Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 52, 26 December 1885 — Page 3

Page PDF (2.02 MB)

This text was transcribed by:  Lauren Kainani Quezada
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS."  Keena Hoopaa pono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.

            E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau.  Aoie e hoopakaia na Olelo…mai manope o ka hora i hoike…piha aku ana makou i….

            E hooili mai i na …a me ka uku pepa ia…ma Honolulu.  Ina e …pepa i kona poe lawe, e…ole i keia Keena.

            O ka uku a keia pepa e haawi ai …poe luna, he umi…apana o Kona, Oahu, a me kekahi…kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

KA NUPEPA KUOKOA

NO

1886.

 

            E hoomaka ana ka helu mua o ka makahiki hou o ke KUOKOA ma ka la a o Ianuari.  E pono e kauoha mua mai ka poe a pau e makemake ana i keia pepa no 1886, a e hooili pa mai me ke dala.

            E haawi ana makou i ke kii maikai o GENERAL GRANT (KENELA KALASI) ka Alini Kaua kaulana loa o keia au e hele nei a PUNI KA HONUA A PERESIDENA O America Hoipuia i aloha nui ia, ka mea hoi i kapa mua ia he "MOI MAKAAINANA."  E loaa ana keia kii maikai i ka poe a pau e lawe ana i ke KUOKOA no 1886, me ka hookaa mua mai iloko o keia keena i na dala elua o ka uku pepa no ka makahiki.  E puka aku ana no hoi loko o keia mau pule iho he moolelo o ke ola ana a me na hana a GENERAL GRANT.  E hooili pololei mai ka oukou mau dala elua i keia keena, a i ole e lawe kino mai oukou.

 

NO NA LUNA.

            Eia kekahi pomaikai no na Luna o ke KUOKOA no 1886.  I ka Luna o ka mokupuni o Hawaii e oi aku ana kona poe lawe pepa mamua o na luna e ae o ia mokupuni, me ke kaa pu o ke dala, e makana aku ana makou i na kii maikai elua no ka Peresidena kaulana elua o Merica Huipuia i powa ia, oia hoi o A. LINECONA a me JAMES A. GAFIELD.

            I ka Luna o ka mokupuni o Maui e oi ana kona poe lawe pepa, me ke kaa mua o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii maikai o kekahi o na lua pele kaulana loa o ka honua nei, oia o…

            …una o ka mokupuni o Molokai…ana kona poe lawe pepa, me ke kaa pu o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii maikai o GEORGE WASH-…TONA (Wasinetona) ka mea i kapaia a Makuakane o kona Ainahanau.

            I ka Luna o ka mokupuni o Oahu e oi aku ana kona poe lawe pepa me ke kaa pono o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii nani o ka mare ana o HIAWATHA.  O Haiawatha kekahi Kaikamahine Ilikini i hookaulanaia iloko o na mele e kekahi o na kahu mele kaulana o America.  O kona mare ana me kana kane ke ano o keia kii, a he mai kai ke kulana.

            I ka Luna o ka mokupuni o Kauai e oi ana kona poe lawe pepa, me ke kau mua o ke dala, e makana aku ana makou i na kii maikai elua, o ka mua ka hale aupuni o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a o ka lua ka moku mahu kaulana Britania, kekahi o na moku kaulana alii e holo nei mawaena o Nu Ioka me Enelani.

            He mau kii makana maikai keia a pau, a he kupono no ka hoohanohano ana i na home o ka lahui Hawaii

 

LEO PAIPAI

            Ke ho'ike ia aku imua o ko makou poe heluhelu nupepa Kuokoa, oiai, ke kokoke mai nei na la mua o 1886.  He mea pono i ko makou poe heluhelu ke hoike e mai i ko lakou makemake i nupepa hou na lakou mamua o ka la i o Ianuari a me na luna pu no hoi, i ole e hookaulua ia ka hoouna ana ma ka pule mua o ka makahiki hou.

 

Kela me keia.

HAPENUIA!  KARISAMAKA!

            He hoonaueue olai ma Hilo ma ka Poalima o ka pule i hale.

            Ke upuia nei e hoea mai ana he poe loea himeni a kaulana o na Hale Opera ma na aina mamao no Honolulu.

            E hoohala ana nalii o kakou i ko lakou Hauoli Karisimaka ma ke taona o Hilo, a e hoi mai ana ma ka…ae o ia mahina.  NOlaila e Hauoli Karisimaka oukou.

            He kanikau ke waiho nei me makou no ka hoolaha aku, aka no ka loaa ole ke kowa kupono ole, nolaila ke hoopuka aku nei makou i ka moolelo o ka mea nona ke kanikau, a ua kaulua ia ke kanikau a keia pule ae.

            Ma Honaunau, S. Kona, i ka hora 4 me 10 minute o ka wanaao Poakahi nei Dekemaba 21, ua hanau mai la he keiki kane inohaha na J. Kaeo a me kana Ewa.

            Ma Hoopuloa, Kona, ua ai iho la kekahi kaikamahine uuku nona na makahiki 9 a oi i kekahi mamala laau, a poholo aku la ma kona puu a paa loa.  Ua hoao ia na kokua aohe nae ne hiki Mahope iho ua make keia kamaiki.

            E nana ae e na loio i ae ia e lawelawe i ka oihana imua o ka Aha Kiekie i ka hoolaha o ko oukou papa inoa e puka aku nei ma na kolamu hoolaha o keia pepa, a ma ke kauoha a ke Aha e hoike ae i na inoa i haule ma ia papa inoa.  No ka poe keia i loaa na hookohu piha.

            Ma na huakai moana ana aku nei a na mokuahi Zealandia me Aiameda no Kikane, ua loheia mai, ua hiki aku ka Aiameda mahope koke iho o ko Zealandia ku ana aku, oiai ua haalele mua iho ka moku mua ia HOnolulu nei he 8 hora mamua o ko Alameda holo ana aku.

            HE OPUU MOHALA HOU. - Ma ka la 12 o Dekemaba, 1885, ma Maunahau Home, Kailua, N. Kona, Hawaii; ua hanau mai la he keiki kane mohaha maikai mai ka puhaka mai o Mrs. Eseter K. Kaalawamaka, a me S. B. Kaalawamaka.  O ka maka mua loa ia o na hua i loaa mai ko laua noho ana o ke au hooulu lahui.

            O ka Poaha Dec. 24 iho nei, he la hoomanao hauoii ia no Mr. A. a me Mrs. P. Apukai, ma ko laua home noho ma Kapuukolo; no kapiha ana o ka makahiki hookahi o ka laua opuu maemae mai ko laua mau puhaka mai ma ka inoa Lilia Punohu Akina, ua uhola ia ae he papaaina ohuohu i na mino ono a ka puu; a he mau lealea Hawaii ka panina o ka la.  E ola ke kamaiki o ke au Hooulu Lahui.

            Ma ke ahiahi o ka Poakahi nei i ku mai ai ka mokuahu Mararoa mai na panalaau mai o ka Hema Mahope koke iho o kona pili ana ma ka uwapo, ua maikaikai ia aku kona oneki e kehahi heluna nui o na kanaka.  He mokuahi nui keia a nani no hoi; a wahi a kekahi poe, o kekahi keia o na moku nani loa i ike ia maanei.  Ua haalele koke iho no oia ia Honolulu nei no Kapalakiko.  he 6 la me na hora keu ma kona alahele moana a ku ianei.

            Ma ke Karisimaka o nehinei, he mau anaina nui kai malamaia e na ekalesia maloko o ko lakou mau luakini iho no ka hoomanao ana i ka la i hanau ai ka Hoola nui o ke ao nei ma ke kulanakauhale o Betelehema ka Iuda.  A he mau hoomanao Karisimaka ana no hoi ma Kapuukolo ae nei, a ua ai a ua inu no hoi me ka lawa pono, a ma ka aluna ahiahi ana iho, ua hauhili kela a ua haualaoa keia, no ka mea, oiai na kamaaina e luakaha ana, ua komo mai la kekahi mau mea ua "inu i ka wai o Iao" a ua oioio ae la me ke ano Beelesebuba a o ka wa keia i kua mai ai o na kamaaina mek e ake e kaawale keia mau ano pohihihi ma kahi e, ua ku mai o Mr. Kaiwi a hooikaika e pale aku ma ka manao maikai, oiai, he ohana kaia e noho nei malalo o ke apo o ke aloha a me ka maluhia.  Ua a ae la ke ahi o ka lima kakauha a hookau ae la i na alina o ka maewaewa maluna o ka mea hala ole, ua kani ae la na holina, aole he "owau" malaila.  He keu ka mea ano e, o ka hoolai malie aku no ka kamaaina a na lakou no lakou panni mai.  E pakele hoi kau i ka "noe o Waipio".  U, oia, ua haki no.  He maʻu wahi Kalikimaka ia.  A e hoomanao nae, he uku ko kela a me keia ma ka hana ana.

 

LEO PAIPAI.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, mai ka apana o Kona Akau a hiki i ka apana o Kona Hema.

            Ke kauoha ia aku nei na Luna o ka Nupepa KUOKOA a me na lawe pakahi e hookaa mai i ko lakou mau aie Nupepa KUOKOA ma ka lima o A. P. Kalaukoa ko makou Agena ohi dala o ka 1885, a me ka poe e makemake ana e lawe i ka Nupepa KUOKOA o ka 1886, e haawi i na dala elua ma kona lima, a me hookahi dala paha, a nana e hoouna mai i ke Keena KUOKOA nei.

           

            O Menese ka inoa pololei ma kekahi itamu hoaiai no kana nane ma ka pule i hala.  Aole o Wenese.

            Ma ke Kinau o ka Poalua nei i hoounaia aku ai he heluna nui o na mea ai (hoohewa waha), a me na na mea inu (hoopohihihi noonoo), no ka abaaina hoolakalaka a ke alii ka Moima Hilo e malama ia ana ma ka la makahiki hou.  E laka io ana no, no ka mea, he ia ua hae ka puu ia ano maunu.

            Ua loaa mai ia makou he haina o ka a Menese o kela pule aku nei, a malalalo o kokahi kumu hoohalahala no ka like ole o ka nane me ka huahelu, nolaila, aole e hoopukaia aku ana ua haina la ke ole e hoakaka muaole ia mai na kumu hoohalahala.  Aole e haawi ia ka makana i kekahi mea e hoouna mai ana i ka haina me kekahi hoohalahala i hoakaka ole ia.  O ka haina pololei a me na hoakaka kupono kai makemake ia a e loaa no ka makana.

 

LIKE OLE KA HELU ANA ME KA BUKE.

            I ka nupepa KUOKOA a Kilohana o ka lahui Hawaii, e aloha kaua a…

            O ke poo manao e kau ae la maiona ka mea alu i makemake ai e kuu ae imua o ka lehulehu, i ike iho ai na kino a pau i ke ano o ka helu ana a ko makou Luna Helu o ka apana o Kawaihau, Kauainei; oia o Jas. H. K. Kaiwihe keonimana opiopio i hilinai ia…kona lawelawe ana, a i ka helu ana iho nei a pau, me ka ike pu iho no o na maka o ka poe i heluia i ko lakou …auhau ponoi iho, eia nae ka mea …, i ka hoea ana mai o Josia Keawe ka mea i hookohuia i Luna Auhau, i alawa iho ka hana ma ka buke, ua ikenia ua pii ae ka auhau, aole e like me ka mea i heluia; olelo mai ka luna ohi aole na'u keia, aka, na ka Luna Helu no, o ka auhau o kekahi oe he $6.00 wahi dala aka i ka hoea ana mai o ka Luna Ohi, he mea okoa loa ke paa ana oia hoi, aneane papalua ia na huahelu.  O ke kakau lima i kakauia ai o ka buke ua maikai, aka, heaha la ka waiwai o ia lima kakau ke piha me ka opala, aole hoi me na mea oiaio?  He oi aku keia o ka hana eleele loa, aneane e komo pono kekahi poe iloko o ke kukonukonu o ka pilikia, uiamuii o ka manao, ke mau nei no kahi auhau ilalo, nolaila ua hoomakauhi kekahi poe i na wahi kenikeni, i hiki mai ka hana, eia ka ua peho ae ilona.  Heaha keia, he uku panee anei?  A i ole he kumakaia maopopo anei?  O ka poe i hana pela ina he Hawaii oiaio oia ma kona koko a ma kona uhane, ua pono loa oia e kapaia, he kanaka no ka lahui e.  Eia he haole ke noho nei mauka o Papaa ma ka inoa o J. B. Millor, ua hoike mai i kona palapala helu paihakahaka i kakau inoa ia e ua J. H. K. K. nei, aka, i hele ana aku imua o Josia, eia aku ka iluna ka auhau; eia ka olelo a keia malihini: "Ua kuhi au o Hawaii nei ka home no ka malihini kaahele, e like me ke kaena nui a na nupepa, eia ka ke hookuke nei keia hana ia makou mai na aina aku."  He nui ka poe o hoohokaia ma keia ano; i mea e ike ia ai ka oiaio o keia, e ninau ia G. B. Meheula, J. Lovell, J. H. Kawelo, G. B. Palohau a he nui aku.  no ka ike ana paha o ua Luna Helu nei i keia mau hana kekee ana, nolaila, ua ahai e aku nei kela i Honolulu e hoekepue ai, me ka manao aia a pau ae ke kualau o ka ohii auhau, alaila hoi mai kela i ka lulu o Moikeha.  Ua pomaikai anei ke aupuni ma keia hana?  He oiaio ua mahuahua ke dala o keia ohi ana, aka, aole nai i loaa ma ke kaupaona like ana.  Me ha la, ua heluia keia ma ke ano okoa kaka waha e olelo ai, a he okoa ka lima e kakau ai ma ka buke.  Nolaila, e hooki ana au maanei a i hoonioni mai oe, alaila, e paio pu auanei kaua me na peni sila a kaua.  "O ka pono, o ka pono, o ka pono ke hanaia a haule mai na lani."

                        PUKUNIAHI O ANAHOLA.

                        Anahola, Kauai, Dec. 17th, 1885

 

NA HANA HOOHILAHILA A J. L. KAULUKOU I KA MOI!!

            Eia ke hele nei iloko o ke kulanakauhale o Hilo nei, he mau palapala noi dala kokua aku i ka Moi Kalakaua i mea kuai ai a ia nana e hiki mai ai: He mea hoohilahila keia i ko kakou Moi; a he hoike lea ana mai hoi i ka nele maoli o ko lakou mau pakeke i ke dala ole; a nolaila, hoouna ia kekahi poe i mau komite, e hele noi ai i kau hale i dala a e kakau mai i na inoa malalo o ia mau palapala makilo.  Hilahila na hana o keia ano!  Aole pela ka hana o na Makai Nui o hawaii mamua, mai ia J. H. Coney a me L. Severance mai; i keia Makai Nui wale iho nei no. 

            Heaha ka mea hikii ole no ia Kaulu kou e kokua iho, oiai he $5,000 hoi kona uku no elua makahiki, a he $1,400 paha kona uku Luna Helu no keia makahiki?  Heaha kona kii aku no i kahi mana ai a ka poe ilihune e ola ai lakou me ko lakou mau ohana ilihune, oiai ke hooikaika nei no hoi i hookaaia ai ka auhau o ke aupuni?

            Nui no na hoopilikia a me na hookaumaha me ke ano makilo hilahila ole.

                        S. KAMAKA.

                        Hilo, Dec. 15th, 1885.

 

( Kakauia no ke Kuokoa.)

 

            Ma ka olelo a ke Kuhina Waiwai ma Kaumakapili i keia mau pule aku nei, ua hai mai oia i ka mea huna o kana huakai i paialewa aku nei ma na mokuaina o America Huipuia, oia hoi, e aoaku i kekahi Kuhina o America, e ae mai ia Aupuni, o Hawaii ka mea kule ana maluna o na mokupuni o ka Hemaku nei, aole o Geremania a aole no hoi o Sepania, aole no o kekahi mea e ao, o Hawaii no ka oi!  No ka Hawaii aia paha o ke Kuhia Waiwai, ua huna-ke-le ia iho la no paha keia mea huna a kona mau hoa i waiho aku ai i ke Comisina Daggett, i kohoia aku nei ma o kona hoa hunahuna mea huna o ke Keena o ko na Aina e, oia keia e lohe ia mai nei.  Ua kauoha ia aku nei o Comisina Daggett e hoopii aku i ke Aupuni America, i hoihoi ia mai kekahi puu dala i ukuia, ma ke ano hoopii, e ka lahui Hawaii, i ke au o ka Nai Aupuni, e kekahi o na Kapena moku-kaua America, he kanawalu paha, he haneri paha makahiki i hala aku nei.  Ma ko America…kokua ia …ma ke …a ma kekahi mau hana lokomaikai e ae, ua lilo keia mau hana …a keia Aha Kuhina i mea hoowahawaha … ia Aupuni hoaloha maikai o ka… a ua puana ae ko America poe i … i ke Aupuni Hawaii ma o keia Aha Kuhina, me ka ahewa mai … ko Moi, no kona huki ia e ae i keia … hana a kona Aha Kuhina. … ano nui keia, a ina paha … Kuhina Kapena ma… ia e hoonanea …eia ia kakou ke holawai hou ka Aha …o Kaumakapili.  Ina pela, alaila e huikala aku kakou i ke Kuhina no ka huna loa i keia mea.  me he la ua ane like ke Aupuni Hawaii me kekahi kaikamahine opio, nona ka moolelo, penei: "Ua ala ae kona kakahiaka nui a ua pau ka uwi ana i ka waiu bipi, a hapai ae la oia i ka pakeke waiu a kau ma kona poo, a huli hoi aku la no ka hale.  Iaia e naue hele ana, ua ala mai la na kuko no na anoi, a hoomanao ae la oia i kahi e loaa ai, - ua nele dala au, aka, eia kuu kinano ke hanau nei, a mai keia manawa aku a hiki i ka pau ana o ka hanau ana, alaila, e hoomoe ana, a mamua ae o ka la Karikimaka, e kiko ana a e nui ana na keiki, alaila, e kuai aku no au e loaa mai ke dala, a oia dala ke kumu e loaa ai o ko'u --------, aole i pau pono aku ka olelo ua haole iho la ka pakeke waiu, a ua lilo keia kuko i mea hoohoka loa iaia."  I ko makou hoomanao ana i keia mau hana a na Kuhina, eia lakou ke hoohalike nei me ke kaikamahine opio, ka ike i ka banekarupa o ka Waihona, a i kumu e ko ai na anoai, ke kuko nei e loaa na miliona dala mamuli o na hana lapuwale me ka loohia i na haawina hoohoka ia.  Ma keia mau lono, he ko hu kaikamahine io no na hana imi loaa a keia Aha Kuhina, no ka Waihona, a a he kohu like me kela holoholona ana ole ma na hoolilo ana.

 

Kue i ka Hawaii Ponoi.

(Kakauia no ke Kuokoa.)

 

            OIAI ke hoea hoea hou mai nei kekahi o na hana a ke Kuhina, e imi ana i kumu e ahewa ia ai ke keiki Hawaii, ana i lili a maka ewaewa ai o Col. C. P. Iaukea, ua hilinai makou he mea maikai e lohe mau kakou i na hana imi hala, kumu ole o ia ano, a ke kanaka e leo nui ana ma na olelo ma kahi malu, a ma kahi akea, he puuwai aloha Hawaii kona.  I kumu e uhiuhi ia ai ke kaona o na hana imi hala no Iaukea, ua hoolalau ae nei na hana hookumu i manao ia e hookele a loaa aku ke keena o ke keiki Iaukea, ma o ka hoonohoia ana o kekahi mau haole, (aole he hookahi kanaka Hawaii) e hele e nowelo a e hooponopono i na buke oihana o kekahi mau keena, pela i nihi malie aku nei na hana powa a hiki i ka puka-a-maka ana imua o ke Keena o ka Luna Dute Nui.  O Mr. Walker a o Mr. Fishbourme kekahi o na hoa o keia poe i kauaohaia e hele e nowelo aku i na buke a me ke ano o na hana, a me ke ano o na lawelawe ia ana o ka Oihana Dute malalo o ka malama ana a Iaukea.  I kumu no kakou e ike ai i ka awaawa, a me ka hoomano o ke Kuhina, e imi hala a e ahewaia ka mea i aa mai e hoole i na hana lapuwale ana i onou aku ai maluna o keia kanaka, ua wae ae nei oia i kekahi poe, he ekolu a he elua o keia poe i maopopo, he mau mea hoohana na ke Kuhina, oiai, a no Kipikona, a ma o Kipikona i loaa ai ka hookohu ia Mr. Walker, he Luna Buke Helu Nui, nona na kani he elima tausani o ka makahiki, a o kekahi iho, oia ka paalalo nana e lawelawe nei na hana poolua o ke Keena Kalaiaina.  Ua wae ia keia mau haole no ka hilinai o ke Kuhina, ina he wahi lihi iki kekahi e pili ai ka imi hala, e ulu a e loaa ana ia mea malalo o keia mau mea elua, a e ko ana ka iini o ka manao awahua maluna o Iaukea.  He mau mahina ae nei i hala, ua uni aku ka maalea o ka Aha Kuhina, ma o kona alakai, e hooili i ka nele o ka Waihona maluna o ka hemahema o Iaukea, a no ia kumu, ua haku ia he papa helu hoohalikelike, o na loaa o ka Oihana Dute, a ua waiho ia aku ma ke ano malu imua o ka Moi, i kumu e alakai hewa ia ai ka noonoo o ke Lii, a e ulu mai ai ka manao ahewa me ka ninau ole ia o ka oiaio, me ka olelo puaku o keia mea nona ke alelo lua, a me ke nahu kua, no keia pahaohao o na loaa o ka Oihana Dute, ke kumu nui i neo mau ai o ka Waihona.  A oiai, aole keia mau imi hala i moni ia e ka Mana Hooko, e like me ka ka hoowalewale nui i makemake ai, ua hookowa ia iho nei he manawa hoopalaka ai i ka mea iaia ka mana, a eia ua huelo awahua nei ka pii hou mai nei, me ka manao e kiko malu i ka mea hala ole, hookahi no hala, o ke pelu ole o na kuli.  E like me na ano hana e hookoia nei maluna o Anakalea a me Mahelona a me kekahi poe e ae, pela e hoao ia nei e hooko aku maluna o Iaukea.  He maka pula o Iaukea i ke Kuhina, a e like me na hana ana i hana ai, a pau kumu ole kekahi Hawaii ana i ohumu ai no ka lili i ka hilinai o ka Moi, pela no oia e hooni mau nei e pau keia kanaka opio, nona ka moolelo maemae mai mua mai a hiki i keia la, he Hawaii i mahaloia e na mea a pau i ike a i luna iaia, koa … no o Kipikona a me kona mau hoa.  Ua pa-e e ae na lono no keia mau hana e hoao ia nei, a ua hauoli makou, i ka hoike aku i ka mahalo nui o ka poe kalepa o ke kulanakauhale no Iaukea, me ko lakou ka nalua ole i ka hemolele a kana mau hana ma ka Hale Dute.  A o ko makou ano aloa a makee i ka pono o ka lehulehu, ke waiho aku nei makou i ka mahalo no ke kupono o ke koho ana o ka Moi i keia Hawaii a ke kau nui aku nei no ka inoa a no ke kulana o ka Hawaii Ponoi, e wae ia me ke akahele a e loaa mau na kanaka o keia ano nana e kiai a e malama na oihana, me ke kue mau i na hana, na pahele a me na hoowalewale a ke epa.

 

UA PIHOIHOI.

            UA lohe wale mai makou, no ka hopohopo o na nioho holo balota aupuni ma Maui a me Hawaii, ua telepone ia mai ka lono i ke Keena o kona Aina e, a no ka pilihua o na noonoo o lakou nei ae, ua u i aku kahi i kekahi, i kahi e hiki ai ke pale i keia mau kumu pahaohao, oiai ma na lono mua i loaa mai ma o ka hunona a ma o Hookele-i-Puna e noho mai la i Hilo, ua maikai ke kahua; ua lilo keia mea hope i mea hoohikilele loa ia lakou nei ae, a nolaila, ua uwila like ae ka noonoo o na hoa, na na Lani e waipahe aku ka aina mamua, a mahope aku na ala kipe a ke kahu Hipa o Lanai a me ka Ona Miliona o Kamaomao Ua huki no!

 

NA HUNAHUNA O KO NA AINA E.

            KANAKA OHANA NUI. --- E hele ana kekahi kanaka me kana mau keiki ekolu ma ke kaa ahi no Kapalakiko, i kona ninau ia ana aku i ka nui o kona ohana e kekahi o na ohua o ke kaa ahi, ua pane mai la oia penei: "O keia mau keiki ekolu me a'u, o lakou ka'u mau keiki opiopio loa o na keiki he iwakalua kumamakolu a pau a'u.  he mau pule koke ae nei i hala, make aku la ko lakou makuahine i ke 58 o kona mau makahiki, a owau hoi he 60 i keia wa, a he 41 makahiki o maua ma ka berita mare.  O ka'u keiki hiapo loa he kaikamahine, ua 40 ona mau makahiki a he 11 keiki, ekolu 6 lakou i mare a ha nau keiki.  He 14 keiki hoi a'o, o loko o ka iwakalua kumamakolu, i mare a hanau i na keiki, a eia lakou ma kela a me keia mokuaina o Amerika nei.  Iloko o na mokuaina a pau he mau hanauna ka'u aole nae i maopopo ia'u ko lakou nui.  A hiki mai i keia la, aole ao i lohe iki i ka make ana o kekahi o ka'u mau keiki ponoi, koe wale no ka'u mau moopuna oia ka'u i lohe.  O ka muli aku o ka'u keiki hiapo, he mau keikikane mahoe, no laua na makahiki 39, a he kaikamahine aku he 38 ona mau makahiki, 36 aku o kekahi; a ua lilo laua i kupunawahine i keia wa.  Aia i Kapalakiko ka'u kaikamahine hiapo me kane e noho nei iloko o ke ulakolako, a na laua au i kanoha ae nei e hele mai me keia mau keiki liilii i nele i ka makuahine ulu, e hoohala i ko'u mau le hope o keia ola ana me laua.

            NA WAAINE ME NA KANE. -- Ma ku papa helu kanaka o Amerika, ua oi aku ka heluna o na wahine imua o na kane ma ia Repubalika iloko o kela a me keia 100,000.  Ua lilo ia Columebia ke alakai me 112,514 wahine i kela a me keia 100,000 kane; Mokupuni Rode me 106,870 wahine i kela a me keia 100,000 kane; Konetikute, Nu Hamezire, Karolina Akau, Karolina Hema, Nu Yoka, Viriginia, a me Alabama 103,000 wahine ka avariga i kela a me keia 100,000 kane; Makekuseta me 107,712 wahine i kela a me keia 100,000 kane; ua iike hoi me 2 1/2 hapa haneri ka oi aku imua o 5 hapa haneri; Merilana, Geogia, Ierese Hou, Lusiana, Tenesi, Maine a me Penesilevania, he 2 1/2 hahaneri ka oi aku o na wahine i na kane; a ma na wahi a e ae o Amerika, o na kane ka oi aku.  Ma Misisipi, Veremoneta, Ohio, Kenetuke, Deleware, Felorida, Viriginia Komohana a me Hikina, he 95 hapa haneri ka oi o na wahi ne i na kane; a ka Ilinoi, Wisaconesina, Akanesasa, Misouri a me Iowa, he 90 hapa haneri ke emi o na wahine ia 95 o ko na kane, No ke Teritori o Uta, ua manao ia he 93,315 wahine i kela a me keia 100,000 kane e noho ana ma ke ano huikau.

            KA MOI O BULEGALIA. -- O ke Keikiahi Alekanedera, ka moi o Bulegaria, ka mea e kamailio nui ia nei e Europa a puni mamuli o ke ala ana ae o Roumania Hikina a me ka poe o kokua ana iaia, he pilikana kaawale loa oia mai ka Emepera aku o Rusia, a he hoahanau nae oia no ke Keikialii Heneri o Batenabuga, ke keiki i male koke mai nei me kekahi kaikamahine a ka Moiwahine Vitoria.  He 28 wale no makahiki o keia Keikialii, a he eono ae nei makahiki i hala kona lilo ana i moi no Bulegalia mamuli o ko ka lahui lakahi like ana e koho iaia me ka lilo ana i aupuni kumukanawai ma ka ae ia ana e ke kuikahi i hana ia ma Berelina.  Oia ke alii Karistiano mua o ka lahui Bulegaria, mai ka wa mai …wale ana i ka aina… o ka pakaha wale…. na oiwi kino, ka oluolu a … na koa, eia ka mea nana i … puuwai o ka lehulehu, a koho … la lakou me ka hooho pu ana … ko lakou Moi, a mamuli o keia liio ana o ke Keikialii i hookele no ia lahui, ola ka mea nana i hoeueu i na manao makee me ke aloha aliiloko o ka lahui no ka loaa ana ia lakou o ke kuokoa -

            WAHINE KAPUAI NUI: -- No ka mokuaiua o Ohio kekahi wahine kapuai wawae nui a ka launa ole, a ua laweia oia i mea hoikeike maloko o ka hale hoikeike o ka mokuaina o Nu Ioka.  O ka heiu o ke kamaa e ku ai i kona mau kapuai he helu 30, a oia ka wahine hookahi a puni ke ao nei i ikeia ka nua a me ka laula o nui kapuai wawae.  Ua oleloia, iaia e noho ai iluna o ka noho a huna iho kona aahu i kona mau wawae, aole e nalowale ana ko laua pakeo mai iwaho.

 

            KA MAKAHIKI INO: -- Iloko o ka makahiki 1884, na ike ia he 172 mau kikiao makani ino me ka ikaika i pahola iho maluna o Amerika.  Ma ka malama o Iulai ka oi loa aku o ka nui o ka ino a me na malama e ae, koa o Ianuari.  Ua kipaia na wahi a pau o Amerika e ka ino, koe o ENelani Hoe a me ka aoao komohana o Mauna Pohaku.  Iloko o 62 mau kikiao makani ino, o ke akea o ka ino i hele ai, mai ke 75 a i ka 5,180 kapuai, oia hoi 1,037 kapuai ka avariga; a iloko o 37 mau kikiao, o ka loa a ko lakou ikaika i nee ai, mai ka 2 a i ka 130 mile, oia he 36 mile ka avariga.  Ua nee mua ka ino me ka lauwili ole ma ke 42 mile i ka hora.  Mai ka hikina akau mai ka ino i hele mai ai, a mawaena o na hora 4 a me 5:30 o ke ahiahi e oa mau ai, a he kuakahi ka pa ana mai ka hora 3 a i ka 7:30 a aumoe o ke ahiahi.

 

            KA LAHUI IUDAIO: -- Ua hoike ae kekahi nupepa, o ka huina o na Iudaio a puni ke ao nei, he 6,377,602; oia hoi 5,407,602 ma Europa, 245,000 ma Asia; 413,000 ma Aferika, 300,000 ma Amerika, a me 12,000 ma na paemoku o ka Oceanika.  O na Iudaio o Europa, ua mahele ia lakou penei: 1,643,708 ma Auseturia--Hunegaria, 561,612 ma Geremania, 60,000 ma Beritania Nui, 3,000 ma Belegiuma, 3,946 ma Danemaka, 1,900 ma Sepania, 70,000 ma Farani, 2,652 ma Helene, 78,373 ma Sewizelana, 8,693 ma Holani, 36,289 ma Italia, 600 ma Lukemebuga, 200 ma Potugala, 260,000 ma Roumania, 2,552,145 ma Kasia, 3,492 ma Serevia, 3,000 ma Suedena a me Norewai, a me 116,000 ma Tureke ma Europa, 150,000 ma Tureke ma Asia, 15,000 ma Peresia, 47,000 ma Rusia ma Asia, ma Inia a me Kina, 19,000 ma Tureketana, a me 14,000 ma Meganitana.  Ma Aferika hoi, … ma Alegeria, 100,000 ma Moroko, 55,000 ma Tunisa, 6,000 ma Teripoli, 200,000 ma Abesinia, 8,000 ma Aigupita, 8,000 i kauliilii ma ka waoakua, a 1,000 ma Lae Hao.

 

UA MINAMINA NUI IA KA IU NAKANAWAI G. W. A. HAPAI E KO HILO POE.

            Eia ke lawe hele ia nei e kakau inoa ia mai, he palapala noi aku i ke Kiaaina o Hawaii e oluoluia e kona kiekie e hoomau aku i kona noho ana ma ia kulana no ke kau e hiki mai ana, oiai ke maumaua mai nei na lono no kona ohumuia e hoopau ae mai ia oihana mai. 

            Ua lono wale ia ae o E. Kekoa ka J. L. Kaulukou mea upu mau nei e onou aku maluna o ia kulana.

            Kohu Kiaaina no kahi Makai Nui o Hawaii.  he keu ka wini oia nei, oioi o Maui Hikina.

                        S. KAMAKA

                        Hilo, Dec. 15th, 1885.

 

            Ma Kealia, Kona Hema, Hawaii, ma ka Poakolu o ka pule i hala, Dec. 16, na oluolu i ke Akua Mana Loa, ka ha awi ana mai he opuu pua rose mohaha (keikikane) na ko makou hoaloha Jno. K. Makaiole opio, a me Lahela II, kana Ewa; a ke hauoli nei makou i ka loaa ana o ka laua hua maikai, oiai ko laua mau la opio.  A pela makou e kaulono ae nei i ka Makua Mana, e haawi hou mai i hua mohaha no ko laua pubaka; a me keia opuu rose hoi ka makou e kalokalo ae nei, "E ola loihi a kanikoo."

 

KA MOKU KUNA EMMA.

            E holo aku ana oia no na Kona, Hawaii, ma na awa i hoike ia malalo iho:

KAILUA, HOLUALOA, KAHALUU, KEAUHOU, KAAWALOA, NAPOOPOO, HONAUNAU, HOOKENA, HOOPULOA.

                        2054…

 

SH. MEEKAPU.

Tela humuhumu lole.

HALE HANA:  Helu 11 … Nuuanu.

 

M THOMPSON, [KAMIKANA]

HE LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

            Keena hana maluna o ka Hale Pohaku o Kamapela, (Campbell's Block,) Rumi helu 8 me 9.  Puka … e hula la pono i ke Alanui Kalepa, Honolulu

 

Ka Imi Akamai Kelakela Hope loa i loaa iho nei o Amercia!

KA LANAKILA O KA UWILA!!

            Mahope mai o ka laweia ana o ka Uwila i mea hoomalamalama, ua hui pu na hooikaika ana a pau o ka poe Imiakamai ma na mea paahana i loaa ke kukui hoomalamalama uwila i kupono ke paa lima ia maloko o na home.  O ke kumu i loaa mua ole ai keia pomaikai a hiki i keia wa, oia no ka hiki ole o ka poe imiakamai ke hookaawale aku i na noonoo ana no ka mahu ma ke ano hoomalamalama, a ua hoopaaia lakou a pau ma ka manao aia i kabi hookahi e hanaia ai ka uwila me na mikini ano nui a koikoi, aole hoi lakou i noonoo o ke kumu nui e pono ai ke kukui, oia kona kupono e paa lima ia ma o na maanei e like me na kukui aila.

            Ua loaa maopopo iho nei i ka hui THE NORMAN ELECTRIC LIGHT COMPANY ka ike lea na ano o ka Hoomalamalama Uwila, aohe kanalua i koe e auhulihia ana na ano hoomalamalama kahiko a nalo aku.

            O ko makou Ipukukui Uwila, he hiki ke hoaia me ka mikini ole, aole hoi nui o na lilo, aohe pohihihi, aole hohono aila, Eia wale no ka hana, aia a hala eha a elima paha la hoopiha iho i ka paakai (acid).  Ua emi loa na lilo o ka hoa ana e like me ka mahu, 3/4 ceneta no ka hora, a o ka oi loa o ka maikai o keia, aole wela, aole uwahi, aole mahu, no keia mau kumu aole e inoino ke ea, he oia mau kona ano.  Aohe hohono, aole no hoi me ke ahi e hoa ai, e wili ae no oe i ke ki a o ka a no ia; nolaila aole hopohopo ana no ke ahi, o ke pahu ana paha e like me na kukui e ae ke hoohemahemaia, ma keia ua maopopo ka oi keia ano kukui.  Eia hou no hoi kahi mau mea e akaka ai o ka oi o keia mamua o na ano kukui e ae:

            1.  Ole akaka loa na lawelawe ana, o hiki i he keiki uuku ke hooponopono.

            2.  He hiki ke paa lima ia keia ma o a maanei e like me na kukui aila.

            3.  Aohe uwiki, aole no hoi luhi i ka hoomaemae ana.

            4.  He oluolu ka malamalama, a he ano mau, aole hlili, he ikaika ka o, a he hiki no nae ke hoemiia a hoopiiia e like me ka makemake.

            5.  Aohe hopohopo ana no ke ahi, no ka mea ina e naha ke aniani e hoopuni ana i ke omo o ka pio koke no ia.

            6.  E a no keia kukui iloko o ka makani ikaika, he hiki ke kau ia ma na lanai a ma na pa hale e hoomalamalama ai.  He ekolu ano o keia kukui i keia wa.

            A.  Kukui uuku, kona kiekie 14 iniha; koikoi 5 paona, no ka hoomalamalama i na hale noho, hale kaa, a me na wahi hoahu ukana.  Kumukuai, L.1. --- no ke kukui hookahi, a e laweia aku i na wahi a pau o ke ao nei.

            B.  Maluna iki ae o ka mea mua, no ka hoomalamalama ana i na hale noho a pau.  Ua hoonaniia keia kukui me na mea nani, a he aniani poepoe keokeo maluna iho.  Kumukuai, L. 2. --- no ke kukui hookahi, a e hoounaia i na wahi a pau o ke ao nei.

            C.  Ano nui loa keia no na hale halawai, hale aupuni, a pela aku.  Ikaika kona malamalama, ua hoonaniia, a he aniani poepoe keokeo nunui maluna.  Kumukuai L 4.10 --- o ke kukui hookahi, a e hoounaia i na wahi a pau o ke ao nei.  Ke kahua o ke kukui ua hanaia ma ke keleawe, O Iapana, a metala e ae no hoi.  He hiki no hoi ke hanaia na ano e ae ke kauohaia.

            Ua makaukau na kukui a pau no ka hoa koke ia, a e hooiliia no hoi iloko o na pahu laau i hoopaa pono ia, me na kuhikuhi kupno i paiia, me na paakai e lawa ai ka hoa ana no kahi mau mahina, a me na omo elua no ke ano A, a me ekolu omo no na ano B a me C.  E loaa mau ana no na paakai no ka hoa ana maloko o na halekuai laau o na kulanakauhale a pau.

            No na kauoha a pau no eono kukui a oi, e hoemiia ke kumukuai he 6 pa ceneta.  Aole hookoia na kauoha ke hoouna pu ole ia mai ke dala.

            O na hoouna ana o ke dala, e pono ma na bila kikoo banako no Nu Ioka, e loaa no ma na hale banako a pau, a i ole e hooili mai ke dala pepa o na banako, a i ole ma na pooleta o na aina a pau o ke ao nei.

            E nana pono ia no na kauoha a pau a e hooiliia me ka hakalia ole.

            Ua hoomaleia ko makou mau Kukui Uwila ma ke kanawai, a e hoopii ia ka poe imi apuka ma ka hoohalike ana.

            Ua makemakeia na agena no ko makou mau kukui ma na wahi a pau.

            E hoouna mai i na kauoha ia,

                        THE NORMAN ELECTRIC LIGHT CO.

                                    Philadelphia, U.S. of America