Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 1, 2 January 1886 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA.

Ka M&kahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki. KA MEA l KAPAIA KA Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana ulupa n& kupua o ka lewa lani a me na kupua e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka mea hoi nana i pani ka maka o ka 1». IA Kahanuopaineki e kau hoolai ana maluna o kona lio, a e lele ana hoi i ka lewa, ua hoohuli ae \a oia ikona motio

no ke aupuni anuenue; aka, pane mai la kana keiki : E papa, alia kakou e hele no laila, e hoi kakou e huli .1 kuu wahine, e ike mua au i kona mau maka mamua o ko'u hele ana ia aupuni; a ua ae mai la no hoi kona makuakane; a huli aku la lakou no ka lua ahi o Hilela, aole i emo ua hiki aku la lakou ilaila. Huli aku na maka o Lameka Puluka a o ke kau kehakeha mai o kona hale uwila iloko o ke okoko 0 ke ahi ua pane ae la oia : E kuu hale uwila, ina aia no ka mea a kuu puuwai i aloha ai iloko 0 kou mau lumi nani, alaila ua makepono kou kau kehakeha ana malaila; a ia wa no hoi lakou 1 komo kino aku ai iloko oke okoko wela o ke ahi, aia hoi, ua emi iho la ke ahi a kona mau. Huli pono mai la ka hale uwila nani o ka kakou kamaeu imua o lakou, ame he la, ua hauoli hou oia i ka hoea ana o kona haku, a ua makaukau hoi o;a no ka hookipa ana ma). Komo aku la lakou iloko o kahale uwila, a loaa aku la o Mahinakauahiahi e moe oni ole ana iluna o kahi moe, a e kamau ana no hoi kahi hanu ol;l ika houpo, a ua hihi ia hoi na maka eka punawelewele, a aohe hoi he heluna no kona kino, a o kona nani hoi, ua kokoke e pau. Ika ike ana oka kakou ka maeu 1 keia pilikia nui o kana wahine, he mea eka mokumokuahua 0 kona puuwai 1 ke aloha, a uwe ku-o ae la; puīli ae la kona mau lima ma ka a-i o kana aloha, a kahea iho la : E Mahinakauahiahi e, e kuu aloha, palua a pakolu ka ia nei kahea ana iho, aohe nae i pane ae he huaolelo, aohe hoi he oni; a | me he la aole paha oia 1 lohe; a he mea! ehaeha loa ia Ika manao oka kakou I kamaeu. 1 Kahea hou iho la o Lameka Puluka, j me ka hoonui ana ae i kona leo, a ia j wa i lohe koliuliu ai o Mahinakauahi-1 Ika leo o kana aloha, a kaakaa ae la kona mau maka, a i kona ike lihi ana ae i na helehelena o kana aloha, pii malie ae la kona mau lima palupalu a apo ae la ma ka a-i o kana aloha, a hookuu mai la hoi kona mau lihilihi i na waimaka. Me keia mau haawina kaumaha no hoi e hoalii ana maluna 0 Kahanuopaineki no kana hunona, pale ae la oia i kana keiki ma kahi e, unuhi ae la hoi i ka omole wai ola a hookulu iho la hoi ma ka waha o Mahmakauahiahi i na kulu eiua; ia wa no i hoi hou mai ai ka ikaika o kona kino, a ua hooi paumi ia aku hoi ka nani a me ka nohea o kena mau helehelena i ko na wa mamua i hala aKU. Ala ae la oia ' mai kona moe loihi ana no na mahina ewalu, a apo aku la i kana kane a uwe iho la laua me ka ehaeha. Ai ka mao ana ae 0 keia mau haawina o ke kaumaha, ua pane aku la 0 Lameka Puluka : E kuu aloha, e ike ae oe iaia nei, o ko'u makuakane keia. Ika lohe ana 0 Mahikauahiahi ua hiki mai kona makuaho-nowai-kane, lele aku la oia a puili ae la j i na lima 0 Kahanuopaineki me ke aloha; a mahope iho o keia hui aloha ana ua pane aku la o Mahmakauahiahi i kana aloha, e hele aku e nana ia Nahokuewalu; a i ko lakou hiki ana aku ma ko-

na lumi e moe ana, e kamau mai ana no kona hanu ola iloko ona; a ia wa no hoi o Kahanuopaineki i hookulu iho ai i na kulu elua o ka wai ola, a ia wa no i ala hikiwawe ae ai o Nahokuewalu, a i kona ike ana mai hoi i ka laua kene, ua lele mai la oia a puili ae la iaia nei, a uwe iho la lakou Huli hoi aku la lakou no ka lumi hookipa, a malaila hoi lakou kahi i nanea ai a hiki wale i ka makaukau ana ona mea ai, ua haule aku la lakou no ka paina ana. Wehe ae la o Kahanuopaineki i kona aahu kaua, aua hoike mai la hoi kona oiwi kino ina hiona hiehie; a iloko o keia wa, i komo iho ai ka manao hoohihi iloko o Nahokuewalu no Kahanuopaineki no kona kulana kilakila a hiehie hoi. Oiai lakou e paina ana, a no ka uilani launa ole ona manao kuko iloko o Nahokuewalu, ua pane aku la oia : O r

oe no hoi ka'u kane, īna he mea oluolu

ia i kou manao. Pane aku la o Mahinakauahiahi : E kuu hanau mua, mai manao oe me ia, no ka mea, o ko kakou makuakane no ia, ka ma<uakane hoi oka kaua kane aloha; nolaila mai manao oe e lawe mai iaia i kane nau; eia no ka kaua kane, r a o kaua no a elua kana mau wahine, a nana hoi e hi> li aku i kane nau ke makemake ia; a ina no aole, oia iho la no; aka o kou kuko ana iaia i kane nau, aole ia he mea maikai. Oiai lakou e nuu ana ina mea ai, a i ka maona ana, ua hooluolu iho la lakou ia koena la me na kamakamailio ana a hiki wale i ka uhi ana mai 0 ka po maluna 0 ka honua, a haule aku la hooipo me Niolopua. Ike aō ana ae, ua paina iho la lakou, a i ka maona ana, ua kauoha ae la o Lameka Puluka i kona mau kiai e hoonee i kona hale uwila ike aupuni anuenue. Ika lohe ana o na kiai i keia kauoha, 0 ko lakou wa no ia i kaomi like iho ai i na ki, a| emoole, aia lakou nei ke kau hoolai la maluna o ke aupuni anuenue, a o Lobe hoi a me kona mau hoa kupua a me na makaainana, aia lakou ke hauoli nei, me ka manao ole ae ua kokoke mai ka make maluna o lakou. Komo aku la 0 Kahanuopaineki a komo iho la i kona aahu kaua, a i ka makaukau pono ana, ua hoemi ia iho la ka hale uwila a hiki i ke aupuni anuenue, hopu aku la hoi o Kalnnuopaineki i kana ihe, a pela hoi kana keiki i ka pahi a Kahanuopaineki a Dela hoi ka nunui. Kau ae la ka nunui Polepa a rne kona haku opio maluna o ka noho koki, a o Kahanuopaineki hoi maluna o Lo Paina Huelo, a hoomaka aku la lakou e hele no ka pa al i kahi a Lobe ma e hauoli ana.

Ia lakou nei i hele aku ai, aohe i ike iki na kiai o ke aupuni anuenue ako mo wale lakou nei i ka pa alii kahi hoi a na kanaka e lealea ana me*ko lakeu alii, a akahi no lakou a ike eia ka ka make imua o lakou. Ia manawa i uwruwa ae ai ua poe nei a pane mai la : E ka poe aeahaukae a komo hewa hoi 1 ko makou aupuni nei, heaha mai nei ka oukou oka mahaoi ana mai nei ? Aole anei oukou i lohe heaupnni kapu keia no ke keiki alii Lobe, ka mea nana i pepehi ke keiki alii o ka honua oia 0 Lameka Puluka ? •Me keia mau huaolelo, pii malie ae la ka inaina wela iloko o Kahanuopaineki a pane aku la: Aohe makou e makau, aohe - hoi he hopohopo no ka make; e kii aku oukou 1 ua alii la 0 oukou īna he ikaika kona e hiki ai e hoopio ia makou. Ika lohe ana ona kiai, ua holo aku la lakou a hai iko lakou ahi. Ika lohe ana oka makuahine o Lobe, ua pane aku la oia 1 kana keiki : E kuu keiki, o keiu ka la hope o ko kakou noho ana ma ke aupuni anuenue nei i lohe oe e kuu keiki paakiki, o ka mana o ka pahikaua au i aihue mai ai, e huli mai ana ohi ma kela aoao a kaua kue mai la oe, no ka mea, 0 ka makuakane oka mea au i pepehi ai me kou mau lima hilahila ole oia ke kanaka i aloha nui ia e na kupua a me ka nnea nana i hana ke kanaka a

me na mea a pau, ma nae oia mai nei kekahi Pane aku la o Lobe, aole au e kanalua a hiki i kuu hoolilo ana ia lakou i mau moo, a o lakou auanei na kiai 0 kuu aupuni nei. Puka mai la o Lohe me na mea kaua a ka kakou kamaeu ana hoi i aihue ai, a me na huaolelo hoonaukiuki, ua heomaka iho la ka hakaka ana. Ia wa i kahea aku ai o Lameka Puluka i kona enemi : E Lobe, e Lobe, eia au oLa meka Puluka: ka mea au i hoolilo ai 1 pilikoa no ka moana, a ua ola hou au; i keia la e pau ai kou noho alii ana maluna o ke aupuni anuenue nei, a e lilo ai hoi oe i pio na'u; a 1 ke kuu ana iho o kana mau huaolelo, ua luku aku la

laua i na enemi, a oiai he mau tausani mai ma keia aoao, a he ekolu hoi ma keia aoao aku, aka nae ua lilo lakou i mea ole ia lakou nei. Iloko o keia wa a lakou e kaua ana, ua halawai aku la 0 Kahanuopaineki me Lobe, ia wa i uhau mai ai oia i ka pahikaua kupua maluna oia nei, aka, la o Kahanuopaineki : E kuu pahikaua, kuu hoapili hoi o na wahi a pau, mai haliu kue mai oe ia'u, aka e houlilo koke oe i kou kino i pauku hao kila, i hiki ole ai i ka mea pakaha wale ke kue mai īa'u keu haku oiaio. I ka pau ana o keia mau olelo a Kahanuopaineki, o ka wa no ia 1 pahemo iho ai ua pahikaua nei mai ka lima iho o Lobe, aia hoi ua lilo ae la kona kino i pauku hao kila nui launa ole e hiki ole ai i na kanaka he 50 ke hapai. I ka ike ana o Lobe ua lilo kana pahi i pauku hao, unuhi koke ae la

oia i ka ipu uwila a paki mai la imua o Kahanuopaineki, aka nae loaa e aku la nae ika hopu ia e La-neka Puluka, a poholo iho la iloko o kona poli. Ike iho la 0 Lobe i keia hooko ole ia ana 0 kona makemake, ua holo hou aku la oia iloko o ka hale alii i kana mau mea mana, a oia no hoi ka wa i hoi hou ae ai ka pahi a kona mau, hopu mai la ka leakon kamaeu i ua pahi la a luku aku la ina enemi. Puka mai la 0 Lobe me kona kookoo mana a hoomaka īho la oia e hakaka me Kahanuopameki; a 0 kona mau hoa kupu'a hoi ua pau loa i ka luku īa.

Oiai o Lobe e hakaka ana me ka 010 mana Kahanuopaineki, ua hookuu mai la ua Lrbe nei i kona mana, aka he mea ole ia mana i ka ihe poo <delagona a ka kakou old man; a eia no hoi ka ka kakou kamaeu e makaikai ana ika laua la hakaka ana. Ika ike ana o Lobe ua puhili kana mau mea mana i k'a ! eu o Arabia, ua hoao aku la oia e holo, oia no ka wa o Kahanuopaineki i pahu aku ai i kana ihe, aia hoi lele pololei aku oia a nahu aku la i ka pua i o Lobe a paa loa. Holo aku la ka kakou opio a lalau aku la i ke kookoo mana a Lobe, kana pahikaua a me ra hua aniani, hoohina iho la hoi ia Lobe ilalo, a hoopaa iho la oia iaia i i na kupee hao. Kai ia aku nei o Lobe no ka hale uwila, a hoopaa ia aku la ma kekahi o na rumi paa loa o ua hale la; kauoha ia aku ia hoi ka nunui e malama loa i ka lakou pio o lilo auanei. Hoi hou aku la laua nei no ke aupuni auenue, a hookuu aku la hoi i na luai pele, a emoole ua lilo ae la ua aupuni nei i ka'nua na pele e noho ai, a ua hoolilo ia hoi na mea a pau i mea ole. Huli hoi aku la o Kahanuopaineki ma no ka hale uwila a ma ke noi a kana hunona, ua hoohuli ae la ko lakou ala hele no ke aupuni o Mahinakauahiahi. I ko lakou hiki ana aku, ua hele makaikai aku la o Kahanuopaineki me ke kuhikuhi ana hoi a kana mau keiki, a he mea eka nani o keia aupuni, wahi a Kahanuopaineki iloko iho ona, a ua hauoli loa hoi oia i ka loaa ana o keia aupuni hou o kana keiki. I ka uhi ana mai o ka po, ua hoi aku la o Lameka Puluka a me kana mau wahine e hiamoe, a o Kahanuopaineki hoi a me ka nunui, ua kuka i'no laua i na mea e pono ai ke aupuni o ka laua mau keiki; ua pane mai la ka nunui : Manao au, ua lawa no ke aupuni i kekahi 0 ko kaua mau kiai; a mahope iho o ka laua mau pa-pa-leo ana, hoi aku la j laua e hiamoe. Ike ao ana ae, ua ala eae la no laua nei, a hoomakaukau iho la i kekahi mau mea ai no ko lakou paina kakahiaka; a 1 ka makaukau ana, ua kii ia aku la na alii opio, a hauleaku la paina. Xka maona ana, ua liuliu ae la lakou no ka hoi ana ike aupuni o Arabia. Puka aku la hoi o Kahanuopaneki iwaho me kona nani kilakila, a unuhi ae. la oia i kapahikaua a hookuu aku la i ko laua mau naita hoopihaohao he hookahi tausani; kauoha aku la oia ia lakou e kiai makaala loa i ke aupuni o ko lakou mau haku opio; aona' enemi e hiki mai ana, e kipaku loa aku j ia lakou a pau, a i ole e hoopau loa i j ko lakou mau ola ana ma keia ao. Liu i liu ae la lakou a kom® aku la iloko o ka hale uwila; a ia wa hoi iku hou ae 7 i ai o Kahanuopaineki ma ka puka o ka hale uwila a pane aku la i kona mau . naita : Eia makou ke hele nei iko ka- j kou aupuni, a pau ka'u hana maluna o ko oukou enemi e huli hoi mai no au e j ike ia oukou. ' I ke kuu ana o kona mapuna leo, ua haawi mai la na Naita 1 na leo hulo, me ka haawi pu ana mai i ko lakou aloha hope; a nalo aku la lakou nei iloko o na ao kaalelewa; a e motio ana hoi ko lakou ala hele no Arabia. Oiai lakou nei ma ka lewa, ua noi aku la o Lameka Puluka i kona makuakane e kipa mua lakou īke aupuni o Pelekane, no ke kii ana i kona wahi kahu, a ua ae no hoi kona makuakane ī keia no'. Hoohuli hou ae la ko iakou nei ala hele no Pelekane, a. no elua pule keia hele ana me ka hoomakai'kai ana hoi ia Mahinakauahi ma i na aupuni o ka honuaj ua hiki maalihi aku la lakou i ke aupuni o Pelekane; a i ko lakou ike ana aku, ua uhi paa ia ua aupuni la eka noe Lele aku la la-' kou a kau hoolai iho la maluna o Pt.lekane, a hoemi iho la na kiai i ua ha!e uwila nei, a kau pono iho la ma kaupoku o ka hale alii; a i ka ike ana mai o na kanaka i keia mea ano e, uwauwa ae la lakou me ke eehianui, a ehoalii ana hoi ke ao omamalu kaumaha maluna o na aUi o Pelekane, malia paha ua kpkoke mai ka make maluna o lakou a pau.