Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 48, 28 November 1885 — KA HOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA. [ARTICLE]

KA HOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA.

Ki Mtk«hl*po mua i oili mai, mai ka pabska 0 kt L'i Pu* Ro«« t tne Kahanuop*ineki. KA MEA 1 K.APAIA KA Ka iioa* o oa baqm hol o Arabia, ka uiU aiu u!oj» u kupua o ka lewa laal aMu kapaa e ooho ua I ka papaka o ka nwna. o ka mea hoi eaaa ! paol ka maka o ka la. IKA ike ana o Lameka Puluka, ua make kona hoa paio, ua kauoha koke ae la oia i kona pukaua nui e luai aku i kekahi luai pele i mea nana e ha mu ike kino o Loselia. Ika lohe ana 0 ka Nunui, ua luai aku la oia i ka luai pele maluna o Loselia, emoole, ua hlo ae Ia kona kino i mau papa pohaku pahoehoe, a lilo pu ae la no hoi kona poo 1 puu lehu; aia wa no, i lele aku ai ka uhane o ua Loselia nei a kau iluna o kekahi ao nui eleele--1 ka pau ana o keia mau ouli pahaohao, ua hoi iho la a halana iliwai like ka manao, īa manawa i huli ae ai ka kakou koa opio lanakila, a pane aku la i kona mau tausani Naita a me ka Nunui : I keia manawa, ua pau ko kakou luhi, aua oluolu maikai, nolaila, e hoi oukou i Uo oukou aupuni, a malaila oukou e noho ai a hiki i ka manawa e kahea hou īa aku ai. Ika lohe ana oua poe Naita kino hoopahaohao nei, ua haawi mai la lakou he mau leo hulo o ka hauoli, a huli hoi aku la lakou no ko lakou aupuni nani, oia hoi ka pahikaua kupua a ka kakou koa opio Lameka Puluka. I ka nalowale ana iho o na mea a pnu, ua koe hookahi iho la ka kakou koa ame kana mau holoholona e malatna ana i kona hale uwila. Ika ike ana mai o Mahinakauahiahi ua koe houaJhj^o ne. Komo aku la oia iloko oka lumi moe, lalau aku la oia i kona kapa pouli a komo iho la; kau iho la oia maluna o kona noho lele, pii malie ae la oia a pili iluna o ka hale, wili malie ae la oia i na kui a hoopaa iho la; kau malie iho la oia ika lewa, e kali ana o ka hiki mai o kana aloha. Aole i liuliu, ua komo mai la Lameka Puluka iloko o na lumi a huli aku la oia ma na wahi a pau, aole nae he loaa iki; no keia nalowale ano e ana o Mahinakauahiahi, ua kanalua loa ia ko Lameka Puluka manao, a hoopuka ae la oia i kekahi mau huaolelo ku ike aloha ; Ka Inoo ka pau aku la kela o ka luhi o ke kaua, eia hou no ka hoi ua luhi hou o ka imi aku i kahi i noho ai o Mahinakauahiahi. Huh ae la oia a hele aku la ma na lumi a pau oua hale alii nei a puni me ka loaa ole o ka mea ana e huli nei. Huli hoi mai la oia a ma ka lumi mua ana i noho ai, ua hoomaha iho la keia, a hoopuka hou ae la i keia mau huaolelo : Kupanaha maoli ka hoi keia mau hana a ka wahine, e huli ana au ia oe a po keia la; a ina aole oe e loaa ia'u, alaila. ua maopopo loa, ua hoowa hāwaha ov ia'; : alaila, o ke ala no keia, huli hoi aku no ke aupuni o ka u mau wahine e kali mai la o ko'u huli hoi aku, no ka mea, o ka lua keia o kau mau hana hoomainoino ia'u. I keia wa a ka kakou opio e noho hookahi nei iloko oka lumi, ua poluluhi mai kona mau maka a haule aku la hiamoe.

Oiai oia e hoonanea ana i ka hiamoe a e hauoli ana hoi kona uhane me ka poe ana i ike ole ai ma keia ao, ua hoopuiwa ia oia ma oka pa ana iho o kona papalina i kekahi kulu wai, a puoho ino ae la oia a nana ae ma o a maanei, aohe nae ana mea i ike; hoopuka ae la oia i keia mau huaolelo : Kupanaha inaoli keia, mahea la hoi keia kulu wai o ke kulu ana iho nei, ua paa hoi ka hale, ma kahi hea la hoi i. komo iho nei keia paka-ua ?

Me ke anoano eehia i kau iho maluna o kakou koa, me he akua lapu la, lohe aku ia i kekahi leo i ka pane ana iho : E kuu aloha, aole ia he kulu paka-ua, aka, he waimaka ia no kau alohe nei; no ka mea, e uwe ae ana au no kuu k>he ana aku nei i kau mau oiela I ka lohe ana o lameka Puluka i na oielo a Mahinakauahiahi me ka ike oie ia o kona kino, ua pane wale ae la no keia : Ina hoi ha he aloha kou ia'u, hoi mai hoi oe a hui kaua be a!o a he aio. Pa e hou mai la ka leo : Aole au e hoi aku; aia a hoohiki mai oe, aole oe e hoopai mai ia'u no keia mau ino a'u i hana iho nei la oe. Aoie a'u mea ino 6 Hana aku ai maluna ou, ke oiaio

ina ua noho oe me ka maluhia. Aoie no hoi o'u makemake, o ka leo waie no ka'o e lohe, a ko< hoi kou kino a me koa mau helehelena; nolaila, ke nonoi aka nei au i kou oluolu, e hoi mai a hui kino kaua.

Ia manawa, ua hoi iho la ca o Mahinakauahiahi ilalo, wehe ae la oia i kona kapa pouli a waiho aku ia ma kahi e, a lele mai U puili i ka a-i uwe ku-o ae la. Ua noho laua no elua pule iloko o ka hale alii o Mahinakauahiahi, a i kekahi la, ua pane aku la ka kakou opio i kana wahine : E kuu aiohi, e hai aku au ia oe, he wahine kekahi i loaa mai nei ia'u iloko o ke au-

puni o La, a ua lawe mai nei au, a aia oia iloko o kuu hale uwila. Aole au e kala i ike ai ia mea, wahi a Mahinakauahiahi; ua hiki no, no ka mea, he ekolu waie no makou mai ka puhaka mai o ko makou makuahine, nolaila, ua hiki no kan lawe ana mai iaia; e kii aku iaia a hoihoi mai i ka hale nei; a aole no hoi oe e lilo ia hai, ia makou wale no oe i na manawa a pau a hiki i ka wa e huli hia ai o ka lewa nei; nolaila, e kauoha aku i na kiai, e hai aku i ke aliiwahine o ka kukulu hikina, e hoi mai iloko nei, a la wa no i kii ia aku ai o Nahokuewalu, a kome mai la e hui me kona poku. I ka pau ana o kolaua hui aloha ana, a pela hoi lakou a pau, ua ninau aku la o Lameka Puluka ia Mahinakauahiahi kana aloha : Ea, aia i hea ka hale o kahi manu e noho nei ? Eia no iloko nei o keia hale, wahi a Mahinakauahiahi; aole nae oe e ike ana iaia, no ka mea, ua hanauia mai oia ma ke ano he kino manu; aole no hot oia e hele wale mai maanei, aia a makemake au i kekahi mea e pili ana nona, o kona manawa no ia e hele mai ai e hui me a'u. Ika iohe ana o Lameka Puluka i na olelo a Ta oM i keia mau huaolelo : Eka h'a a kuu puuwai, e ae mai oe e hookuu mai i kahi manu nunu, e makemake ana au e papa leo pu me ia. Pane mai ia kaw> wahine : E kali oe i kou halawai me ia; aia a liuliu iho ko kakou noho ana Nahokuewalu. I ka uhi ana mai o ka pouli o ka po maluna oka aina, ua hauie aku la lakou hiamoe; e nanea ana hoi na aliiwahine ika hiamoe kulipolipo. Puoho ae la ka kakou koa a hoolono ae la, aia hoi, ua hiamoe loa ia kana mau wahine me ko ia nei hoomaopopo iho aohe e aia ana i kona wa e heie ai. Ala e la oia me ka malie, a puka aku la oia iwaho me ka nehe malie. Hele aku la oia a ma kahi e moe ana o kona kupunuwa hine, lalau iho la oia a pane iho la : I keia manawa, e hoi hou ae oe a kou kino mua, oia hoi ka ipu uwila, a e hoi kaua iioko o ka haie, kahi hoi a kaua i mauna ai iko kaua mau ola. Ika lohe ana o kona kupunawahine i keia ! mau huaolelo a kana moopuna, ua hoi ae la oia a kona kino mau. Hopu iho la keia a hoo īho la iloko o kona pakeke, a liuli hoi aku la no kahi e moe ana o kana mau wahine.

laia nei i komo aku ai iloko o ka lumi, e hoaa mai ana o Mahinakauahiahi me ka ha'uha'u ana o kona waha; a i kona ike ana mai i kana aloha, ua ninau knke mai Ia oia : l hea aku nei hoi oe ? huli iho nei au īa oe aole he loaa iki. Heaha ia ke kumu o kou hele malu ana iho nei ia maua ? Heaha no hoi kou mea i hoala ole mai ai ia'u a e hele pu no kaua ma kahi au e makemake ai; nolaila, mai keia manawa aku, aole oe e hana hou ana elike me keia hana ana iho nei au; ua ae aku la ke alii opio, a huli hoi aku la no ka lumi moe. Ika puka ana mai o la ike kakahiaka, ua hoi aku la iaua no ka lumi bookipa o ka hale alii; puka pu mai la no hoi o Nahokuewaiu a hui like iho ia lakou me ke aloha. Ika pau ana oko lakou kamailio ana me ka hauo'i, ua haule aku la iakou painx 1 ka pau ana o ka lakou paina ana, ua p.\ne mai la o Nahokuewalu : E kuu aloha, e manao ana au e huli hoi i ko'u aupuni, no ka mea, ua hui ibo la eo hoi olua, aua maikai ko oloa noho ana, noiaila, e hookuu mai olua ia'u. 1 Pane aku la o Mahinakauahiahi: E kuu hanau mua, mai wikiwiki oe ika ! hoi; e noho kaua a liuhu iki, alaila ho- ! okuu aku au ia oe e ht i; aole hoi oka puiaie kokeno. A heaha no hoi ka hewa ina no hoi o kaua no a elua, a oia i hookahi no hoi ka kaua kane; pane mai o Nahokuewalu» aole ia he mea pono, o ka pono oao no o kaua, a owau hoi, eimi aku oo hoiko*u mukm i

na'u; no ka mea, ua ia no hoi au me ke keiki aiii o ke aupuni Anue* nue, oia hoi o Lobe t ka £&2a hoi i kapa in, ka popo uwila nana e hoopuehu i ke kahiia kaua, a nolaila e bc*i no au, aole | au e hiki ke ooho. *" j I ka lohe ana o Lameka Puhii 1 t keia mau olelo a Nahokuewalu* ua pono ole iho Ia kona 110 ka mea, 0 kona «aakemaikeo ka peu papaluā no iaia; aka o ka mauao o Kahokuewalu aole peia, e hoi no oia e hooko i ka hoopalau a kona makuakane No ka ike ana o Mahinakauahiahi aoie e noho ana kona hanau mua, ua pane aku la oia : Eae aku ana au i kou manao e hoi, aohe nae i keia manawa, aia hoi a liuliu iho: ua ae mai ia o Nahokuewalu 1 ke noi a kona pokii. Ia iakou e noho ana a piha na mahina elua, ua huli hoi aku la ua Nahokuewalu, i ukali ia e Lameka Puluka a me Mahinakauahiahi i!oko o ka hale uwila. Ia lakou i hiki aku ai i keaupuni o Nahokuewalu, ua noho iho Ia lakou no na pule elua, a i ke kolu o ka pule, ua hoomakaukau iho la laua no ka hoi 1 ko laua aupuni. Ika hiki ana mai o ka manawa e hoi ai, ua haawi ke aloha hope a huli hoi aku la o Mahinakauahiahi a me kana aloha no ko laua aupuni; a i ko laua hiki ana aku, ua noho Hio la laua me ka maluhia a me ke oni paa o ke aloha o kekahi 1 kekahi. Ia laua nei no e nanea ana, aia hoi, ua puka mai la kekahi wahi elele mai ke aupuni mai o Hokuloa, a me Mahi-

na a ku ana imua o laua nei, a pane mai la : E Mahinakauahiahi, i kii mqi nei au ia oe e pii e ike i ka 4tnai o kt makuakane, he nawaliwali l<fi\ia e noho la, ao oe hookahi wale no ke pii a o ko kane, e noho no ia 1 ke aupum o olua a hiki i «ai ai. I mau tlelo, ua pāne aku la oia : Kupanaha maoli ko'u makuakane o ke kauoha ana mai in'u a aole hoi o ka'u kane kekahi: nolaila, e hoi oe a hai aku iaia, aole au e hiki aku; ina e kauoha pu mai nei oia me kuu kane, alaila, hiki aku au; aole ioi ae ko'u aloha iaia mamua o kuu kane; o kuu manao a pau i kela a me keia manawa, no kuu kane wale no, nolaila e hoi no oe me ka nele.

I ka lohe ana 0 ua wahi elele nei, ua pane mai la oia : Eia ka lua, oka hai a ko makuahane ia'u, ina aole oe e hiki ana, alaila, e ili mai ana maluna ou ka hoopai weliweli mai ke akua Poowalu mai; no ka mea, ua makemake o Mahina a male oe me ke keiki a ke akna Poowalu. Aole no he mai, aka, oia ke kauoha uiai kou mai. Pane aku la o Mahinakauahiahi, e hoi oe a hiki imua o kou haku, e hai aku no oe aole au e hiki aku ana imua ona a hiki i ka wa e hui ai o ka lani a me ka honua, kahi hoi a kuu kane i hele mai ai.* E hai pu aku no hoi oe iaia, aole no au e ae i kona manao e male au me keia ano holoholona o ke aupuni o Hoku. O ka'u kane anei ia oia keiki poolua, heaha la ke kulike o ko'u kino; i moo ia, elua poo, a owau hoi i kanaka, hookahi o'u poo: e noonoo iho no hoi ia ike kulike ame ke kulike ole. Nolaila, aole au e haliu aku a hiki ika la e hooilikaua hou ai ma ka lewa nei; no ka mea, ua makaukau mau au i na wa

a pau a nie ka'u kane no ia mea, ina e makemake ana oukou e kaua, a o ke aloha no kou, o hoi.

I ka hala ana aku o kahi elele, uā puka aku la o Lameka Puluka a ma kahi o kana mau holoholona, a pane aku Li : E o'u mau kiai pauaho ole, o'u inaj hoa niake hoi o ke kahua kaua, na mea a'u i kapa iho ai na olali o ka lua ahi o Hiiela, na mea nana 1 hoopio ka malamalama oka la, na mea uana i hoopuehu ika mana o Loselia, a hooliio ia hoi kona kino i puu khu; iloko o keia wa, e malama loa oukou i na wa a pau, oiai, aole paha e liuliu e hiki mai ana imua o kakou nei ke akua Poowalu me kona mau tausani iegiona ona kupua ina Nolaila, e makaala loa oukou no ko kakou mau ola iho; a 1 ko oukou wa e īke ai i na mea ano e ika huina aouli, alaila e hai koke ae oukou īa'u. A mai keia la aku eku kiai ai oukou ma ke ano ka-waki, a aole no hoi oukou e pilikia i na mea e poho ai oke kino, ua lawa ina mea a pau; a e maiama pu no hoi oukou 1 ka hale uwiia, aloha oukou.

I ka pau ana o na olelo a kealii opio Lameka Puiuka, ua olowaiu like mai la ko hkou mau leo i ka i ana Aole o makou oo oa wahi kupua kama-

!iī ■ la Lameka Puluka i hiki aku ai» ka rumi. e noho mai ana no kana aloha, ua ninau koke mai la no ia : E ke aloha a neia puuwai, ihea aku nei hoi oe ? I hele aku nei au Ika hale uwila o kaua, e hai aku t ko*u mau wahi kanaka, e makaala loa lakou no na ianemiehiki mai ana, wahi a keahi opio. ahiahi i pane mai ai, ina no o kuu makuakane kekahi ma kela aoao mai; aka, ina e hui na kupua a pau o ka lewa nei a holo mahope o kuu makuakane, alaila, he mea pohihihi ka lanakila ana aku o kaua maluna o lakou, no ka mea o na kupua a pau o ka lewa nei, aole au i ike pehea la ka nui o ko lakou mana, a me ko iakou ikaika, a nolaila, ua kanalua nui ko'u no ka hiki ia kaua elua ke lanakila aku maiuna o lakou. 5 hilinai mai maluna o'u, a malia, o ha> awi mai ko'u mau kupuna 1 ka lanakila ma ko kaua aoao; e kali kaua, ana ke au o ka manawa e hoike mai i na mea a pau o ia la hooiii kaua

E o'u poe puni moolelo o L.ameka Puluka, e hoalu iki iho hoi ko kakou kamaiiio ana nona a me kana aloha, a e hoohuli ae ko kakou ala hele kamailio no kahi elele i huli hoi aku la. 1 ka hiki ana aku o kahi elele imua o Mahina, ame ke akua Poowalu, ame Hokuioa, ua huai pau aku ia oia ina mea a pau ana i lohe ai mai a Mahina* kauahiahi aku. Ika lohe ana o Mahina, ua ku ae la oia iluna a lelele hele aku la ma na wahi a pau 0 kona hale alii; a hala ka hapalua hora, ua huli hoi ai la oia a noho iho la ma kona noho

1 kona noho ana iho, ua pane mai la Akahi au a hoopuka ae i keia l u oielo» iOia hoK e ka^aku*a^:.aū k?. \ \ - *•- aha a'u i hoopailua ai; nolaila e noonoo pu mai kakou i ra mea e hana aku ai i keia w.l Ika lohe ana oke akua Poowalu a nie Hokuloa i na olelo a Mahin>, ua pane like aku la laua : Aole e hiki ia kakou ke kii e kaua i ka mamo a Lameka, no ka mea, aole he kupua e loaa ai o kona mana a me kona ikaika; ao ka lua ahi weliweli o Hilela a kakou e makau nei, he keu aku a ka ! nui o kona mana e lihi launa ole aku ai kakou; a o la mau mea a pau no Lameka Puluka wale no. Eia wale no ka mea pono, e kuahaua kakou i na kupua a pau o ka lewa nei, a e hoohulihuli mai ma ko kako ! loao, alaila, loaa ia kākou ka lanakila; he oi loa aku nae ka pono ina e hui mai ana me kakou ke keiki o ke aupuni Anuenue, oia hoi o Lobe, ka mea hoi i kapaia ka popo uwila nana e hoopuehu ke kahua hakaka.