Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 42, 17 October 1885 — (Kakauia no ke Kuokoa.) [ARTICLE]

(Kakauia no ke Kuokoa.)

I kumu no kakou e ike maopopo ai i ka oiaio o ke aloha oke Kuhina Kipikona i ka lahui Hawaii, aka Elele e hapai mai nei ma kona kolamu, e nana pono kakou i kana mau hana, aole wale ma kana mau hana ma ka Papa Ola, aka, ma na hana e ae ana i hana ai, 1 alakai a i kuhikuhi ai. E hoomanao kakou aia ma ka huina o na hana a ke kanaka e ike ia ai ka io 0 kana mau hana maikai, aole ma ka lawe ana mai i kekahi apana uuku o kana mau hana a kukulu īho maluna o ia apana hookahi ka hoomaikai ana iaia no kana mau hana a pau loa e laWlawe ana no ka lehulehu. Ua hookahuaia mai nei ko Kipikona maikai, hemolele, lua ole, a aloha lahui Hawaii, ma kana mau hana i hana ai no ke ola o na mai, a me na hana e ae aka Papa Ola. Me he la o ka Papa Ola kona wahi puu hookanaaho hookahi, e hapai mai ai i kona maikai, a e aloalo ae ai i na mea e hoikeia aku nei e keia me kekahi mau nupepa e ae © ke kulanakauhale, no ka oiaio ole o kana mau hana no keia lahui, ana i olelo hoopalaimaka ai—he aloha ia ike kanaka Hawaii. Ua hoike mau aku makou ma na kolamu o keia nupepa 1 na hana hoopomo a hoopilikia a keia Aha Kuhina i hana ai, e hana nei, a e hoolala nei no keia mua aku, me ka hiki ole ke pane pololai ia mai, a me na wehewehe ana e hiki ai ke ike ia iho e oukou he oiaio kona ano a he oiaio ole ka makou e hoolaha nei nona. Ano, ke hoole loa aku nei makou i ka oiaio o ka Kipikona mau hana aloha no keia lahui, mai ka wa

ona i pae mua mai ai i Hawaii nei malalo o ka aahu hookamani o ke Kahuna Morelnona, a apukaia ai na kanaka Hawaii, nona mai na hookupu a me na lulu dala ana i kuai ia ai o Palawai, kahi ana e hookohu nei nona iho, mamuli o kana mau hana maalea a aloha ole i keia lahui. Pela iho la no ke ano o kana mau hana a hiki wale i keia wa. E like me ke kuhihewa o ka poe oia wa i ka hana a keia kanaka, pela no oia e hoao nei e alakai i kana mau hana, me ka hoonalonalo, i kumu e puni hou ai keia lahui a e loaa hou aku ai ona mau pomaikai nona iho i oi aku mamua o Palawai. O kana mau hana ana e pai mai nei ma o ka Papa Ola, he mau hana hoopunipuni wale no ia. Ke olelo mai nei ka Elele na Kipikona i hoolawa na kauka, na laau lapaau, a me na halemai. Kekahi keia o na olelo hoopunipuni, makonakona a makou i ike a i lohe ai. 1 ko makou hoomaopopo ana a he lehulehu ka poe e ola mai nei i ike pu me makou, ua hookumuia ka mala- | ma ia ana o ke ola o na kuaaina ma ka | hoonohonohoia ana o na Kauka lapaau a me ka waiho pu ia ana o ka laau lapaau me iakou, i ke au e noho Moi ana 0 Kamehameha V., a o Kauka Hutchi* son, (Kj>uka Makapoopoo) ke Kuhina Kalauīna. Me he la i ka wa e hoolala a e hoonohonohoia ana na Kauka no na kuaaina, e ai hopohopo ana o Kipikona i ka io o ka hipa a me ka pelehu makanahele o ka aina o ka poe ana i pahele ai, oia o Palawai, LanaL Aole na Kipikona i hookumo ia hana aloha 1 keia Uhui, ana e mahaoi ae nei nana. Aole oia i maa i ka hana i na hana maikai e Hke me ia ke ano; o ke ano iho i hoohanaia i ka poe Moremona, oia ke : ano o kana hana aloha kaulana. Ua paa mua o Kauai i na Kauka e like me ka hiki ke hoolawa aku, me kahi ioaa uuku ma ka lima o ke aupuni; a peh na mokupuni e ae mai ko Hutchison manawa mai a hiki m&i i ko Kipikona wa, a hookahi a ianei hana nui o ka hoololiloli a loaa ke kanaka e hana ana i na hana maalea aiaila papani aku a kapa iho nana. Aoie anei o Kauka Emekona e noho ana he Kauka Upaau no m palapu o ka aiaa e waiho kauka oie mai la i Ka lawao na ka aoao kuokoa ? Aoie anei

f oia kekahi i kokua iloko o ka Ahaoielo e h<x*s*u u Ea;tk-:r.a ? Ai'e anu o Kauka Nei'.īon i hooß<'vho mua ia e hai ? Aoie aeei nana i heoki ika ho;c> aea o Kauka Pika i Ka!a*ao, no ka maeawa. e nana a e lapaau, a aole an«i ! Rana i heopau ia Ka ika Pila mai noho Kaiika aiu no ka haleuiai ii,a Ka kaako ? Aole anei nana i hooeoho aku neī keia Kauka hou, a na mai e bo«wa. baaraha neu me ka hu mai o ke ak»ha ia Kanka Pika ? No ka hoopilimeaai anei«o keia Kaaka. me ka oluo*u o!e mai o na mai, kona kuiuu 1 ot no ke kuokoa o Kauka Pika kona kamu i emi ai ? Ke olelo hoopunipuni mai nei o Eiele na Kipikona i hoonoho na Kauka raa Kalawao. He mua aku ka noonoho paaia ana ona Kauka- No j ke aloha io anei o K ipikona i hoonele jia aio Ka!airao ? AXa he aloha io wa Ihi a Elele, he wahi Ü buke no ke Ola Kmo" ana i unuhi ai mailoko mai o ko hai ike, a 9 kona uku "kona aloha i ka lahui kanaka." Eka Elele e ahkai

nei i ka lehi»lehu i kumu e loaa ai ka uku o keia "buke ola,'' e hoike aku no makou i ka uku ia o Kipuona a oi waie aku. <\oie keia buke i hana wale ia; ua hana ia he mohai i ka lahui, i kumu e koho ia ai o Kipikona e oukou. a ua koho io ia no mamuli o na pelo e like me keia ano. Mai ke koho ana a oukou a lilo i Lunamakaainana no ka apana o Honolulu nei, eiua kau ī hala aku mahope, a lilo iho ai i Kuhina mamuli oko ka lahui koho ana iaia, rrai [ia wa o Kipikon3 i hookaa mau ai isii | iho no ia ' buke Ola," (a ola oie paha.) I Ke hookaa mau nei oia no ua wabi "buke ola" la ma na hana a #au ana e lawelawe nei ma ka oihana. Ke komo n?i oia ma na hana a pau oke aupuni e loaa ai iaia na puka a kakou i ike oie ai. Ke hoonoho nei oia 1 kana hunona ma na wahi e hiki ai ia iaua ke ale i kumu e kaa ai ua wahi Ü buke ola" ia.

—Ke hoopau ia nei na mea a pau, niai ka oihana aku, ana i hopohopo ai, i hoopihaia na makalua e na lima lawelawe me na leo hamau, i kumu e kaa ai ua wahi "buke ola" la, i hanaia wahi a ka Elele no ke aloha. He mau buke no ka kekahi poe i hana ai, me ka helu oie mai, i oi aku ka pono a me ka pomaikai o keia lahui mamua o keia wahi buke. He lawelawe ana no ka kekuhi poe he nui, no na kino mai o na kanaka, me ka uku ole, a me ka helu ole .mai, a oia poe eia 110 ke hana malie nei, aole e like me ke kukala leo nui a keia Parisaio. He oiaio, ke lohe nei makou i ka iho pinepine o ka Peresidena ika halemai o Kakaako, aole nae wahi a ka lono, no ka lawe i na palapu ona mai malaila, aka, no ka hiolam a hooluolu i ke kino i uhi ia e na oho elua. A ke lawe makou i na olelo hope a ka Elele, a hoopau aku no keia wa, penei : —"He oiaio, aole o ka Papa Oia, a aole hoi o na hana a ka Papa Ola ka mea i ino ia, aka, o ke kino o ka Peresidena oka Papa Ola." He oiaio keia mau olelo, koe ke khw, a ma ia wahi ke kupono, na hana. oke kino wahi a ka olelo, he lepo īa, he mea popo, heielei wale, he maea a pau wale ae no r aka, o ka hana a ke kanaka, he mea aai ia no ka wa loihi, no ka hoinoia ke ino o kana mau hana, a peia makou e hopo nei e loaa ana ia haawina i keia kanaka, he manao i unuhiia mai kona moolelo ae.

He mau pule i hala ua hoopuka ae ka waha olelo o keia Aha Kuhina, a me kona hoa elike ai, ka on.i Miliona Spreckels, i ka hoolale e o ka aoao Kuokoa i na kalai manao ana no ka pono koho balota o keia mua aku. I ko makou ike ana i keia mea ma ia nupepa, ua hookamalii iho makou i ka mea nana i haku ia manao, oiai ina aole ia. e hookamani ana, o ke kaona no īa o na kalai manao ana a na nupepa a pau i kela a me keia manawa, o kekahi ma na olelo pelo a me ka hnopunipuni a alakai bewa. He omio, ina, makou e hoike aku ana i ka lahui i na hoopunipum, na hana kolohe, na apuni a me na apiki, e hoohana ia nei e keia Aha Kuhina, ma ka lakou kalai a hookeie ana i na hana a me na pono o ke Aupum\ i mea e hoomaamaama ia ai ka ike, a e hooakea ia ai ka noonoo o keia lahui t a i Ulo ai i lamalama no ka lakou mea e hana ai no lakou īho malalo o ko iakou kuleaua ma ke kanawai, ma ke koho balota ana paha, a ma ke kahi ano e ae, alaila, ua oiaio ka olelo a he mea hanohano ia bo makou. O kekahi hana nui ia a ka nupepa i kukuluia ai, o ka makaala i na wa a pau me na manao e ao ana i ka oiaio, e hoike ana i ke ino* a e alakai ana no ka pono, no na mea a pau e pili ana 1 ko ke kanaka noho ana ma keia ao a me ko keia ao, i hoopiiiia mamuli o na ike a me na hoonaauan ana ia kakou mailoko ae o ka moolelo o ke ao nel Aka, pehea hoi, ina makou ua hana i ka hana i manaoia e ka hanau hou he hooiale koho baIota no ka aoao kuokoa, ua hewa anei makou i ka hana ana pela imua o ke akea, (ke hele ta a ike pu ia e ka hanau hou) ? A ua oi aku anei ka maemae o ka nupepa a me kona mau kalai manao no ka aoao pili Aupuni, i ka hookamani mat» aole lakou e imi ana i pono koho ba!ota ma na hapai ana no na luna aupunL He h> okamam ke hooie mai ua nupepa la, me kona aoaa Mai ka noho ana o

• keia Para Kuhina raa ka oihana i ka- ' 'ui; zi l:A-r~ 1 ka *ak«-u n au ha.oa nooa 1 tx?no keha ba!ota ma ko lako-u aoao, a ena ke akea a ma ka malu, ma ka hoo \xl\i ana i ka poe nr.īa rna ka oihana a oxa ka hoopihj ana aku i«a enakoloa |me na iima i n\acwae*A mahope o la- j ! kou. Eia ka makou hana ike akea e! I ?hese nei, a ei* iho ke pu-a mai m\ na \ ivana koho balota aka aoao hoelale ; ole, t hana b sr\i ke kua, a i mea e ike j pono iho aī kakou penei na hana ma|!u e hoolab ia nt i, no ka pono oka iaoaoAupuni me ka Ona Mmona ko \ lakoo keo, i hoikeia mai e keia mau j wahi huaolelo raai na kuaaioa mai :— \" Ua ninau mai nei o Mr. (iuna |Nui Mahi Ko.) i ko'u holo balota o } keia kau. a me ka'u aoao e kokua ai, ja ua hai aku nei au, o ko'u aoaooia ka |aoao o ka pono o ka iehulehu a me ka |aina. Olelohou mai nei kela, e hwe | mai ana ia he puu dala nui e kokui 1 Ikekanakae hele ana iioko o ka Hale | Ahaolelo e kokua i ka Ona Miliona,

; oiaka hui ma ka aoao o ! Kuhikuhi aku ia au i ke kanaka i kokua i ka Ona Miliona i ke kau 1 hala, a ma ko ? u manao he makemake ka Ona Mi'iiona iaia. Oieio hou mai nei keia, * Ina ae oe e kokua i ka ! u ba!ota j e kokua no au ia oe. ? Hooie aku nei au iaia, me ko'u oielo aku e holo ana au ma ka aoao e kue ia O keia iho la na hana hooiala koho bilota, a kela aoao e kapa mai nei i ka hoolaie oka aoao Kuokoa. He hana 1 ke akea ka makou, he hana i ka pouii ka lakou nei ae. O ke ano hana a kela manu poi ioie oka po. No ka hopohopo o keia poe o hoomalamalamaia ae na .mea a iakou 1 hana ai, a me ka mea i kuko ia e hana aku, ke hoolale mai nei na hana koho baiota eiike me ke ano oka aihue. —i ka po, ama ke kua mai. Ena hoa heluheiu na oukou e noonoo īho i ka pono a me ka pono ole 0 keia poe a me ka lakou mau hana e hoomoe aku la i kumu hoohihia i ko oukou koho ana.