Ka Nupepa Kuokoa, 4 January 1886 — Page 1

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

IMUA E HAWAII.  IMUA I KA LANAKILA.

Kou mau Wahaolelo e ola ai.  Na Moho Kuokoa o ka Lahui.

  E na Lehulehu o Hawaii, mai ka La Hiki a ka La Komo.  He ui, he ninau, he leo aloha no kakou a pau o ka lahui hookahi, o'u pilikana, na makamaka a me o'u hoaloha oiaio iloko o ka pupuu hookahi.  Na kini makamaka hoi mai ke kai loa mai, no kakou a pau keia leo poloai.  Ku mai la i hookahi, ku mai la elua, ku mai no a pau loa, a moe kaoo no ka huakai imi ola.  I ola nui, i ola a kau i na mamo.  I paa ka aina, i mau kou Kuokoa ana.

  Ua hoehaeha ia kakou, ua houhou ia, ua paopao ia.  he eha i ka iwihilo, he welenia i ka puuwai.  i na hana lokoino a na enemi o ka lahui.  Ua hao ae la lakou i na pono, me na pomaikai no ko lakou mau hale iho.  Hemahema oe a ilihune, olohelohe na kino, kulu ka hale, komo mai la ke anu, hou mai la na kukuna wela o ka la.  Ikiiki oe a ua naeiki, a pehea la e loaa ai ia oe ka maha?  A e ola oe ia wai?

  Ua kaahele iho nei au iloko ou, na hele ia e a'u ka hapa nui ou e ka Moku o Keawe - ma hui au me oe e ka moku o Kama - ua kuilima kaua e ka Moku o Hina - a me oe e ka Moku o Kakuihewa ko'u hookamaaina ana - i ou aku la au e ka Moku o Manokalanipo.

  A pehea oukou e maha ai?  A e ola oukou ia wai?  E kahea aku an ia oukou, e o mai oukou.  E kuhikuhi aku au i ke ala, a e hele aku oukou ilaila.  E haawi i ka oukou mau koho ana me ka lokahi i poe Kuokoa, Hoopono, Naauao, Aloha ia Hawaii, Aloha i ka Lahui.  I poe mawaho ae o na oihana aupuni  O keia mau ano a pau maluna ae, aia no ia maluna o ke kanaka hookahi.  Eia mai lakou.  kohoia mai me ka lokahi.

 

Imua e Hawaii - Imua a Lanakila kou mau Wahaolelo e ola ai - Na Noho Kuokoa o ka Lahui.

 

NO KA MOKUPUNI O HAWAII.

   NO HILO - E koho me ka lokahi ia Hon. J. Nawahi me Hon. D. H. Hikikoki.  He mau kupa laua no ka aina.  ua keekeehi kulana, he luna a he lalo, he uka a he kai, he loko a he waho.  he umeke a he ipukai:  he ole na ka oiwi.  aohe mea maluna iho aole hio malalo ae.  e panepane ia ai:  he lawa i ka ike Kanawai.  he ike Kau Kanawai:  he Naauao, he Kuokoa oiaio:  he mau Kalaiaina maauao, he kaawale mai na hana pahele aku a na Kuhina; he mau Hawaii Oiaio.  aohe mana o ke kipe e hiki aku:  he aloha aina a he aloha lahui; he mau Hoa Koa no ka Hale Kau Kanawai.  Nau no laua e Hilo, he iwihilo a he iwikuamoo nou, na lawa pono oe ia oe iho, aohe ou hemahema ana.  kohoia a puka.  imua e Hilo a lanakila.  mai mawae a ka pali o Kaula.  i pakele Hawaii.  i ola ka lahui.  Hoonoho aku ia J. L. Kaulukou ka Makai Nui, a me F. Pahia kona hope no ka laua hana, he hana alunu ka laua.

   No HAMAKUA - E koho pono ia W. A. Kini, nau no i wae i kou makemake.  nau no i kahea mai e hele ahu.  Naauao oe i kou koho ana. koho no oe a ka ulu i paki kepau, o ka ulu iho kena.  nana e kaa ke kahua.  He kanaka naauao.  he ike Kanawai, he Kakaalelo kupono no ka Hale Kau Kanawai.  He hoa Koa.  kohu pono no na kahua kaua no ka aoao o Hawaii.  He hoopono.  he aloha aina, he aloha lahui.  He Kakaolelo naauao no na Aha Hookolokolo: hilinaiia a mahaloia oia o ka Mana Hookolokolo.  Ua pono a na pololei keia koho ana.  o ka Moho keia e Hamakua.  heluia ae ma na papa mua o keia Kau Koho Balota ana:  o ka Moho keia nana e wawahi ae na pani paa o na lua huna a kela Kupua nui o na Keena Aupuni.  Koho ia a puka.  Imua e Hamakua a lanakila, mai ka pali o Kaula a Honokea, i pakele Hawaii, i ola ka Lahui.

   KOHALA - E koho lokahi ia Kimo Waika, (oia no o Kauka Waika) a puka.  Nau no i wae i kau mea maikai, mailoko mai o na inoa holo balota lehulehu iloko ou.  Naauao maoli keia koho ana, koho no oe a he makua nou.  ilaila iho la no a kani-moopuna, a kulaiwi i ou la.  a o kona home ia, a moe pu me oe.  Koho oe me ka noonoo maikai, he kanaka naauao, he hoopono.  he Kuokoa, he aloha aina.  he aloha lahui,  He Moho keia au nana e hookuku i na au o na noho Aupuni ana o na Moi, mai na Kamehameha mai a i keia wa.  Ua noho oihana Kanawai oia i ke au o na Kamehameha, hiki ole aku i ona la na alakai maalea a na Kuhina, aole hoi a lakou kipe e hoohihia ai iaia.  He Moho keia au e Kohala e haaheo ai, ua koho oe a ke kanaka makua, a ka mea kuonoono.  Nana e paa ko Pono.  ko Pomaikai, nana e paku aku, e alai aku ka ino, nana e nowelo aku na poopoo a ka poe popoki huna ino e uhiuhi la.  Laki no hoi oe o ka hoomanao ana ae a o Kimo Waika kau Moho.  E Kohala Nui, e Kohala Iki.  e Kohala Loko.  e Kohala Waho, e Kohala i ka Ua Naulu.  a i ke Kai Hawanawana, e Kohala i ka Ua Apuupuu e, kohoia a puka.  Imua e Kohala a lanakila, mai Honokea a Keahualono.  i pakele Hawaii, i ola ka Lahui.  E waiho aku i ka makua o ke Kanawai ia Z. Kalai e malama i kana oihana i loaa.

   KONA AKAU - E koho me ka lokahi i ka Hon. G. W. Pilipo, o ko Moho keia i kaulana ai, ua kaulana oia a puni ka aina, kaulana hoi kau koho ana; a he mea e hookuku ia nei, aohe mea e like me oe.  Nau na Hoku Hoohanohano i Sila aku ma kona umauma "Ka Liona o Kona Akau" - "Ka Pukuniahi o Kona Akau" - "Ka Pokapahu o Kona Akau" - "Ke Duke Hao o Kona Akau."  Ua lawe oia a hiipoi iho i lei nona a moe pu me ia i kona hale lua.  He io o na io, he iwi o na iwi, a o kou koko ponoi hoi.  He luna, a he lalo, he uka, a he kai, he loko, a he waho, he umeke, a he ipukai, he wahi ola no na ka oiwi iho.  He Kuhikuhi Puuone no ka aina, he kalaiolelo hopo ole no ka Hale Kau Kanawai - he koa wiwo ole no ka aina, ua lawa kupono no na hana a pau o ka Ahaolelo.  He Hawaii oiaio - he Kuokoa akaka loa.  Aohe mana kipe o na ano a pau e hoololi ae iaia, a haalele aku ia oe.  He aloha aina a he aloha Lahui oiaio.  He makee e hoomau ia ko Hawaii Aupuni Kuokoa.  a me ka laahia o kona Kumukanawai.  Kue ikaika oia i ke Poo o ka Aha Kuhina, "he kanaka kalohe, a me ka ohumu ino, he kipi, he hookahuli Aupuni, oia kana lia e hoopalo mai nei.  Piha kau Elele e hoomaemae ia na hana Aupuni, e kiai ia ka pono lahui a e holopono na hana kuloko - a e hooponopono maikai ia na hoolilo dala ana.

  E Kona Akau - Nau ke koa, ka wahaolelo wiwo ole i hele iho nei ma na Paemoku, i mau wahaolelo kupono no keia Kau Ahaolelo lo ae, a oia keia e hoike inoa ia aku nei, he poe na kela a me keia Apana i apo ai me ka hilinai; a o lakou na hoa koa o ka aina e ku ai ka makaia.  Nau ke koa i ala mai nei na Kupua ai dala o ke Aupuni a kue mai i ka poe kiekie, a i na paa lalo o lakou.  O kou Elele nei, a me keia poe i wae ia, o lakou ka Puali Naita o ke kahua kaua, nana e hoomaemae ka aina, a pulumi i na Keena Aupuni i kapulu ia - Nau e Kona Akau, a me Hawaii a pau, kana hana, kona ikaika a pau, a ina oia ke kanaka Hawaii hope loa iloko o ka Hale Kau Kanawai - E kupaa ana oia no ka nani a me ka hanohano o ke kanaka aloha aina oiaio, e ola, a e make, e waiwai.  a e ilihune - ua lawa oe e Kona Akau.  Kolo ia a puka - Imua e Kona Akau me ka puuwai hookahi - Imua a Lanakila, mai Keahualono a Puuohau.  Hoonoho aku o J. K. Nahale, he mana ai na hai, he kauoha, a he kauwa na Kipikona, e hooko i na manao kumakaia aina, hookaumaha lahui o ua kanaka la.  E like me ka nui o ke ino a ke kalohe e hana la, pela ka ino e hana ia mai ai o Hawaii.

   KONA HEMA - Owai ke koa, ka Moho nau e Kona Hema?  Eia mai o A.P. Kalaukoa, he hoa koa oia no'u i ke Kau o 1876, he Kuokoa, he makau ole.  Pehea ka manao nona, aole au i kuka me oe.  A malia o hoi aku au, a loaa he wa no kakou e kuka ai.  Mawaena paha o na kamaaina o ka apana a o ka malihini paha.

   KAU - E koho me ka lokahi ia Hon, J. Kauhane, he Moho nau e hopohopo ole ai, he Kuokoa, he hoopono, he naauao, he ike i na hana o ka Hale Ahaolelo, nana i holoi kou noho i kapulu ia e na L. M. au i hoouna mai ai mamua aku ona.  Hoomaemae ia e ia, a ke mau nei ka maemae a hiki i keia wa.  He noonoo hohonu a kanakamakua o na ninau ano nui.  He noonoo ai pakiko ma na hoolilo ana.  Pomaikai ka aina, ke nui na kanaka e like me kau L. M. o "Ka Ua Haao."  E koho ia Hon. J. Kauhane me ka lokahi - Imua e Kau a Lanakila mai Kaheawai a Okiokihao.  Mai nana aku i kahi mea okoa.

   PUNA - E koho a puka ia J. M. Kauila, oia hookahi ke koena o na kanaka i paa i na oihana Aupuni, i nana i ka pono o ka aina a me ka lehulehu.  He Kuokoa maoli, he hoopono a me ka pololei kona noho ana, a me kona lawelawe ana i kana hana ma ka aoao o ka lahui.  Hoomau ia aku kau mea maikai.  E koho ia J. M. Kauila a puka - Imua e Puna a Lanakila, mai Okiokihao a Mawae.  Waiho malie aku no hoi o E. Kekoa i Loio Nui no Hilo.

  Puni oe e ka moku o Hawaii - I nui ke aho a papahi oe i ka Lei o ka Lanakila.  E hoopiha oe a lawa pono kou mau Luna i EWALU Lunamakaainana Kuokoa no ka Lahui a no lakou na inoa i hoike ia.

 

NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI A ME LANAI.

    HANA - E koho a puka ia Bila Keoni Liilii, (W. H. H.), a i ole, ia J. K. Hanuna, he mau kanaka Kuokoa, a naauao laua - He ike kanawai, he ike kau kanawai.  He mau kanaka laua mawaho o na Oihana Aupuni, he ola ko laua no laua iho, ua kaawale laua mai ka mana ae o na alakai a na Kuhina, ua kukulu laua i ko kaua kahua ma ka aoao o Hawaii, a no ka pono o ka lehulehu.  He kue laua i na hana kolohe a na Kuhina.  E kiai makaala ana laua no na hana e hiki mai ana; a e haawi no laua i ko laua noonoo nui no ka makaala ana i na hooponopono Aupuni ana a na Kuhina.  He ma loea laua no ka Hale Kau Kanawai.  Ua like a like laua. Ina ia W. H. Keoni Liilii, a ia J. K. Hanuna paha.  E lawe i kahi o laua, e koho i kekahi o laua a puka.  Imua e ka Apana o Hana a lanakila, mai Koolau a Kaupo, i ola ka aina, a pakele ka Lahui.  I hoomaemae ia ko noho e Hana i kapuluia.  E aho no ka Lunakanawai ke noho aku, o pilikia auanei ka Apana.  E waiho loa aku no hoi ia Keo Kakana i ka hoapili o ka waiona, ua lawa kana mau hana kumakaia, a hoohaahaa ia oe e Hana.

  MAKAWAO - E koho me ka lokahi ia Kale Kika, he kanaka oia i noho kamaaina iwaena ou kuonoono oia, a hoolako aku i ko oukou mau hemahema, he kanaka hoopono ma kana hana ponoi, hilinai ko laila poe kuonoono iaia, haawi oia i kona aloha ia Hawaii a me kona lahui, he kanaka Kuokoa, a pilipili oihana Aupuni ole aku, he kanaka i lawa i ka makaukau no na hana o ka Hale Ahaolelo, kohu pono oia nei i wahaolelo nou e Kula, lawa pono oe iaia e "Ka Ua Ukiukiu,"  a mai Hamakuapoko a Hamakualoa, he wahaolelo keia ou, e hoopau ia ai ka mea hoopili Kuhina; a e hoomaemae ia ai kou noho.  E koho iaia e like me ka lokahi o ko oukou manao nona.  Imua aku, a papahi oe i ka lei o ka lanakila, i pakele o Hawaii, a i ole.  ka lahui.  Waiho malie aku no ia J. Kamakele, ka ai ai a Kipikona, ka paa oihana a ke Kuhina Kipikona.

   WAILUKU - E na Waieha, mai ka pali o Kapulehu, a i ka pali o Aalaloa, e ka ulu paina o Ulupalakua, a i na kahaone o Honuaula, e ko ho me ka lokahi ia W. H. Bailey me Hon. L. W. P. Kanealii a puka.  O ka mua, he kanaka kuonoono, he naauao, he hoopono, he Kuokoa, aole oia iloko o na poai o ka poe oihana Aupuni, kaawale oia mai na hana pahele a na Kuhina.  E Wailuku, oia kou koo hookahi, nana i keakea ka lima ikaika o ke kanaka kaili wai o ke Kulaokamaomao, noho mumule wale oukou, aka, nana hookahi i keakea i kona mana, a loaa ia oukou he maha, kupono oia ke olelo ia oia "ke pani wai o Iao,"  lilo ole ai no ke Kulaokamaomao.  O ka lua, he moho ia nau i hoouna he mau Kau i hala aenei, he kanaka hilinai ma ka aoao o ka lehulehu, he Kuokoa, he hoopono, he naauao, he kaawale mawaho o na oihana Aupuni, he kanaka ia e hiki ke hoomanaoia no kana mau hana kokua nui ma ko ka lehulehu aoao.  E na Waieha e, kokua mai oe e Ulupalakua, e koho me ka lokahi ia laua a puka.  Imua a lanakila i pakele Hawaii, a i ola kakou a pau.  Waiho iho no o G. Likikini a me kona hoa, he mau hana maikai okoa no hoi ka laua.  i ke Kau Ahaolelo o M. H. 1882, he mau haawi aina lokomaikai, a lilo o Wailuku i ka Ona Miliona o Kamaomao.

  LAHAINA - E ka "Malu Ulu o Lele," kilohi ia i paa Balota nau no keia Kau, hoopilipili ia i mau leho like, i hele no ka pili a mau.  Eia mai uamau leho la.  E koho me ka lokahi ia John W. Kalua, a o kona pili e kohu ai, eia mai o Albert C. Smith, he mau kanaka Kuokoa.  he naauao, he ike kanawai.  he ike kau kanawai, piha ka aina, a me na lehulehu i ka mahalo no laua, he mau olohe kilo aina, e ike ana i ke ola a me ka make, he mau kakaolelo naauao a hopo ole no ka Hale Kau Kanawai, he mau hoa koa laua no ke kahua kaua.  E koho me ka lokahi ia laua a puka.  Imua e Lahaina, na Olowalu me Ukumehame a lanakila, i pakele ka aina, a ola ka lahui.

  KAANAPALI - E koho me ka lokahi ia John Likikini, he kanaka makaukau oia i kupono e malama i ka laahia o kou inoa, he ike kanawai, he kakaolelo no na Aha Hookolokolo, he Kuokoa oiaio oia, aole oia noloko o na poai o ka poe malama oihana Aupuni, he ola kona nana iho, koho ia iaia me ka lokahi.  Imua e Kaanapali a lanakila, a pakele ka aina, a i ola kakou a pau.  E aho no ka Luna Ohi ke noho, ua lilo mua kona ae me kana o lima ana ma ka aoao nana mai ka oihana, aohe hana e ae, he hoopili wale aku no.

  MOLOKAI A ME LANAI - E Molokai Nui a Hina - Lanai o Kaululaau, kulia mai me ka lokahi, e koho ia L. A. Kakina a me A. P. Kapaehaole, he mau moho keia au e ku ai ko liki ku ko kaena ana a e hoomaemae ia ai ko noho i maa i ka noho ia e ka poe hoopilimeaai a hoopili Kuhina, he mau kanaka Kuokoa, naauao, kupono laua no na hana a pau o ka Hale Kau Kanawai, he mau loea kanawai, a na lawa laua na laua iho, kaawale laua mawaho o na poai o ka poe oihana Aupuni, o na moho keia e kaulana ai olua, hoomaikai ia na noho i hana ono ia e na mea imi i ko laua pono iho, e na hoa makaainana a puni o Molokai a me Lanai, e koho like ia laua a puka.  Imua a lanakila i ola ka lahui, a i pakele Hawaii, e aho no ka Lunakanawai a Luna Helu, a pela hoi ka Luna Alanui, Luna Ohi.  e noho aku laua ma ka laua mau oihana, waia ka apana ia laua, kinai ia i pio.

  Puni oe e ka moku o Piilani, a pela oe e Molokai me Lanai - kulia imua e na hoamakaainana a lanakila, hoopiha ia ou lima i EIWA Lunamakaainana no ka aoao Kuokoa ma ko kakou aoao.  Aua ia aku na Luna Aupuni hoopiipii uku makahiki o lakou, i ku hoi ka lakou hana pela i ko lakou ia mai.  I koho a puka i ka poe nona na inoa maluna ae.

 

MOKUPUNI O OAHU.

  HONOLULU - O oe ke Pookela o ka Pae Aina kiekie oe a hanohano, nani oe me ka olinolino, kilakila kou mau kakela.  O oe ka makaha a na ano ia e komo nei.  O kau mau koho ana nae o ka wa i hala, na moho nana i noho kou mau noho iloko o ko kakou Hale Hana Kanawai, haule oe.  Ike aku ka lehulehu i kou poe i koho ai e kai ia ae ana me he mau hepa leo ole la, lilo i na kuaaina na pukuniahi, kaa i na kuaaina ka malamalama - molehulehu oe a pouli maoli.  E ke One o Kakuihewa, eia kakou ua ao, no kakou ponoi ko kakou pono koho, o ko kakou ola ia a me ko kakou waiwai, noonoo pono iho, a koho i ka mea e ola ai.  O ke kanaka malalo o ka Oihana Koa Kumau, a kuikawa hoi.  na Makai o ke Kulanakauhale ku huina, na Makai kauwai - o ke kulana Lahui ko oukou wahi mau, a no ka manawa wale no ia wahi a oukou e noho la.  E ku ae ma ko oukou aoao he lahui, a o ka noho oihana ana, he aka ia e maalo ana a o ka hopena o na alakai a na Poo Aupuni he poino o ke Aupuni, a e ku ae me ko oukou kulana oiaio a pili paa, a e koho iho.

  E ku ae ma ko oukou aoao he lahui, a o ka noho oihana ana, he aka i e maalo ana a o ka hopena o na alakai a na Poo Aupuni he poino o ke Aupuni, a e ku ae ma ko oukou kulana oiaio a pili paa, a e koho iho.

  E ka Apana o Kona, mai ku Puu o Kapukahi, a i ka Puu o Kawaihoa, a mai ka Pali o Nuuanu, a i ke kai o Ainahou - kulia mai me ka lokahi, e koho nui a lanakila ia J. O. Kaaka, J. Kapolena, John Kanui a me Kale Aki.  He mau noho keia au e koho ai, he poe Kuokoa, he aloha ia Hawaii, he aloha i ka Lahui.  he poe loea wale no keia e kani ai ka aka, he mau pukonakona keia o  ke kahua hakoko no ka pono o ka lehulehu.  Aohe wahi nalo aku o ka hana a ua poe kupua nei e huna ai i na hana kalohe a lakou, he mau kalaiolelo naauao, e okalakala ai ka lauoho.  O ko paa keia e koho ai a puka, kohu o Lonomuku oi ala ke lele i ka mahina me na huihui paipu ana i wahi e pakele ai; aka, aole ia e pakele a me kona mau hoa.  O na moho keia au, pau lakou la i ke ahi, eia iho iloko o lakou nei o Lonomakua, ke puhi ahi nui o ke Ahialoa.

  Ina ua malimali ia oukou i na kiaha, a me na omole waiona, ina ua hoonee ia mai i o oukou la i na pohaku Kimo Ailuau, a me na lelo o ke gula - miki ia mai, he waiwai lu wale ka ke kalohe, he kumukuai ia e koho aku ai oukou i ka poe kokua hewa - ka poe kumakaia, ka poe hoaie lahui, hoapono wale aku i na alakai poino a ka Aha Kuhina - e komo ai kakou i ka poino.

  E ala a e eu mai e na Poola o ke kaona;  e ala hoi e na Lala o na Ahahui:  e hoeu mai hoi e na keiki o na Pa Hana o ke kulanakauhale; e huliamahi e na Hawaii Ponoi, mai Moanalua a Maunalua; no oukou hoi e ka poe kuonoono o ke kulanakauhale, eu ae oukou a haawi i ko oukou  pono koho, a e koho a komo ia J. O. Kaaka, J. Kapolena, John Kanui a me Kale Aki - Imua a Lanakila.  E waiho malie iho no ia E. K. Lilikalani, J. T. Beka, J. Keau a me Kikaha, ua lawa lakou he mau hepa hoakaaka no ke aloalii.  E hoopau i ka lakou mau hana eepa ana a hoopilikia ia Hawaii.

  KOOLAUPOKO - E koho ia F. Baraunu i wahaolelo nou no keia Kau.  He kanaka Kuokoa, he makaukau no na hana o ka Hale Ahaolelo, he eleu i na lawelawe ana ma ka aoao o ka lehulehu.  He Koo oia no ka aoao Kuokoa, oia pu kekahi ma na mea a pau e kue ana i na hana pono ole a na Kuhina.  Minamina ko Ewa iaia, aka, no kona hilinai ia Anekalea Kauhi, ua waiho oia i ka apana nona.  E Koolaupoko, e koho iaia a komo.  Imua a lanakila, i pakele Hawaii, a i ola ka Lahui.  waiho malie aku i ka Lunakanawai a Luna Auhau o oukou, he ihu kona ua paa mua i ka uwea, a e kai ia ae ana e ka hunona a Kipikona i ka hale aina kipe o laua, a e waiho aku ia hoopilimeaai nui i akaka lea, o poino a haule loa oukou.

  KOOLAULOA - E koho ia C. Baraunu a komo.  He kanaka Kuokoa, naauao, ike Kanawai, ike Kau Kanawai, he Loea ike a Kakaolelo no ka Ahaolelo, he kaawale loa mai na oihana Aupuni aku.  Maikai kou Noho iaia i ke Kau ae nei i hala, hoomauia aku ka mea maikai.  Imua e Koolauloa a lanakila, i pakele ka aina a i ola ka Lahui, waiho loa aku i na poe hoopilimeaai a pau.

  WAIALUA - E koho ia Wiliama Rowela.  He kanaka naauao hohonu, he Kuokoa oiaio, he Koo no ka aina, ahuwale iaia na poopoo a na Kuhina i pee ai, loaa pono iaia na hana kolohe a na Kuhina ma ko kakou Waihona.  He kanaka hoopono, he makaala ma na hana o kela me keia la, oia ke ki o na hana o kela me keia la o ka Ahaolelo-o 1884, he hoa koa kupaa no ka lehulehu; pomaikai Hawaii ke lawa ka aina i ka poe o keia ano.  E Waialua i ka Ehukai, e koho a komo ia Wiliama Rowela, i pakele kakou a pau, a i hoopakele ia o Hawaii mai na hana lokoino onou aie a na Kuhina, hoonohoia aku o J. Amara.  he ho-a-a, he hoopili Kuhina, he kokua hewa.

  EWA ME WAIANAE - E koho a komo ia Anekalea Kauhi.  He kanaka Kuokoa, a i hoopau ia hoi kona noho oihana aupuni ana no ke Kuokoa, aole oia me na hana kapulu a na alakai Aupuni.  O kau uku ia e Ewa me Waianae iaia, e koho iaia a komo, i loaa ai he leo a he lima kokua no ka hoopakele ana ia Hawaii mailoko mai o kona luakupapau e hoomakaukauia nei.  E waiho malie iho ia J. P. Kama ka Lunakanawai a Luna Auhau no kana hana.

  Puni oe e ka Moku o Kakuihewa, lawa pono oe i keia poe, he poe i waeia mailoko mai o na lehulehu o ka aina, he poe naauao a Kuokoa wale no, e haalulu auanei na kuli o Belehazala, ke ike mai lakou i keia puali o na koa wiwo ole o ka aina.  E hoopiha i kou lima a lawa pono i ka poe i hoikeia maluna, i Ewalu Lunamakaainana, o ko Hawaii lanakila no ia, a pakele kakou.

 

KA MOKUPUNI O KAUAI.

  HANALEI - E Hanalei i ka ua nui, ua hui au me oe, a ua papa olelo pu.  Ua loaa ia oe he mea maikai, he keiki no i hanau iloko ou, a nui iho la no i ke alo.  E koho a komo ia Hanale Wilikoki, he kanaka naauao i mahaloia, he Kuokoa ma ka hana, he hoopono, he aloha i ka aina a me ka lahui, he kaawale mawaho o na hana Aupuni, he ola ma ka hana lima i hookele pu ia me ka noonoo.  E koho iaia me ka lokahi; imua e Hanalei a lanakila, i pakele Hawaii a me ka Lahui.  E waiho aku i ka Hope Makai Nui a me ka Luna Ohi ka Hon. G. B. Palohau, ke aikane aloha a Kipikona.

  KOLOA ME LIHUE - E koho a komo ia S. B. Dole, i Lunamakaainana na olua.  He kanaka naauao nui, he pukuniahi no ka Ahaolelo, pilipu i ka paia na Kuhina, aole hike ia lakou ke ku mai, he koa kupono no na kahua kaua.  He Kakauolelo naauao no ka Hale Kau Kanawai, he Kuokoa oiaio, he kaokoa mai na oihana Aupuni ae, pipili kona aloha ia Hawaii a me kona Lahui.  Pomaikai ka aina ke lawa pono i na kanaka ano like me ia; hoomau ia mai kau mea maikai, kohoia a puka.  Imua e Koloa me Lihue a lanakila.

  WAIMEA - E koho ia Akepoka a puka, he panihakahaka kupono oia no Wm. Rowela.  He kanaka ike Kanawai, he naauao, kuokoa mai na oihana, Aupuni aku, kohu oia i kakaolelo no ka Hale Kau Kanawai.  He Loio makaukau no na Aha Hookolokolo, ua lawa i ka ike hana Kanawai, e koho me ka lokahi iaia.  Imua e Waimea a lanakila, i ola ka aina, a i pakele kakou a pau.

  Puni oe e Kauai, e koho i ka poe i hoikeia a puka, ai lawa pono no ka lahui kona poe i waeia  Hoolawa oe ia oe iho a piha pono i Ekolu Lunamakaainana Kuokoa ma ka aoao o ka lehulehu.

  E na lehulehu, ma ko'u noho kamaaina ana iloko o ka Hale Ahaolelo, ua pili aloha au me ko'u mau hoa o na kau ae nei i hala, ua ike au i ka lakou hana me ka maopopo, a ua hiki ole ia'u ke ku no lakou e hooia aku imua o ka lahui he poe kupono lakou.

  Ma ko'u kamaaina no lakou, he poe kokua hoolilo dala nui lakou, kokua hoopiipii uku makahiki, kokua hoaie nui, a pela a nui aku.

  Ke kahea nei au ia oukou me ka oluolu, e kokua mai kakou ia kakou iho, a e koho a komo i ka poe no lakou na inoa maluna ae.  Ku mai i hookahi, ku mai i elua, ku mai no a pau, mai Hawaii a Niihau.  a e koho ia lakou a pau.  Owau iho no.

G. W. PILIPO.

    Honolulu,  Ianuari 4, 1886.