Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 44, 31 October 1885 — Page 2

Page PDF (2.18 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Langues Tirees Translation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

No ka Makahiki ...      $2.00

No Eono Mahina ...       1.00

---KUIKE KA RULA.---

Poaono, ...       Okatoba 31, 1885.

Hoopii na ke Kanawai Waiona.

I ka Poalima o ka pule i hala ae ua hana ia imua o ka Aha Kiekie o keia kulanakauhale he hihia ano nui, e pili ana i ke Kanawai kuai waiona i hooholoia e ka ahaolelo o ke kau o 1884 iho nei.  Ua hoopii ae kekahi wahine haole i kekahi o na haole kuai waiona o Honolulu nei, he hoopii koi poho, no ke kuai ana a ua haole nei i ka waiona i ke kane a ua wahine haole nei i olelo ia ae la maluna.  O Kinney a me Peterson na loio o ka aoao hoopii.  Ua hookoia mai ka pono no ka aoao hoopii, a ua loaa mai i ka aoao hoopii ma ka hooholo ana a na Kiure he $350.  Ua kapa makou he hihia ano nui keia, no ka mea o ka mua loa paha keia o na hihia o keia ano i hanaia iloko o keia aupuni.  A ma keia mea ua loaa he puuhonua i ka poe i hoopilikiaia mamuli o ke kuai akea ana o na waiona.  O na poino i ili mai maluna o kekahi mea mamuli o ke kuai ana aku i na waiona, me ka hahai pololei ole ma na kuhikuhi ana a ke kanawai, aia no ia mau poino maluna o ka mea nana i kauai aku ka waiona, a he mea hiki no ke koi ia aku na poho ma ona la.  Pela keia wahine i hana ai; aole oia i hoopii no kana kane no ka hana ino a malama ole i ke ola.  Aka, ua hoopii pololei oia i ka mea nana i kuai ka rama a ua haawiia ka pono nona me na dala $350.

Hoku Ao

Ua ku mai o Hoku Ao mamua o ka manawa i noonooia ai nona, i ka po o ka la Sabati nei, mai na paeaina mai o Maikonisia.  O ke kumu o kona hoi e ana mai mamua o ka pau pono ana o kana hana no keia makahiki, oia no ka nawaliwali o kekahi o na kumu oia o Mr. Sturges; ua loohia oia i ka mai lolo a ua hooholo ka misiona o kona wahi e pono e hoi koke mai ka moku, a e  hoihoi pu mai i ke kumu nawaliwali i loaa iaia na pono o ka lapaau ana maanei.  Aohe mea ano nui o keia huakai o Hoku Ao.  Aia no na kumu ke hoomau nei ma ka lakou hana ma kela a me keia kihapai, koe wale no ka mea hookahi i hoi mai nei no kona nawaliwali.  Ke olelo nei ke kapena ua oi loa aku ka holopono o na hana o Hoku Ao i keia wa no ka loaa ana o ka mahu, aohe hakalia no ka pohu a me hukiia e ke au.  Ia lakou i holo aku nei ua loaa he moku pe'a mawaho ae o ke awa o Ualana, he eiwa la o kona hoao ana e komo i ke awa aole nae hiki no ka ikaika loa o ke au, he mea nae ia ia Hoku Ao me kona huila.

He Haina no ka Ninau.

Aole poina i ka poe heluhelu i keia pepa, mahope iho o ka hoike nui o na kula Sabati o Hawaii ma Kohala, ua hoopuka ia ma na kolamu o ke KUOKOA he leta i kakau inoa ia malalo ae "Ninau," a o ke poo o ia kukulu manao ana o "Waiwai anei ?"  E ninau ana ka mea kakau oia o Ninau no ka waiwai a waiwai ole paha o ua hoike nui nei o Kohala.  Eia mai malalo iho he pane ia "Ninau," i kakau inoa ia e "HAINA," e heluhelu akahele iho na makamaka i keia mau manao :

E ka Nupepa KUOKOA---Aloha oe :

Ua ike au i kekahi ninau ma kekahi o kou mau helu i kaa hope ae nei e pili ana no na hana hoike kula Sabati ma Kohala e ninau ana, ua waiwai anei ?  Ma ko'u hoomaopopo ana mai ka hoomaka ana o keia huakai a hiki wale i ka hoi ana mai, ua ike au ua ulu mai kekahi mau hua awaawa, e hoolilo ana i keia hana maikai (kula Sabati) i mea e ma nanalo ai  I ka wa maluna o ka moku ua ike ia ke ano huikau a me ke ano kupono ole maoli, a ua ike maoli kekahi poe i ka hana ia o kekahi mau mea hilahila maluna o kekahi mau kaikamahine i hele ma ke ano haumana kula Sabati.  He hua maikai anei keia no keia hoakoakoa ana i na kaikamahine opio o na kuaaina ma kekahi wahi ?  Ua manao au aole.

I ka hiki ana mai ma Kohala, a i ka lawelaweia ana o na hana, ua ike ia me ka maopopo loa e hiki ole ai ke hoole ia, aole eehia na hana a ku i ke ano haipule; he ano hookelakela a ake hooioi na ano i ike ia, ma ka lawelawe ana a kekahi mau kula Sabati, e ake ana e oi kahi maluna o kahi.  Oia anei ke kahua o keia hana i kona wa i hookumu ia ai ?  Aole loa pela, nolaila, ua lilo i mea e nui ole ai ka pomaikai o na opio ma keia hana hoike hui, a e komo auanei ka noonoo iloko o ka haumana hou, o ke ano o keia hana kula Sabati he hana paani wale no, a lilo ai i mea e pau ai ke ano pono io ma keia hana maikai  Eia kekahi, ua lohe au o kekahi mau haumana, aole lakou he poe hele i ke Kula Sabati, aole ike ia ko lakou mau maka maloko o na anaina kula Sabati, aia nae a hiki i ka wa e hoomakaukau ai no na hana hoike, alaila, komo mai la lakou no ka lealea no paha a no ka makemake e ike ia mai paha, a no ka makemake e hooko i kekahi mau iini lapuwale ma keia hoakoakoa ana :  a i ka pau ana o keia hoike, ua hoi aku aole ike hou ia maloko o ka luakini, aole ma na anaina kula Sabati, he ona ka hana a me na ano lealea e ae, a hiki i ka wa e hoomakaukau hou ai, alaila, komo hou e himeni, e haiolelo e kuhi ana na lima me ke ano hooio i mahalo ia mai e kanaka, aole i manao no ka mahalo ia mai e ka mea nana ka hana.  Ua waiwai anei ?  Aole i waiwai.

Eia kekahi, o na lilo no keia hana he nui hewahewa na dala i loaa mai, ina hoolilo ia keia puu kala nui no ka hooholomua ana i na hana ma na aina e, e nui ana ka pomaikai, eia ka Papa Hawaii ua makemake i mau Misionari hou, a i mau dala hou, no ka hooholomua ana i kekahi mau hana a ke Akua ma ko na aina e a ma ka home nei ; aka, ke hoolilo nei kakou i keia mau dala no na lealea o ka hui kula sabati ana.  Ina hoomauia keia hana e nui ana na dala hoomauia keia hana e nui ana na dala hoolilo ia, a e kaniuhu auanei na hoahanau, a e pilikia no na lulu e ae, a o ke emi no ia o na hana maikai, a uwe na paahana ma na aina e no ke kokua ole ia aku.

Eia kekahi, ke lilo nei keia hana hoike kula Sabati he hana paio.  Ke ike nei kakou ma na nupepa o kakou, ua piha he mau kolamu i na manao pane e paio ana, e hoopaapaa ana ; a o kekahi lala o ke kula Sabati o Kohala ke paio nei, ke olelo nei i ke poho, a ua kohu pauku iwi maoli ma ka waha o na ilio keia hana o kakou.  Ina e mau ana keia hana e lilo ana i mea paio, e olelo auanei kekahi o Kohala ka oi, a e olelo hoi kekahi o Kau ka oi, a e olelo kekahi o Kona ka oi, a o ka lilo no ia he paio ka hana, he hoinoino aku i kekahi i kekahi, a e mokuahana auanei keia hana.  "O ke aupuni i mokuahana iaia iho aloe ia e mau ; a o ka mea e makemake ana e lilo i mea nui,, e aho e lilo ia i mea lawelawe na oukou."  Nolaila, aole waiwai keia hui kula Sabati hookelakela, he hua ino ka mea i ike ia.

Eia kekahi, ua ike ia kekahi mau hana pono ole ma keia hele ana no ka hoike kula Sabati, ua ona kekahi mau haumana, ua holo lio lealea ma ke Sabati, ua hula ku-i, a he mau wawa lapuwale e ae kekahi, a he mau himeni hooipoipo e mele ia ana maluna o ka moku imua o kekahi poe opio, auwe !  O ka anoano ka a ke Diabolo kekahi e lulu pu ia ana ma keia hana, nolaila. he pono e hoopau i keia mau hoike hui ma kahi hookahi, a me ka hoakoakoa ana i na opio o na wahi mamao ma kahi hookahi, a he mea kupono i na kahu ekalesia o na ekalesia o Hawaii e kue no keia hui nui ana, a e hoike no kela kula Sabati a me keia kula Sabati ma kona apana iho.  Aole au i kamailio no keia mea no ka manao e paio me kekahi, aka, no ke aloha i ka pono, a no ka makemake e lawelaweia na hana o ke kula Sabati me ka maemae, aole me ke ano hana kanaka wale a hooioi wale.  Ke pule nei au i ke Akua e kokua mai i na kula Sabati Hawaii.  Me ke aloha no,     HAINA.

"Makau Honua."

Kokauia no ke Kuokoa.

MA ka nupepa Elele o ka la 24 o Okatoba, ua mauliawa mai ka haku manao o ia nupepa, i na olelo aloalo no na olelo i hoike ia aku ma na kolamu o ko kakou nupepa he nui, e pane ana a hoahewa ana, me ka hookamani ole, i ka Aha Kuhina.  Ma ko makou hoomaopopo iho, eia ka waha olelo o ka Aha Kuhina, ke hapapa hewa nei ma o a maanei, i kahi e hiki ai ke kukulu iho i na wahi olelo pale, no na hana a keia Aha Kuhina a me kona koo, ka hoa hui ka Ona Miliona o ke kula o Kamaomao.  Ua nana makou i na manao pepa o ka Elele, a i ka makou ike iho, ua kupono ka "Makau Honua" i ka aoao o ka nupepa Aupuni, oiai, aole makou i ike iho he wahi pane kumu hookahi ka i hoopuka ia mai, no na olelo e waiho pololei ia aku nei me ke koloka ole a me ka hookamani ole.  Aohe "koloka eleele o ka hookamani" o na olelo a keia nupepa, malalo o ke poo "Imi hala ia Iaukea," i hoh@ ai ka Aha Kuhina, a me na haku manao o ka elele, i ka pane iho.  Ua pane ia aku na olelo hapai a Kipikona no kona aloha lahui, a no ke ahuwale o ia kahua "hookamani," ana i manao ai i puu hookanaaho nona, imua o ka lahui Hawaii, ua pio ka hapai ana mai i ka pane pololei ana no ia mea.  Aohe hapai hou mai no na hana ana i ka Papa Ola, na Kauka ana i hoonoho ai, a me kahi "Buke Oia" ole ana i hapai mai ai.  Ua "Makau Honua." i ka pane ana no na olelo hookamaemae a Kipikona no ka hookohu ia ana o kela haole Kanikela Amerika McKinley a me kahi punahele a Kapikona, o Hendry.  Aohe makou i hookamani a hohe i ka hoolaha aku i na manao he nui no na hana kolohe a Kipikona, i ke ka pae ana aku i ka hana a ka Papa Hoopae Lima Hana ma ka lima o ka Hui o ka Ona Miliona.  Aohe no i hopo keia nupepa i ka hoike ana i kona manao, no ke kapae ia ana aku o ka hoohehee ia o ke dala Hawaii ma ka lima o ka Ona Miliona. i kumu e puka ino ai ka Ona Miliona, a e oia pu ai na hoa o ia auna like.  Aohe makou i hope no ka hoopuka ana i ka moolelo o ke kanaka i lawe i ka hana laahia, malalo o ke "koloka eleele o ka hookamani" a lilo wale ka hipa, ke kao, ka lio, ke dala, a me na hookupu e ae, i lilo ai ka aina o Palawai, ma Lanai.  Aole keia mau mea, he helehelena o ke "poo kii," aka, he mau olelo koikoi keia i hoopuka ia ma ka olelo Hawaii, me ka hiki ole ke pane pololei ia mai no ka "Makau Honua," ke ano o ka hopo wale ke paio kumu mai.  Aohe makou e hopo ana ke hoike ae i ke akea, o na pono e kaana ia nei, e Kipikona a me kona mau hoa Kuhina, ia Kikaha na oihana he lehulehu, i oi aku ka uku mamua o ko na Kuhina, no Kipikona no oia, ke kuai ana o ka ai, ka bipi a me na lako e ae no ka halepaahao i haawiia i kela wahi olulo, a kakou i ike mua ole ai o Fishbourne, no na Kuhina no ia  Aohe o makou hopo wale ke hoopuka ae i ke akea, o Kikaha, o Fishbourne, o Handenburg, a me Henry, he mau hoa hao-lo-keaka keia no na Kuhina, na hoa kapeku o ka upena lawaia a lakou nei ae.  A aole no makou e hopo ke hoike aku i ka inoa o ka mea nana na olelo e pili ana i na hoa kipe i ke kanaka ina e holo balota ana oia no ka aoao o na Kuhina.  Ua "makau honua" keia Aha Kuhina; nolaila, wikiwiki ka waha o na lala pee-poli i ka onou i na dala kipe i pakele ai.  Aloha no paha ke kolohe !

HE MEA kamahao ko makou ike mau ma ka nupepa aupuni, i na olelo hoino e hooili mau ia ana maluna o ka poe mahi ko o ka aina nei.  Ma na olelo me he la o keia poe ke kumu i hewa ai o na hana a pau a keia Aha Kuhina, a mamuli o ka lakou oihana i nele ai ka Waihona o ke Aupuni.  No ko makou ike he mau hoino kumu oie keia, a he mau alakai hoala kuee lahui, ua komo mai ka noonoo iloko o makou e nana i ka oiaio a me ka ole o keia mau olelo laumania a ka poai hapuku e hoao nei e hookomo aku iloko o ka noonoo o ka lahui Hawaii.  O ka mua, e nana kakou i ka poe mahi ko, a heaha la ka lakou mau hana, a kakou e ike nei no lakou ?  Ma ko makou hoomaopopo ana, he nui na lahui i komo iloko o ka mahi ko ana, a aia lakou ke hookele nei i ka lakou hana me ka hoopomaikai nui i ka aina, a me na poe a pau e noho nei ma na hana e ae.  Eia iwaena o keia hana, ka haole, na Hawaii, na Pake, na Pukiki, a me na lahui e ae.  Eia mamuli o ka hana a ka poe mahi ko, e hoolawa ia nei ke ola o na hana e ae a pau.  O keia ke kumuhana nui hookahi nana e hanai nei na waha a pau o ka aina.  He mau tausani kanaka ke noho hana nei no na mahi ko.  He mau tausani paahana e noho nei iloko o na hana no ka hoolawa ana i na paahana, i na pono a pau o ke @la ana.  Na ke ko a me na mahi ko, i hoolawa mai i na moku holo pili ana i ka hana, a me na moku holo i na aina e.  No ke ko mai ke ola o ka poe kalepa, na halekuai, na hale hana o kela me keia ano.  Na keia hana nui i imi aku ke dala e hoopae mau ia nei ma Hawaii, a na ia dala e hoolawa aku i na lilo no na mea a pau e pae mai nei no ka pono o ko kakou noho ana.  I lawa a i pii ka uku o na lima hana mamuli o na pono i hooikaika ia e ka poe mahi ko.  Mawaho ae o na auhau kino o ke kanaka, me he la, o na loaa e ae o ke Aupuni mailoko mai no ia o na loaa ia imi ia e ka poe mahi ko.  Ke waiho haahaa aku nei makou i ka ninau, ehia la paahana i hoola ia e na hanai hipa o Lanai, a me na wahi e ae ?  heaha na hana nui i ulu mai mamuli o keia mau hana ?  Aole anei ma kahi o na mahi ko e kukuluia ai, e ulu koke ana na hana kalepa a me na hana akamai, na hale ai a me na halekuai, na hale lealea a pela aku ?  O ke kumu nui o na hoowaiwai i ka lahulehu a me ke Aupuni, mailoko mai no ia o ka pono mahi ko.  Nolaila, me ka maopopo o keia mea ia kakou, he mea kamahao ko makou ike mau i ke aupuni, ma kona mau nupepa, e hooili ana i na hoino kumu ole, a me kona hoole i ke kuleana o keia poe imi loaa a hoowaiwai i ka aina, i ke kalai a noonoo ana i na mea a lakou i manao ai he kupono i ka Aha Kuhina e hoohana aku no @ lakou pono.  Ke hoohalike ia ke kulana o ka poe mahi ko, a Elele e awawa nei, me ke kulana o na Kuhina, ua mama loa ke kulana o na Kuhina.  He wahi hanai hipa ka Kipikona, a he umi paha ona wahi lima hana.  Aole he wahi hana a Kapena, a Kulika a me ka Loio Kuhina, e haawi ana he wahi pono no ka lehulehu a e hoopuipui ae i ka Waihona o ka lahui.  He moo omo koko ke ano o keia poe eha.  He ono i ka loaa i imi ia e ka poe a lakou e hooie nei i ke kuleana i na hookele ana i ke Aupuni.  Me he la aole i hiki aku ka huina auhau o keia poe eha i ka hookahi tausani dala, eia nae ua lilo na lakou nei ma ka Elele ka hoino a me ka hooie i ke kuleana o ka poe nana ka hapanui o na auhau e hoolawa ai i na lilo o ke aupuni, a e hoolawaa@ina loaa e pono ai ka lehulehu.  Mailoko ae o ka waihona o ka poe mahi ko a uku ia nei na lilo o ka hoopae ana mai i na paahana o na aina e mai; a mamuli o ia mau hoolilo ana e ko ia nei ka hooulu a me ka hoopae @ hana, a eia nae, ua kaihi loa ae nei keia Aha Kuhina ia hana ma kona lima me ka hoino aku i ka poe nana e hookaa ke dala.  E like me ka makou i olelo ae nei, he lehulehu na kanaka i komo i keia hana he mahi ko, a ke hoomau nei no ma ia hana.  Aka, he mea mau no ia i kekahi poe, he nunui kioo o ka lima palaualelo i ka umeke ai a ipukai ia a ka lima hana i luhi ai, a he maalea ka waha i ke kamailio a i ka hoino.

Eia iho kekahi hapa o na io ponoi o ka lahui e hapai nei i ka oihana mahi ko ma keia paeaina.  P. P. Kanoa, J. N. Hoopiopio, J. K. Hanuna, P. Kawaiku, C. K. Kakani, J. Napualii, P. Kahooluhi, G. Kapeliela, W. K. Kahele, Hailama, H. Z. Kaipo, L. Ahoio, W. C Achi, Sam. Parker, a me kekahi poe e ae i loaa ole na inoa ia makou.

HOOHALAHALA NO KA INOA.

AOLE makou i manao he mea eeke loa no ka Elele, ka hoopukaia ana o ka inoa Hipa-Kona, oiai, ua manao makou, he oi aku ka maemae oia inoa mamua o Kipikona.  Mai ka wa kahiko mai a hiki i keia wa ua lawe ia ka Hipa he Hoailona kina ole, a e ke Kipi he inoa hoomaewaena i ke kanaka.  A no ko makou hilinai he mea nui ka inoa, ua manaolana makou o ka hoopua wa le ana ae i ka mea maemae, no ka mea ino, he mea la ia e nalo aku ai o ke alina i ili maluna o ka inoa, nona ka moolelo Kipi mai kona hanau ana a hihi i kona hopu a hoopaahaoia no ke Kipi ma ka aina Malaia, Kipi i ka hoomana nana i hoouna mai ia i Hawaii nei, a Kipi ino i na haumana Moremona ana.  Eia ka he mea hewa ia.  Ina paha makou i kapa aku he Kipikua oi loa aku ka hewa.  nolaila, ua hewa ole makou oiai he manao maikai ke kumu i puka ai o Hipa-Kona !

Pane i ka Elele.

Maloko o na kolamu o ka Elele e puka mau nei i na pule a pau, na manao pakuwa hoihoi ole e pai mau ana ia Kipikona no kona aloha ia Hawaii a me kana mau pono i hana iho nei, a o ka ka elele wahi tune wale no ia i himeni mau ai no na makahiki i hala ae nei.  He hopena ko kela a me keia hana; a he hopena ko kela a me keia kankaka: aka, o ka pai mau ana o ka nupepa Elele i kona haku ma ka oihana, he mea maopopo loa ia i ka noonoo o ke kanaka.---"O ka Elele ka nupepa o kana mau hana; a o na olelo e pai mau nei ma kona mau kolamu ka aahu ana e komo nei a holoholo ae la imua o ke akea me ke puhi mau i kana mau olelo pai.

He mau la @ @ hala ae nei aole i hoike mai ka Elele i kahi i holomua loa ai o ke aupuni malalo o ka lakou nei lawelawe ana i ko na wa i hala, alaila, e ku ke kaena mau ana i na pule a pau, me ke kuhikuhi mai i ke alanui e hiki maalahi aku ai i ka mole o ka naauao, a oia ka mea nui i makemake ia e ka lahui iloko o na nupepa, e kuhikuhi aku i kona mau poe heluhelu i ke alanui o ka malamalama, aole me na olelo kuawili mau i kela a me keia pule.

O ka'u e i@ni mau nei, e ae mai ka Elele e kamailiio ma ke kumuhana nui ana e kaena mau nei, oia keia :

Nawai i huli a loaa ka ipuka o ka holomua ?  Na Kipikona anei ?  He aloha io anei o Kipikona i ke kanaka Hawaii; a i ole aole anei oia no kana i aloha ai iaia iho ?

Ua lawa au me keia mau ninau i hoike ia ae la, a he manaolana ko'u, e wehewehe mai ana ka Elele no ia mau ninau e like me kana mau olelo kaena mau, a e loaa auanei ka malamala o ka pahu noonoo o kona mau poe heluhelu oiai ua loaa lakou i ka mai he belly-ache.

UHU.

Honolulu, Oct. 29, 1885.

Kuee Hoohui Aupuni ma Europa.

He mau lono e hoike ana no kekahi mau aupuni nui o Europa i hoao e kokua mahope o na aupuni nana i hoala na uluaoa o ka hoohui aupuni ma Europa penei :  Ua hui pu ae nei o Auseturia a me Rusia a hooholo lokahi ae la, e kokua no laua i na hooia ana i ke kupono ma ko Roumenia Hikina aoao mamuli o na hoohui aupuni ana me Bulegaria.  O keia Auseturia no kekakahi o na aupuni mana nui o Europa, he aupuni kuikawa oia ma na hoeueu kaua ana a kekahi mau aupuni ke kono ia mai e komo pu aku ma ia hana, a ua ikeia kona kuokoa maoli.  I ka wa a na Beritania i hoao iho nei e kuai i ke kowa kapu o ke Dadenela ma Tureke, o Auseturia kekahi i komo pu 'ku iloko o Tureke a kono aku iaia e hoole @ i na koina ana a Beritania a e laahia ke kowa no lakou, a i ole pela, e uhaki pu no oia i kekahi aelike i hana ia mawaena o laua no kekahi hana.  Iloko nae o ia wa, ao'e loa i maliu mai o Tureke a hana aku ia no ma ka mana i loaa iaia.  Ua kue aku oia i na hoao ana a Enelani e lawe i ke kowa o dadenela ma ke aho kuokoa maoli.  A hiki hoi i keia wa, ua huli ae oia a hui pu aku me na aupuni e me ka haawi mai i kona kua i ka mea nana i hooko ole kona makemake ma o kekahi hana la, a oia keia hui pu ana me Rusia.

Aole he mau kahoaka e hoaiai mai ana, ke emi pu aku nei na hana o na hoeueu kaua.  Ua pahola ae ka lono ma ke kulanakauhale o Konatinapela e hoike ana, ua haalele iho he pualikoa nui o na Tureke i na papu o Salonica a maki pololei aku no ke alo o Roumania ; ua komo p mai la no hoi na pua@koa Bulegaria iloko o Roumania a hoomoana iho la ma kahi kokoke i ko na Tureke wahi i manao ai e hoea aku, a ua manao ia o na pualikoa keia nana e hooko mua na iini a ko laua mau aupuni---e kahe auanei na koko me he muliwai la.

Mamuli o na hana hoalaala kaua ikaika a ka okana aina o Serevia, ua haawaiia aku he mana ia Auseturia ma o kekahi aha kuka la, e papa ikaika aku i na hana liuliu kaua a Serevia, a e hooholo ia ka noho'na maluhia mawaena o ia mau aupuni.

Geremania me Sepania.

O na lono oehuehu kaua o Geremania me Sepania i lohe mua ia mai, eia ke ano mao iki aku nei i keia mau la.  E hoike ana he lono o ka la 13 o ka mahina i hala, ua hooia loa aku o Geremania i ko Sepania mana kuleana maluna o Yap, a nolaila hoi, ua ae oluolu aku o Sepania i kona mau aumoku e holoholo ma na kai o na paemoku Karolina, a me ka lawe ana i na waiwai kalepa maluna o koua mau wai me ka laula ; a o na hoao ana e loa ona wahi hoahu nanahu no na mokuahi ma o kekahi o na mokupuni, me he la, e holopono ana no.

Ma na noonoo ia ana, me he la aole keia he hooia oiaio loa na Geremani imua o Sepania ; he hana hoomeamea keia ana i loaa ai iaia he pomaikai no na moku ma o ka nanahu i hooluuia, a ma o kekahi mau ano e ae no hoi.  Aka, hookahi no paha anoi nui iloko ona o ka loaa iaia he wa e poipu ai i ka mana o kona hoa ma ia mau paemoku, a malia o kulia ae laki ma koua aoao, alaila he paemoku iho la ia malalo o kona hooponopono aupuni ana.

Aole i ala mai na noonoo wale ana ma ke ano oia kekahi o na aupuni mana nui o Europa, aka, mamuli a kana mau hana rula ole a pakaha wale i ko hai pomaikai.  Pela no ka hoomaka ana o keia kuee mawaena o laua, oia kona hoao ana e lawe pakaha ae i kahi a laua i hoopaapaa iho nei.  Pela ao ka ulu ana mai a aneane e palahalaha loa, a eia hoi ke pili aku nei malalo o ko Sepania malumalu ma ia mau paemoku.

Eia pu no hoi ia mau hana a Geremania ke hoohele loa ae la maluna o na paeaina Maikonisia, a ke hoomaka liilii ae la kona nee papa ana ma ka hema a @ i ka laula @ ana o kona aupuni.  He oiaio na lono no kona hoao e loaa iaia he home e kipa ai ma ia mau kai, a o na hana i manaoia he apuhi ia Sepania, he koho wale ia aku no ia; aka, ina e hoea mai na lono e hoike ana pela, aiaila ua pololei keia mau kohokoho wale ana.

Ka Aha Mele Hope.

Ma ka po nei i haawi ae ai ka hui himeni opera a Farini i ko lakou mau lea o kohakoha hope loa no la haalele ana iho ia Hawaii nei no Kapalakiko ma ka Alameda o keia la.  Ua lawelaweia na hana maloko o ka Hale Mele hou no ka pomaikai o Mr. Charles Thrower, kekahi o na puukani aiwaiwa o ia hui himeni, a o ka oi pookela ma na kapakai o ka Pakipika nei.  He haole kaulana keia ma ke kiekie o kona leo tenora, a ua hiki iaia ke hoololi ma na ano a pau.  Ua piha no ka hale me na makaikai, a ua nui ka mahaloia o na hana.

KE KEIKI PAKE E IMI ANA I

KE AKUA OIAIO.

Kane Sine ka inoa o keia keiki.  He 14 ona mau makahiki.  Ua make kona mau makua.  Kaumaha loa oia.  A hele pinepine e mohai aku i kona akua o Buda a e hoomana hoi i na uhane o kona mau makua i loaa ka maha.  Noonoo oia, malia paha he hoomana e ae, he akua e ae e mohai aku ai i loaa ka maha.

Ma kekahi la halawai oia me kekahi kanaka i lohe no ke Akua o na Karisetiano .  Olelo oia, e hele oe i kekahi kulanakauhale.  Aia ilaila ka mea nana e hai mai i kekahi mau mea no ke Akua oiaio.

He wahi loa aku no ia.  He mau hebedoma ke hele a hiki ilaila.  Ka hele nae no ia o Kane Sine me ka paa o ka manao e imi i ke Akua oiaio.  Ina loaa e kaumaha aku nana i kona waiwai a pau, oia hoi hookahi puaa liilii wale no, hele no oia me ua puaa la, a hele aku no a mau ka hele ana a hiki aku i ka hale o kekahi Misionari ma ka aoao komohana o Kina.  Hai aku oia i ka Misionari i ke kumu o kona hele ana ilaila, oia hoi ka imi ana i ke Akua oiaio.  Aole i ike Kane Sine i ka heluhelu i kana olelo pake.  Nolaila, ua hookomo ia oia iloko o ke kula Misionari.

Kamailio pinepine oia ma na ahiahi me ka Misionari no ke Akua oiaio.  E ake nui ana e loaa.  A ike i ka heluhelu, heluhelu nui oia i ke Kauoha Hou ma na hora mehameha e imi ana i ke Akua.  Ua loaa no ka mea ana e imi nui ana o Iesu ka mea e maha'i kona naau kaumaha.  Piha oia i ka olioli, a olioli pu kana mau kumu.

Ma kekahi la, ma kahi halawai haipule, ku no Kane Sine a hai i ka mea i loaa iaia.  Hai oia i kona hele loihi ana, i kona hoohiki ana no ka puaa liilii e haawi ia i mohai na ke Akua oiaio ke loaa oia.  Ua loaa no ke Akua oiaio.  Aka, ua make ka puaa ma ke alanui.  Ma ko'u manao, owau no ke pani no ia puaa liilii.  Eia no au ke haawi aku nei au ia'u iho i mohai ole na ke Akua oiaio.     H.

NA HOOLAHA HOU.

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.  Ua hookohu ia pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Jno. Puni o Koloa, Kauai, i make kauoha ole.  O ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i oleloia e hoike mai iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau ia lakou, a o ka poe he aie ko lakou i ka waiwai la, e hookaa koke mai i ka mea nona ka in a malalo iho.

JARED K. SMITH.

Lunahooponopono 

Koloa, Kauai, Oct. 24, 1885.

HOOLAHA MANAO HOOKO MORAKI :--- Mamuli o kekahi mana kuai lilo aku, i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia e C. L. HOPKINS a me ABIGAL HOPKINS, kana wahine mare, no HENRY MAY i make mahope iho ma ka la 17 o Maraki, A. D. 1882, a ua kopeia ma ke keena kope palapala ma ka Buke 73, aoao 398, 399 a me 400.  Ke hoolaha aku nei maua, na Luna Hooko o ka palapala kauoha hope a Henry May i make, i oleloia, e hooko ana maua ia moraki no ka uhaiia ana o ke kumu aelike.

TOM MAY.

P. C. JONES.

Na Luna Hooko o ka Palapala Kauoha o Henry May i make.  Oct. 10 1885.

OLELO HOOLAHA:--- E kuai kudala 10 lio ke hiki aku i ka la 21, hora 12 awakea Poakolu, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, Honolulu.  Lio (k) hauliuli aia kona kuni maiuna ono o ke kua, he lio Kaleponi. ua ako ia ka hulu o ka lae a me lalo o ka huelo, he ihu pi, lio (w) ulaula @ k kuni ano e, lio (w) hulupala hem kuni ano e, lio (w) Puakea hem WI, lio (k) keokeo ak kuni ano e, lio (k) Puakea kuni ano e, lio (k) ulaula ak kuni ano e, lio (w) lokia kuni manamana ano e, lio (w) ulaula ano hulupala ILI hem. He kau lio ma kai keia kupono i ka poe Keoniman2.

A B KAAUKUU,

Koholaloa Oct. 8, 1885.

OLELO HOOLAHA POOKAPU AINA:--- E ike auanei kanaka a pau ma keia o maua o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa a hookapu loa aku nei maua i ko maua aian e waiho la, o Papalele ka inoa, iloko o ka apana o Hamakua, Hawaii.  Aole e hele wale na holoholona o kela a me keia ano, maluna o ua aina la.

Ua koho aku maua ia Keawe Kahoa i luna nana e nana a hoomalu i na holoholona hele hewa.  A ua kapu pu no hoi ka hele ana o kekahi kanaka a mau kanaka paha ma ua aina la a kua paha i na laau.  O ka uku no ke poo he $1.00 no kela a me keia holoholona hele hewa.  O ka mea kue, e hoopii ia no e like me ke Kanawai.

M. MAKAAEAE,

JAMES PINE.                        }

Waialeale, Ham. H. Oct. 7, 1885.

[POO AUPUNI.]

ILOKO o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii.

KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina Moi :

I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i Kona Hope, me ka mahalo :

Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia BENJAMIN DEXTER ka mea  i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke Ka@ o Okatoba o ua Aha la e malama ia'na ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 5 o Okatoba e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a SARAH L. DEXTER ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o kona palapala hoopii i pakuiia,

A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea

Ikea ka Mea Hanohano A Francis Judd

Lunakanawai Nui o ko makou Aha                [Sila]

Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu i

keia la 29 o Iulai, M. H. 1885.

HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo.

Ke hooia nei au o na mea i hoike ia ae la maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala kii o ka hihia i hoike ia ae la maluna.

Ikea ko'u lima i keia la 9 o Okatoba, 1885.

WILLIAM FOSTER, Kakauolelo,

KAUOHA NO KA HOOLAHA.

Oiai mamuli o ka hoike ana mai a ka Ilamuku ma ka hihia i hai ia ae la maluna mahope o kona imi pono ana, aole i loaa iaia ka mea i hoopiiia, nolaila, ke kauoha ia nei e hoopanee ia ka hihia i oleloia a hiki i ke Kau o keia Aha Hookolokolo e hiki mai ana (Kau o Ianuari 1886,) a e hoolahaia aku i kope oiaio o ka palapala kii i hooia ia iloko o na nupepa Hawaiian Gazette a me ke KUOKOA no na manawa aole e emi mai malalo o eono, a o ka hoolaha hope loa ana aole e emi mai malalo o iwakalua la mamua ae o ke Kau e hiki mai ana.

A ua kauoha hou ia e hoouna ia i kope o keia palapala kii a me ka hoopii i hooia ia ma ka Hale Oihana Leta i ka mea i hoopiiia BENJAMIN DEXTER ma San Francisco, mokuaina o California, Amerika Huipuia.

Kakauia Honolulu Okatoba 9, 1885.

A. F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

Ikea :

WM. FOSTER, Kakauolelo.

OLELO HOOLAHA:--- Ke hoolaha aku nei ka Luna Pa Aupuni o Ukumehame me Olowalu ma ke akea.  I ka mea nona keia lio k. hulupala i kuniia i ka hao LII ma ka uha hope akau.  Ua kuai kudala aku au i ua lio la he $31.00, ua lawe au i na ko na o ka pa, ka hoolaha ana uku kula.  na koena i koe eia ma kuu lima e paa nei, o ka mea nona ua lio la e kii mai oia i ke koena dala, mai kali.  E loaa no au ma Ukumehame, Mokupuni o Maui, a ke hoolaha ia aku nei ma ke KUOKOA.

MR. HINAI,

Luna Pa Aupuni.

Ukumehame, W. Maui, Oct. 15, 1885.

OLELO HOOLAHA:--- Ua haalele kumu oie mai ka'u wahine mare ia'u, o Ana Koko no Waialua, Oahu.  Nolaila ke pepa nei au i na mea a pau mai hoaie iki kekahi iaia, aole au e hookaa, maluna no o oukou ko oukou poho ke hoolohe ole oukou i keia kauoha.  Ke papa pu nei au i ka'u mau mea a pau aole ona mana e kii me kuu ae ole.  Owau iho no me ka oiaio.     M. KAMEO.

Waialua, Oahu, Oct. 21st, 1885.

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina  Ma ka hooponopono waiwai, ma ka waiwai o KUAPUU k. no Waimea, Kauai, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Kalua Panole e hoike mai ana, o Kuapuu k. no Waimea, ma ka la --- o Sepatemaba, 1883, a e noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia G. W. Panole.

Ua kauoha ia, o ka POAONO, la 21 o Novemaba, 1885, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha, e hoolahai a ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.   Kekauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Paeaina, Oct. 17, 1885.

JACOB HARDY, 

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

NA HOOLAHA HOU.

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai, ma ka waiwai o NAKINO (K) no Moloaa, Kauai, i make.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena .

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a P. MALEKO, Luna Hooponopono o ka Waiwai o Nakino k. no Moloaa i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $162.45, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $166.95, e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

Ua kauoha hou ia, o ka POAONO, oia ka la 21 o Novemaba o ka M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ka Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka hale hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili, malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu i@ ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoi ko mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia.  A o keia olelo kauoha, e hoolahai a ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a i hoolahaia ma Honolulu.   Kekauia ma Koloa, Kauai, i keia la 17, o Oct. 1885.

JACOB HARDY, 

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o KANIHINA (K) a me Kaahiki (w.) i make, imua o ka Lunakanawai ma ke Keena .

No ka mea, ma ka la 25 o Sepatemaba 1885 ua waihoia mai imu o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Loa a Kanihina me Kaahiki i make aku la ; a me la Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko no Kelekoma k., ua waihoia mai e Kelekoma.

Nolaila, ua Kauoha ia, o ka POAONO oia ka la 21 o Novemaba 1885, ma ka hora 10 ka kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Koloa, oia ka, la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

A ua kauoha hou ia, e hooiaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai  a hoolahaia ma Honolulu.

A ua kauoha hou ia, e hoopukaia na Palapala Kena i na hoike oia Palapala Kauoha, a me na hooilina o ka mea i make, ma Kauai, e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha i ka wa i oleloia.

Kekauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Okatoba 17, 1885.

JACOB HARDY, 

Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

AHA  KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Haupu (k) o Waiawa, Ewa, Oahu i make.

Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia @ ka Palapala Kauoha, a @ hoolaha ana.

No ka mea, ma ka la 19 o Okatoba M.H. 1885 ua waihoia mai imu o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Loa a HAUPU (k) i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko no ka mea noi oia o K@kakaulani (w.)

Nolaila, ua Kauoha ia, o ka Poakolu oia ka la 11 o Novemaba, '85, ma ka hora 10 a.m. ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale Honolulu, oia ka, la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

A ua kauoha houia, e hooiaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai  a hoolahaia ma Honolulu.

Kekauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Oct. 19, 1885.    

L.McCULLY,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea:  HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo

HOOLAHA  HOOKO MORAKI  ME KE KUAI:---Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Iosia Ohia no Waihee mokupuni o Maui o ka aoao mua, a me H. A. Widemann o ka aoao elua, ma ka la 30 o Novemaba 1881, i kakau kopeia ma Keena o ka Luna hooiaio kope, ma ka Buke 70, aoao 320-2, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia 'ku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki ma ka POAKAHI Novemaba 18, 1885 ma ke Keena Kudala o Lewis J. Levey, ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka hora 12 o awakea o ia la.  No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat, Loio ma ke Kanawai.

HERMANN A. WIDEMANN,

Mea Moraki.

Honolulu, Okatoba, 22 1885.

  O ka aina e kudala ia aku ana oia @ kela apana aina a pau e waiho ia ma Waihee i oleloia, nona ka ili he 2 9-10 eka, a oia no hoi ka apana aina i hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui helu 3385, kuleana helu 442 a i lilo mai ia Iosia Ohia i oleloia mai ia Loie (w) mai ma o kekahi palapala kuai i hanaia ma ka la 26 o Ma@aki 1877 a i kakau kope ia ma ka buke 49 aoao 326, a me kela apana aina a pau e pili pu ia me ka aina i hoikeia maluna, a oia no ka apana aina i haawiia e C. H. Lewers @ Iosia Ohia i oleloia ma ke kuapo no kekahi @ o ka aina i hoikakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 3385, a u hooliloia ua lihi la i olelo ia i alanui i kela manawa.

HOOLAHA  HOOKO MORAKI  ME KE KUAI:---Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia mai ko o keka i Palapala Moraki i hanaia mawaena o Kupuna w. a me J. Kupau kona kane o Laie-maloo, Koolauloa, mokupuni o Oahu o ka aoao elua, ma ka la 30 o Mei, 1882, i kakau kopeia ma Keena o ka Luna hooiaio kope, ma ka Buke 72, aoao 496-8, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ua moraki la, e @ ke me na hoakaka ana malalo iho, ma ka POANO Novemaba 21, 1885 ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu & Co. ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka hora 12 o ke awakea o ia la. 

No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat, Loio ma ke Kanawai.

THOMAS R. LUCAS,

Mea Moraki.

Honolulu, Okatoba, 22 1885.

O ka waiwai e kudala ia aku ana oia no na Aina i hoikeia malalo iho:

  (1)  O kela apana aina a pau e waiho ia ma Laie-maloo, i oleloia e pili ana me ka pa-hale o Kupuna (w) nona ka ili he 1/4 eka a oia no ka apana aina i lilo mai ia Kupuna (w) i olelo ia mai ia George Nebeker a me F. A. Hammond mai ma o kekahi palapala kuai i hana ia ma ka la 10 o Novemaba 1863, a i kakau ko peia ma ka Buke 39 aoao @60.

  (2)  O kela apana aina a pau e waiho ia ma Laie-maloo, i oleloia nona ka ili he 2 eka a oia no ka apana aina i lilo mai ia Kupuna (w) i olelo ia mai ia George Nebeker mai ma o  kekahi palapala kuai i hanaia ma ka la 16 o Aperila 1866, a i kakau ko peia ma ka Buke 39 aoao 261.  O na aina i hoikeia ae la maluna ke waiho la ma ke alanui aupuni, a he lehulehu walena hale maikai e ku la maluna o na mau aina la, a he wahi kipa hoi na kamahele e kaapuni ana i Mokupuni

 HOOLAHA.---Ua hookohu ponoia ka mea @ ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o KAILIULI (k) o Honolulu i make.  O ka poe a pau he @ koina ka lakou ma ua waiwai la i oleloia, @ kauohaia aku nei e waiho koke ae ia mau koina i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko @ na malama eono mai ka la e puka aku @ keia hoolaha, a i ole pela, e hoole mau loa @ aku no lakou.  A o ka poe a pau he aie @ lakou i ua waiwai la, e hookaa koke mai ia @

KALAMALIO (w)