Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 50, 12 December 1885 — Page 1

Page PDF (1.89 MB)

This text was transcribed by:  Shirley Werner
This work is dedicated to:  Mud Werner Ohana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

E. N. EMESON

==========

BUKE XXIV, HELU 50.      HONOLULU, POAONO, DEKEMBA 12, 1885.    NA HELU A PAU, 2054

=========

NA HOOLAHA KUMAU.

==========

W R. KAKELA

LOIO A HE KOKUA MA KA KANAWAI

He Luna Hooioio Palapala.

tf.

----------

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooioio Palapala.

@ Hana : Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

----------

S B. DOLE.

LOIO, LOIO, LOIO.

He Luna Hooioio Palapala.

@ Hana: Ma Alanui Kaahuioaou.

----------

DILLINGHAM & CO

Mau Moa Kuai Lako Hoo

Alanui Papu, Honolulu.

----------

FRANK PAHIA

ANA AINA !    ANA AINA !

Keena Hana:  Aia ma alanui Moi, koku ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.

tf

----------

C BREWER & CO. (Burua Ma.)

Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi @ na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai @ lakou mau ILI me makou, a e haawi @ makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko makou Makeke.

tf

----------

G L. FITCH, (KAUKA PIKA.)

Ua wehe ao nei ua he Keena @ ma Alanui Maunakea, Honolulu, Helu 70, a e loaa no @ ma ke Keena ma ka hora 9 a ka hora 19 o ke kakahiaka o kela a me keia la, hora 3.30 a i ke hora 7.30 ahiahi. 

8007-tf

----------

J P. HANAAUMOE.

He Loio a he Kokua mja ke Kunuwai ma na ihu Hoomalu a Apuna o hela Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

----------

JNO. M. KEALOHA.

@ Palapala Kepa Puahana no ka apana o @, Kauai.  He Agena no ko Hoolalo ana i no Palapala no ke apana e Kawaihau, Kauai.  He Komiaina Palena @ no ka apana e Kawaihau, Kauai, a he Luua @ Mare no ke @ Aina holookoa

----------

CHAS H PULAA.

HE LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.

2001-tt

----------

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI MA NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU O KEIA AUPUNI

Keona Hana me Hon. E. Preston (loio Peokane) ma Alanui @, Honolulu

----------

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

@ he Agena @ Palapala no ka @ kupuni a Oahu

KEENA HANA : Helu 8 alanui Kaahuumanu.

tf.

----------

W A. KINI.

LOIO, LOIO, LOIO.

Keena Hana : Helu 15 Alanui @, Honolulu.

tf.

----------

W. C. AKANA (KALAUKI.)

He Wahele a @ ma ke olelo Pake me @ olelo Hawaii.  Ua makaukau nol hoi o hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku @ o na Pake a @ na kanake Hawaii.  E loaa no @ ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, @ kahi e kekuka una i ke @ Hooliliomanu. 

2010-ty

----------

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me ne pono a pau no ka hale:

Kibi Alanui Moiwahine me Papu.

tf.

----------

RICHARD F. BICKERTON. (Pekekona.)

Loio A ke kokua ma ke kanawai

Keena Hana : Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

----------

WILLIAM AULD.

@ Palapala Kopa Pauhana no ke Apana e Kona.

KEENA HANA : Ma ke Keena Wai o Honolulu.

tf.

----------

S H. MEEKAPU.

TELA HUMUHUMU LOLE.

HALE HANA : Hela 11 aianui Nuuanu.

----------

HE LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

            Keena hana maluna o ka Hale Ponahu o Kaiuapala. (Campbell's Block,) @ helu 8 me 9.  Puka koino e huli la @ i ke Alanui Kalepa, Honolulu.

==========

KA MOOLELO KAAO O

LAMEKA PULUKA

----------

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka

o ka Ui Pua rose a me Kahanuopaineki.

----------

KA MEA I KAPAIA KA

Ka Ilona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana

ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua

e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka

mea hoi nana i peni ka maka o ka la.

----------

            A OLE i liuliu ka laua moe ana iho, aia hoi, naueue ae la ka hale uwila, a komo hou mai la na kiai a pane mai la :  E ko makou haku aloha, eia na kupua o ka lewa ke lele mai nei, a ua kokoke loa hoi i o kakou nei.  I ka lohe ana o ke alii opio i keia mau olelo a kona mau kanaka, ala ae la oia a komo  iho la i kona aahu kaua, a i ka makaukau poo ana, ua haawiia he mau muki aloha ana mawaena o laua, a ia wa no ka kakou opio i pane aku ai i kana wahine :  E kuu aloha, eia au ke hele nei i ke kaua me ko makuaka ne, a me ka nui o na kupua o ka lewa nei, a ke noho nei hoi oe me ka maluhia, a aole hoi he kupua nana e hoohi olo i ka mana o kuu hale uwila.  Lalau mai la o Mahinakauahiahi i ka lima o kana kane, a pane mai la :  O kaua pu no ke hele, a ina no he hana no ka po ino a pilikia, o kaua pu no ilaila.  Pane aku la o Lameka Puluka, e noho malie oe mai makau a mai hopohopo kou naau; a eia au ke hele nei, a na na Lani e kokua mai i ka'u huakai, a e hui hou no kaua.

 

            Oili aku la oia iwaho o ko laua hale uwila, a huli aku la oia nana i ke aupuni o Mahina, aia hoi, ua ike aku la oia i na kupua e lele mai ana, o kona wa no ia i kaomi iho ai i ke ki i hoopaaia ai o kona mau Naita kino hoopahaohao a me ke ki hoi i noho ai o kona pukaua nui, a emoole, ku ana lakou a pau imua ona, a kauohe aiu la oia ia lakou e hoi e hoopuhi i ke aupuni, a e halo aku iluna a o na kupua a pau e hiki mai ana, oia ka oukou e pulumi ai mai ko kakou aupuni aku nei ; kauoha pu aku la no hoi oia i kana mau holoholona, e hoi pu ae e alakai i na mahele Naita; a emoole, ua makaukau aku la lakou a pau, a e kali wale ana no o ka hiki mai o na enemi.  Oiai na kupua e iokoke iho ana maluna o ke aupuni o Mahinakauahiahi, ua hulo mai la na Naita kino pahaohao o Lameka Puluka, a ia wa pu no hoi lakou i holapu ae ai i na kupua a pau e hoea mua iho ana i ka aina.  ke nana aku i na Naita kino pahaohao o ka kaou koa opio, ua lilo na mea a pau ia lakou i mea ole.  Ike mai la ka nui o na kupua i ka lukuia o ko lakou mau hoa kupua e na Naita o Lameka Puluka, ua lu mai la lakou i na luai pele i mea e pau ai na Naita o Lameka Puluka, a e ko ai hoi ko lakou makemake maluna o Mahinakauahiahi ka mea hoi a Mahina i makemake loa ai e lilo i ke keiki a ke akua Poowalu.

 

            Oiai na kupua e hoolei pakahi mai ana i na luai pele maluna o ka aina, aole i liuliu, ua lilo ae la ke aupuni o Mahinakauahiahi i ahi wale no.  Hoouna pu mai ia no hoi lakou i mau miliona o na moo delagona e iho e luku i na Naita pahaohao o ka kakou kamaeu; aole i liuliu, lohe ia aku la ka halulu nui a me ke koekoele o na mea kaua iloko o ke okoko o ke ahi; a o ke aupuni hoi, ua lilo i oanawai ahi.  Ia Lameka Puluka e nana nei i na miliona o na kupua a me kona mau Naita e hakaka ana, ua lohe oia i ka nunulu, a lohe pu aku la no hoi keia i ka leo o ka nunui e kahea ana me ka leo nui :  Imua e o'u mau hoa Naita, kokoke e pau keia poe moo i ka make.  A hala he mau minute, ua lohe aku la ka kakou kamaeu i ka uwauwa mai o ua poe Naita pahaohao nei ona me ka leo nui :  Ua pau i ua pau ua poe moo nei i ka make, aole o lakou heluna i koe.

 

            I ka pau ana o ka lakou hakaka ana, ua wehe ae la o Lameka Puluka i kona kupunawahine ipu uwila, a kauoha iho la ; E kuu kupunawahine aloha, eia hou no kaua iloko o ka pilikia, nolaila, o ka makemake o kau moopuna nei, e kinai koke oe i ke ahi e a nei maluna o ka aina o ka kakou aloha, ko kaua mea i mainoino ai.  Ia manawa i oni ae ai ua ipu uwila nei, a hoomaka aku la oia e lele i ka lewa, a i ka hiki ana i ka hapalua like o ka lewa, o ka wa no ia i poha ae ai, a lilo koke ae la kona kino i mau lipine he 48, a kahihi iho la maluna o ke aupuni, a o ke ahi hoi, ua pio iho la, a ua hoi hou mai la hoi ka aina a like me mamua.  O kona mau Naita hoi, i ko lakou wa i ike ae ai i ko lakou haku wahine, ua haawi ae la lakou he mau leo hulo hoomaikai, a e haawi mau ana hoi lakou i na leo hulo o ka hauoli.

 

            I ka ike ana mai o Mahina ma ua pau ko lakou mau hoa kupua i ka make, ua hoonua mai la o Mahina i na kupua poo lua a hiki i ke poo 16, o lakou ke hele mai e kaua i ke alii opio.  Oiai ka kakou kainaeu e kau hoolai ana i ka lewa, ua ike aku la keia i ka lele manamana hele mai o na poo i ka lewa, kani iho la ka ianei aka, me ka pane ana ae no hoi me ke ano henehene :  Eia'e ua poe poo kihikihi nei ke lele mai nei, ike mai nei paha ua pau loa ko lakou mau hoa i ka make, iho mai la e hoomaka'uka'u me ka manao paha e pakele ana lakou i ka hoopai weliweli e kau aku ana maluna o lakou.  I ke kokoke ana iho o ua poe kupua nei, ua kuhea aku la oia me ka leo nui :  E lakou la e, mai hookokoke aku oukou i ke aupuni o Mahinakauahiahi, o pa papau mai oukou i ka make i na liona a Lameka Puluka; aohe nae he hoolohe mai o'ua poe kupua nei; a i ka ike ana mai hoi o na Naita o ka kakou kamaeu, ua uwauwa mai la lakou me na huaolelo hoonauluulu, a ua piha loa hoi na kupua i ka inaina.  I ke kokoke loa ana iho o ua poe kupua nei i ka aina, ua lilo koke ae la ko lakou mau kino i mau puu lehu; a o na poo o na akua poo 16 o lakou kai haule aku i ka aina o Mahinakauahiahi a hoomaka aku la lakou e hakaka me na liona a me na Naita.

 

            A iloko okeia hoouka kaua ana, ua hahana maoli no, a ina paha me ko la kou mau kino holookoa, ina paha ua hoohoka ia na Naita o ka kakou kamaeu, a ina no la paha ua pau loa lakou i ka luku ia; eia nae, ua hala ia manawa, a ua hiki mai ka wa o ka make maluna o lakou a pau.  I ka pau ana o keia hoouka kaua ana; a ua hoopiha ia hoi ka puuwai o ka kakou kamaeu i ka olioli.   Huli hoi aku la oia no ka hale uwila kahi hoi a kana aloha e noho ana, a i kona ike ana mai, ua ninau m a la oia :  Pehea aiu nei ke kaua, a pehea hoi ke aupuni o kaua ?  Ua pio ke ahi a ua pau na kupua i ka make; a aia no ko'u mau Naita ke kali la ina hem au kupua hou aku koe.  Ia laua no e kamailio ana, lohe aku la laua nei i ka uwauwa mai o na Naita, a ia wa i pane aku ai ka kakou kamaeu i kana aloha :  Manao au, eia hou ae no keia poe hou ke iho mai nei, nolaila e haalele ana au ia oe.

 

            Iaia nei i puka aku ai iwaho, aia hoi, ua piha ku'i ka lewa i na kupua, a o kona wa no ia i holo aku ai ilalo o ko laua aupuni a hui aku la me kona mau Naita, a pane aku la oia i kona pu kaua nui; eia hou ae no ua make o kakou.  E hookuu mai na keia mau lima e hookau aku i ka make maluna o lakou a pau, aole he mea nana e kaohi mai i ka ikaika a me ka mana o kou pu-kaua nei, aole loa no hoi he mau miliona o na ano kopua a pau e hopo ai kou mau Naita a me a'u nei kou pukaua hoolohe.  Nolaila, e kii aku oe i ko ipu uwila a e hookeawale ae ma kahi e, i hiki ai ia lakou ke iho mai i lalo nei a hui he alo a he alo; ua ae aku la ko lakou haku opio, a kii aku la oia i kona ku punawahine a hoihoi ae la a like me kona mau Naita, a aole hoi a lakou hana, o ke kali wale aku no o ka hiki mai o na enemi.  I ke kokoke ana mai o ua poe kupua nei, uwauwa aku la lakou nei, me ka hoopuka ana i na huaolelo hoohenehene.  I ka lohe ana o ua poe kupua nei i keia, ua pii ae la ko lakou inaina a luai mai la i na hua olelo awahia, me ka panai pu ana mai no hoi me keia mau @ kaena :  O keia ka la e pau ai oukou i ka @, a e pau ai ko oukou mau io i ke @ ia iluna o ka imu ahi i pahiku ia ka enaena.  I ka lohe ana o Lameka Puluka i keia mau olelo, ua pane @ la oia me ka leo olu waipahe :  E na kupua, e neenee mai imua, a e ike no oukou i ka haawina e kau ana maluna o oukou; mai kuhi oukou no ko oukou nui a oia ka mea e hopohopo @ o ka mamo a Lameka, oia hoi ka mea e ku aku nei imua o oukou me ko'u mau Naita, a ua makaukau hoi i na wa a pau e paio aku me oukou; nolaila, ano ka manawa e hoike ia ai o na keikikane o kakou; na oukou paha na ka poe nui, na makou paha na ka poe uuku.

 

            Ia manawa i pane mai ai ke keiki alii Lobe :  E Lameka Puluka, na kahi au he hoa'loha maikai oe no'u, eia ka aole; i keia la e wehe ai na piko o kaua, no ka mea, ua hoohaumia oe i ka maluhia o ka'u milimili; aole hoi au pela i kau, nolaila eia au ma ka aoao e kue ana ia oe  Poha aku la ka leo o ka kakou kamaeu :  E nee mai imua, a e ike koke no oe aole oe me hai e hakaka ai, aka me a'u nei no.  Ia manawa i hoomaka mai ai na kupua a pau e nee mai imua, aole i liuliu ua halawai ae la na aoao a elua, a ia wa i hoouka ia ai ke kaua me ka @.  I keia wa no hoi i komo pu mai ai ke alii Lebe, e kokua i na kupua, a pela no hoi ka kakou eueu i komo pu aku ai me kona mau Naita, a luku aku ia i na enemi.  Unuhi ae la oia i kana pahikaua kupua a hahau aku i kona mau enemi, a ma kahi hoi a na opio nei e uhau aku ai, ua lilo ae la na mea a pau i mau puu lehu, oiai na alelo manamana he 52 o ka uwila e holapu ana i na enemi.  a iloko o keia hooili kaua ana, ke ake mai la hoi ke keiki alii Lobe e hui me ka kakou eu, a pela no hoi keia aka aole i hooko ia ia mau kuko ana o laua.

 

            Oiai na aoao a elua e hakaka ana, ua halawai aku la ke keiki alii Lobe me ka nunui maka kahi, ka pukaua nui hoi o ka kakou opio, a hoomaka iho la laua e hakaka.  Ua haawi pau mai la ua keiki Lobe nei i kona ikaika a me kona mana a pau me ka manao e hoopio i ka mana o ka nunui, eia nae he mea ole wale no ia i ua nunui nei.  Luai aku la no hoi ua nunui nei i kona ma na mai kona waha aku maluna o ua Lobe nei, aia hoi ua lilo ae la kona ki no i pohaku pahoehoe, a hoolilo hou ae la oia i ke kino o Lobe i kia poha ku; o kona kiekie he 51 kapuai.  E ku ana ua kia pohaku nei o Lobe ma ke kihi hikina o ke aupuni o Mahinakanahiahi; a pane aku la oia me keia mau huaolelo :  E ke kanaka hookano, me ia kino oe e ku kiai ai i ke aupuni o kuu haku.  A o Lameka Puluka hoi, aia oia a me kona mai  Naita ke luku la no i na kupua me ka weliweli nui.

 

            Huli hoi mai la ka nunui, a me ka leo nui oia i pane mai ai :  E kaua aku e o'u mau hoa Naita, ua pau lakou i ka make; o ka mea a lakou i hilinai ai oia ke keiki alii Lobe, ua make oia, a ua hooliloia hoi kona kino i kia pohaku kiekie, a he kiai hoi no ke aupuni o ka kakou alii.  Ia manawa na Naita o Lameka Puluka i uwauwa ae ai no ka hauoli, a na ia mea i hooi loa aku i ka inaina wela maluna o Hokuloa, a lele mai la oia imua o na Naita o ka kakou kamaeu, e luku ai me kona mau kukuna, aka nae, o ia mau mea he mea paani wale no ia i ua poe Naita pahaohao la.  O Mahina hoi, ke hookikina mai la oia i na kupua e nee mai imua e ka ua ai, aka, ua ane kuemi hope lakou; ua kau ko lakou makau a me ka weli, i ka pahikaua a Lameka Puluka, no ka mea, ma kahi a ua kamaeu nei e hoomoe aku ai i kana pahikaua, aohe he kupua e lanakila ua lilo ioke lakou a pau i mau puu lehu na ka inaina o ua pahikaua la; aka me ka nui hookikina a Mahina, ua nee hou mai la lakou imua a kaua hou mai la.

 

            Oiai na kupua e hoomaka mai ai e lele makawalu mai imua o na Naita o o ka kakou kamaeu, ua hoomaka ae la na liona a me na iho e luku i na enemi ine ka weliweli; e haehae ia ana hoi na kupua me he apana lole la, a he ku i ka manaonao ka lakou mau hana.  Ia lakou no e kaua ana, ua hiki mai la he mau legiona o na moo ahi mai ka lua ahi mai o Hilela.  O keia mau moo ahi he mau kokua hou no Lameka Puluka, a na lakou i hoopuehu aku i na kupua a lilo lakou i mea ole.  I ka ike ana o Mahina ua pau loa kona mau kokua i ka make, ua holo aku la oia me ka manao e holo mahuka, eia nae, ua ike e ia aku la oia a ua lele aku la ka nunui e opa pu aku, aka, no ka nui mama no o Mahina ua puka aku la oia me kona ola, aka nae, o kona mau kukuna ua pau loa i ka haihai ia e ka nunui, ka pukaua hopo ole hoi o ka kakou kamaeu.  A ua olelo ia ma keia moolelo, oia ka ka mea i palaweka ai ka mahina i kekani mau po, no ka pao ana o kona mau kukuna ikaika i ka ha ihai ia e ka pukaua o ka kakou kamaeu Lameka Puluka.

 

            I ka pau loa ana o na kupua i ka lu kuia, ua hoi mai la ka aina i ka maluhia, a o ka hale alii hoi ua hoi hou ae la a like me kona wa mamua.  Kauoha aku la o Lameka Puluka i kona mau kiai e kii i kona hale uwila, a hoihoi mai ma kona wahi i ku mua ai, emoole ua hiki mai la ia a iu iho la ma kahi i ku mua ai.  Puka mai la o MahinakaW=[]ZAP)_9Ouahiahi mailoko mai o ka hale uwila, hele mai la oia a kukuli iho la imua o kana kane, a pane aku la :  E kuu haku, e kuu hoola hooi, nani ko'u ike ana mai ia oe a me kou mau kokua e hakaka ana e na kupua o ka lewa nei, a me ko oukou luku ana aku hoi ia lakou a pau i ka make; a aohe hoi a'u maka na e ae e uku aku ai ia oe, hookahi wale iho no o kuu wahi kino nei; a ke hoohiki pu aku nei no hoi au imua ou a me kou mau kupua, aole au e lilo ia hai, aka ia oe waie no au i na wa a pau a hiki i ko'u mau la hope.

 

            I ka lohe ana o Lameka Puluka i na olelo a kana wahine, ua pane aku la oia me ka leo hoalohaloha :  E kuu aloha, mai kukuli mai oe imua o'u, no ka mea o kaua pu no iloko o keia popilikia; a he alii nui hoi oe no ka lewa nei, a pela no hoi au, he alii nui no ka honua.  Nolaila, mai kukuli mai oe imua o'u, e ku iluna ma kou mau kapuai, a e hele mai imua o kau aloha nei, a na'u  no e hoomaalili aku i kou puuwai i pau ai kou kaumaha.  Ku ae la oia iluna, a ua haawiia hoi he mau muki aloha mawaena o laua.  Kauoha ae la ka kakou kamaeu i kona mau tausani Naita, e hoomaha lakou no ekolu la a me ekolu po, a i ka ha o ka la, e kukulu ai lakou i kekahi ahaaina nui no ko lakou luhi a me ka inea o ke kaua ana.  I ke kuu ana iho o kana mau kamailio ana, uwauwa ae la na Naita me ka hauoli, a huli hoi aku la na alii opio no ka hale alli. 

----------

HE MOOLELO NO KA NAITA

ALA-HUNA

 

KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULU-

LAAU ELEELE.

----------

He Nanea i piha me na Hooipo ana a ke Aloha, a o na

mea Kupaianaha a Hoopahaohao hoi i hanaia, a me na

hana Weliweli i ikeia ma ia au Hookala Makakila.

 

MOKUNA V.

Ua pani na paia lawa.

Me na ao poluluhi ino.  Aka--

Poha mai la ka la

Me kona nani kamahao lua ole,

A hoopuehu liilii ae la i ka ino nui

A waiho kalae ae la na lani.

 

            MAIKAI !  O ko kakou hele pu no ka hoi ia.  Oiai eia paha na pu-a keiki ahiu a Tolibana iwaena o na ululaau nei, a nolaila ua maikai loa ko kakou hele akoakoa ana.  A he haohao no hoi ko maua i kou hele hookahi ana mai nei, wahi hou no a ua mau kanaka nei me ka leo waipahe.

 

            "Ua hele pinepine ia e a'u keia mau wahi a aole hoi @ i hui iki me kakahi o lakou, aka hoi malia @ paha wahi a olua i hai mai nei, o hiki io mai no," wahi a Ilaneka i pane aku ai me ka hopohopo ole iho no kekahi mea.

 

            "Pela io ana no paha ; aka, he manao ko'u i heluna nui o lakou e hoonohoa mai ai ia ia kakou ekolu."

 

            Iloko o keia manawa a pau o keia mau kamakamailio ana, ua hoolilo hou aku la ke Kapena opio i ka lena ike o kona mau maka maluna o na oiwi o keia mau kanaka a me ko laua mau nanaina.  A ua maopopo iho la no hoi iaia, he mau kanaka kino ikaika laua, me ka nanaina o ka puni koko i kukuni paa ia maluna o ko laua mau helehelena i paapu me na alina mokumoku.  A e iomo ana no laua i ka aahu piha o ko lakou huina koa ma ke Kakela; a he mau pahi kaua nunui no hoi e lewalewa pakahi ana ma ko laua mau aoao, a he mau pahi liilii iho hoi ma ko laua mau puhaka, a he pu panapana no kekahi a laua iloko o ka laua mau eke ili

 

            Ua maopopo loa no hoi ia Ilaneka, me he la ua haalele aku paha laua i ke Kakela i ka po iho mamua, mai ua ike no ia i keia mau kanaka i ke Kakela i ke ahiahi o ka la iho mamua.  A ina io i ka po ko laua hele ana mai, alaila, ua maopopo loa na ko lakou haku no i hoouna mai ia laua.  Ae i he mea pohihihi ia, a na iaua maoli no paha e ho ike mai.

 

            "E ke Kapena," wahi a kekahi o ua mau kanaka nei, me na helehelena o ka maaleanui maluna ona, "ua haawi mai anei ka haku i kekahi leta ma kou lima?"

 

            Heaha la ke ano o keia?  Heaha la ke kumu i ninau ia mai ai ia ninau i ke Kapena ?  Ua noonoo hikiwawae iho la ke koa opio iloko ona, no ka wehewehe ana i ke ano o keia owili pohi hihi imua ona.

 

            He wahi manawa pokole wale no a ke Kapena i kaulua iho ai a pane aku la :  "Ae, ua haawi mai no ia."

 

            Ae !  Alaila ua ike kino io no oe ia'u.  A ua manao no hoi au nana maoli io no paha i haawi mai i na mau palapala la ia oe.

 

            I keia wa ua ano hikilele ae la ka Kapena opio, nokekahi wahi malama lama iki i komo mai iloko ona, no ka mawehe ana ae i ka ninau pohihihi, a pane aku la no ia me ka hikiwawe : "Aole na kekahi mea e i haawi mai i ua mau palapala la ia'u."

 

            "Ka, aole au e hilinai i ka oiaio o kela.  No ka mea, aohe ona haawi i kana mau palapala ponoi, a ano nui hoi, i kekahi o kona poe malalo ona.  aole anei na kona Lutanela Faranesa i lawe aku ia oe ?"

 

            "Aole."

 

            "Ka-ha-ha !  Alaila, owai auanei kekahi mea e ae ana i hilinai aku la ?

 

            "Na kekahi wahi kuapuu i lawe mai i ua mau palapala la ia'u, lawe loa mai no hoi ia a loaa au iloko o ko'u lumi moe i ko'u wa e komo lole ana."

 

            "Ea, peia io anei ?  Pehea kou manao e Rokela no kela ?"

 

            O ka mea nona ka inoa i ninau ia aku ai, ua hoike mai la ia i kona manaoio ole ia, me ke kuoo nui, a me na nanaina hooiaio loa.

 

            I keia wa ua maopopo loa iho la i ua mau kolohe nei ka laua mea i lia nui ai, ma ka nieniele ana.  A ua hooholo iho la laua me ko laua manao paa, aole e loaa he mea na laua e maka'u ai no na pu a ke Kapena opio, oiai ma ka laua ninaninau ana ua maopopo ua holopono loa na mea a pau i hakula e ka mea haku mele; a ua ike no ke Kapena Ilaneka Vona Lidna no ko laua manao ana pela  A akahi no hoi a pau loa ae la kona pohihihi--oiai i keia wa ua maopopo lea iho la iaia, na Sir Naita o ke Ala Huna no laua i hoouna mai no ke alai ana--a me ka hoohalua maoli ana no i kona ola--a ua hai oiaio pu mai no hoi ka Naita ia laua, e, waiwai ole ka pu a ke Kapena opio i kona wa i haalele ai i ke Kakela Denakadofa.

 

            Ma keia wahi hoopupu mai la ia i ka alu o ke kaulawaha o kona lio a malo pono, @ kona onioni pono ae me ka hookuene maikai ana hoi maluna o kona noho, a pane aku la :

 

            "E nana pono mai oe, e ia la," wahi a ka mea i kamailio mua mai ai iaia.  "Ke ole au e lohe hewa, o Rokela kou inoa.  A ia oe hoi,"--i ka lua o na malihini--"owai la auanei kou inoa a'u e kapa aku ai ia oe ?"

 

            Me ka hakalia ole, ua pane koke mai la ia :  O Oka io no ko'u inoa."

 

            A e hai mai ana anei olua ia'u i ka olua wahi e hele nei ?

 

            "No ke aha hoi," wahi a Rokela i pane mai ai, "kai no hoi e hele pu aku ana maua me oe i ke kulanakauhale alii o Badena."

 

            "Pela io no paha."

 

            "A no ke aha ke kumu ?"

 

            "Ka-ha-ha !--kai no hoi na ka haku nui o ke Kakela Denakadofa."

 

            Ae, pela io no hoi paha; aka, heaha hoi ke kumuhana.  Aole paha ia e hoouna wale ia olua me ke kumu ole, a me ka hana ole.

 

            "Ae, aole io paha ia i hoouna wale mai nei ia maua me ke kumu ole, aka--heaha la hoi ko kaua mea i hoouna ia mai nei,--e Oka," iaia i huli ae ai i kona iokoolua.

 

            Ka !--kai no hoi i hoouna ia mai kaua no ka huli ana i na meheu o ka poe powa; a oia maua mea i hu ae nei ina ke ala okoa a hui mai nei kakou."

 

            "Ae, a no ia mea," wahi a ke koa opio me ka hopo ole iho, "ua manao elua, o ka huli ana i na meheu o na powa o ka hele loa ana i Badena."

 

            "Ae, ina ua hooholo maua i ko maua manao pela.  Oiai o maua no ko maua mau luna manao, a ke hai aku nei no hoi maua ia oe, e pono oe e hoomaopopo ia oe iho no kou pono ponoi iho, a aole o ka nieniele mai i ko maua mau pono."

 

            "Ae, a pela io no paha.  A nolaila, i keia wa, e Rokela a me Oka, e hoohuli aku olua i na poo o ko olua mau lio imua a e hele aku olua mamua, a owau hoi ua makemake au mahope aku nei o olua e hele aku ai."

 

            I kela manawa ua maopopo loa i ua mau iho puni koko nei, aole laua i makaukau no ke kue koke ana aku no ka olelo kauoha ia mai ia laua e ke Kape ua opio; nolaila, me ke kali ole iho no kekahi wahi manawa, ua hoohuli ae la laua i na poo o ko laua mau lio, a holo aku la e like me ke kauoha.  Aole i @ ua ano kawa loa aku la laua mai ia Ilaneka aku, me ke ano kuupau ana hoi i ka holo o ko laua mau lio.  A hiki aku la ua mau hoohalua nei ma kekahi wahi kipoho oneanea, a e kahe ana hoi he wahi kahawai, me ka wai aiai e ana anapu ana, kaohi mai la laua i ko laua mau lio, a hookou aku la laua e inu i ka wai o ke kahawai.  Ua ano pili pu loa hoi na poo o na mau hooholo lio oki puu nei i ka hookahi, me ko laua lilo loa me na kukakuka kamailio ana, a e hiki no hoi i ka kakou koa ke ike maopopo aku no ia laua, a ua ike aku la no hoi ia i ke kuhi ana mai o ka lima o kekahi iaia nei, me ka paa pu ana hoi hoi ma ke kumu o ka pahi.

-----*-----

TONERIKA.

            A hiki mai i ka Poaono i hala, Dec. 5, akahi no a hoea aku imua o ko makou mau tausani poe heluhelu ka moolelo kaao nani o Tonerika i moe loihi iho nei no kekahi mau pule loihi.  Ua hoopuka pu ia aku ka moolelo me ka manao hoakaka o ka mea kakau Mr. Mose Manu Jr , a ma ka hapa mua e hoike ana ia i ke kumu o ka haule hope loa ana o ka moolelo, a no ka pomaikai oka poe lawe pepa hou o keia makahiki ae ke ano nui ma ka hapa hope o kona manao.  Ano, i keia pule, ke hoea aku nei makou me ka nele pu ia moolelo.  Ua kau leta mai ka mea kakau, he hoaiai no ke kiumu o ka hiki ole ana mai, a o ka manao nui no, oia kona paa loa i ka hana a ka haole mai ke kakahiaka a po, aole manawa no ke kopekope iki iho i mau wahi lalani oiai he wa hooluolu ka po no ke kino, no ae la no hele i ka hana.  He ohana nui no hoi kona, a ua hiki ole iaia ke hoalo iki i ka hana ka ma e loaa ai ko lakou pono.  Aka, ua hai hou mai oia, e halawai koke ana no kakou  me ka nanaina o ka moolelo i keia pule ae ke ole oia e pilikia loa, a e hoomau ia aku no pela a hiki i ka hopena.  O ko ka mea kakau manaolana ia e hoomau mai i ka hoouna ana mai i na kope o ka mooleio ia makou, aka nae, he mea okua na akeakea kupilikii loa ke kuia oia.

-----*-----

ALA-HUNA.

            Eia kakou ke aneane aku nei e kohi i na pakaa io momona loa o ka nanea Ala-Huna, a e haupa iho ai hoi i na kelekele kuhinia o ua hoa kaunu la a lihaliha wale.  Ua nee papa aku nei kakou i ka loa me ka laula o ka moolelo, e nowelo ana i na ala liilii a kikeekee o ka nane huna pohihihi o na au hookala makakila i hala, a nona hoi na koii koni iloko o na puuwai hookaunu o keia nanea i ake nui e ike, owai ia keia ?  Mamuli o kona inoa Ala-Huna, o Huna ka hoi ka po mua a hekau mai o Mohalu, alaila ka hoi mohaluhalu pono ae na puka ihu a komo pono aku ke ala o Ala-Huna,--moliolio pono ae na lena ike o na maka a ike pono iho, ina wale no ka hoi la,--alaila, mohaia pono ae na noonoo i hoolauwili ia e ke pohihihi, a maopopo o @ no ka hoi e pili iki ae nei.  Ano, he mau la helu wale no koe a lele ae ka hanu o keia makahiki, a o ka palena hoi o ke kuleana pepa o na tausani hoa heluhelu o keia nanea no keia makahiki, aohe lakou e ike pono i ka eueu nona keia ilihia ke pauaho koke mai, aka, hoomau ia aku no keia makahiki ae i mao ae ka hoopoluluhi ana a ke pohihihi, oiai--"He keu a ka ono o ka @, I nei uhu maalo i ka maka."

-----*-----

LAMEKA PULUKA.

            Ka pulakaumaka nui a ko makou mau tausani poe heluhelu o keia mau la e nee aku nei, ka olali mana kupua hoi nana i noho alii ka lua ahi o Hilela, a o ka nanea hooni puuwai hoi a na tausani i ohohia nui ai.  Ke oili aku nei oia me kona nani piha mai luna a lalo; ka mohala pono o kona umauma pale @ mai kekahi aoao a i kekahi; ka nohea o kona mau maka, i muimuia e ke onaona; a o ka hiehie o kona kulana aone puu aohe kee.  Ke hea aku nei kona mau @ i na hoa kuwili pu e lawe mau aku iaia i Naita no keia makahiki ae, a i inoho hoi no ka la moa o Ianuari.  No Hawaii o Keawe i ewe oia nana; no Maui o Kama i kama oia nana; no Molokai a Hina ilaila oia e ku ai; no Kauai o Mano ia oe ka mano, kini, lehu; a no Oahu o Makaewaewa mai ewa iho na make ke maalo aku ia, aka, e like me kou hiipoi mau iaia, pela mau aku no.  Ua hoea aku oia ma kela pule i hala kona hiolani pu aoa me kana aloha iloko o na rumi nani o kona hale uwila, a i keia helu hoi kona kaua ana me na kupua a lanakila, a komo loa aku iloko o Ianuari, heaha aku ia.  Ano eia ka wa no Lameka e kau leo aku nei, mai @, e lawe i ke KUOKOA mamua o ka haule hope ana i na hele mua o keia makahiki aae.