Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 2, 9 January 1886 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

KA MEA i KAPAIA KA Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naUa nana ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua e noho ana i ka papaku o ka moaua, o ka mea hoi nana i pani ka maka oka la. ' HAALELE iho la o Kahanuopaineki a me Lameka Puluka kana keiki ia Mahinakauahiahi ma iloko o ka hale uwila maluna o kaupoku o ka hale alii, a iho aku la e hui rne na alii o Pelekane; a i ko lakou ike ana mai ia laua, ua haawi mai la lakou i na leo hulo hoomaikai, a e uwauwa ana no hoi

na makaainana me ka panai pu ana mai i keia mau huaolelo : Ano ua hiki mai ka hoola, e hele mai ana oia ma kona halelewa e ike i kona lahui kanaka ma ka honua nei. Ao na mea a pau e waiho ana i ka nawaliwali, ua ala mai la lakou a hele mai la e ike i keia mea hou. Ua nui a paapu wale na kanaka mawaho mai 0 ka pa alii kahi i nana mai ai i keia mea hou, a e hoomau ana no hoi lakou i ka uwa. No keia uwauwa o na kanaka i ka hale uwila 0 ka kakou kamaeu, ua kauoha ae la ka nunui Polepa i na kiai o ua hale uwila la, e hookuu aku i ka lakou mau hana hoopahaohao, a ua hooko koke ia keia kauoha iloko oka manawa pokole. Luai aku la lakou i na popo ahi e lele ana i ka lewa, a hoi hou mai ia no a komo iloko o ko lakou mau waha, a pela mau lakou e hana ai i kela a me keia minute. Ika īke ana ona alii ame na makaainana i keia mea hou pahaohao, ua hooi loa ia aku ko lakou uwauwa ana me ke ano hoalii ana iho o ka makau maluna 0 lakou.

I ka hiki ana aku o Kahanuopaineki a me kana keiki imua o na alii, a oia no hoi ka manawa i ike pono mai ai lakou o na alii no ka o Arabia. Mahope iho o na launa aloha ana, ua ninau mai la na alii i keia mea ano e, ua pane aku la o Kahanuopaineki : E na alii o Ptlekane nei, mai makau ā mai kaumaha ko oukou naau, no ka mea, o kela mea nui e kau nei maluna o kaupoku o ka I hale alii nei, aole īa he mea e make ai 0 oukou, aka, oia ke alanui hele o ka'u keiki nei me kana inau wahifie, a oia alanui hele, he hale uwila, a aia iloko o ia hale kahi i noho ai o Mahinakauahiahi, ka nani hookahi o ka lewa. Nolai!a, e hauoli oukou a e olioli hoi no ka loaa ana o ka mea a lakou i lohe wale ai, ka nani o na nani, a me ka 01 kela o ka nohenohea. A ma ka la apopo e huli hoi aku ai ua hale uwila la no ke aupuni o Arabia, kahi a kona makuahine e noho u mai la no kana keiki. 1 ka hooki ana iho o Kahanuopaineki i kana mau olelo, ua ku mai la na alii a pau a nonoi mai la 1 ka lokomaikai o Kahanuopaineki, he makemake lakou e ike i ka nani o ka lewa, ka mea hoi a lakou i lohe ai ma ke mele a na manu e hoopuka ana i ka inoa o Mahinakauahiahi. I ka lohe ana o Kahanuopaineki, ua ae aku la oia i keia noi, a aole 1 keia wa, aka i ka la apopo, wahi hou a Kahanuopaineki; a aohe hoi he hana a kahi Lameka Puluka, oiai o ka mea a kona makua e hooholo ai, oia iho la no I ka lohe pono ana o ka Moi o Pelekane i keia mea, ua ku mai la oia a pane mai la imua o kona mau tausani ma- ■ kaainana : E o'u mau makaainana alo ha, na alii hoi a me na kaukau alii o ko'u aupuni nei, ke kuahaua aku nei au ia oukou, e hoomakaukau oukou i kekahi papaaina nui a hanohano hoi, no ka hookipa ana inai hoi i ke kaikamahine alii o ka lewa. I ka lohe ana 0 ku ohana alii, ua ae lokahi mai la lakou, a hoomaka koke iho la no ka hoomakaukau ana i ka papaaina. Ia lakou nei no e nanea ana a kokoke wale 1 na hora koliu o ke aumoe, ua nonoi hou mai la na alii o Pelekane e hoemi iho i ka hale uwila a pili i ka ilt honua; ua ae aku la no o Kahanuopaineki; (o kona mau no hoi o ka oioi.) Ia manawa, puka aku la oia iwaho, a ma o kekahi mau hoailona ana i hai aku ai, ua ike mai la no ka nunui a me na kiai, a o ko lakou wa no ia i hoemi iho ai i ka hale uwila mamua pono o ka hale alii, a he eha kapuai hoi ke kiekie rnai ka honua ae. I ka pau ana o na hana Oj ka hale, ua huli hoi a.ku la o Kahanuopaineki ma kahi a na alii e noho ana, a pane aku la i kana keiki e hoi oia me kana mau wahine, ua ae aku la no hoi

kma keiki a huli hoi aku la, Ia Lame" ka Pj!uka 1 hoi aku ai, ua halawai aku la oia me kahi kahu kuapuu ona, a ua hoohalaia he hapalua hora no ka launa aloha ana, a ho-hoi aku la no ka hale uwila. Iko laua hiki ana aku, ua kamailio aku la 0 Lameka Puluka i kana mau wahine : E a'u mau wahine aloha, 0 keia wahi keiki kuapuu ko kakou mea oka hiki ana mai i Pelekane nei; ina no aole oia nei, aole kakou e kipa mai maanei; nolaila, e ike ae olua iaia, no ka mea, o ko'a-ieko p»li loa keia ma o ko makou hanauna alii. Ika lohe ana !o na wahine, ua haawi mai la )aua i ko laua mau lima paiupalu no ka lulu-lima pu ana me kahi kuapuu, a hui kamailio mai la o Mahinakauahiahi ma me ua wahi kuapuu nei, a nana hoi i hoike aku i na mea a pau e pili ana i na aupuni a pau o ka honua, a ua hoohalaia he manawa loihi raa ke kamailio ana a kokoke wale i na hora o ka wanaao, ua huli hoi aku la ua wahi kahu kuapuu nei no kona hotele; a pela no hoi na alii opio. Mamua ae no hoi oka huli hoi ana aku o kahi keiki kuapuu, ua kauoha aku la 0 Lameka Puluka iaia, e lawe mai ina pono a pau o laua ike kakahiaka, no ka mea e huli hoi aku ana lakou no ke aupuni 0 Arabia kona aina hanau; na ae mai la no hoi kona wahi kahu a huli hoi aku la. Oiai hoi na alii e hiolani ana, ua kauoha ae la ka nunui Polepa i na kiai e hookuu aku Ina lapa uwila a puni ka hale, ao na popo luai pele hoi, e hookuu mau aku hoi Ina manawa a pau, i mea nana e malama ka maluhia oko kakou haku alii, aole nae e oi aku mamua o eono anana mai ka hale aku i ole e pilikia ka lehulehu o keia pa alii a me keia aupuni. Ika pau ana o kana kauoha, ua huli hoi aku la oh<* ma ka ruini o Lobe e waiho ana me kona mau kupee hao mana kupua. 1 ke ao ana ae, ua huii hoi mai ia o Kahanuopaineki, a hoala aku la 1 kana mau keiki, a i ko lakou ala ana ae,. ua pane īho la ko lakou makuakane : E kuu mau keiki, e hoomakaukau oukou i ko oukou jnau aahu, no ka mea he ike alii ko keia la, a ua makaukau hoi | ka papaaina no ka hookipa ana aku ia oukou; a o ke kumu, oia no ka makemake lua o na alii 0 Pelekane nei e ike la oukou. Ika lohe ana o kana mau

keiki, i.a ala ae la iakoo a hoomakaukau iho 1;\ lakou i ko lakou m'au aahu; a i ka makaukau ana, ua uleu mai la lakou no ka nimi hookipa, a malaiia kahi i hoonanea ai. Ninau mai la o Mahinakauahiahi i kana aloha : No keia aupuni nei no keia poe kanaka a pau ? Ae, wahi a kana kane. Nui maoli no ka hoi kanaka o keia aupuni; a he poe kino pahaohao no paha lakou ? Aole, he kino ko lakou e like me kakou nei; ;aaohehoi he kino pahaohao la lakou nei no e kamailio ana, ua ike aku la lakou nei i na mahele Naita e ku laI ina mai ana ma ke alanui o lakou nei e hele aku ai; a i ka makaukau pono ana ua puka aku la o Lameka Puluka a ku iho la i ka honua, lalau ae hoi o Mahinakauahiahi elua manu hulu gu!a a hookau ae la ma kona mau kipoohiwi, a pela no hoi o Nahokuewalu. Puka mai la laua a ku līke iho la ma ka aoao o ka kakou kamaeu, lalau iho Ia hoi ua opio nei i na lima o kana mau wahine, a hoomaka aku la e hele, a aia hoi kahi kuapuu ke lawe la i na mea ai a kona inau haku £ noho aku ai i ka pāpaaina. I ka manawa o na wawae o Mahinakauahiahi ma i ka-i aku ai, o ka wa no ia o na wahi manu i mele like mai ai; e mele ana lakou i na mele like ole o na ano kani a pau, a aohe no hoi o ka nani a koe aku. Na keia mau wahi manu e mele nei 1 hook'au aku 1 ka ilihia maluna o ka lehulehu holookoa, a hui aku hui mai ka aha, me ke kamailio ana no ke akamai o ua poe manu nei i ka himeni; a na ka nani nohenohea hoi o na helehelena o ua mau ui nei o ka lewa, i kulai aku i ka puuwai o na keiki alii o Pelekane, aole hoi e hiki īa lakou ke ku pono ae iluna a hele mai me ka maloeloe imua o na ui o ka lewa; a na keia rnea i koi ae i ko lakou mau puuwai e hoohana i wahi mele hoinainau, a oia hoi keia malalo iho: E ka la a me ka mahina, Nani ko olua lilelile; Ua ike maopopo i—a Ko olua nani kamahao, ' Ua puni ka lewa a me ka honua, a hala loa aku i na moana. i E ke aloh e —e maliu iki mai; j Ko olua mau papalina nohea, Me e ka nani e hoohihi ai; |

A, i hookahi muki aloha ana, A neia mau puuwai e hooniponipo nei.—E ke aloha hoi e maliu mai.

I na alii i hiki aku ai i ka lanai o ka hale alii, ua kukuli like mai la na mea a pau a hoomaikai mai la hoi imua o lakou nei, a pela no hoi lakou nei i panai aku ai ma ia haawina hookahi ma ke kunou ana; a i ko lakou hiki ana'ku ma ka rumi hookipa, ua haawiia he ike alii mawaena o na kamaaina a me lakou nei na malihini, a ua nui hoi ka I hauoli o na alii a me na makaainana no ka li\o mua ana ia lakou oka hookioa ana ina alii oka lewa. Mahope iho o ka ike alii ana, ua haule aku la lakou ma ka lanai ahaaina, a malaila hoi lakou kahi 1 hoonuu ai i na mea ai 1 hoomakaukau ia; a i ka piha ana o ka lua o ka inaina, ua huli hoi aku la na mea a pau ma ka rumi i hookaawale ia ai 0 na lealea, a malaila hoi na alii kahi i nanea ai i na lealea hula, a me na himeni, aua hauoli loa hoi na ui oka lewa: ua hoomauia no hoi keia mau lealea a hiki wale i ka uhi ana mai o malu po, ua hookuu ia ke anaina; a ia manawa no hoi i haawi ia ai ke aloha hepe mawaena o na malihini a me na kama- j aina, a huli hoi aku la alii opio no j ko lakou hale uwila.

Ia manawa no i hao mai ai na kiai i ko lakou mana, aia hoi, pii malie ae la ua hale uwila nei 1 ka lewa, a ia wa no hoi i kuu mai ai na kiai 1 ka lakou mau hana hoopahohao, oia hoi na popo ahi e le'e ana i ka lewa, a i ka hala ana o ka hapalua hora, ua pii malie ae la ua hale nei, a iloko hoi o ka manawa poko)e loa, ua nalo koke aku la ua hale uwila nei iloko o na ao polohiwa a o ka malamalama powehiwehi wale 110 ke ike ia a no Arabia hoi ke ala hele o ua hale uwila nei. A oiai lakon nei e iele ana i kn lewa a aole "tioi i u iho, kau hoolai ana iakou maluna pono o ke kulanakauhale alii o Arabia, a la wa i hoopaa ia kona lele ana. Ia manawa no hoi i hoike pau mai ai na kiai 1 ko lako'.i mana kupua, a ia wa koke no hoi i kui iho ai ka hekili, olapa ae la hoi ka uwila ma na paia paa o ka lewa. Na keia mau hana ano e i hoala. aku i ka ipoe e hiamoe ana, a i ko lakou puka ana mai iwaho, ua hoopahaohao ia la[kou i ko lakou ike ana ae i keia mea o e kau nei maluna o lakou; a ua hooj«K hoihoi pu ia no hoi ka n:anao o na alii a o ka Ui Pua Rose nae ka oi loa aku 0 ka hopohopo 110 keia mau ouli, malia paha o ko lakou manawa hope loa keia a pau lakou i ka make, a oia no hoi ka manao hookahi iloko o kela a me keia makaainana; a wahi a ua aliiwahine la imua o na makaainana : E na makaainana, aole au i ike i keia mea, a e kali a!;u no kakou, ina no ka make e make pu no kakou; a ehia ka iioi mea aloha o kuu kane, o ka ike ole mai i keia mau pilikia. Aka nae, me ke kuhihewa nui Iakou e manao nei pela. Hoi aku la ka Ui Pua Rose a ka rumi e moe ana kahi aikane a Kahanuopaineki a me ka \Vthi o Rusia, a hoala aku la, a me na huaolelo o ke kaumaha oia i pane aku ai : E laua nei e moe nei, e ala ae a e holo aku i kahi e pakele ai, no ka mea eia ka make maluna o kakou i keia manawa. I ka lohe ana o ka Wehi o Rusta i keia mea, ala koke ae Ya oia a komo awiwi iho la i kona kapa, a puka aku Ia laua no ka makaikai ana i ua mea ano e nei. Ala ae la hoi kahi aikane a Kahanuopaineki a komo īho la ī kona kahiko kaua, kaei ae la hoi i kana pahikaua ma kona puhaka, a puka aku la oia iwaho. Hu!i ae la hoi oia a nana ! pono aku la i ka mea a na kanaka e makau nei, a : a hoi ike maopopo aku la oia 1 kana aikane —a puana ae la oia : E ke aliiwahine, e kauoha aku i na kauwa e hoomakaukau i ka hale alii, a e hoomalamalama īa hoi ka pa alii, no ka haawi ana aku i ka hooniaikai i kau kane a me ka kakou keiki, a me he la o na hunona pu kekahi a kakou a he mau mea e hoi kekahi e noho pu mai la, a me he la o ke pio paha, nolaila e hooko i keia kauoha. He manawa ole keia hoomakaukau ana, ua olapa ae la ka malamalama o na Iama kukui, a ua panio hoi na rumi jo ka hale alii. Mahope iho o ka pau ana o na hemahema, ua paiaku-1 li ae la ka lewa i na leo hulo, a ua hoopau ia hoi na manao uluku .inakau o na makaainana; a o ka wa no hoi īa i emi iho ai ua hale uwila nei iwaena hoi o na Ieo hulo o na makaainana. A no keia pule ae

E nana ae i ko makou mau moolelo, ke oili aku nei me ko laua nani nui.