Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 52, 26 December 1885 — Page 1

Page PDF (1.86 MB)

This text was transcribed by:  Connie Watanabe
This work is dedicated to:  Sarah Requilman

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXIV, HELU 52       HONOLULU, POAONO, DEKEMABA 26, 1885.             NA HELU A PAU, 2056

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

W K. KAKELA.

 

L@ A ME KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He L@ Hoo@ Palapala

 

tf.

 

A ROSA. (AKON@)

 

LOIO A HE KOKUA NA KE K@NAWAI.

 

H@ Hoo@ Palapala.

 

KEENA HANA: Ma ke K@ K@h@.

 

@

 

S B. DOLE.

 

LOIO, LOIO, LOIO.

He L@n@ Hoolalo Palapala

KEENA HANA: Ma A@i Kaahumanu

 

DILLINGHAM & CO

 

Mau Mea Kuai Lako Hoo

 

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

 

ANA AINA!  ANA AINA!!

 

            KEENA HANA:  Aia ma alanui Moi, koko ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.                                                                 @

 

C BREWER & CO.  (BURUA MA.)

 

            Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO ai ALOO a me na ILI BiRi, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i k@ lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA a ko makou Makeke.                                  @

 

G L. FITCH.  (KAUKA PIKA.)

 

            Ua wehe ae nei au he Keena Lapaau ina Alanui Maunukea, Honolulu, Helu 70, a e loaa no au ma ke Keena @a ka hora 9 a ka horu 1@ o ke kakahiaka o keia a me keia la, hora @.30 a i ka hora 7.30 ahiahi.  2007-y

 

J P. HANAAUMOE.

 

He Loio a he Kokua ma @ Kana@i m@ na

 

            I @a Hoo@nalu a @pana o keia J upuni.

 

E loaa no au ma Puna, Hawaii.                      

 

JNO. M. KEALOHA.

 

U@ Hoolaia Palapala Kepa P@h@ o Kawaihau, Kauai.  Ae Agena @ ku Hoola@o ana i @ Palapala no ka @pana e Kawaihau, Kauai.  He Kom@ua Palena Alua no ka apana o Kawaihau, Kauai, a @ Luna Hooke @re no ka Pae Aina @l@koa.

 

CHAS H PULAA.

 

@E LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii                                                                                                          2001-tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

 

            LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI MA NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU O KEIA AUPUNI.

 

Keena Hana me Hon. E. P@ton (loia P@h@) me Alanui Kaahumanu, Honolulu!

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

A he @g@ H@l@ Palapala @

 

kupuni @ Oahu

 

KALENA HANA:  Helu @ alanui Kaahumanu-

 

tf.

 

W A. KINI.

 

LOIO, LOIO, LOIO.

 

            KEENA HANA:  Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu                                                                                       tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

 

@e @h@l@ a U@hi-@l@ ka olelo P@ me ka olelo Hawaii.  Ua makaukau @ hoi @ hana i na Pal@pal@ Kuai a Hoolimalima @ p@a aku mawaena @ na Pake @ me na kanaka Hawaii.  @ loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui @, @hi @ @h@k@ ana i ka uwapo @ H@lil@manu.

                                                                                                                                                                                                2010 @y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

@ea @ papa a me na l@ k@l@ @l@ na ano a pau, a me na @ p@ a pau @ ka h@l@.

 

            Kihi Alanui Moiwahine me Papa                                                                                                                                            @

 

RICHARD F. BICKERTON.

                        (P@K@KONA.,

 

LOIO A HE KOKUA MA KA KANAWAI

 

KEENA HANA : Me@ 27 alanui Kalepa.

 

tf.

 

WILLIAM AULD.

 

@ H@l@l@ Palapala K@p@ @h@ no @ Ap@ K@.

 

            KEENA HANA:  M@ ke Keena Wai o Ho nolulu.                                                                                                             tf

 

S @. MEEKAPU.

 

Tela humuhumu lole.

 

HALE HANA:  HeLu 11 alanui Nuuanu.

 

M THOMPSON, (KAMIKANA)

 

M@ LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

 

            Keena hana maluna o ka Hale Pohaku o Kamapela, (Campbell's Block,) @ami helu 8 me 9.  Puka komo e huli ia pono i ke Alanui Kalepa, Honolulu

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

KE KAUKA @APANA

 

Mr. m. Goto.

 

He Kauka no ka mai lepera, na mai e pili ana i ka ili o ke kanaka, ka mai kaokao,

 

etc.      etc.      etc.

 

            KEENA HANA -- Aia @a Kapalama, mauka p@ kahi noho o ka Hon. J. Keau.

            NA HORA HANA : Hora @ a ka 5 p @

                                                N@ S@ hora @

                                                                                                                                                                                    @47-@

 

E holoholo mau ana ka Moku Kuna kialua

hou o MR. J. PAIKO i kapaia ma

ka inoa o kona makuahine ola o

 

"DOMITILA"

 

---- MA NA AWA O ----

 

Mal@,

            Kaneohe,

                        Heeia,

                                    Kahaluu,

                                                Waiahole,

                                                            Waiak@,

 

            A me na awa @ o Koolau; he oluolu ka uku ohaa a me na @kana; he m@k@ maikai @ maemae.                          tf.

 

JAMES M. MONSARRAT.

                        (MAUNAKEA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna H@la@ Palapala.

 

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalina, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

 

            KEENA HANA:  alanui Kalepa.                                                                                                                              tf

 

H L. CHASE.             (KEIKI.)

 

                        Mea Paikii kaahele ma na mokup@ni.  E hanaia no na kii me ka maikai a me ka eleu pu no hoi.  E paiia no na kii nui a lii lii me ka mak emake o na makamaka.

 

J. A. MAGOON, (Makuna.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kale@ kokoke i ke Keena o Pekekona.

                                                                                                                                                                                    tf

 

PAPA!            PAPA!

 

ALA MA KAHI O

 

LEWERS & COOKE,

 

(O LUI MA)

 

@a ke ka@ kahiko ma alanui Papa a me M@.

 

E loaa ai na

 

PAPA NOUAIRI

 

o kela a me keia ano

 

N@ Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

            Na Pou, Na O a, Na Papa Hele, Na Papa

                        Ku.  A me na Papa Moe nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

 

N@ Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoomaloo,

he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

 

----A ME NA----

WAI HOOHINUHINU NANI @

 

O NA ANO A PAU LOA.

 

NA BALAKI ANO NUI WALE.

 

A ke hai ia aku nei ka lo@o i na Makemaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

 

---- NO KA ----

 

UKU @AAHAA LOA.

 

E like me ka mea e holo ana mawa@a o

 

LAUA a me ka MEA KUAI.

 

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

KA MOOLELO KAAO O

 

LAMEKA PULUKA

 

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka p@haka

o ka Ui Pua Rose a me Kahan@opaineki

 

KA MEA I KAPAIA KA

 

Ka @ona @ na mauna hui @ Arabia, ka naita @

olapa na kupua ka lewa lani a me na kupua

e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka

mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

 

KUAHAUAIA ae la ke aupuni o Arabia, e noho iloko o ke kanikau kumakena no ke keiki alii Lameka Puluka, a he mea ehaeha loa ia i ka manao o na, makaainana i ko lakou lohe ana i keia n@ kaumaha.  Ia wa i ike ia aku ai na pahu hae e hapa  mai ana, a o na kaupoku a me na lanai hoi o na hale o ke kulanakauhale holookoa, ua uhiia me na kahakahana lole kanikau, @ iloko o keia mau haawina kaumaha e hoalii nei maluna o ke kulanakauhale o Arabia, e lohe pu ia aku ana no hoi na leo kanikau o na makaainana no ka hala ana aku o ka lakou milimili i ke ala hoi ole mai; a he hoike ana mai keia i ke aloha oiaio i kuni paa ia iloko o ko lakou mau puuwai no ko lakou haku alii opio.  A oiai hoi o ka Ui Pua Rose ka mea nana ponio i hanau aku ua opio la i hala aku la i @ make, ua kaawale aku la ke aloha o kana kane mai kona puuwai aku, a ua pani ia aku la hoi ma kona makalua ke aloha wela no kana keiki, a pela no hoi kana kane; a he mea mau no paha ia e na hoa heluhelu iwaena o na lahui kanaka a pau o ka honua nei, no ke aloha i kuni paa ia mawaena o ka makua a me ke keiki; a aole no hoi laua i hookomo ai mai kakahiaka a hiki wale i ka hala ana aku o ka maiamalama o ka la a uhi mai hoi ka pouli o ka po.

            I ka uhi ana mai o ka malu po maluna o ka aina, ua ala wale aku la no laua nei a kokoke i na hora o ke aumoe, ua hilinai aku la o Kahanuopaineki iluna o ka moe oiai oia e noho @ ana no kana keiki, aia hoi, ku mai la kona makuakane ka Moi Puluka i make, imua ona, (ma ka hihio) a pane mai la :  E kuu milimili, mai kaumaha kou naau no ke keiki alii i hala i ka make, no ka mea e ola hou mai ana no oia.  Eia kuu kauoha ia oe :  E kii oe i ka wai ola i ka punawai au i kii mua ai, a e komo aku no hoi oe iloko o ka lua huna, a ma ke pakaukau i loaa mua ai o ka pahikaua ia oe, aia maluna o ia pakaukau e waiho ana he ihe nui a me na pono kaua a pau, a e lalau iho oe i ua ihe la, a o ka noho koki e ku ana ma ka aoao o ke pakaukau, oia auanei kou alanui e hiki ai i ke aupuni anuenue, a e kaua hoi ia aupuni, a e hopu pio i ke keiki alii Lobe.  O ke ki o ka noho, aia mawaenakonu; ina oe e pahu iho i ke ki, alaila, o ka wa no ia e lele koke ai, a i makemake oe no ka awiwi, e hukihuki ae oe no eono manawa, alaila, e ike no oe i kou hiki koke i kau aupuni i makemake ai e hele; e kii mua nae oe i ka wai ola a ukuhi iloko o kekahi oinole, a me ia wai auanei oe e hoola ai i ko keiki.  A e pilikia no he hoohemahema; no ke ano kamalii no hoi paha.  O ka lohe kou a malama, a e hooko hoi i keia mau mea a pau a'u e hai aku nei ia oe, --- Aloha oe; a nalo aku la oia me ka hikiwawe.

            Puiwa ae la o Kahanuopaineki a ala loa ae la, a he moe ka.  Noonoo iho la oia i na mea a pau i hai ia mai, a i ka maopopo pono ana, ua kauoha aku la oia i kona kahu lio e hoomakaukau ia kona lio kaua.  Komo aku la oia ma kona rumi komo kapa, komo iho la hoi i kona kapa kaua, lalau aku la hoi i kana pahikana a kakau ae la ma kona puhaka.  Puka mai la oia a kau ae la maluna o kona lio a holo aku la no ka loa huna kabi hoi i kuhikuhiia mai ai e kona makuakane.  Aole i liuliu, ua komo aku la oia iloko o ka ululaau, a oiai he mau minote koe a kahea mai ka ho@ ekahi o ua po nei ua pau ia, ua puka aku la oia i ke kulanakauhale alii o ko na makuakane alii powa, ua hui pu iho la laua me na apona a ke aloha; a ia wa i hai aku ai kana keiki, ua make ka@a moopuna.  I kona lohe ana ua make kana moopuna, ua mokumokuahua ia kona naao i ke aloha.  A no ka hora hookahi ka hoomaka ana o Kahanuopaineki me kona makuakane, a kau hou ae la oia maluna o kona lio, a pu aku la no ka lua huna.  I kona hiki ana aku, ua hookuu aku la oia i kona lio, a ia wa no hoi oia i komo aku ai iloko o ua lua huna nei, a aia hoi na mea a pau ua makaukau, a koe ka wai ola

            Komo iho la oia i ke kahiko kaua i hoomakaukauia nona a e lalapa ia ana hoi e ke ahi.  Lalau aku la oia i ka laau ihe nui e kau ana iluna o ke pakaukau, a ia wa no i an@ pu ae ai ke ahi o ua ihe nei, a lilo @ eia kuu wini oi i kino no kekahi moo@ eia manawa e @ ana kona waha @ hanau @ Hele aku la o Kahanuopa@ noho iho la maluna o ka @ho koki a pahu iho la i ke ki, o ka wa no ia i lele ae ai ua noho nei; kahea @o la o Kahanuopaineki :  E kuu n@n@ lele, no ka punawai kaua kahi o ka wai ola.  Emoole, aia laua ma ka aoao o ka punawai; ukuhi iho la oia i kana @ahi omole a piha, kau hou ae la oia a hoi aku la no na mauna hui, a paina malaila me kona makuakane, a no elua hora ka hoomaha ana, a huli hoi loa aku la no ka home o kana aloha.  I kona hiki ana aku i ka hale alii; ua noho iho la oia me kana wahine a me ka ohana, a hai aku la o Kahanuopaineki imua o ka ohana, e kii ana oia e hoola i @ana keiki, a i loaa ole iaia, alaila, e pii ana no oia e kaua i ka enemi o kana keiki.

           Ia wa oia i hoomakaukau iho ai nona iho, a lele aku la oia honi i ka ihu o kana wahine a me ka ohana.  I ka pau o ka ike alii, ua kau iho la o Kahanuopaineki maluna o kona noho mana, a he imo ana na ka maka, ua hiki aku la oia i ke aupuni o Helene.  Hele huli aku la oia ma ka lae kahakai kahakai i kahi i waiho ai o ke kino pilikoa o kana keiki, aole nae he loaa iki.  No keia loaa ole, ua manao iho la oia e hoonee aku i kona motio no ke aupuni o Lohe no ke kaua ana iaia.  Oiai nae oia e liuliu ana e lele, lohe aku la oia i kekahi leo i ke kahea ana mai : E Kahanuopaineki, e Kahanuopaineki, e kuu haku aloha, e huli mai; eia hoi au kau kauwa hoolohe.  Ia manawa i huli mai ai o Kahanuopaineki @ kahi no o kona mau hoa pili paa, oia hoi ka nunui Polepa; huli hou aku la oia a hui aloha iho la laua.  Ninau aku aku la o Kahanuopaineki :  Aia mahea ke kino o kou haku opio?  E kuu haku aloha, aia oia malalo o kela pohaku e ku mai la iloko o ke kai; e noho oe, a e kii ae au; oia pu no me kona lio, a o ka mea hopohopo ia o ke ala o ka lio a loaa ole auanei; a ina e moe, loaa ka hoi.

            Ia manawa i hele nihi aku ai ka nunui a hiki ma kahi o ka pohaku nui, a nana aku la, aia hoi ua moe o Lo Paina Huelo, nanao aku la kona mau lima mawaena a loaa aku la ua wahi pilikoa nei, puliki iho la oia a paa a lawe mai la imua o Kahanuopaineki; hohola mai la hoi oia i kekahi wahi kihei silika a waiho iho la ua wahi pilikoa nei.  I ka ike ana o Kahanuopaineki i ke kino i'a o kana keiki, aole e hiki iaia ke uumi iho i ka hookuu ana aku i kona mau waimaka oiai ke aloha keiki e paila ana i kona puuwai; a me keia mau haawina ehaeha, pane iho la oia :  Mainoino maoli oe e kuu keiki; a elike me ka nui o kou mainoino, pela auanei e oi aku ka mainoino e kau aku ana maluna o kou enemi, a aole hoi au e huli hoi i ke aupuni o Arabia a hiki i ka hooko ia ana o kuu makemake maluna o ia aupuni a me k@na lahui kanaka.  Oiai ke kino pilikoa o Lameka Puluka e waiho nei, ua hoomaka aku la ka nunui e hana i kana apana hana.  Hoolilo iho la oia i kahi pilikoa i puu lehu; hoolilo h@u ae la oia i ka puu lehu i kino kanaka; a pane mai la ua nunui nei :  E k@u haku, ua pau ae la ka'u apana hana, a o kau wale no koe o ka lu iho i ka wai ola.  Ia manawa oia i wehe ae ai a ninini iho la, aia hoi ku mai la o Lameka Puluka imua o kona makuakane, lele mai la oia a puili aloha iho la laua.

            E na makamaka heluhelu, ke ike nei kakou i ke ola hou ana o ka kakou kamaeu, a e hauoli pu hou auanei kakou me ia.  Oiai laua e puili aloha ana, pane mai la ka nunui Polepa :  E o'u mau haku, e hookaawale ia olua i keia manawa, e wiki, e wiki, eia'e ke kino puhi o Lo Paina Huelo, no ka mea, me ka ikaika wale no e make ai ua puhi la.  Ia manawa i lele ae ai o Kahanuopaineki a me kana keike a kiekie, a ike iho la i ka puhi e pii mai ana mailoko mai o ke kai.  I ke kokoke ana mai o ua puhi nei ma kahi o lakou nei i noho ai, au ae la kona poo ma o a maanei, a ike aku la oia i ka nunui e ku mai ana, ua hoomaka mai la oia e lele, aka nae, loaa e aku la oia i ka ha una laau a ka nunui.  Lapuu ae la kona hiu a huli ae la i ka hikina a kapalili ae la, huli ae la i ke komohana a lulu aku la, a pela hoi i ka akau a me ka hema.  Ia manawa no i wehe mai ai ka lani, pau ae la na ao hakumakuma o ka ino, hoea mai la hoi ka malamalama o ka la me ka nani, hoike mai la hoi na kuahiwi i ko lakou uliuli ponioni, a ua hamau hoi ka leo o ka hekili a me na mea a pau.  A i ka pau ana o keia ino nui, ia wa i haule pahu aku ai ka hiu o ua puhi nei a make loa. 

            La manawa i kahea mai ai ka nunui Polepa ia Kahanuopaineki ma e hoi aku.  Hoemi iho la laua i ka noho a hiki ma kahi e ku ana o ua nunui nei, ua makaikai iho la lakou i ka puhi a he mea e kona nui launa ole.  Huli ae la o Kahanuopaineki a pane aku la i kana keiki :  E kuu keiki, eia ko lio; ka, he puhi keia; wahi a kana keiki.  Kauoha ae la o Kahanuopaineki i ka nunui no kana apana hana.  Ia wa i hoolilo ae ai ua nunui nei i ka puhi i puu lehu, ia wa i kahea iho ai o Kahanuopaineki me ka leo nui:  E Lo Paina Huelo, e kuu lio aloha, e makaukau oe e haalele i kou kino lehu, a e hoi ae a i kou kino mau, a lu iho la oia i ka wai ola maluna o ka puu lehu aia hoi, e ku ana o Lo Paina Huelo imua o kona haku me kona nani nui, a halawai aloha iho la laua.  Kauoha aku la o Kahanuopaineki i kana keiki e kau maluna o ka lio, aka nae ua hoohihi loa oia i ka noho lele, a kuhikuhi pono aku la kona makuakane i na ano a pau, a hoomaka aku la lakou no ka lele.

 

Ka Moolelo Kaao Nani!

----o----

TONERIKA!

----KA----

Anela o Mekiko

 

Ka mea i oleloia, ka Hokuwelowelo o na

mauna A@ed@ a o ka m@ l@ hoi o ka

mea nana i haaheo ka leialii me ke

kalaunu o ke keiki alii Beriala.

 

Hoopukaia e ka Haku Moolelo kaulana

Mose Manu no ke Kuokoa.

 

IA laua nei i noho iho ai malaila, me ka manao ole ae o Tonerika a me kona kaikunane a me ko laua mau makua a me ka luahine a me na elemakule, eia he malihini kiekie ke kokoke aku nei ma ko lakou home pali, aka, aia nae he manawa no lakou e ike maka maka mai ai i ke keiki alii a hooilina hoi o ke kalaunu a me ke aupuni o Mekiko.

            I loa no ia laua n@i a hoonanea iho ka noho ana, aia hoi, ua huli pono aku la ko ke keiki ahi nana ana i kahi a kona kanaka i kuhikuhi aku ai i kahi noho o Tonerika, a iaia no e haka pono ana kona mau maka malail@ me na iini iloko o kona puuwaii, aia hoi, me he aka la i maalo ae mamua pono o kona mau maka ka hoi ana ae o ke kaikamahine Tonerika me kona lio lele eleele e hoi ae ana a komo iloko o kona hale ana, a no keia mea, ua auwe ae la ke keikki alii Beriala me kona leo pihoihoi ni ka manawa pokole loa, a lilo ae la ka manao maikai iloko o ka puuwai o ke alii Beriala i mea ano e me ka eehia nui, a no keia mea i loaa i ke keiki alii, ua kupu mai la ka manao haohao iloko o kona kanaka, a me ka leo malie oia i pane iho ai:  E ke alii, heaha keia ou?  Ua palua a pakolu kona ninau ana pela, a no ka pane wahi leo ole ae o ke alii Beriala, huli ae la kona nana ana i kahi o Tonerika, ua ike aku la oia iaia a me kona lio eleele e ku aku ana iluna o ka pali laumania ma ka ipuka o ke ana noho o ua eueu nei, a nolaila, pane hou iho la oia ia Beriala:  E kuu alii, ina ua ike mua aku nei oe i ka mea au i kau nui ai e ke alii e ike, alaila e ala ae, a e nana hou aku iaia i keia manawa, aia la ke ku mai la oia iluna o kona wahi i keia manawa.  Nolaila e hoopau i kou haalulu a me kou ilihia o ka eehia, aole ia he mea nui o ka manao ana, he mea ano ole wale no ia, nolaila e ala ae.  A pau keia mau olelo ana a ke kanaka, owaka e la na lihilihi maka o ke alii Beriala, mao ae la na hiona ano e maluna ona, a hoi ae la a kona kulana mau oiai ka ula ohelo nani e puai mai ana, a ia wa oia i pane ai me ka leo nahenahe:  He oiaio kau mea i olelo iho nei ia'u mamua, a o ia haawina ka i loaa iho nei ia'u a me ke kumu o ko'u ano e ana.

            I ka lohe ana o ua kanaka la i ke@a olelo a ke alii, ua pane hou iho la oia:  Nolaila, e ala ae a hana aku i ua kaikamahine la, ke holoholo mai ia ola iluna o kona home pali kahi e hiki ole ai @ kaua ke hele aku.  A no keia olelo a kona kanaka, ua hooko aku la oia, a o kona hoomaopopo loa ana no hoi la i na mea a pau ana i lohe ai e pili ana i keia kaikamahine ui; @o kekahi mau minute liuliu loa kona hoomau ana aku i ka nana, ua nalo aku @a o Tonerika iloko o kona hale no ka hooluolu ana iaia iho, a emoole haule aku la oia i na hoonanea ana a Niolopua.  Iaia i hia moe iho ai, loaa aku la he hihio.

            Ke ike nei oe e ka mea e ka mea e heluhelu ana i keia nanea, ano, he kokoke loa aku nei ke keiki alii Beriala me kona hoa hele i ka home noho iuiu laumania o na pali o ka Anela i noho ai me kona nani nui ke mea i like me ke kau haaheo ana mai o ka Hokuwelowelo maluna pono iho o na lalani mauna o Anede, nolaila, e hoomanao ae i keia mau lalani mele,

 

                                    "Auhea wale oe e ka manu,

                                    Ai hookohu i ka lehua,

                                    Elua kaua i ka piko,

                                    I ke aupuni hui o Kina,

                                    I kolu i ka ohai ula,

                                    I ka lei aloha a kaua,

                                    Kaua i ka lai o Hilo`

                                    I ka pohu lai o Hanakahi,

                                    Akahi au a manao ae,

                                    Ke pili aina aku nei,

 

Nolaila, ua hiki ia kakou ke kamailio ae ma keia wahi no ua Anela nei, no ka loaa ana he hihio iloko o ka manawa pokole loa, a he hihio ano nui ana i ike ai, a no ka maopopo ole iaia ke ano o ia mea, ua kupu ae la kona manao e hai aku i kona kahu hanai luahine i ke ano o kana mea i ike ai, malia ua hiki no iaia ke hoakaka mai i ke ano o ia mea.

            Mea na la opiopio loa mai o Tonerika a hiki i ka wa i pii malie ae ai o kona kino, pela no ka nee ana ae o kona nani e like me ka alohilohi o na hoku o ka lani i ka po pouli e kalae maikai ana i alai ole ia e na ao ma@ lewa, a oiai kona mau helehelena ke hele, ae, la e @ keia io a aku o ka nan@ a me ke kilakila launa ole mai, a i@ia e holoholo ana maloko o kona wahi mau, iaia e nanea ana i ka manawa ana i hauoli ai ma ia mea, aka, ano maluhiluhi iho la oia me ke ano e hiamoe ana, nolaila, hoopau ae la oia ia hana, a hoi aku la oia maluna o kona wahi moe e hooluolu ai, a iaia i hookuu malie aku ai i kona mau lihilihi e upoi no ka aina uhane, aia nae i kona mau maka ne i huli aku ai me Niolopua, aia hoi ka pana ana a kona puuwai e akahele malie ana kona mau a-a koko me ka pauina ana a kona ake mama kahi o ka hanu e holo mai ai, a o kona noonoo ana a pau i kela manawa, aole ana mea i kuko ai mamua ae o kona hiamae ana, ua lana malie wale no ia me he lana ala o ka wai, no ka mea, aole he mau kikiao makani nana e hoonioni ia mea, aka, no keia manawa nae ana i hiamoe aku ai, oiai, o kona mau maka kai pili iho, a o kona puuwai nae, aia no ke ala 'la; aka' no keia manawa nae, ua ike aku la nae oia i ka la e kau pu ana me ka mahina ma kahi hookahi ma ka lani, aia hoi maluna pono o ka mahina he hoailona kalaunu nani e kau ana, aia i keia wa i ike pono ai ko Tonerika mau maka i ka oili ana mai o kekahi mea kino kanaka mai loko mai o ka la me kekahi hae kalaunu a hohola ae la imua o ka mahina, a no keia wa i ike hou aku ai oia he mau lalani nui a lehulehu wale e hele mai ana mai ka akau mai, a hoopuni wikiwiki ae la lakou a pau i kahi o ka la a me ka mahina e kau like nei, a o kekahi mau lalani hoku hoi mai na wahi a pau mai o ka lani, aia lakou ke holo awiwi nei ma na wahi a pau o ka lani me he mau puali lio la i makaukau no ka hoouka kaua mawaena o na aoao elua, a ke oiliili nei hoi kekahi mau hoku iloko o ka lewa me he owaka ana la o ka uwila.  A no keia hihio a ua Tonerika la i ike aku ai, a@a hoi, ua pihoihoi loa oia i ka ike ana aku i keia mau mea kupanaha ma ka lani, me ka haka pono ana aku o kona mau maka me na hiona pu o ka hauoli a ke manao nei no eia la i ke kino maoli, me ke kupu pu ae o kona manao e hoao oia me kona lio eleele e launa pu me lakou, aka nae iaia i puoho ae ai a nana ae la mao a maanei o kona home pali, aia hoi, ua nalo koke ae keia mau mea kupanaha ana i ike ai ao na minute pokole loa; a no keia hihio i loaa iaia, he mea e ke ano e kona noonoo ia manawa, nolaila, puka koke aku la oia iwaho, a huli koke ae la i ka lani, a aia no ka la e nee malie ana ma kona alahele mau ma ka lani, a kahaha iho la kona manao no keia mea ana i ike ai, a no keia mea, ua hele aku la oia a hai i kona kahu hanai luahine Satone, ka mea i hoikeia ma na helu mua o keia kaao, he ano luahine kilokilo oia, aole no paha i poina ka mea heluhelu i kana mea i hoakaka mua ai no ke kulana o kana hanai Tonerika.

            I ka lohe ana o Satone i ka hihio a kana hanai mai ka mua a ka hope, aia hoi, uwila koke ae la kona mau helehelena a puni me ke ano e o kona kulana no kekahi mau minute, a liuliu iki huli pono mai la kona alo imua o kana hanai, me na hiohiona mahiehie a me na manao i piha i ka hauoli nui, a hoakaka mai la oia i ke ano o ua hihio nei.  Ka hoike polololei ana o ka luahine Satone i ke ano o ka hihio a Tonerika me ka oiaio o kana hai ana.  Wahi a ka luahine Satone i hai aku ai imua o kana hanai me ka leo oluolu, "E Tonerika e, he mea hauole no'u e hai aku ia oe i ke ano o kau mau mea a pau i ike ai ma ka hihio, he oiaio, ano, ua kokoke loa mai kou manawa e hiki aku ai oe i ke kuiana a'u i @oike mua ai ia oe.  O ka la a me ka mahina au i ike ai e kau pu ana ma kahi hookahi, me ka hoailona @ ka@nu e kau pono ana maluna iho o ka mahina : o k@ la, he alii kiekie loa ia, a he hooilina hoi o ka noho moi o kekahi lahui kanaka, a he mea hoi e manao nui e ike ia oe, a e lilo ana oe iaia ma keia mua aku, aole paha oe e liuliu, e halawai koke ana oe me ia.  A o ka mahina hoi au i ike aku ai e kau ana, he hoailona o ke kalaunu e kau pono ana maluna; o oe ponoi no ia, e hiki aku ana no oe ma ia kulana kiekie, a o kela kanaka au i ike aku ai i puka mai ai mai loko mai o ka la i hohola aku ai malalo pono o ka mahina, oia no kou kaikunane Tonel@le, e lilo pu aku ana olua ma ia kulana hookahi, o oe no nae maluna ona, a oia mai no mahope ou, a o na lalani hoku a pau au i ike aku la mai ka Akau mai a ma na wahi a pau o ka lani, e hoopini @ ka la @ ka ma@, he hui ana aku ia o ka lahui Ilikini me ka lahui o ke Alii nana e lawe aku ia oe, a e like me ka pomaikai nui e ili mai ana maluna iho ou, he mau hoike ana mai ia, o makou kahi poe e komo aku ana iloko o ia haawina hookahi a me ko olua mau makua, nolaila, ano, ke ike aku nei au, ua kokoke loa mai ka manawa nou e hiki aku ai ma ia kulana kiekie."

            I ka pau ana o keia mau olelo a ka luahine Satone me ka hoike oiaio, akahi no a loaa i ua Anela nei ka manao oulolu maikai no ia manawa, a ia laua no hoi e luana wale ana, aia hoi, ua hiki koke aku la o Tonelele maluna o kona lio keokeo maluna o ko laua wahi mau ma ka pali; a hahai mai la ka luahine Satone i na mea a pau e pili ana i ka hihio a kona kaikuahine Tonerika a a me na hoakaka ana no na mea a pau.  I ka lohe ana o Tonelele no keia mea, ua haupu ae la oia no ke keiki alii Beriala, me he mea la, ua hiki pono aku ke kanaka i halawai pu ai me ia a me kona kaikuahine Tonerika, a ua loaa pono aku na mea a laua i haawi aku ai i ua kanaka la imua o ua keiki ali Beriala la, e like me ne mea i hoike ia ma na helu mua o keia moolelo; a no ia mea, ua kupu koke ae la kona manao e e hele koke e huli, nolaila, ua haalele koke aku la oia me kona lio i kahi o kona kaikuahine, a iaia i hiki aku ai imua o ko laua mau makua ponoi a me kona mau kahu hanai elemakule, ua ha hai aku la oia i @ mea a pau ana i lohe mai ai mai ka @ Satone mai, a pau kaua olelo ana no ia mea, ua ho@maka koke aku la oia e hele me kona lio ma kahi ana i manao ai, aole no hoi keia i mamao loa aku, aia hoi, ua haupu koke ae la keia, a iaia no e noonoo ana no keia mea, ua lohe koliuliu aku la oia i ka leo ilio e hae ana; nolaila, ku malie iho la oia me ka hoomaopopo i ke ano o ka leo ana e hoolohe nei, a akaka iaia he leo io no ka ilio, nolaila, holo aku la oia me kona lio me ka eleu nui me ka awiwi launa ole mai, me ke ano hoomakakiu, ia Tonelele i hiki aku ai me kona lio ma kahi o ke keiki alii Beriala e noho ana me kona hoa hele, aia hoi, ua ike pono loa aku la keia, o ke keiki alii io no nana i malama pono iaia me ka hanohano a me ka maikai.  He mea e kona aloha a me ka ehaeha o kona puuwai me na kulu waimaka oia i kela manawa, a noonoo pono iho la oia i kela manawa i kana mea e hana aku ai im@a o ke keiki alii Beriala, nolaila, ua manao ae la oia. aole nae oia i hoike koke aku i kela wa.  He oi aku n@ha ka pono e hoi hoa oia i kona wahi e hai aku ai i kona kaikuahine a me ko laua mau makua a me na kahu hanai o laua, i hiki ai ia lakou ke kuka pono, no ka hiki ana aku o ka malihini alii kiekie ma ko lakou wahi me @ maluhia.