua makaukau au e kuai i ka uhane o ka'u aloha me ke dala; aka, ua olelo mai ka Buke Nui. "E hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane e hoi me ke Akua." Keia ka la wa o ko'u mau hoomanao ana nona. Me na keiki lima poahi ka welina.
MRS. MOEAWAKEA.
Kikihale, Honolulu, Oct. 14, 1885.
MAKE HIKIWAWE.---Ma ke Sabati la 4 o Oct. 1885 nei, ua make hikiwawe loa ia o N. B. Keo o Honomalino, Kona Hema, Hawaii, me ka mai ole, oiai oia e lawelawe ana i na hana o ke kula Sabati oia la ma kona ano kahukula Sabati no Milolii nei, a pau ka pule hoi aku la oia a kahi kokoke mai ka hale mai; ike aku la ko ka hale i ka peahi ana mai, ua lele iho la kela ilalo mai ka holoholona iho. I ka hiki ana aku o ka wahine me na keiki, e naku ana kela ilalo i ke aa, e kahe ana ka hu a o ka waha me ka ihu, a i ka ninau ana iho, pehea oe? Olelo ae la, aole au e ola e make ana au, o ka pau no ia o ka ike me ka lohe, a hoihoi ia aku la no ka hale ua make loa.
Nolaila, haalele mai la oia i ka wahine na keiki ka ohana no hoi a pau, e noho @ aku ana iaia ma keia aoao o ka lua. He hoahanau hihia ole, he luna, a he kakauolelo no ka ekalesia, he Peresidena no ka hui kalepa halekuai o keia apana, a he luna malama aina o na 'lii, he kanaka i hilinai nui ia no ka hoopono ma kana mau hana. Auwe! Aloha no, nui ko makou minamina i kekahi koo ikaika o ka ekalesia: aka nae, aia no ia i ka manao o ka mea nana ia i hana; a nana no ia e lawe aku, e hoomaikai ia kona inoa. J W MAELE.
MAHALO I NA HOOKIPA O KOHALA.
----I kuu KUOKOA. Ua ike makou i na manao he lehulehu maloko o ko kakou mau nupepa, e pili ana i na hookipa pono ole ana a Kohala i na kula Sabati o Kau a me na Kona, a me ke kaa ole o ko lakou aie i ko Kau poe.
O keia mau leo he leo ia na ka mea aole i ike i na mea i hana ia iwaena o ko kakou mau ahahui kula Sabati, oia hoi aole makou i hele aku i Kohala e ai ai i na mea momona, a e ike hoi i ka hemahema o ko laila mau hookipa ana, aka i hele aku makou e ike i na hana pili me ke kula Sabati, o kela a me keia wahi i akoakoa ae ma Kohala iloko oia wa, he mau kumu hooulu ia no ka pono a ka Haku iwaena o kakou.
Aka, ia makou i hiki aku ai i Kohala, aia ko laila mau keiki puuwai aloha ua hookipa aku la ia makou ma na home nani, panee ia mai la na mea ai maikai loa e oluolu ai ke kino.
Nui ko makou mahalo ia Mr. Kaohi, Rev. P. Kapali, Mr. Kekipi, Jas. Kaai, a me kana lede, ka mea nana i hanai mai i na pokii i kela aina awakea, a ke hoomaikai palena ole aku nei no hoi makou ia J. W. Moanauli a me kana lede a me ka ohana puuwai wai olu, a maluna o ka poe o ka poe a pau o Kohala i kokua i keia hana maikai, ka mahalo kaniuhu ole.
E kapae i ka mokuahana,
E apo i ke kuikahi.
A na ke Akua e kokua mai a hui hou aka kakou. Kou haahaa.
KULA SABATI O NAALEHU.
NA MEA HOU O KONA AKAU.---Kahaluu i ka wai puka iki o Helani, Oct. 7, 1885, ua hanau mai la na J R Kahulamu me Mrs. Keawe, he kakamahine mohaha maikai.
No na hana pono.---Ke kula Sabati o Helani. I ko'u makaikai pono ana iwaena o na opio a me na makua, he nui ka eleu o keia kula Sabati ma na mea e pono ai ka uhane, malalo o ke alakai ana a S B Kaomea; o ka awariga o keia kula, o ke 70 ke kiekie ke huiia me na makua. O ka lakou mau haawina, o na haawina a ka makua L. L. noho kuahiwi.
No na A O I P K.---Helani, Keouhou, Pahoehoe, Holualoa, Kahului, Kailua, a me Kohanaiki, ke mau nei ka ulu ana o na hana pono iwaena o keia mau apana, aole au e hewa ke puana ae, o Kona Akau no ka oi, ma ka ulu o na hana pono.
He mau puaa hanau kupanaha ma Kahaluu, a penei ko laua mau ano.---Na Mrs. Kanoa, i puaa wahine, a o kona ano a pau he kulana o ka puaa wahine, aka, aia malalo o kona (la la) he mau opea. Na Mr. S K Kaopua kekahi puaa kane, o kona ano, he kulana o ka puaa wahine, he mau waiu i hele a kau me he la ua ai ia e keiki; o kona (la la) aia no iwaho kahi i lewalewa ai, a o kona mau opea aia mawaena o ke kawa-uha elike la me ko ka lio. O keia mau puaa ke ola maikai nei; a ke puana ae nei ka mea kakau, he mea ia e ike ia ai ka nani o ke Akua ma o kana mau hana kupanaha.
No ke coffe o Kona. He kikina laki keia o Kona nei, ke kuati la na makua me na keiki, loaa no na okeni o ua mau keiki la o ke kai maokioki. Hookahi mea nana o ka ihu o ka Malulani. Eia ka ninau, No ke aha mai keia? Olelo mai ka Baibala, e lulu oukou ma ka pono, e ohi oukou ma ka lokomaikai.
He mau ia mau mea hou o kuaaina, a me na paahana o ke KILOHANA ko'u welina. J. R. KAHULAMU.
MAKE I ALOHAIA:----Ma ka po Poaono iho nei, Oct. la 10, hora 9:30 ahiahi, ua hopu mai la na lima menemene ole o ka Makua Mana Loa i ka'u hoapili he wahine, a hookaawale mai la i keia noho ana. A eia hoi au kana kane aloha ke auamo aku nei i na kulu waimaka me ke kaumaha a me ka luuluu, pela pu hoi me kona mau makua, a me kona lehulehu a pau. Auwe kuu aloha pau ole i kuu hoapili la he wahine.
Hoohuiia maua ma ka berita mare i ka la 7 o Dec 1883, e ka Makua Rev. J. Waiamau. A i ko maua lilo ana i hookahi io, ua maikai a oluolu ko maua noho ana. He wahine oluolu ko maua noho ana. He wahine oluolu maikai oia, a he wahine puni ole oia ma na lealea o keia a me keia ano, aole hoi ona hoihoi ia mau mea.
Mai ko maua la i lilo ai i hookahi io a hiki i kona kaawale ana aku la, a haalele mai la hoi ia'u kana kane aloha, na ka poe e noho kokoke ana i kona hale e hai ae i kona moolelo. Ua ike maka hoi lakou a me a'u p@ no hoi kekahi, aole oia i hele aku ma o a maanei, aole hoi i komo aku iloko o kekahi mau hale e kokoke mai ana; e hele mai na lealea a nui e lilo ia mau mea a pau i mea ole imua o kona alo; i kona home no oia e pue malie ai a haalele wale mai la i keia noho ana; a o ka'u ia e puana ae nei. Aole paha e loaa kona lua. He ike oia ma na mea a pau, a aole hoi au e poina iaia no na la he nui.
Ua hanauia oia ma Molokai na J W Leimakani a me Mrs. Kuaole. A i kona wa uuku, lilo mai oia he mau makua okoa, oia hoi Jno. Mailou, me kona mama Mrs. M Kinolau, a me laua i noho pu ai a nui oia me kona hoolohe i ka leo o kona mau makua.
Eia ke kumu o kona haalele ana mai a i loaa ai hoi iaia he omaimai. Holo aku oia i kona aina hanau e ike i kona mau makua, oiai hoi kona ohana e waiho ana i ka mai luku ohana. He mau la helu wale no kona me na makua, a makaukau iho la no ka huli hoi mai no Honolulu nei, loaa iho la oia i ka mai, he wela ka hoomaka ana mai, a hoi mai no me na kaumaha a ka mai maluna o kona kino. Elua no pule i noho iho nei i Honolulu nei, me ka hooikaika loa ana iho o ka mai maluna o kona kino, hui me ka pule i loaa ai i kona aina hanau, akolu pule o kona kaa mai ana a haalele mai la oia ia'u kana kane aloha, a me kona ohana, a me ka lehulehu no a pau, e paiauma aku me ke kaumaha ma keia aoao o ka lua kupapau.
Auwe! Kuu aloha pau ole ia oe a---
Ke noho aku nei au me ka hooma-(nao no kau----a,
A hui pu aku kaua ma ia home hoo-(kahi.
O ka nui o ko maua mau la o ka noho pu ana, hookahi makahiki, 10 malama a oi iki na la o ko maua noho pu ana a wehe mai la oia i ka pili. Auwe kuu aloha pau ole ia oe, kuu milimili, kuu lei ahihi,---Aloha wale kaua.
Eia ka inoa o kuu lei ahihi i hala 'ku la, Mrs. Keaohana Kinilau, no Honouliwai, Molokai. A na kou kino lahilahi ia e pahola ae ma o a ma o, i ike mai ai kona mau kini makamaka.
---Aloha wale kuu hoapili.
Mr. C. A. KINILAU
Auwaiolimu, Honolulu.
KE KULA HAOLE O MAKAPALA.
E ke KILOHANA holomua,
Aole no paha ia he mea i nele ia oe no ka alo ana ma keia mau mokupuni, a nolaila, ke poloai aku nei au i kela mau wahi huapalapala e kau ae la maluna, a nau ia e kaunu ae me ka hiehie nui i o'u mau kini haaheo.
Ma ka la 14 o Sept. o keia makahiki e nee nei, ua wehe hou ae nei ke kula ao olelo Enelani, malalo o ke alakai ana a Miss Tamara Manu, me Master Moses Zebedaio. He mau opio keia no Makapala nei, a he mau haumana na Mrs. Laiana me Mr. Dyer, a ua hoonohoia mai keia mau opio me ka manao o ke kahu kula ua kupono laua ma ia wahi; aka, i ka haka pono ana mai a mi nei, aole laua i hiki aku i kahi o ke kalo, he Ape wale no, he maneo i ka lehelehe. Nolaila au i manao ai aole i kupono no ke ao ana i ka huina lehulehu o na haumana. Eia no hoi kekahi, aole ike i ka rula o ke ao ana; me he mea la, he pono ao no ka laua; a eia no hoi kekahi, ua olelo mai o Piniau ia'u, aole ka he papaia o ka olelo Hawaii. Eia hou no, i ka manawa e hoomaha ai ke kula, he ike aku no oe i na haumana e hele ana i ka hale pake e puhi sigarita ai, a he kohukohu maoli no ke puhi mai. Ea, he mau hana pono anei keia? Ke manao nei au, ua hiki loa i keia mau kumu ke papa aku i na hana o keia ano, aole o ka hookuu wale aku e hana na haumana elike me ko lakou manao iho, a haki na rula o ke kula no ka noho maemae ana; e pono no e ao aku ia lakou a komo aku ka ike. He nui aku no na mea a'u i ike ai i kupono ole no na keiki liilii ke hana, aka, e pono e ao aku lakou. Aole no paha i nele i na makua mea keiki ke kaniuhu ana no keia mau hemahema liilii o keia ano. Ma kekahi mau la o kela pule aku nei, ua akoakoa ae na kamalii he nui wale ma na hale inu ti o ka pake, e noke ana i ka hula ku'i me ka lole ekaeka ua hele a apulu, me na lei, he poe hula ka olelo ana, me ka hoopuka ana i kekahi mau olelo ino. Ma kuu nana ana, he ku maoli no i ka aka ke ike aku oe. Nolaila, malalo o keia mau hiohiona, aole i ao pono ia keia mau haumana; ina he mau kumu keia e nana ana i keia mau hana kupono ole a na haumana, ua hiki ia laua ke kau aku i ka hoopai elike me ka hiki kupono; nolaila, he mea pono ke hana ia a loaa mai no ka hua o ka naauao. Nolaila, i ike hou au i keia mau hana a na haumana ma na pipa alanui, e hai no au i ke akea; a pela hoi ke lohe hou i na mea e haiia ia'u, e hoolaha no au. Nolaila, e pono e makaala o loaa pono auanei i ka ili he mea ehaeha. A nolaila, ke kapae nei au i kuu helu 22, a loaa aku au i ka helu 4, a ilaila au e hiolani ai me na Boys o ka papa pai noeau o ke KUOKOA, a me kona kapena na hookele mikioi ana o ko'u hapa pulima. Me ke aloha;
HE-KILO-IKE-PONO.
Ke Kuna "Ka Moi."
He umi a oi la mai ka wa i loheia mai ai ka naloowale o ke kuna Ka Moi, ua hoouna aku la ke aupuni i ka mokuahi Bihopa no ka huli ana iaia. Ua hoolakoia ka mokuahi huli me ka ai e lawa ai no na la he umi a ku hou i ka aina nei. Ma kona ku ana mai i ka aina nei, ua hoike mai la ke kapena o ka moku huli, aole he wahi hoailona e hoike mai ana i kona loaa; ua holo ia he tausani mile a oi ka mamao mai ka aina aku nei, a e holo ana mao a maanei aole nae he ikeia. Ma ko ke kapena ike ma na hiona a pau o ka moana a me ka makani, ua loaa he manaolana iloko ona aole i poino ka moku, aka, eia no ke lana nei maluna o ka moana; a o ke ala hoi e imi aku ai a loaa he mea pohihihi ia. Ua hoouna pu aku no hoi ka ona nona ka moku i kekahi mau kanaka kamaaina no na kapakai pali o Hawaii e nana wale ai ina paha ua ulia io ka poino i ka moku a hiki nae i keia la, aole he mau lono e pili ana no ka laua huakai. Ua hoi mai ka moku huli me ka nele, a me he la e hoi nele mai ana no kela mau kanaka me ka nele. Ina aole i ulia ia ka poino i ka moku nalowale, alaila ina aku no i ka moana kahi i mo-ku ai, a ma o ka nele paha i ka ai ke kumu e poino ai. Ua lohe pu ia mai no hoi, ua lako ka moku i ka ai no ka mahina hookahi.
O kekahi keia o na moku kuna nui i noho ona ia e Frank Cooke, a i liuliu loa no hoi kona holoholo pili aina ana ma ko kakou mau paemoku. Mamuli o ka ulia poino ana o ke kuna Pohoiki, ua hooholoia aku keia kuna ma kona awa, a no na lono hope i loheia nona, aole oia i ku ma ke awa no ka ino, a ua kalewa wale no oia mawaho,---o na nune i keia mau la e loheia aku nei, "eia no paha oia ke lana hele mai nei ma ka moana, a i ole, aia paha iwaena o na oho lau limukala."
Na Hawaii ma Loko Paakai.
(Mai ke Gazzette Oct. 13.)
Ua hoike mai o Mr. J. A. Magoon, keiki a Mr. Magoon o ke kulanakauhale nei, oiai oia ma ke kulanakauhale o Loko Paakai ma Uta, ua ike oia malaila he 20 o na Hawaii ili ulaula. Aia lakou e noho ana iloko o na hale uinihapa nani, na mala pua maikai e hoopuni ana i na hale, a me na hoohiwahiwa e ae he nui wale o ka noho ana kuonoono. Ua malama kuponoia na pa, na hale, a me na malama pua me ka maemae a mikioi, a ua nani maoli na hiohiona ke nana aku i like me na hale o na ili keokeo malaila; ua maemae na home maloko a mawaho. I ka Mr. J. A. Magoon hoea ana malaila, ua apo lokahi mai la lakou iaia a hookipa aku me ka maikai. Hauoli loa lakou i ka ike ana i kekahi kanaka i hiki aku mai Hawaii aku nei, ke one hanau. Luluni nui mai lakou a ninau no ke one oiwi a me na nuhou, a ua hauoli loa lakou i ka lohe ana. Ua ninau ia lakou no ka hoi mai i ke one hanau nei, aka ua hoole mai lakou, me ka loaa no nae o ka manaolana e ike hou ia Hawaii nei ke loaa kekahi wa kupono. He mau hanalima ka lakou hana o ke ano kapili hale a nui wale aku, a ua loaa ia lakou ka uku kiekie no ka la. Ua hoike ae kekahi haku hana malaila i kona mahalo nui loa i na kanaka Hawaii ma na ano a pau, he akahai, oluolu, lokomaikai, ohaoha, a hoomanawanui ma ka hana; he poe ikaika maoli no i ka hana. Hauoli loa lakou ke mahuahua hou aku na kanaka Hawaii malaila.
Samuela Kaaloa.
Ua make ia aku o Samuela Kaaloa ma ka la 21 o Sept. nei i hala, mamuli o ka pipili mau ana o ka mai kunu-ehe i kona kino a me na ano mai e ae.
Ua hanauia oia ma Waiehu, Maui, i ka makahiki 1853, na Kapoula k. a me Kalanialii, aole nae oia wale ke keiki mai ko laua mau puhaka mai.
Ua hookomoia oia ma ke kula ma Waiehu, i noho kumu ia e J. Lani, Apela, Kalauli. I ke kumu hope, komo oia i ke kula Nui o Lahainaluna, 1872, i noho Peresidena ia e Rev. S. E. Bihopa a me na kokua Rev. A. O. Forbes me J. Kamakaimoku, no na makahiki eha ua puka mai.
I ka makahiki 1877, mare oia i ka wahine, o Kate Kaliloamoku kona inoa, na Rev. E. Bond laua @ mare ma Kohala. Ua hanau mai na laua he elima keiki, a hookahi wale no nae e ola nei.
I ka makahiki 1882, komo i ke kula Kahunapule ma Honolulu nei, i noho kumu ia e Rev. C. M. Hyde a me Rev H. H. Paleka, no na makahiki ekolu. Ua nui ke aloha o na kumu nona a me ka mahalo pu no hoi no ka oluolu waipahe ma na ano a pau.
Oiai oia e noho ana ma ke kula Kahuna, ua lilo iaia ka malama ana o ka luakini o Kawaiahao no na makahiki elua.
I ka po o ka la eono o June, ua haiolelo oia ma ka awai o Kawaiahao, a me na haumana e ae, a hookuuia ke kula no ia makahiki.
A mahope o ka pau ana o na hoike kula, ua hoi aku no ka aina hanau, malaila kahi i noho ai a hala wale aku la no i ke ala hoi ole mai.
He mea mahalo nuiia kona make ana. I ka maopopo ana no iaia o kona make, ua kauoha oia e hoomaemae i kona kino a e ho@ahu i ka lole, ua hookoia elike me kona makemake. Pule no oia mamua o ka lele loa ana o kona hanu: a pau ka pule ana, haawi ke aloha hope loa, a haule aku la oia hiamoe me ka malie, oia ka pau loa ana o kona hanu.
Ke Kauka Iapana. M. Goto.
No na malama loihi i kaa hope aku nei ua heluhelu paha kekahi poe i kekahi buke i pai hakahakaia ma ka olelo Beritania e pili ana i ka Kauka S. Goto mau wehewehe ana i ke alanui e hiki ai ke hoolaia ka mai lepera a pela aku.
Ua hoolahaia ma kekahi nupepa Hawaii kekahi mau olelo hoolana maikai i ka lahui no ua Kauka la, a mamuli o kekahi hooiaio kupono i loaa mai i ka Peresidena o ka Papa Ola, ua kauoha aku oia i ua Kauka la e holo mai i Hawaii nei me ka hoike pu aku i kona uku makahiki ke hiki mai oia ia nei. I ka loaa ana aku nei o keia kauoha imua ona, ua ae koke oia, a ua hoouna mai nei oia i kana keiki Kauka oia o M. Goto i oleloia.
Ua haalele aku oia i kona ohana iloko o ka malama iho nei o Sepatemaba, a ma ka mokuahi Mariposa o kela pule iho nei kona hoohiki loa ana mai i Hawaii nei.
Ma ko'u halawai pu ana me ia iloko o ka Hotele Hawaii i ka Poaono o ke la pule iho nei, ua hoohuahualau aku au iaia no ke Kauka S. Goto, me ko'u hoike pu ana aku i ka buke i hoikeia, pane koke mai ana kela ia'u, o ke Kauka S. Goto, oia no kona makuakane ponoi, a i holo mai nei oia i Hawaii nei mamuli o ke kauoha a ka Peresidena o ka Papa Ola.
He Kauka opio oluolu keia nona na makahiki he 29, a a ua hiki no iaia ke olelo ma ka olelo Beritania. Ua hooia mai oia ia'u he hiki loa iaia ke lapaau a ola ka mai lepera ke hoolohe a hoomanawanui nae ka mai i na rula o kana lapaau ana. Ua hahai pu mai no hoi oia ia'u, eiae kana keiki, oia hoi ke keiki a kona kaikaina me na lako lapaau a hiki mai, mai Iapana loa mai.
Ua halawai iho nei oia me ka Peresidena o ka Papa Ola, a ua lawe kino aku oia i ua Kauka nei e hoomakaikai i na mai ma Kakaako.
Ma ka Poakahi iho nei kona ae ia ana mai e ke ke Aupuni e lawelawe i ka oihana lapaau a ke liuliu nei oia iloko o keia mau la no kana oihana.
O keia paha ka hana oi pookela a ke Aupuni i ike ia, ka huli ana a loaa ke Kauka i hooia a i loaa hoi na hooiaio ma kona aoao e hiki ai ke hilinai ia, ua hiki io iaia ke lapaau a ola ka mai lepera.
Ua olelo mai o Kauka M. Goto ia'u. I ka hiki ana aku o ke kauoha a ka Peresidena o ka Papa Ola io na la, aole oia i hookaulua aku, a ua holo mai nei oia ma keia ala loa me ka hilinai maluna o ke kauoha malalo o kona mau hoolilo ponoi ana. T. K. N.
HOIKE HAPAHA O NA KULA SABATI O
KOOLAUPOKO MA KA LUAKINI O
KANEOHE, OKATOBA, 6, 1885.
Koena mai kela pule.
Kula Sabati o Waimanalo $1.50
" " Kailua 1.00
" " Kaneohe 11.00
" " Waikane 12.50
Na malihini .15
Huina 25.15
Mahope o ka pau ana o ka lulu dala ana o na kula Sabati, ua kaheaia ke kula Sabati o Kaneohe. Ma keia kula Sabati, ua maheleia i na mahele elima, malalo o ke alakai ana a na kumu papa eha, penei:
Papa pokii S. Mia ke kumu. Papa opio (k) Kivini Kaua ke kumu. Papa opio (w) Mrs. Kauhikoa ke kumu. Papa makua (k) J. Manuela ke kumu. Papa makua (w) Mrs. Manuela ke kumu. Ma ka papa o na pokii, ua maikai ka lawelawe ia ana, pokele ka manawa, hauoli no ke anaina. Ma ka papa o na opio wahine, ua maikai na ninau a me himeni. Ma ka papa o na makuahine, ua eleu na ninau ma ka mea e pili ana i ka haawina a L. Laiana.
Ma ka papa o na opio kane he maikai no na hana a me na himeni, aka o ka pilikia nui ma keia papa kula Sabati, o ka loloiahili o na lawelawe ana, a ua pau wale ka manawa me ka waiwai ole. He uuku me ka waiwai, aka malia o pau ia hana ma keia hope aku, a e lawelaweia ma ke ano nui e waiwai ai. Ma ka papa o na makuakane, he mau pauku paanaau a me na himeni, a he maikai no, aka he wahi lohi iki nae pau keia papa, pau na hana hoike.
Mahope olaila he mau manao paipai mai ka L. Kanawai apana mai, a me ka L. Makai, a me W. E. Pu a ma kekahi mau hoa e ae. Hoopau ia na hana me ka himeni a me ka pule.
Mamuli o ka nana ana i ka hoike hapaha o keia mau kula Sabati, a me ke kulana o na haua i lawelaweia, ua lilo ka helu ekahi i ke kula Sabati o Waimanalo a me Kailua; helu ekolu, i ke kula Sabati o Kaneohe. No ke kumu penei:
Kula Sabati o Waimanalo a me Kailua, Waikane, ua lawelaweia ma ke ano nui a me ka pokole o ka manawa ma ke ano naauao maoli. Ko Kaneohe kula Sabati, he maikai no na ninau a me na himeni, aka he loloiahili ka lawelaweia ana, aole ma ke ano nui o na mea io, a pela i lilo ai oia i helu ekolu ma keia hoike. A. P. KALAUKOA.
J. T. WATERHOUSE.
(Waiaka@ani)
HALEKUAI KUKAA NUI ME @
Ua piha pono me na waiwai @
hewa ai na maka i ka niu o ka @.
Heaha no la hoi ia
MALAILA
Na Apa Kilika o na ano a pau,
Pahoehoe o na ano a pau,
Alapia o na ano a pau,
Huluhipa o na ano a pau,
Na Huluhulu holoku,
Na Keokeo Paina,
Lilina lau puu.
Wetoria.
Leponalo.
Lainakini.
Ahina pelekane,
Na Kihei o na ano a pau,
Na Koloka o na wahine,
Na Kihei Huluhulu,
Na Kalakoa o na ano a pau,
Na Kihei uhi moe,
Na Koloka o na wahine,
Na uhi Kilika,
Na uhi Alapia,
Na Hainaka nunui a liilii.
Eia hou.
HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE
O NA KANE A ME NA KAMALII.
Na Apa paina maikai loa,
Polu manoanoa a lahilahi.
Huluhulu manoanoa a lahilahi.
Na Apa huluhulu a pahee,
Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii.
Na Pililakeke loloa a pokopoko,
Na Palule kaula o na ano a pau,
Na Palule keokeo,
Na Palule kalakoa,
Na Paleili.
Na Papale wahine i kinohinoh@a me na pua
me na hulu nani, a he heluna nui o na
kane a me na kamalii o na ano a pau
HE HELUNA NUI O NA KAMAA.
Na Kamaa buti,
Na Kamaa pihi,
Na Kamaa huka,
Na Kamaa laholio,
Na Kamaa weleweka.
HE HELUNA NUI O NA NORO LIO MAIK@
Na Noho Italia,
Noho pulu mamua,
a mahope o kela a
me keia ano.
NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.
Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.
Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,
Aila inu, Aila lauoho!
Waiala maikai.
NA PENA WAIHOOLUU LIKE OLE
Keokeo,
Eleele,
Polu
Melemele.
&c., &c., &c., &c.
Ina iho Ina iho.
Na ipuhao, na ipu ti,
Na koi nui a liilii,
Na pahi nui a liilii,
Na pahi olo, pakahi
Na pahi olo palua
Na tabu nui a liilii,
Pakeke nui a liilii,
Na lako kamana,
Na lako amala,
Na kamaa lio,
Na moe hao.
Na pela @w@u
NA LAKO @AO, ME KA AINA A ME KA WAI
Na lako pa,
Pa nui a iilii,
Na bola,
Na kiaha aniani,
Na aniani kilohi,
N ipukukui o na ano a pau.
HE HELUNA NA MEA AI.
Palena poepoe,
Palena poepoe pa@
Palena huinaha,
Palaoa o na ano a @
Na kamano maikai loa ma ka pahu,
Na kamano tini,
Paakai o Livapula,
Paakai inu,
Paakai hu,
Manu Kaleponi,
Palani ai a ka lio.
helunanui o keia mau waiwai aiwaiwa
ko'u mau halekuai@ i pau i ka huaiia aku na oukou no e hele mai a kilohi no oukou.
Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekani, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii me na kauoha mai na mokupuni hookoia me ka eleu loa.
T. WATERHOUSE.