Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 51, 19 December 1885 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA

Ka Makahiapo mu l oili mai, omu ka pahak» • ka Ui Poa Rote a me KaīianuopaieekL D MEA I IAPAIA KA U ftoo* oa* aaoa» hoi» Arabak, ka ruit» aaaa eiup» aa knpoA 9 ka kw* laoi a tn« ai kupoA « n«ho aoa i k* p«paks o ka ommula, o ka m«a bot aaoa i paoi ka aaka okaU.

IA laua i hiki aku ai i ka halt alii, ua haule akn ia laua roa ka rumi liookipa, i malaila laua kahi i hooluolu ai ine na kamakamailio ana no na mea e pili ana ike kaua. A ia laua no e kamailio ana, ua komo mai la kekahi wahine i aahuia me ke kapa manu, a hele loa mai la a ku iho la imua o laua nei, a wehe ae la hoi oia i kona kapa manu. O keia wahine, aole īa he mea okoa, aka o Nahokuewalu no ia; lele mai la kona jiokiī a me ka laua kane a puili mai la i ko laua hanau mua, a hoomaka iho la lakou e hookuu i ko lakou mau waimaka, a e hoopulu ana hoi i ko lakou mau papalina. I ka mao ana ae o keia mau kuakoko oke kaumahr\ e lulumi nei maluna o lakou, ua ninau aku la o Nahokuewalu i ke ano 0 ke kaua ana, ua huai pau aku la laua 1 nei a hiki ikawa i make ai o Lobe. I !ka lohe ana o Nahokuewalu ua make kana kane, ua kulu īho la kona mau wannaka, a liuliu ua ea ae la kona poo ( ilnna a nana mai la i kona pokii ame ka laua kane, a pane mai la : Ua pono aku hi no kona make ana he paakiki i ke kaua, ua olelo aku no au iaia, e hele mai e kokua ma kou aoao, eia nae ua hoole mai kela, a ua hakaka maua a Ii!o ia'u ke kookoo mana a me kana pihikaua kupua, a me na hua aniani ekolu, nolaila aole ona mana e hiki ai .ks kaua; a aia la mahea kona puu lehu | hinakauahiahi : E kuu hanau mua aio- | !>n, ke ike aku la anei oe i kela mea nui | v'oele e ku mai la, o ke kane no ia a |kaua. Ae, ua ike aku la au, ake ake nei au e ike i kona kino pohaku.

I ka pau ana o ka paina ahiahi, ua 'ioi aku la lakou e "moe ma ko lakou mau rumi. Ia Nahokuewalu e nanea :»na ika hooipo me Niolopua, ua ku uai la imua ona ke kino wailua o kana kane a pane mai la : Aloha ee, aloha no hoi au; a ina hoi he aloha kou īa'u, alaila e nonoi aku oe i ke kane a ko -aina e hoola hou mai ia'u, i noho pu

kaua; a i ae mai ka hoi la oe, ola ka ! »oi au, a lilo no hoi kaua i mea nui ma ka lewa nei a puni; o ke aloha no kou, a nau no e imi j ko'u mea e ola ai; i « ui ke aho a loaa ka pomaikai ia kaua. I kona puoho ana ae, ua nalu iho ia oi3 iloko iho ona no keia moeuhane i :.>aa iaia; a aole no hoi oia i moe hou ,jku a hiki i ke ao ana, aua ala like mai U lakou a pau a noho nui iho la ma Va rumi hookipa, a ua hoike aku la hoi o Nahokuewalu i kana moeuhane mai \a mua aka hope. Ai ka lohe ana o Mahinakauahiahi a me Puluka

I: keia mau hoike a Nahokuewalu, ua 'pane aku la o Lameka Puluka : Alo:ha no ia; a ina no hoi paha he hana maikai kana ia'u, ma no la aoie e loaa ka poino laia, aka, i keia manawa. aole ;«aha oia e pakele, no ka mea he iele iaua oia ame kana mau hana mo. Ia uan**ra, ua pane mai la o NTahokuewab\ : Eka maua kane aloha, e oluoiu uiai oe e kii e hooia ia ix>be kou punah)a. a i ola hoi ok, «laila aoio ka hoi he olelo ana, noho pu hoi kakou be mau mua ahe mau muli, Ika lohe ana o Lameka Puluka i keia mau olelo, kulou iho la kona poo ilalo a e a mai h, a īa wa no \ kokua mai ai o Mahinakauahiahi mahope o kona hanau mua: iloko hoi o keia wa he mea ehaeha loa ia i ka manao o ka k*kou kamaeu; a ;.o ke koi launa ole o na wahine, ua ae >ku la o Lameka Puluka.

Kii aku la oia i kona pukaua nui, a hui iho la laua; a iloko o ia wa i h»i aku ai i na oaea a pau e pili ana no ke Ui ana e hoola ia Lobe e like noe ke kauohi« kana mau wahine. Ika lohe • n* o ua pukaua nei ona, ua pane >nai hoia : E kuu haku, ina e ola ana o I.obe» alaila, e luake ana oe» a e hlo ;?na hoi kou mana iata. Pane aku )a o i«araeka Puiuka; e hooko ae no paha <i!i ka manao o kuu mau wahine. Pant hou mai )a kona pukaua : Ae, e ola akn» o kau pahikaua, e Ulo ana ia tna keia mua aku ia Lobe» a ia wa auaoeī e hooko ia at ka u»akemake o 1» kupua maluna ou, eia boi* e hoolilo ia ana oe i Piliko'a uo ka moana, a ma

o'a nei lioi c oia hou ai oea ioaa hou;

3i ia ee ka lanakila. Kaeoha aku la 0 Lame ka Poluka iaia e hele ae e hoola, a ua ae mai ia hoi ua pukaua nei. Huli hoi aku la o Lameka Puiuka a ku iho la inaua o kana mau wahine a pane aku la : Oka mea a olua i makeenake ei e hoola, e ob ana ia; a e hele kakou 1 keia manawa ma kahi o ke kia pohaku eku mai la. Iko bkou hiki ana aku ma kahi o ua kia pohaku nei, ua kakali aku la la&ou o ka hiki tnai o ua nunui maka kahi nei; a aole hoi 1 liuliu ua hiki aku la ua nunui nei, a hele ae h laua ma ka aoao hikina o ua kia pohaku nei, a hoomaka aku la oia i kana apana hana. Ha aku la oia maiuna o ua kia pohaku !a no elua manawa, naiminamu liiiii iho la oia i kekahi niau huaolelo, a mahope ua ha hou aku la ua nunui Polepa nei no eono man?wa, a i ka pam ana o keia ha hou ana, aia hoi ua hehee iho la ua kia pohaku nei a lilo ae la i puu lehu. Ia manawa oia i hea ae ai me ka leo nui launa ole : E Lobe, e Lobe, e haalele oe i kou kino lehu a e hoi ae oe a i kou kino kanaka.

I ka h'ookuu ana īho o ka leo o ua nunui Polepa nei, emoole, uaiilo koke ae la ua puu lehu nei i kino kanaka, a me he mea la e moe maiie ana; ia manawa, hahau īho la ua nunui Polepa nei i kana laau nui ma ka aoao o ke kino e moe' maiie ana no ekolu manawa, ia wa i ike ia aku ai ke kino e nape malie ana ka hanu oia i kona umauma; k ihea hou aku la ua nunui nei ma ka inoa o Lobe no elua manawa, emoole, ua ala ae la oia iluna a ike mai la ika kakou kamaeu a pane mai la : E hooniaikai ia ka inoa o Lameka Puiuka no kou hoola ana ae nei ia'u ire ka niaikai; no ka mea ma ou wale no au i ola j ai, a luiu lima pu iho la laua, a pane l hou aUu la oia : oe e ke koa j oka lewa nei. Huli ae la hoi oia a ike aku Ia i kan.i wahine, lele mai la oia honi ika ihu o kana wahiiie, a lulu 'iima pu me Mahmakauahiahi, a huli hoi like aku la no ka hale alii. Iko lakou hiki ana aku, ua liuliu tr.ai la na wahine 1 ka papaaina, a i ka makaukau ana ua j haule like i'no la lakou a pau e paina, e j hoonuu ana i na n>omor.a e ahu ana | maluna oka lakou papaaina. Ika maona ana, ua huli hoi aku la lakou no ka |rumi hookipa; a malaila iakou kahi i luakaha ai a hiki wule i na hora koiiu o ke aumoe. Hoakaka : —Ka hoomakakiu ana o Lobe i ka pahikaua a Lameka Puluka. —Lilo ka pahikaua ia I<obe, —Paa pio o Lameka Puluka, —Hoolilo la kona kmo i Piliko'a no ka moana, —Lilo hoi o Lo Paina Huelo i puhi-kauwila. Ola o Lameka Puluka ma ka apua,—A ola pu hoi kona iio raa ka mana o kona pukaua* nui, oia hoi ka nunui maka kahi Polepa. Aloha no ua kamaeu la a kakou, i keia mau poino e kau iho ana maluna on:», a kakou hoi e ike ae la, mamuli hoi o kona hooko kuhihewa «na tka makemake o kana mau wahine, a o ka wa hoi ia e hookoia'i ka wanana a kona pukaua;—Aloha ino.

Eono mahina ka noho maikai ana o Lameka Puluka me kana punalua a me na wahine, a i kekahi ahiahi, ua hoi mua aku la o Lube e hiamoe me ka ai oie i kona aina ahiahi, me ka ike ole ia o ke kumu o kona hanā ana me keb, aka, he nanea pu wale tho no iwaena o lakou nei me ka maoj>opo ole ika kakou kamaeu ua kokeke mai ka wa e lilo ai oia i pio na Lobe. Moe iho la lakou i ua po neu a i ka hapalua paha o ke «umoe, puoho ae la ua Lobe nei a pane aku la i kana wahine ina paha ua hiatuoe loa o Lameka Puluka ma; ua ae aku la o Nahokuewalu, me ka pane pu ana aku : Haalelele aku au ua nono na puka ihu. Pane mai la ua Lot»e ni •*, e noho malie iho oe» a e heie ae au waho e hoopau pilikia ai; ua ae mai V* kana wahine Ku ae la oia a hele u )a me ka nihi maiie ana, a i kona hih ana aku ma ka puka oka rumi r> 1-

rneka Puluka ina e moe ana, a oiai U* e haiuama ana no ka puka, ua kiei aVu ia oia īloko me ka hoolono ana, ab > ni he mea oiaio ka ka hoike a kana w<.hi ne iaia. Komo aku !a ota me ka ma* lie a hele loa aku la nna ka rumi kahi hoi e waiho ana o ka pahikaua, lalau iho la a paa ma kona iima« a ike iho ia oia i kekahi mra nemonemo» lalau iho la oia a paa uia kona lima, aia hoi hoo manao ae Ia oia o ka ipu uwi'a no a Limeku Puluka. Nihi malie mai U ia a hoi loa aku la no ko iaua lumi moe me k% hauoli aui, a aia hoi kana wahi-

ne ua hiamoe !oa u. Ku ih® la oia a pane iho la 1 keia mau huaolel&awahua : Kauwa make lea oukou ia'u $> E make r<na o!ua a elua. & < make pu ana hoi mekāhikane a olua; aoi« & e hoola ana ia oukou, o make hou auanei au ia oukou. Aole o'u minamina ia oe e V «u wahine, no ka mea, ua loua no oe 1 kela wahi kanaka; e pej«ht mua ro au i kahi kane a oiua a r>afce f aole hoi o olua he mau wahi pepa wa!e no oiua imua o'u; nolail i o ke aleha no kou. eia au ke hoi nei * ko'u aupuni e ike ai i ko'u mau aloha. Ia manawa, komo iho la C|a i kona mau aahu a paa, kau ae ia maluna o kona iiu a puhalahiu aku la oia no ke aupuni anuenue, a ahu ia ka hoka i kapakai, a lalau iho ia o Lameka Puiuka ma i ka i'a he Alamih.i

E na hoa kaunu o keia moolelo, e hoomau aku kakou i ke kamaiiio ana no Lobe. I kona hiki ana aku ike aupuni anuenue, ua haiawai iho ia oia me kona mau makua, a uwe iho ia iakou me ke kaumaha. Ika pau ana, ua ninau mai ia kona mau makua : Ua oia

mai nei no ka oe; olelo ia mai hoi ua make oe ? Ae, ua make rio au, aua hooia hou ia no e kuu punaiua, a he eono mahina o ko makou noho pu ana mai nei ah« i mai nei au. O ko'u kumu i hoi mai nei, i aihueia mainei e a'u ka pahikaua a ua punalua ia o'u. Apopo, e kii aku ana au e kaua iaia. Ika lohe ana o kona makuahine, ua pane

aku la oia : E kuu keiki, mai hana oe pela, no ka mea, he maikai hoi ka ko punalua i hana mai la ia oe, a he ino ka hoi kau e hana aku ai ma kahi o ka maikai i hana ia mai la ia oē, 0 1 Aole au e hoolohe i ka oukou, *ole au e jhiamoe pono ana a hiki i'kona wa e jn ake ni ia'u; no ka mea,.ua lilo māi nei ia'u kana pahikaūa kunpa a me katra ipu uwila; a mai hoopik?. hou vc i kaU mau o&le-'. !drSsi «e'u • make pu auanei oe me ka mea aii e hoopunahele nei. Pane hou mai la kona makuahine : Ae, e kuu keiki, e ko ana no kou makemake, aka, mahope aku nou ka make mainoino imua oka lehulehu. E tnake io ana 110 ia oe, a ao!e paha e piha ka makahiki, e ola hou mai ana no oia mamuli o ka mana o kona mau kupuna, a ehia ka hoi mea aloha o keia mau iwi i ka lilo aku i papa pahoehoe, a o ko aupuni o ka lilo ae o ka nani i I mea ole; a la wa ī ikeia aku ai kona mau waimaka e hiolo makawalu mai ana mai kona mau lihilihi mai. Ku i ke aloha na huaolelo i mai e keia makuahine imua o kana keiki; aka me keia mau huaolelo ao maikoi nae, ua hala ae la ia mawaho o kosi<. mau pahukani; a me ka naau 1 hoopiha i t me ka awahua oka lokoino, ua pane aku la oia me ka ikaika : £ keia wahine i piha me ke kuhihewa nui e ola ana ia, inai hoopuka hou mai oe i kekahi huaolelo no ka mea au e hoopunahele nei, o ike auanei oe i kou eha loa ia'u i keh manawa;aolea'u mea e hoolohe ai, a hiki i kuu hooliio ana i kuu enemi i i'a no loko o ke kai, a o ka hooko ia ana ka hoi o kuu olelo i hoo hiki paa ai. No keia mau huaolelo ka ; ka-na a kana keiki i pane mai ai, ua! mumule ioa iho la kona makuahine, I aka, aia ke kau mai la na j imua o kona mau maka, no na haawina j weliweli e kau mai ana maluna o iakou i a pau. Ika puka ana mai okala i ke kakahiaka, ua iiuliu ae la ua keiki alii, Lobe nei a me ke koena ihoo kona mau; N utaa hoomaka akn la e lele no kej aupuni o Mahinakauahiahi. I

Auhea oukou e o'u mau hoa kaunu o keia nanea e haaiole kakou ike ka mailio ana no Lobe t oiai oia ke hele mai nei e hooko i kana mea i li'a ai, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka kakou kamaeu a oie na wahine. Iko likou ala ana ae, aku la o Nahokuewalu a ninau aku la i kona mau {>oku ina paha aia malaila o Lobe, ua hoole mai }a o Mahmakauaniahi ma; ma pe!a ua holo mahuka aku net paha, no ka mea, aale na mea ana. I ka lohe ana o lameka Puluka, ua hoopuiwaia kona luanao, a hele koke aku la oia a wehe ae U i ka puka o ka rumi kahi e waiho ai o kana pahikaua a rae kona kupunawahine; i wehe aku ka hana, he neo ka mea e waiho mai ana. ,l Ua hala aku la ka Puulena, Aia i ke aupuni anuenue; j Ua lawe aihue ia e na iima o | Lobe, Lohe ka manao ina Auwe oe e Lameka Puluka, Nani ka ehaeha o ka naau I na piiikia e kau mai «na Maiuoa ou e ke koa opio;

E iiio ana kou nani i mea ole; A o kou mau pipalina nohea hoi e naio aku ana ia mai ou aku, A oiai ke kokoke mai nei ua wa Ia e iilo ai oe i i'a no ka moana; I nui nae ke aho a ioaa ke ola. Aloha no ua kamaeu Ul" Huii mai !a oia a pane mai la i kana wahine me ke kaumaha : E kuu ak>ha, e make ana kaua, i i ole owau 0 kaua ke make ana, ao oe e oia ana no paha oe; no ka toea, o kuu pahikaua a me kuu kupunawahine uwiia, ua lilo ia Lobe; o ko'u pono o ke kaii aku i ka make e hiki mai ana maiuna o'u mai kuu pahikaua; eia wale no ka'u mea kauoha aku ia oe T e noho oe a i make au a oia hoi oe, alaila, no kekahi manawa, e iho oe a hiki i ke aupum o Atabia, e hai aku oe 1 ka mea e noho x\loi ana no ia aupuni, ua make kana j keiki, a o ke aupuni no ia noho aku, j aoie hoi ou mea nana e hoohewahewa | mai, a o ko'u mau makua ia; a i ioaa hdu aku kau kane mare aku. Ake hai aku nei no hoi au ia oe, aole au i tna|ke ia hai, i make no au ia oiua e na ! wahine. Ia Lameka Puluka e kaukau 1 nei i keia mau huaoleio, he mea e ka waiania a me ka ehaeha o ka naau, oiai o Mahinakauahiahi e noke ana i ka uwe me ke kaumaha, a aohe hoi ana mea e ae e noonoo ai, he hookahi waie iho 110 o kana kane. A o Nahokuewaiu hoi, ua hui pu mai la ia iloko o ia haawma hookahi. Oiai o Mahinakauahiahi e noke ana no i ka uwe, ua hookaumaha loa ia ka kakou kamaeu; puili mai !a oia i ka a-i o kana aloha a pane iho la : Aloha oe e kuu wahine, aioha no hoi au; i a u mai hoi keia kino no ka manao e huii hoi aku ana me ke kino oia, eia ka o ke kmo wailua ke.huli hoi aku ana ika aina hanau. » * "

Ia lakou nei no e u ana, no hiki maf la k.«'iaka Jcahi S ane mai la *K-W?Miho mai ne} \ h —. • "Miimai ana e Kaiia m e an* »^^ muli oka hoomanawanui e ola hou ai oe; nolaila, e kuu haku wahine, aole au k&ne, aka, e hoomanawanui no a halawai hou no oe me iu; —Aloha oukou. I ka pau ana no o na olelo a ua nunui maka kahi nei, ua hiki mai la o Lobe mawaho o ka hale alii, a kahea mai 1a ia Lameka Puluka e puka aku iwaho e hakaka ai me ia; ua ae aku la no hoi

keia, me ka hopo ole iho no ka make e kau mai ana maluna ona. Komo iho la oia i kona kapa kiia a paa, honi iho la i ka ihu o kana a puka aku la iwaho a kau ae la hoi nialuna o kona lio a hoomaka aku la e nee miua o kona hoa paio punalua, a pane aku la oia me ka wiwo oie : E Lobe ke kanaka aihue, ua makemake au e hakaka me oe me na lima wale no, a e waiho hoi i kau pahikaua. Pane raai la o Lobe me ka ninau ana mai : £ kahi kanaka hookano, auhea ka kau pahi ? E iohe oe e Lobe, ka i no hoi aia ia oe kuu pahikaua e ke kanaka aihue; ka i no hoi ua kii malu oe me kuu ike ole # a lilo pu hoi ia oe kuu ipu uwila. O kau Ic-aa anei ia oka aihue. Na keia mau olelo i paila ae i ka inaina wela iloko o ka puu*ai o Lobe, a pane mai la me ka leo nui : E nee mai imua, a e make koke no oe e pono ai. Ia manawa no i hahau mai ai oia i kana pahikaua me ka ikaika nui, aka, loaa e aku la no i ka pale a Lameka Puluka me kona liroa akau, a pela wale no laua oka hakaka ana; me ka pahikaua o Lobe, a me na lima wale no hoi ka kakou ka maeu e pale ai; ua noke iaua i ka hakaka a haia mai ka aina o Mahinakau ahiahi, a heie wale aku la no laua i ka ltwa.

I ka hala ana o na mahina elua o ko iaua hakaka ana, aoie no i manuheu ke kau wahi o ka kakou kamaeu i na hauna pahi a kona enemi; eia nae ka mea apiki loa; i ka wa a iaua aei e hakaka ana, ua hooliio ae la ka nunui maka kahi i kona kino i kiao opeapea, a me ia kino oia e leie ai e makaikai i ka ali) hoomanawanui ana o kona haku. I ke kolu o ka uaahina, ua kaa aku ia ka hakaka *na o iaua neii ka hapaiua o ka iewa a me ka honua. I ka eha o ka mahina, ua hehi aku ia na kapuai o laua i ka honua: a aole no hoi i manuheo " * ke koa opio, aka, ua nawaiiwaii nae kona mau iaia, no ka pa jnau i ka hauna pahi a Lobe. I ka eiima o ka mahina, kaa aku \a Eaua nei i ka moana kahi i hakaka ai; a ofa hoi ka wa i ane emi mai ai ko iaua ikaika I ke kokoke ana e pau ua mahina nei, (5} ua nui uiai ia ka nawaiiwah o Lanieka Puluka, a peia no hoi kona hoa paio Lohe; aka, ua kokoka mai ka wa o Lameka Puiuka e

haaleie m#t ai i keia oia. Oiai ua hab hope ae la ka iima o ka mahina o keia kaua ana, a ke heie aku oei hoi ike eono o ka mahin», ua hoomanawanui aku la no o Lameka Puluka i ka hakaka ana me Lobe T a hiki aku la ika ae* kai o kekahi aupuni i kapaia o Helene, a ouu iaua i kau pooo aku ai iiuna o ka lae kahakai, ua iele iho ia o Larueka Puiuka mai kona Uo iho a haui<y a make *ku ta oia ltuni oka pahoef*o*J a o kona lio hoi ke ku nei no ma kona aoaa

I ka ike ana mti o Lobe ua hiamoe o Lameka Puiuka kona hoa piio, ua awiwi mai la oia, a i kona hiki ana mai ua pane aku Ia oia me ka ieo o ke aloha oie : Ahaha ! Make ioa oe ia'u e Lameka Puiuka; ua nui no kou mana ame kou ikaika, a ina no hoi piha aole e lilo ia'u kau pahikaua, ame ke« kahi mau mea mana e ae, ina no ua make hou au ia oe; a eia oe ke waiho nei imua o'u ma ke ano he pio oe na J u, a. ua hiki mai hoi ka wa a'u e hooliloai ia oe i piliko'a no keia moana kai; a no kau mau olelo hoohiiahila hoi kekahi | ia'u no kuu aihue i ko pahikaua, a ina hoi oe e ola ana, hiiahiia ioa hoi au; a noiaiia, aoie au e waiho ana i kou ob. Ia manawa oia i unuhi ae ai i kona kookoo mana a uhau aku ia maiuna o ke kino o ka kakou kamaeu no ekolu manawa, a iiio ae ia kona kino i piliko'a; "Aioha waie." Ika ike ana oLo Paina Hueio ua make kona haku, ua ieie koke ae la oia i ka iewa me ka ike ole mai o Lobe, ua hoohuii iho la oia i ko* na poo ilalo, a ia wa i liio ae ai kona kino i one makaliiloa a haule iho ia iloko 0 ke kai me he paka u a la, a li!o ae ia f kino puhi kauila, a hele huii uku

I.i oia i kona haku; a oiai ua lawe*akii o Lobe i ke kino piliko'a o Lameka Pululea a waiho ilo'ko 'o puko'a pin kahakai, a n\? kona mana hoi i hookau , * ita i kekahi pohaku nui e hiki I iho ai . * :ma-. luna o kahi piko'a, ua loaa /! i ua puhi nei. (O keia puhi he 25 anana ka loa, a aole hoi e puni kona pau ku kino i na kanaka elua ke apo.) Ho opuni ae la oia i kona haku piliko'a me kona kino, a e moe ana hoi ke kino piliko'a o Lameka Puluka iloko o ua wahi puko'a la.—Aloha wale. I ka pau ana o keia mau hana ino a Lobe maluna o ka kakou kamaeu, huli ae la oia a nana aku la i ka lio, (L P. H.) aole nae oia ma kona wahi i ku ai. Hele huli aku la oia me ka minamina nui, ano ka loaa ole, ua hoopau ae la

i kona huli ana Hoohuli ae la ua Lobe nei i kona lio a lele aku Ia no ke aupuni o Mahinakauahiahi, me ka manao e loaa aku ana iaia, a o kona pepehi no ia ia laua a make, eia ka auanei ua hao aku la ka nunui maka kahi i kona mana aia iwaenakonu o ke okoko o ke ahi kahi i kau hoolai ai, iloko o ka haie u\rila, a e hoomake ana hoi laua a elua no ke aloha ika laua kane. Ika hiki ana aku o Lobe ikc ai'pui o Mahinakauahiahi, ua hele huli aku la oia me ka manao ua pee, he neo nae ka mea i loaa; a o ke kino opeapea o ka nunui ka i haiawai mai me ia, e lelele ana iloko oka hale ahi. No keia neie hou ana no o ua Lobe nei, huli hoi loa aku la oia no kona aupuni me ka hauoli; a e uhai hele ana no hoi kahi opeapea mahope oua o Lobe I kona hiki ana aku i kona aupuni, me ka leo o ka ha uoli oia i pane aku ai imua o kona mau makua : O kuu hoa paio. ua make loa oia ia'u, a aia oia he kiai no ka lae kahakai o ke aupuni o Helene. Pane mai )a kona makuahine : £ kuu keiki, ao le oia i make, aole paha e liuiiu, e ike

uo oc i ke ko o ka'u olelo i hai mua aku ai ia oe; aole oae he hoolohe aku o ua Lobe nei ia mau olelo. £ ni hoa heluhelu, e huh hou ae ka~ kou i hope no na ouli o ka ino e pah*i l& ana maluna o lu honua. I ka wa t luo ai o Limeka Putuka i p&ko'a, a noho i ka moana, o ka wa no ia o ka ino i pii mai ai aole o ka-na mai. Pa mai la ka makam ikaīka mai ke kukula hikina mai, haule mai li na pakaua, nee [ mai U hoi ka pouli miluna o ka aina a | rae ka moana, ku'i mat la ka hekili, r,a ; ueue ae la ka honua, a ike ia aku b no | hoi na aklo manamana o ka uwila • laiama hele ana i ka iewa; a ua oi !<* »ku hos ka pilikia o na kanaka a me na ho!f»HoIona i keia ino; aole no hoi o ke īa wale ka piiikia i ikeia; pit mai L> ke kai a uhi maluna o ka honua, ku'i ka hekili a pīli pu ka hanu o na kanaka a me na holoholona a make hoi kekahi poe. Pouli ae U ka malamalaoia o ka j mahina, a ua huoa hoi iia 1

maka o na hoku mai ko «kew iawinw ana* a he poeli p« >wm ka mea e hoalii aaa naluna o ka honna holeekoi. A i keia manawa, akahi no a ikeia ke ihi o ka lua *hi o HūeU, e ho:ke pau ana i kona maUmaUiwa» s kie tRA hoi r,i moo ma na wahi a pau o k« lua ahi o Hilela me ka h»«i ana ho* i aa pc**> ai pele ma» ko t*ko««nao tfiS*akot ike ptt h aka !a no hai ka Hak tiwtk o ka kakou opk> poino e kau »oa i nu o ka lua ahi o H;ldt, a e h«opus»a ,ana hoi e na miUona o na raoo deUgoM.

Xe kt nui pUihua o ke aupuni o L-> be t oia hoi ke aupuni kr..»rnne, ua he!e mai h kona mau m»kaaituina & ninau mai la iko hkou alii: Eko makou haku, heaiiA U ke ano o keia k\o c uH nei i ka aina > AoU? au i :ke % wahi n Ix»be. Ia wa no i pane mai » kona makuahine : Ena w kaamana alo'.a, e hai aku aoa au ia oukou, oke kut»u o keia ino, no ka niake ana o Lameki Puluka iaia nei. a oia ke kumu o keiaino; a iua e mahe kcja ino, aiaila, oia ka wa 9 t ola hou mai ai oia, a e ike auanei kakou i ka hoopai ino loa e kau mai ana maluna o kakou a pau a me ke aupuni holook» a; nolaila, e ko'u mau makaainana aloha, e liuiiu oukou no ka imi ana ah r i \vahi e pakele ai ko oukou ola; aloha oukou. I ka pau ana o keta inau olelo a H makua hine o Lobe, ua huli hoi aku la lakou me ka naau kaumaha. Ena hoa heluhelu, e haalele kakou

i ke kamailio ana no Lobe, a aohe hoi e hf wa ka mea kakau ke hoakaka aku imua o oukou no na hanu a ke aloha e hoonipo ana maluna o Mahinakauahiahi : Mahope iho o ka make ana o Lameka Puluka, ua huli hoi aku la ka nunui a t*ai a<u la ia Mahtnakauahia®; ua makekana aloh*. • A oiai laua iloko oka hafce uwila, v a ik* . lohe ana i 1* ia, ua haule a m&ke ak\i ia 6 ' 1 > htffief Vrāfohf« ōia l * hoopuka ae ai : E Lau-.eka Pulhkakuu aloha, aia ia oe ihea kahi i itc'c ai; aia anei oe i ka lulu, aia paha i ka makani; ina pela e huli no au ma na wshi a pau; e mauna anei au i kuu kino e «noe lie i kou hale uwi!a nei, a e ko'u aka uino waiiua e imi nku ia oe a iuaa aku paha e hooipo ana oe n»e kou mau kupuna; auwe ! auwe !! e kuu aloha •, e mal-u mai; eia au kou hoapiii, hua hoomanawanui hoi ona la popiiikia; a hau* le hou aku la oia moe malie iluna o k«hi moe. Hele malie mai ia hoi o Nahokuewalu a pane iho la maiuna o kona pokii : E kuu j>okii f e ala ae a e kali aku no na olelo ako kakou pukuua nui t a ina aole e koana, alaila, e iho pu aku no kaua ma kona meheu. Pane ae la kona pokii : E hele oe ma kahi e, o oe hoi ke kumu i make ai kuu kane; nolaila e imi no au i kona hopena, he makehewa ia'u ke ola i keia honua, a e noho oe; aioha oe; i iho la kena mau iihilihi maKa. Hoi aku U o Kahokuewaiu ma kona wahi a haule aku la moe malie. I kahi oj>eapea hoi e *lo iuiunoam wanui ana i ke anu oke aupuni anue* nue, e hoomakakiu ana hoi i kahi i wa* iho ai o ka pahikaua a uie ka ipu uwila a kona haku, aoie nae t.i loaa iki o k*hi i waiho ai; no elua mahina kona ho omanawanui ana, a ua pu kona mana ola/ia no ka loaa hou iaia aka ua kiai hoomakakiu no oia me ka pauaho ok, e ake ana o ka o kana ukarui makamae. Ae na hoa heluhelo, e hoaui »ki hoi kakou no kope. I ka make ana 0 ka kakoukamaeu. uahoi aku U koni uhane a hai aku )a i kena makuakane Kahanuoj>aiacki me ke kaumaha : £ leuu paoa aloha, tne ka walania oka naau kau keiki e hai aku nei imua ou, ua make au; ua hooliloia hoi kuu kino 1 piliko'a, a aia hui ma ka he kahakai oke aupuni o Helene, ma ka aoao hikina hoi e huli pono ana i makani» a ke waiho la kuu kino me ka nuino:p.o. O kekumu o ktiu make *na, ua kuu pahikaua a me a'u nuu tuea mana a pa;i e I/>be ke keiki aiii o ke aupum anuenue; no&i*a, e kii ae oe Wm e tv.oU. Puiwa ae U o Kahanuo* pjineki oiai oia i halawai aku ai me ka nhane o kana keiki oia ka a hoomaka ae la oia e uwe. Puiwa ae U o ka Ui Pua Rcse i ka uwe o luna kane, ala ae la oia a ninau aku la : Heaha kau e uwe nei oke aumoe ? Oke ttiki a kaua, ua make. Ika lohe ana 0 ka Ui Pua Rose T ua hoomaka ae U oii e uwe me ka leo nui t aka nae, paa e aku la kona waha i kana kane ma--1 d)ua oka pu-a loa ana ae. Ua a!a wa|fe aku Ja no latia a ao me ka m ana no ka lata keiki. Kahea aku 1a o Kahanuopaineki i kana aikane, a i kona hiki ana maī, ua hoike aka U oia i kana moe; a i kona l>he aoa, ua heittei iho b k«v na mau waimak* no ka keik», t hai aku la v he mea oiaia kt mea i hoike la sati la.—ASob* wai*.