Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 1, 2 January 1886 — Ka Paa Balota a na Kukina. [ARTICLE]

Ka Paa Balota a na Kukina.

(Kakauia no k< Kuekea.) Ua hoike mai nei na Kuhina i na inoa o ka lakou paa balota no keia kau ahaolelo *e. Ua hoolaha mai nei o Kipikona ma ka olelo haole, me ka maalea nui o kana mau olelo i haku ai; a ma ka hoomaopopo ana, na Kapena i unuhi ma ka olel® Hawaii, a ua paiia maloko o ka hale pai hoopuaahele a ua mau Kuhina nei. Ua hoikeia mai, o Kikaha, Lilikalani, Keau a me Keoni Beka, na moho a ke aupuni. O keia poe, ua kamaaina i ka lehulehu a pau; he poe lakou i paupoo pauhiu malalo o ka mana a me na kuhikuhi a Kipiko na. O keia ka poe e onou la mai nei imua o ka lehulehu o ka apana o Honolulu. Ano ua hiki mai ka manawa a kela me keia e noonoo ai nona iho ma na mea pili i ke koho ana i na lunamakaainana o keia kau ahaoielo ae. Ua hi ki mai no hoi ka manawa kupono e hoike ai kela a me keia i kona manao e pili ana i ka poe e holo balota ana—e hoike me ka maopopo, he makehewa ka hunahuna ana. No ka mea, o ka ike a me ka maopopo o ka lehulehu i ke ano a me ke kulana io o na moho, he pomaikai ia no lakou. Pela makou c manao nei e hoikeike aku no na inoa holo balota a na Kuhina e onou mai nei. E ninau mua nae hoi kakou penei : Heaha la ke kumu hooikaika loa o na Kuhina e hookomo iloko o ka ahaolelo i kekahi poe a Iakou i wae ai i mau hmamakaainana ? Heaha ko lakoH kumu e lawelawe nei i na hana kekee i wahi e komo ai ka lakou mau kanaka ? Heaha ke kumu o hikou e kue ikaika nei i na inoa a ka lehulehu e wae ai i mau waha olelo no lakou ?

He mau hana keia e hapaiia nei ma ka aoao o na Kuhina, a ua maopopo na kumu. O ke kanaka i hana i ka hewa, ke makemake oia e huna i ua hewa nei, alaila e lawe ana oia i mau hoike īmua o ka aha hookolokolo no ke kokua ana e huna i kona hewa. Pela no keia Aha Kuhina. Ua hana lakou i ka hewa, a aolaila ke hooikaika nui nei lakou e kohoia ona mau lunamakaainana ma ko lakou aoao, i nalo ai ua mau hana hewa nei a lakou. No ka mea, ina e kohoia na lunamakaainana inawaho ae o ka lakou mau hanaiahuhu, alaila e īkeia ana ka lakou mau lua huna, kahi e waiho ai o ka lakou mau ino i popopuluia ai iloko o na poopoo a me na kuooo. A owai ka mea oi loa aKu o ka maikai e huna i ka hewa o Kipikooft mamua ae o kana hunona, oia o Kikaha ? Aohe hana oi ae o ka pono a Kipikona i hana ai nona iho, mamua o ka apo ana ia Kikaha i luna helu no Honolulu nei ilok? o na makahiki i hala iho la. Ua noonoo mua o Kipikona e hiki mai ana ka manawa e koiia ai oia e hoike i kana mau hana pili aupuni imua o na wahaolelo o ka Lahui, a oia ka manawa kupono i ua hunona nei e ku a kokua i kona makuahonowai, e huna i kana mau hana apakee. A oiai ua komo pu no laua~ i na hana hauhili iloko o ka Papa Ola—o ka Perestdena ka makuahonowai, a o ka hunona ke Kakauolelo —e kokua ana ka laua naue pu ana iioko o ka hamau a me ka nalo. A « ninau kakou, o ke ano anei keia o na hana a ke kanaka i lawelawe pono i na hana o ke aupuni ? Aole. O ka maopopo keia o ko Kipikona hewa. A pehea hoi o Keau ? Ua maalea no o Kipikona. Ua ike oia i ka nawaliwali o Keau i kela kau ahaolelo i hala, i kona manawa i kakau inoa ai i ka hoike o ke Komite Waiwai e apono ana, a mahope iho lou &c la kona ihu, a hoole

hou iho I* i ka mea ana i apono at, «ahope o ka hiki ana imua o ka ahaolelo. Ua ike no o Kipikona i ka maunu kupono e lou ai ka waha o Keau. Ua lo aa iaia ka hoolawa ana i na mai o Kakaako me ka ai, a oka hana pono ia Keau, i mau ai ia haawina iaia, oia kona komopoo ana ileko oka hooikaika pauaho ole e hunakele i na kee oka mea nana e hoolawa aku nei iaia me ka puu dala nui a kaulele wale iho. Nolaila, he mea maopopo, aia o Keau ma ka aoao o ka huna hewa. O Keoni Beka, ua moakaka kona kulana. Ua maopopo ika lehulehu, aia iloko o na mahina i hala ae nei, ua hoalaia ae he mau pualikoa lehulehu wale, i loaa ai na balota e koho ai i na lunamakaalnana a na Kuhina; a ua kikooia he mau tausani dala mawaho ae o ka haawina no kā hoolawa ana i na lilo no na aahu, na pahi. na pu, na poka, a pela wale aku; ano ka hoolawa pu ana no na ahaaina, na pahu kini a rae na uhaai wale aku. A owai la ke kanaka kupono eae nana e huna ina kee o ia mau hana i oi aku la Keoni Beka, kekahi o na aliikoa nui o na pualikoa o Hawaii nei ? O ka hana pono ia Keoni Beka, o ka huna i ka Kipikona mau apakee ma keia mea; a nalo ia mau puu, alaila o ka noho hiolani wale iho no ko ua aliikoa nei iloko o keia mau makahiki aku elua, ohi mau ana i ka haneri a oi dala o ka mahina.

No Lilikalani, aohe ona olelo ana. Oia kekahi o na hipa eleele oloko o ka pua hipa a Kipikona. Ua pau kahiko kona kuleana i ka hooliloia no ka hana i ka mea e kauoha īa aku ai. He wahi kamalii oia no Waolani, ke lei nei no i ke pohue. O ke kauoha kana e hoolohe, a hookahi wale no ana hana hamama ka waha *a hookahi ola, pono ka noho ana o ka palaualelo. Ua ike no o Kipikona he kauwa o Liiikalani nana; aole e hiki iaia ke olelo ae nona ponoi kona uhane, no ka mea ua lilo ia Kipikona, a e nalo ana na hana kolohe, no ka mea he wahi popoki o Lilikalani. O keia na lunamakaainana a na Kuhina. A e koho ana anei ka lehulehu koho balota i keia poe huna hewa ? E ae ia ana anei e nalowale na hana a ka Aha Kuhina ? Aole. O ka makemaI ke o kela a me keia, o ka ike a hoomaI opopo i na rnea i hanaia, a nolaila e | koho ana lakou i ka poe kuokoa, e heI le aku a hoikeike mai i ka oiaio. Ina 'uahewana Kuhina, e hoike ae i ke I akea; a ina ua pono e hoike ae no. | He mau hoomaikeike ktia imua o ke akea, a ma Veia hope aku e huai pau aku no makou, me na hoikeike aku i na hana halalo e lawelaweia aku ana ma keia hope iho i wahi e komo ai na inoa a ua Aha Kuhina nei. He mau hana ku i ka lapuwale, a hoohaahaa i ka inoa o ke aupuni, e hoopailua ia ai ka oihana Kuhina o Hawaii nei. Eia ka makou, e makaala ka lehulehu no lakou iho.