Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 49, 5 December 1885 — NA POAKAHI KOKO ME NA LA KAULANA. [ARTICLE]

NA POAKAHI KOKO ME NA LA KAULANA.

Ma ka wanana a kekahi kilo Arabia elemakule, ua olelo oia, he ekolu Poakahi maikai ole iloko o ka makahiki, h? mau la i hookahe ia ai ke koko, a he hoomaka ana o kekahi mau hana kaulana a ano nui. O ka Poakahi mua o ka mahina o Aperila, oia ka la o Kaina i hanau ai, a ma ia la i pepehiia ai o Abela e kona hoahanau a make. O ka Poakahi mua o Augate, oia ka la i lukuia ai o Sodoma ame Gomora no ka nui o ko lakou hewa. Oka Poakahi hope o ka mahina o Dekemaba, oia ka la o luda i hanauia ai, ko ka Haku mea nana i kumakaia. O na keiki e hookomo ia ana i ke kula ma na la malalo iho nei, e lilo lakou i mau haumana kaulana : O na la 3 me 13 o ka mahina o lanuari; 5a me 28 0 Feberuart; 3, 22 a 30 o Maraki; 5, 23 a me 29 o Aperila; 4 a me 28 o Mei; 3 a me 8 o lune; 12, 13 a me 15 o lulai; 120 Augate; 1, 7, i24 a me 28 0 Sepatemba; 4 a me 150 Okatoba; 13 a me 19 o Novemaba; 23 a me 26 o Dekemaba.

O keia ae la na hoakaka ana a kela niakaula Arabia, no na la i pooko'i me ke koko & me na la e papahi iho ai ke kanaka i na pomaikai i huna ia mai kona ike ana, a e lilo ai oia i mea nui a Kaulana. HE WANANA NO KA MAKAHIKI 1886. Ua loaa aku maloko oka luakini o Abereniela, ma, ke kulanakauhale o Tevcri, Gercmania, kekahi mau pohaku hoomanao he mau kenctuna ke kahiko, i l.e olelo wanana penei :

M I ka wa o Mareko e lawe mai ai imua o kakou i ka ahaaina o ko ka Haku ala ana niai ka make ae, a e meie halelu o Anthony ma ka la Peneketoka, a e kiolaola 0 loane i ka ipu mea a!a ma ka ahaaina o ke Corpus Domini, alaila, e kuplnai auanei ke ao holookoa i ke kumakena a me ke kanikau •nsL M He mea oiaio, 1 keia makahiki ae, e haule ana ka la o ka Haku i ala hou ai ma ka la oka lunaolelo Mareko, ka la Penekeloka ma ka la o St Anthonv o Papua, aoka)a o ka ahaaina Corpus Dommi ma ka la o loane Babetite, oia kalaa^olune.

O keit te lt kt hookott tnt o na hiksmut o kt wtntnt i ktktu it ti ilunt o kelt pohtku hooktltkuput i lott ts, noltilt, o kt met wtle no i koe no kt poe e hooūūo tnt i nt wantnt» oke ktli mtlie me kt ntnt tnt int hooko tnt o kt wtn%nt ovtluna o ke to holookot t ktkou e noho uhtti nei, mti Itnutri o keit mtkthiki te t hiki i Dekemtht. Akt, int tole e hoet mti kt wi t kt lunipele, ke olai, kt mti thuku, at kikito mtktni ino t me nt oneoe ktut tnt o iSBt—l me nei, tltilt, tohe oitk> o kt wan&na. NO RA OHANA AUI O Wa«TAWA. Mai kt nupept Wukl? Bxlbtim vsA\ o Ktptltkiko, i ik« iho ti «tkou i keit «tluoaier

Aole paha he mea e kasah» sa ai ko ka lahei Bei§txma hemahema ok aea ebc ka ohatīa alii nona poooi iho. a ke kanaka Pekkane e akeai maa »i he aiipooi alt! kooa. a peia wale aia Aka f ka hookolo pooo ia aoa aks i ke kuma i hoea mai ai kona ohaoa aiii. a i eii ai ke kaeoi aea a ia lahai, ua tkda keia. He ohana aiii Geremanai ko Bentania, aole ohana alia nona poooi iho; a malalo o keia ohana alii i noho ai ta aopani no 170 makahiki 1 hala ae nei Pu aku o Keoii I. f ika noho aiii o Beritama i ka makahiki 1734, oia a me kana keiki o Keoki IL, he mau Gertmania Uua a ma Geremania laua i ha-1 nau ia ai; oko laua wahi pili waie no | ia Enekni, mamuli no ia o ko laua ku-1 punawahine, he kaikamahioe oia na James 1., ka Moi o Enelani. | O ka Moi Keoki 111.. he moopuna oia na Keoki II , a ma Enelani i hanau ia ai, aka, o kona mau makua, ma Geremania i hanauia al O Keoki IV., a me Uiiama IV.. he mau keikikane laua na ka Moi Keoki 111., a ma Enelani iaua i hanau ia ai; aka, o ko laua makuahine ka Moiwahine Kalote, he Geremania oia a na Geretnania i hanau ia ai. O ka Moiwahine \ltoria e noho moi mai nei. he moopuna oia na Keoki 111 a raa Enelani laua i hanau ia ai; aka nae no Geremanie nae kona makuahine. Mai ka lalani mai 0 na kupuna o Keoki IV M ame Uilama IV., i loaa ai ka leialii ia laua, e hoomaka ana mai ia Keoki 1., mai, he ehiku alii he poe Gereraania wale no, a hookahi wale no» oia ko lakou makuakane i hanauia ma Enelani. A mai ka lalani mai o ka Moiwahine Vitoria, mai ia wa o na alii maluna ae, he ewalu i hanau ia ma Geremania; a elua wale no i hanauia ma Enelani, oia kona makuakane a me ke kupunakane.

He Geremania ke kane a ka Moiwahine Vjtoria i mare ai, a ma ke kapae ana ae o kana keiki ke keikialii o Wale i ka rula, ua mare aku la oia i ke kaa ka Moi o Denemaka; o ka makuahine nae o ke kama Aliiwahine o Wale he Geremania, a o kahi i hanau ia ai kona makuakane ma kekahi okana aina i lilo 1 panalaau no Geremania. NA ALAWAI OKI NUI O KE AO NEL O ke alawai oki Imipenela o Kma, 1,000 mile ka loihi. O ke alawai e hoohui ana ika moana Atelanika me ke Kaiwaenahonua, 148 mile kona loa. Oke alawai o Holani Akau, 51 mile kona loa, 125 kapuai ke akea maluna o ka iliwai, 31 kapuai ke akea malalo o ka papaku a he »0 kapuai ka hohonu. O ke alawai oki o Kaledonia ma Se« kotia, 60 mile ka loa. O ke alawai o Sueza, 88 mile ka loa, oia he 66 mile alawai oki maoli. O ke alawai Erie, mile ka loa; ke alawai o Ohio, 332 mile ka loa; ke aluwai Miami a me Erie. 29 mile ka loa; ao ke alawai Wabash ame Erie, 374 mile ka loa.

Ma Beritania Nui he 15,000 hui haole waiona, a ma kahi o 5,000,000 ka nui o ka poe i haalele. Ua hana ae kekahi kanaka o ka mokuaina o Minesota 1 kia hoomanao Pohaku mai na pohaku i ohiia mai na mokuaina a pau o Amerika Huipuia. He eono kapuai ke kiekie a eha kapuai ke anawaena o lalo o ke kumu o ka kia hoomanao. O kekahi o keia- mau pohaku, mai ka piko kiekie loa o Mauina Pohaku i lawe ia mai ai.

Ua hana iho kekahi kanaka 1 aahu lole īli iole nona mai ka piko o kona poo a ika manea o kona mau wawae. 0 ka nui o na iole 1 pepehua he 670. Ua hele aku na hookele kaa me na kaa o lakou ika hoolewa 0 ko iakou hoa hookele kaa i make, ma ke kulanakauhale o Ladana, ma ka paiua i ka laina, nona ka loihi o ka huakai he hookahi mile me k% hapa. Ma ke kulanakauhale o Nu loka, e kau ia ka hoopai ikaika maluna 0 na hookele kaa a pau, e hoike ole aku ana 1 kela a me keia ohua i ka uku hoolimalima oka holo ana ma kekahi pepa i paiia na rula. (He rula kupono keia e kau ia ai no ko kakou mau kaa hoolima* Uma a pau.) Ma ka mokualna o Nu Hameslre, t!a kau la ke kanawai no ka mea e kuai aku aoa 1 ka paka kikalika (cigarette) i kekahi keiki kane a kaikamaine piha malalo 0 umikumamaono makahiki he i $20 ka hoopai. O kahi auau o ka Moi Westphalin ua kukulu ia me kekahi hale, me ke keena kuoho pohaku mahela inaena me na kii pohaku he nui wale ma n* wahi apuni oke keena, me ka mikini iu wai aala. Aole nae he auau ia o keia haie, aka, ua hana wak ia nu i mea hoonani

Ke koi poho nei Stekthi h«ole o stc» inherger kt inoa la Enelani no kt $750,000. O keia haole kt mea i kipaku it ma e Enfkni tcti kt Paeaioa 0 Samoa, ake makemake oei oia e lawe o Amenka i kana noi a hooko aku. E oehuehtt auanei paha ua mau keiki Ue ula nei, ke hooko ole ia ka tnakemakeokekahl O kt ak lahui o Pama, uaoleloia. ua 01 aku ka makolukolu« ka nui bcwai>e-

!wa,tkona kti!analcaishak a v*sm ka Ihocox | Ua hookkkie boo iaae Ve ana ki>; mau o na keiki e komo a&a i ka o&ana kaua moana o Befftania 1 ka hapahia iniha. Ua haawi aku ka oihaea kaua moana 0 Rusia ike kaooha ia Oenemaka» e kapili ia i ma#mok« boio ka oooa o ka papa ekahi He īwkaluakuioamawalu wahme Felekane kaai waiooa t kotsko o<dto o ka ahahui hook waiona o na wahine opiopia Imi Pono Kristtano. Ua pii manuahiu ae na keiki kamehai ma Farani iloko o na makahiki ehma c hoomaka ana mai ka iSSo penei: He 68,227 keiki kamehai i ka īSsg; 70.079 i ka iMi; 7«,30S * 74,213 ikai&B3;ahe 75,754 ika 18^4. 0 ke kumu waiwai o ka Baneko o Buenos Arres he $33,000,000, a o ka huina dala i hoahu ia aku iloko o ka Baneko he $67,000,000. O keia mau huaheln, aole Baneko 0 Amenka Huipuia e alualu aku mahope. Ua hoolaha ae kekahi hui nona ka nui o na lala 4,500, oke kulanakaul ale o Bcrelīna, ua mikemake iakou 1 eono mau kauka, nana'e lapaau ia lakou 1 ka wa pilikia, no Wk $375 pakahi o| ka makahiki. Ma kahi o 400 kauka i waiho ae i ko lakou mau inoa no keia kulanaUa hanau mai na kekahi wahine o kahi kauhale o Watertown f mokuaina o Dakota, eha kelki mahoe no lakou ka huina o iwakalua paona ke kaumaha. He elua keikikane a eiua kaikamahine Ke ola maikai ne! keia poe keiki a me ko lakou makuahine. 1 ka wa e hoopalau ai kekahi m\u paa mare ma Rusia, ua malama ia he ahaaina mare, a o ka wahine e mare ana e oki oia i kona lauoho imua o kekahi mau hoike, alaila, haawi aku i ke kane hoopalau; a nana e haawi mai i kekahi komohma dala i o komo ai me ka poha ku makaniae, he meaono, he palaoa a

me ka paakai. Ua ike ia, o ka lahui holookoa o Irelani, ua emi iho lakou malalo o 5,000, 000 ka heluna nui; a o ka heluna o na hanau a me na mare, ua haule iho malalo o ka avenga o na makahiki he umi 1 hala. Ke liuliu makaukau nei ke kulana' kauhale o Berelina no ke kulaia ana i ka 25 o na makahiki, o ko ka Emepera Uilama noho ana ma ka nohoalii o Perusia ke hiki aku i ka la 12 o keia lanuan ae. Ma kahī o kanaha kapuai ka hohonu o kekahi lua nui akea, ua loaa iho la ka iwikuamoo a me na iwi aoao o kekahi moo nui. He 9 iniha ke anawaena 0 ka iwi kuamoo o ua moo la, a mai ke kanaono a ike kanaiwa kapuai ka loa. Ma Rochelle Ilinoi keia mea hou i ikeia. O ka pu nui loa a loihi o ke ao holookoa, aia ma ke kulanakauhale o lerese, nona ka loa he kanaono kapual O ke ea (makani), ka mea nana e hoohana i ke kiola ana ia 150 paona poka dainamita elima kapuai ka loa. O ka Centrai Park ma ka mokuaina oNu loka, e like me ko kakou nei Ka-

piolani Park ma Leahi, he elua a meka hapalua mile ka loa, a he hapalua mile wale no ka laula, nona ka huina o na eka he 852. O kekahi o na mea pahaohao i ikeia no kekahi kanaka haku mele, o na pihi o kona puliki, he umikumamaono dala pakahi ke kumukuaL Ha 1,000,000 haumana ka nui ma na wahi a pau o ka honua nei a ka hui imi akeakamai, e heiuhelu nei i ka buke i hoomakaukau ia no ka makahiki

1886 ae nei. Ma Den**maka, na ka makai e hoihoi ke kanaka ona 1 kona hale maluna o ke kaa, a o ka hale hoainu waioaa hope nana 1 hoohainu iaia i ke kiaha hope, na ia hale e uku i ka uku kaa o ka makai a me ka mea oov He $10,000,000 ka waiwai io 0 na lako papaaina o ke Kakela o Windsor ma Enelani, oia ke pa, bolā, pahi a me na mea like. He waiwai lei ahi keia, a ina e nalowale knkahi puna a nahaha paha kekahi pa, na ka Moiwahine no e pani hou iho ia mau mea. Ua olelo ka poe Helene, o ka manamana wawae elua ka oi aku o ka loihi t ko ka manamana wawae nui, aka, ma ke kapuai nae oko £urepa au kahiko, 0 ka manamana wawae nui ka mea loihl Mai waena ae o 56,000 poe i hopuia | e ka ahahui Beritania no ka hoomaiu i 1 ka hana ino ia o na holoholona, iloko o I iwakalu-kumamalima makahiki i haia aenei he 55,000 poei hookuu»a, a hookahi wale no i hoahewaia. O ke kumu ohia haole nui (apala) roa Amerika holookoa, aia ma ka mokuaina o Konttikute kahi i ulu aL He 60 kapuai kona kiekie, roo kapuai kahi 1 hohola ia e kona mau lala; a mai ke 75 a hiki i ka 100 bukela ohia 1 k* «a-

kahiki, ma kekahi aoao wate no o ua kumu ohia la.

Ke uku nei ke aapuni o Farani $4,-, 500,000 no kona oihana leu ku«aho; Eoelani, $3,000,000; Itaba, $3,000,000; Mekiko, $1,000,000; Aosetum, $f, 000,000; Sepania, $1,000,000; Bekgio ma, $1,000,000; Holaoi, $4,000,000; a o Amenka Huipuia» $395,000 O ka palapak hoepii loihi a ka Uunii okakapuali ok«ok,»oka malama

i n* kaikamahine, i waiko a «b * ka haie ah»okk> o Eaelaai» be t mile, 600 i*ilei tnet fc*pGftt ka a ss*luna akcs o 395,000 ki zrai o eai 100®Uoko o n*»kafos mikmhiki 1 baia *e nei, oka mii oat eapep» i bool»hi» ma ki c4ek> Geren»n»3u m*k>ko o Penisia 1655, »e 5,«>0,000 poe feit peps; ma Euleoa» Btmti, a ae temsbug3 551. «le i,soa,©o© poe kwe pep» ; ma na okinā kiei iiilu iho o Ge«maoia, 560 nepep» me 650,c00 poe lawe pepa; ma Alsace-Lonainc 52, me 120,770 pee lawe pepa; tK»ia ka huina nui o oa nepepa ma Gctnana holo okea a puni, 2599. Ma Auscium Humegaria, ua loaa hoo 518 nupepa pilī lahui, ota be 29; ma ka oklo Gerema* nii, a 221 ma kekahi mau okloeae.

Ua haawi aku ka oihana makai o ke kulanakaehak o Bosetona i ke kauoha, i ka pue kawili a heomoa palaoa o ia kulanakauhale, e hoopaa i ko lakou mau ipuka, i ka hoxa 9 o na kakahiaka Sabati a pau m\ keia mua aku. Hoike aku !a o Bistmaka i kekahi ekle konusxna Rusia, ua hoohala oia aole e puhi hou i ka paka ma kona mau ano a pau, me kona hoike pu aku, o ke puhi ana i ka paka kikilika he hoonawaliwalianaia me ka hoopiUkia ana i ke ola kino. He hoohele ka iahui Ferusta i ka lakou mau keiki a pau i ke aka, he i omilumilu loa nae ka uku a iakou e haawi ai t ke kumu, nolaila, aole he hoopaa loa ia ona haumana i ka halekula, koe wale no ina aole e loaa ka hana mai ka poe mea hana mai, alaila, oia ka ke kumu e ao ai. kahi o ka 300 haumana a 01 aku a ke kumu hookahi e ao ai. Ua hana ia mai nei he umikumamalua mau mamalu wahine liilii, na kekahi keiki alii Inia, ma ka $1,250 ka lilo o ka mamalu hookahi, a e haawi makana ia ana ina aiiiwahine o Enelani. O ke kumu o ka mamalu kahi oi loa aku o ka maikai, oia kahi i hookinohinohi loa ia e ka mea hana gula me konaaka mai a pau.