Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 42, 17 October 1885 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA

K_a Mikahhpo mui i oili mai« m*i ka pahik* o ka Ui Pua Koie a me KahoQuop«ia«ki. KA MEA I KAPAIA KA Ka Uooa o aa inauaa bai o .\rabi*. ka tuita oaaa i ohip« na kupua o ka iewa Uai a me na kopoa e ooho aoa i ka papaku o ka moana, o ka mea hoi nana i panl ka maka o ka I*. IK.A pau ana oka hoike ana o ka opio Lameka Puluka i kana moeuhane pahaohao imua o kona makuakane, ua kauoha aku la o Kahanuopai* neki i kana wahi aikane e heie mai imua ona; a emooie ku ana kela, a hahai ia aku la mea a pau, ia wa, kulou iho ia kona poo ilalo a liuliu iki, e*a ae la a pane mai la : Eka maua keiki aioha, o ka mea au i ike aku la, he oiaio, o kekahi no ia o na kaikamakine muli loa a Mahina e hanai ia la e Holohoiopinaau a me Kaawela: nolaila, e ka inaua keiki, he pohihihi ke ala e hiki aku ai ike aupuni o Mahina, no ka mea, o na kiai o ua aupuni la, he poe ikaika loa, a aole paha e hiki īa oe ke kii i keia manawa, aia a kanaka makua ae oe alaila hiki. Noiaila, e ke alii,

mai hooinanao oe ia mau mea palauaielo, no ka mea, o na moeuhane a pau, he mau mea ole wale no. Na keia leo uwalo a kahi aikane a Kahanuopaineki i kaohi mai i ka manao hakukoi o ke keiki alii, a iana iho ia me he wai la 0 Hauola.

I ka hiki ana mai o ka la e laweia ai 0 ke keiki alii i Peiekane, ua haawiia he mau ahaaina hoohiwahiwa no ua keiki aiii nei. Ika hiki ana ika hora 8, ua ohuohu aku la ka uwapo i na kana-; ka, na alii ame ka poe hanohano. I ka hiki pono ana ika hora 9, ua ikeia aku la ke kaa aiii e iho mai ana no ka j uwapo. (E o'u poe puni mooleio, e huli ae ko kakou kamaiiio ana no na Lameka Puiuka. I kona wa i komo ai 1 kona aahu a paa, ua kahea aku ia kona makua e hele mai imua ona; a oiai ua opuu daimana ia o.Arabia e ku ana ma ke alo 0 kona makuakane, ua poha aku la kona leo i awili pu ia me na kokoni kaumaha ana a kona puuwai, a na ka waimaka no e hele; E kuu keiki aloha, 1 kahea aku nei au ia oe e hele mai imua o'u no ka'u mau makana e haawi aku ai ia oe, a akahi au a hai aku ia oe i ka'u makana, oia hoi keia pahikaua; o keia pahikaua, he pahi mana oia, aia maioko o keia mau ki he 12, he mau ki mana, e nana pono oe maloko o keia wahi buKe, a e ike no oe i na wehewehe pakahi ana o kela a me keia ki: ua ae aku ia ua opio nei. Ke papa aku nei no hoi au ia oe, mai ae i kekahi lima kanaka e milimiii iaia. Oka lua, oia keia buke, aia iloko o keia wahi buke he lio mana, a o kona inoa o Lo I Paina Huelo, a o kou iio ia e hele ai e I kaapuni i ka lewa a me na wahi a pau au e makemake ai; a aia no hoi maloko o keia buke na kuhikuhi ana o na mea mana a pau a me ko lakou mau ioina; noiaiia, e malama ioa oe i keia mau mea elua, mai kamaiiio wale ia hai a i kau aikane paha, o lilo auanei, a liio oe he mea ole imua o kou mau enemi; pane mai la kana keiki, aoie loa au e hoohemahema ia iaua a hiki i ko'u ho

pena. I ka pau ana o keia, ua puka aku la lakou a kau iluna o ke kaa, a hoomaka aku ia ka holo ana no ka uwapo. I ka hoomaka ana iho 0 ke keiki alii e leie, ia wa i kupinai mai ai ka leo o na tausani makaainanana, e hooho ana me na leo huio a me na hoohiwahiwa no ko iakou aiii opia A oiai oia i ku iho ai me kona nani kilakila, ua hele mai la na aiii a me ka poe hanohano e ike iaia; a i ka pau ana, ua pii aku la oia iluna o ka moku kaua i hoomakaukauia nona I kona kau ana aku me kona wahi ukali he wahi kuapuu iluna o ka moku, ua hao mai la ke kapena i kona mana, a au aku la ka ihu o ka moku no na kai anu o ka moana. Oiai ka i moku e hoohemo nei mai ke awa aku o Arabia, ua hao mai U ke kapena i kona ike hooholo moku, ke hele la ua moku nei a olali lua i ke ehu o ke kai, aole i liuliu ua nalo ka moku a puaiki hoi ka aina; a oia hoi ka wa o Lameka Puluka huii ae ai a o ka puaiki mai o ka aina, kulu iho la kona mau waimaka a pane ae la : E na kuahiwi o kuu ama aloha, ka aina hoi nana i kaohi 1 ko'u aloha a i kakīa paa ia hoi maluna o ko'u umauma e noho maiuna o kou mau kuahiwi momona, eia au ke heie

nc: i ka āina malihini. a haaieie hoi i kou mau kualeno i pma i ka memona; aka, na ke au o ka manawa e hoohui hou ia kaua. 1 ka pau ana o kana kaukau ana me ke aloha, ua huli hoi aku la ia no kona rumi moe no ka hooluolu ana. So ekolu la ka hoio ana o ka moku, a i ke kakahiaka nui o kekahi la ae ua ikeia aku la na kuahiwi o Peiekane e haiamuia ana e ka ohu, a e pouli pu ana hoi ke kulanakauhale i ka uhiia eka uwahi pohina. Aole hoi i liuliu. pili mai la ke pailata a ninau mai lā, Nohea mai keia moku kaua ? No ke keiki alii Lameka Puluka» ke keiki hoi a Kahanuopaineki a me ka Ui Pua Rose, na alii o Arabia. Ika lohe ana o ke pailata, ua lilo aku la iaia ka hookele ana o ka u-oku, emoole, pili ana i ka uwapo; a oiai hoi o ka hora 8 ponoi ia o ua kakahiaka nei, ua pii ae'la ka hae alii oke keiki alii o Alahia, a pulelo ana i ka welelau makani, i ka ike ana mai o ke kulanakauhale 1 keia moku alii, ua ninau aku a ninau mai lakou ia lakou iho, ao na alii hoi ua puiwa a hikilele ko lakou mau manao no ka hai mua ole ia mai e hiki mai ana ke keiki alii o Arabia, aka, ua hoomaka aku la ka Moi o Pelekane no ka hoomakaukau ana no na mea a pau e hookipa aku ai 1 ke 'lii.

I ka makaukau ana, ua hoouna la mai la ke kaa alii e kii mai ike alii, i ka hiki ana mai o ke kaa, ua hele mai la ka puuku no ka manao e hui ana oia sfle ke alii opio, aka, i kona hiki ana aku ua hoole ia aku la oia aole e ike i ke keiki alii, no ka mea ua loaa ia oia i ke onawaliwali, aole e lele aku ana aia wale no a loaa iaia ka oluolu maikai. Ika iohe ana oka puuku, ua huli hoi aku la oia me ka nele, a ahu ih<> la ka hoka i kapa kai. Ika hiki ana aku o ua puuku nei imua o kona Moi, ua ninau mai la oia, auhea ka hoi jk? .pans..aku Aole e lele mai i keia la, no ka mea ua nawaliwali kona Kino, aia a oluolu maikai, alaila lele mai e ike i ke alii.

I ke alii opio e noho ana me ke ano nawaliwali īluna o ka moku, ua hoouna aku la oia i kona wahi kahu kuapuu e lawe i kana leta i ke kumu o ka hale kula alii kahi hoi o ua opio la i hoounaia mai ai; a no keia mea, ua ae aku la kona wahi ukali a hele aku la. A 1 kona hiki ana aku imua o na kumu o ua hale kula nei, a haawi aku la ika leta a kona haku opio. Ua nana iho na kumu iua leta nei a ike iho la ina tnea a pau mai ka mua a ka hope; pane mai la ke kumu nui me ka waipahe, E ka ukali 0 ke alii opio o Arabia, ua oluolu i na kumu o ke kula alii o Pelekane nei ka apo ana aku me ke aloha i ke kama alii o Arabia a hookipa mai hoi iloko o kekahi 0 ko makou mau kakela nam; a e hoi oe a hai aku iaia i na mea a pau au i lohe iko nei, a e hai pu aku j hoi iko makou aloha nui nona. Ika pau ana 0 keia mau kukai olelo ana, na haawi ke aloha a huli hoi aku la oia no kahi a kona haku alii e kali mai ana o ka hoi aku.

I ka hiki ana aku o ua wahi kuapuu nei imua o Lameka Puluka kona haku, ua hoike aku la oia i na mea a pau mai ka mua a Ka hope, a ua lilo hoi keia mau mea he mea maikai i kona manao me ka piha ika hauoli. A oiai ua loaa he wahi oiuolu kupono ike alii opio, ua kukalaia aku la ka lohe 1 na mea a pau, he ike alii ko ua ia nei. No keia kuahaua alii, ua piha ku'i mai la ka uwapo Ina aiii na maka hanohano a me na makaainana, no ke ake e ike i ka nani kaulana o Arabia a lakou i lohe wale ai Ika hiki ana ae i ka hapalua hcra 9, ua ikeia aku la ka haule ana iho o na waapa a uluwehiwehi ana ke kai, a pela pu hoi me luna o ka moku 1 hele a lehau i na kanaka a me na hae. Ikeia aku la ka haule ana iho o kahaekalaunu a holo mai la hoi ka waapa, a e hoopuni ana hoi kekahi mau waapa i ko ke keiki alii, no ka malama ana i kona maluhia. Ika hiki aha aku o ke keiki alii a ku ika uwapo, ua puīa ae ia ka lewa i na leo hulo o na makaainana Pelekane, me ka ike oie 1 na helehelena o ua opio nei a kau aku la maluna oke kaa alii, a no ka hale alii ka pahu hopu. ike alii opio i hiki aku ai, ua apo aioha mai la ki Moi a me ka ohana alii, a ua weheia he ike alii mawaena o ke alii opio a me ka ohana alii o Pekkane; mahope iho, ua weheia he papaaina nui no ke keiki aiii a me kuna nuu ukah.

I kekahi mau la ae, ua hoomakaukau iho la oia e hoi 00 ke kula alit I

kena noho ana iioko o ke kula. ea hoo- [ nohoia aku la oia ma ka papa haahaa !oa o ua kula nei, a oia hoi ka papa. 16. I kona hoomaka ana e noho ma ia papa r he mea haohao ioa i kana komu ka pii hikiwawe loa o ka ike o keia-hauma-nat a aole i hala ka puie hookahi, va komo aku la oia he papa hou, a peia a hala na pule ekoiu, ua komo aku la oia i ka papa elua, a i ka piha ana o ka mahina, ua kapoo aku ia oia i ka papa ekahi. A haia he mau ia, ua puka 'ku la ka oielo kuahaua ana kumu e kaena ana, aoie he haumana ma Europa holookoa e hiki ke uhai aku niahope o Lameka Puluka ma na mea naauao. No ka hapanui o kona manawa, ua hoohala mau oia ma ka hele holoholo ana maioko o na ululaau me kona wahi kahu, aika wa aumoe oia ko laua wa e hoi ai i kauhale, a pela mau laua e hele hoioholo ai ina ahiahi a pau. Ma keia huakai hoioholo a ua opio nei, ua ukali mai na keiki alii a me na kaikamahine alii no ka hele hooluolu ana maloko o na ululaau, a he mau naita hoi kekahi e hele pu nei me lakou no ka malama ana i ko lakou maluhia; a o Lameka Puluka hoi, ua aahu iho oia i kona aahu k?ua, a e kaiewa ana hoi kana pahikaua kupua ma kona aoao hema, a e kau ana hoi maluna 0 kona lio a kana kumu i haawi mai ai; oiai laua e holo nei iloko oka ululaau, ua halawai mai la ka ike a ko laua mau maka me kekahi wahi alopeke, a hoomaka aku la laua e alualu. I keia wa a laua e alualu nei i ua wahi alopeke nei, he ole nae ka loaa aku. No ka oi loa aku oka mama oua wahi holoholona nei, ua pii ae la kona wela, a hoopuka ae la : Aole auanei au e hoi'hope a hiki kou make ana ia'u e na waHi holoholona hoonaukiuki nui wale. f Ia wa ku iho la laua a pane ua opio nei i kona kahu; e hoi oe, a o na mea a pau nou waie no ia: a owau i»oi, e alualu ana au jn t* * ke loaa oia ia'u e make oia e pono ai. E kali oe ia'u iloko o ka makahiki hookahi, a e aloha auanei oe. j Huli ae la ua Lameka Puluka nei a hoomaka aku la e holo. aole 1 liuliu, ua pau ka ike ana aku o kana wahi kahu kuapuu i kona haku Oiai ua opio la e uhai la i kahi alopeka a hiki i ke kuahiwi, ua ane hiki ole ka lio oua opio nei, a no keia mea lele iho la oia ilalo e hoomaha ai me kona noonoo ole ae no hoi i kona lio īloko o kana wahi buke kupua. laia nei e hoomaha nei, ua hookokoke loa mai la kahi alopeke ia ia nei, no kanalima anana mai ke alii oplo aku, a noho iho la hoomaha. A ia Lameka Puluka e hoomaha ana, ua piha loa oia i ka pololi, a pane wale ae la no, ka, kupanaha maoli keia ake nui 1 o'u e loaa kela wahi holoholona lapuwale, a pilikia maoli au i ka pololi; aka ua olelo paa au, e alualu no au ia oe a hiki i ko'u hopu pio ana ia oe. No keia mau huaoleio i puka hewa ae i kona waha, ua oili pu ae la na hoomanao ana no kona iio, a unuhi ae la i ua'wahi buke nei; wehe ae ia ia a kamailio

wale ae la no; —ina au e ai ana a maona, alaila, aole au e hoopau i ko'u alualu ana i kela wahi holoholona. I ka pau ana o kana kamailio ana, ua paa pu kona alo me na mea ai o kela a me keia ano, a hoomaka koke aku la keia e ai. I ka maona ana, ,ua wehe ae la oia i ke kui kolu i hoopaaia ai kona 110 I a me he imo ana la na ka maka, aia ua i lio nei e ku ana imua ona me kona naj ni nui. Ku ae la o Lameka Puluka a kamaiiio aku la : E ka lio nani kamahao, ka makana hoi a kuu makuakane ia'u, e hiki ana no anei ke la kaua aluaiu i kela wahi alopeke ? kunou mai la ua iio nei, a o kona manawa no la i kau ae ai. I ka ike ana mai o kahi alopeke ia Lameka Puluka ua kau ae i kona lio, ua hoomaka aku la oia e kuu pau i kona mama, aole i huliu, ua kokoke e ralowale ua wahi alopeke nei mai ke alo aku o ke alii opio; a i kona ike ana 'ku me he wahi kiko eleeie e pani ae ana i ka maka o ka la. Pane ae la kona lio, E Lameka Puluka, e paa oe a paa ia oe, a e puliki oe i kuu a-i a paa. I ka paa pono ana, o ka wa no ia o Lo Paina Huelo e pelu i kona a i, a i ka mohala pono ana, ua loaa aku la ke kumu huelo o kahi alopeke i ka lima o Lameka Puluka. I ka ike ana o ua wahi alopeke nei i kona pilikia, ua hookuu i.;ai la oia i kona huelo a moku pu mai b. I ka moku ana, ua ku mai la mamua o Lameka Puluka ma he * 12 pali p?a e ku ana naika honua a hiki i ka iani paa; a o kela mau pali iie 12, mai-

loko uiai no ia o ka huelo o kah» a.o-; peke. Huli mai U oia a kani ihoiaj kana akaaka hoohenehene, a huli aku la leie. I ka ike ana o Lo Paina Huelo ua paa iaua, kauoha ae la oia i kona haku opio e huki ae i kekahi hu!u o kona kumu huelo, ua hooko aku ia no keia, a kauoha hou ae ia ka lio, e hoopili 'ku ika huiu i ka paia o ka pah, a i ka wa i pili aku ai ua hoomaka aku la oia e peku, a i ka pa ana no, o ka wa no īa i nalowaie ano e iho ai ua mau pali nei he 12, a puka aku la laua nei ma kekahi aoao a uhai aku ia mahope 0 kahi aiopeke. Me he imo ana la na ka ma-! ka, ua paa aku la na wahi wawae o ua wahi aiopeke nei i ke alii opio, a hapai ae ia keia e pepehi, aka, moku mai la na wawae, a iiio ae ia he mau mauna ahi nui he 54, a nalo hou aku ia ua wahi alopeke nei ma kela aoao o na mauna ahi. Ia wa i pane ae ai ka iio, E pa'i ae oe i kuu pepeiao akau; ua hookooia aku la kana kauoha, a haule r ku ia na kiowai kapu he 54, a na ko iakou mau kulu wai kupua i hoopio akii i ke ahi. a hoomaka aku la iaua e lele. Aole i liuliu ike aku la laua nei i kekahi aupuni nani e waiho mai ana imua o ko laua walii e lele aku nei. Ninau iho la ke ahi opio i kona liio : E kuu lio aloha, he aina ae paha keia mamua o kaua ? Ae, wahi a kona lio, aiia au e hoike aku ia oe, e lele aku kaua a komo iloko o na kuahiwi he 12, malaila kaua e hoomaha ai, alaiia hahai aku au ia oe i na mea a pau e pih ana i keia aupuni. ' Ia laua no e lele hoolai nei i ka lewa a hiki laua nei mawaenakonu o na kuahiwi he 12, ua lele iho la keia ilalo a hoomaha iho la. Ia wa i pane mai ai ua lio nei : E kuu haku aloha, o keia |aupuni, he aupuni pahaohao a haaheo e noho Moi ia ana e ka Moi Pamekela, nana hoi na kaikamahine nani he 12, a o ke kaikamahine oi aku o iakou, oia no ko lakou muli loa Wilela, ksf mea

i kapaia ka wehi a me ka nani o ke aupuni pahaohao, ao ka hooilina hoi o ke kalaunu; a 1 keia manawa, ke hooipoia nei ua poe kaikamahine nei e ke kupua delagona, oia o Linehikana, eia nae, o lakou a pau a me ko lakou makuakane, aole loa lakou iae e lilo na kela raoo de!agona. Ua kuahaua ae ka Moi i kona mau tausani naita a o

ka mea eaa ana e paio me ua* moo nei a make, e lilo no iaia kana mau ui ame ke aupuni. Oke keiki ake kiaaina ka i aa, aole nae e make iaia, no ka mea, aole he nui o kona mana; a o kahi alopeue a kaua i alualu mai nei, oia no ke keiki muli loa a ka Moi Pamekela, he keiki mana loa ia, aole nae he ikaika. A mamuli o ke kauoha a Loe, kekahi luahine kilokilo kaulana o keia aupuni, ke kumu o ke kii ana ae uei o ua wahi aiopeke nei ia oe, nolaila e iho kaua i ke kulanakauhale.

Kau ae la la maluna o kona ho, a e like me ka imo anaa ka maka, aia laua nei e hele ana iloko o ke kulanakauhale. Holo aku ialaua nei aku ana ma ka puka 0 kekahi hotele, a komo loa aku ia iloko a hui pu hoi me ka haku hotele: a iwaena o kalaua kamailio ana ua mnau mai la ka haku hotele; E ka opio a ka nani i haiamu ai, a o ka mea hoi nona ke kulana i oi ae mamua o ko ke ao nei, ahe naita hoi eku nei imua o'u, 'neaha la kou manao a me kou makemake ? Ua makemake au i lumi no'u e moe ai, ua ae mai la ua haku hotele nei, a kauoha mai la, o ka iumi helu ekahi kou iumi, a huii hoi aku la ia. Lele iho la keia ilalo me ka awiwi, a hoihoi iho ia i kona lio iloko 0 kana buke, kona aupuni nani Pii aku la keia iiuna oka haie a heie loa aku ioa aku la no kona lumi, aia hoi ua makaukau na mea a pau. Hoomaemae iho la oia iaia ibo, a i ki» makaukaukau ana, ua kani mai ia ka bele o ka aina ahiahi, a hauie aku la keia no ka papaaina: aia hoi na keonimana a Ime na lede e noho hooiai ana ma ko llakou mau noho; a i ko lakou ike ana

mai iaia nei, ua ano e ko lakou mau puuwai, ono ole mai la ka ai, lilo aku la ka noonoo ana i ka malihini nani; a oke koikei o keia haawina i kau iho me ke eehia, oia no ke kaikamahine a ka haku nona ka hote!e a ke aliī opio e noho nei I kona noho ana iho mi kona noho, ua makaukau na mea ai, a paina iho la a maona, huli hoi aku la ne kona lumi.

Ua haule naakou i keta pule mc ka mooleio o ka Anela o Mekiko. Hc pillkia paha no kona mea kanaa