Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 2, 9 January 1886 — Ulesia S. Kalani, KA UMIKUMAMAIIMA O NA Peresidena o Amerika, KA MEA I'KAPAIA [ARTICLE]

Ulesia S. Kalani, KA UMIKUMAMAIIMA O NA Peresidena o Amerika, KA MEA I'KAPAIA

Ki Allhlkae» Im iloko • lt K«u HalluwlU Kmloko • k» ita« m« ka Heiu.

Koka Mau La Opio. I ka piha ana o na makahiki eha o Kalani opio, ua hoomaka oia e komo i ke kula ae ao hoi ika naauao. Iloko o ia manawa, he kakaikahi na kanaka o keia wahi kauhale o Point Pleasant, a he noho ana iiihune ko lakou maloko 0 na ululaau, a ua kukulu ia na kauhale me na pou laau o ke ano nu-kahiko. He mau mahina pokole e kula ai iloko o ke kau makalii, a he mau pule waie no hoi iioko o ka hooila

He mea mau i na keiki iloko o ke kula ka nana ana i na kii kaua, a ma ia mau haawina mau lakou e hoohala ai i ka manawa hoomaha o ke kula, a e ka pa ana kela a me keia i ka Alihikaua ana e makemake ai, a o Kaiani hoi, e iawe mau ana oia ia Geo. \Vasinetonat oia kana e hoopaapaa ai me kona mau hoa kula, a ua like kana mau kaua i paa maloko o na buke, me he mea la o Kalam kekahi i ike a i hele pu me Wasinetona iioko o la mau la. I kekahi la mahope iho o ka pau ana oke kula, hoi aku la o Kaiani opio a hiki i ka hale, a ua hoopahaohao loa ia kona naau i ka ike ana aku i kona makuahine e uwe ana, nolaila, holo aku la ke keiki opio a malalo o kona makuahine, pane ae la oia iaia me ka leo ha'uha'u:— " E mama, heaha kou mea e uwe nei ?" " O Keoki Wasinetona, ua make !" wahi a ka makuahine me na waieiaka e hiolo ana ma kona mau papalina. O na lono o kona make ana, o ka hiki ana mai no ia i ka mokuaina o Ohio. " He kanaka pili no anei ia laoee mama," wahi hou a ke kuki opio me kona mau lima e puili ana 1 kona makuahine.

0 keia ~na huaolelo a ke keiki opio e makemake nei e lohe pono raai kona makuahine mai, a oia hoi ka kona ma kuakane 1 kuhikuhi aku ai iaia maloko o kana mau buke kula, me ka hai ana aku, —O ua kanaka la ka makuakane o ko lakou lahui, —Ka mua iloko o ke ka u», —Ka mua iloko o ka maluhia—a me ka mua iloko o ka puuwai o ke kanaka Amerika. No ko Kalani lohe mau mai o i t manawa he kanaka koa o Wasinetona, ua loaa hou iaia he mau haawina e hoopaapaa ai me kona mau hoa kula, oke kaua a Wasinetona i kue aku ai i ke aupuni makuahine (Enelani), ke kaua kuloko me na Ilikini, ua maopopo loa iaia t he kanaka koa loa o Wasinetona, a oia hoi ka hoopakele nui o ko Ja 1 kou aina, nolaila, ua lilo kona inoa iaia he mea nui loa, a o na kamalii e pahe nehene ana iaia no kona lawe mau i ka īnoa o Wasinetona, e olelo mau ana oia ia iakou, —"aole oukou e hoohenehene mai anA ia'u, ak», e hoohaahaa loa ana oukou ika inoa o ka mea nana i hoepakele ko kakou aiaa. 1 roea e hoike ia afto Kalani manao paa no na hana hoomanawanai a Wasinetona i ke kaua me Enelani, e noho ana o Kalani me kona hoahanau Keoni mawaho o ko lakou hale, e nana ana i na kii a kamaiiio ma na mea like oie o na Alihikaua kaulana, a o k</Kalani la we mau ana ia Wasinetona, oia ka kona hoahanau i pane raai ai, — " O Keoki Wasinetona au e pai mau nei, he kipi maopopo oia,—no ka mea, ua kaua*aku oia i ka Moi a me kona aina makuahine (Enelani) " " Heaha kau i olelo mai la," wahi a Kalani me he mea !a aole eia i lohe poooka no ka mea a kona hoahaniu i pane mai ai ** Olek) ae nei au, he kipi o Wasine tona, no kona kaua ana aku i kona aina makuahine a me kona Moi," waKi hou a Keonl M Ina oe e kemaiiio hou pela, kulai ia oe e a'u i!a!o a pmi hoi ma kou waha, int ooe ko'u hoahanau ponoi loa, J wt hi hou 4 Kalani ia Keo&L " Hemha ko*u mea e kammiiio ole ai, w wmhi m kona hoahanao, "he kipi o Waliaelona, aole e hiki im oeke hoole i km ohk» o ka'u, no ka mem. no EneUni mai koom mm mmkum, m he kofco Enelaui koom! w

No keii m&® c!eH m peiwa lon a Kakr,i ojpk» oo ke bpi a aea 11 Wisineiona bc kipi, ookila, wehe kokt tc I* ota i kooi kuka, bofm aku la i ktma hoahanau. kolai 3aio a poi iho k ma kona «alia a hiki i kooS uw* ana, boekus ako b iaia ebc b pane asa aku, — M Aha f kapa bou anei oe ia Wasinetooa he kipi ? Aoie au eae ina 9 ko'a makuahine poo«>i ke elek» pek»,' wahi hou a Kahni. A)a ae b o Keo&i mai kona kuUo» pilikia ae mekaaa hoa ole e kaioaiUo ūo kekahi mea e pili ana ia Wasusetona, a »kjko 00 hoi oia wai emi iho ai ko Kalani huhu t kona hoahanau. a lohe ta aku la ka leo o kona enakuahme eka hea ana i kana keiki e hoi aku, 00 ka alia hakaka i ulu ae mawaena ona keiki a oia. kana i pane mai at, — w Pehea keia e VUsia, w wahi aka ma kuahiiie, " mahope iho o ko'u hai pinepine ana ia oe aole e hakaka, eia nae, ua pepehi oe i kou hoahanau." '• Ae t ua pai au ia Keoni," wahi a Ka lani. " I kou hoahanau ponoi loa," wahi a ka makuahme. " Auwe ! Ua lohe m«a oe i ka'u olelo, e hoopai no aa ia oe no ka hewa au i hana ai" HNo Keoni ka hewa," wahi a Kaiani, " ua kapa oia ia Wasinetona he kipi, a aoie au e hiki ke hoomanawaoui i ke!a mau oieio ; he kanaka p«no a hoopa ke!e o Wasinetona." O keia mau olelo a ke keiki opio, e hooiohe ana kona makuakane mai ka mua a ka hope, a ua hai kana keihi i ka mea oiaio, nolaila, aole e hiki i ka makuakane ke ike aku i kana keiki e hoopai ia ana no ka pono, eiai oia e pale ana i ka inoa o ko lak«u Nai Aupum kaulana, a oia kana i pane aku ai 1 kana wahine—

" Ua manao au, aole i kupono ka hoopai ana i ka kaua keiki no keia hewa," wahi a ka makuakane. " Aole o»a i hakaka, no ke kumu ua aloha oia i ka hakaka ; aole kona mau hoa kula e hai mai ana, he mau enemi k* ka kaua keiki; ua paio aku nei oia no ke pale ana i ka inoa maikai o ka Hoopakele Nui o ko kakou aina, a nona hoi au e haaheo ai, he keiki ka kaua e hai ana i ka oiaio a e hooko ana i ka pono." Me keia mau olelo a ka makuakane e pale ana i ka hoopai a ka makuahir.e i ka laua keiki, i hoopau wale la ai keia pilikia o Ulesia me kona hoahanau, a ua ao aku hoi ko laua makuahine, ao!e e hana hou pela, a mai ia manawa mai, aole o Ultsia i uhai i ka leo o kona makuahine aole e hakaka a hiki i kona wa 1 hele ai i kana kaua mua loa i Mekiko. O kekahi mau nanea e ae a hooika ika kino a na kamalii, oia ko lakou paani kinipopo ana i ka wa hoomaha o ke kula. Aia nae i kekahi la a iakou e paani ana, ua hili aku ia oia i ke kinipopo iiiC ka ikaika, a no kekahi uiia, ua lele poloiei aku ia ke kinipopo a pa ka pukaainiani o L)r. Bailey e ku kokoke mai ana, komo aku la iloko a mai pa o Mrs. Bailey. He mea ehaeha loa keia no Kalani opio no keia ulia i pa aku la i ka pukaaniani o ko lakou hoa'loha kokoke, a aoie hoi oia e hoohaiike ana me ke ano o kekahi poe kamalii, o ka loaa 0 kekahi ulia, alaila, holo, i kumu e pakele ai no ka ahewa a ke kumu, nolaila, kiola iho la o Kalani i kanalaauhih ilalo a holo pololei aku la i ka hale o Dr. Bai\ey, a pane aku la i kana wahine e ku mai ana, — 14 E Mn. Ba»ley, ua naha ia'u kou pu kaaniani, aka, i keia wa, e holo koke ana au ano a lawe mai i aniani n» kahi 1 poino." O keia iho la kana mau olelo, e hai ana i ka oiaio, ua naha iaia keia pukaaniani, a ma kahi olelo ana hoi, e hoopololei ana oia i ka hewa i pono. " Aoie, e Ule?ia, n wahi noi a Mrs. Bailey i pane mai ai no ke keiki e mihi mai ana i kona hewa. "E hoi oe e paani a na ko'u kanaka e hana kela wahi poino " Ma keta wahi e kikoi iki aku ai ko |kakou helehelu ana imua ma ka oihana hana iii a kona makuakane e hana nei, a e ike ia ai hoi ka manao hana, ka mikiala a hooko kauoha a Kalani opio i ka leo o kona makuakane. Ua olelo ae nei kakou he hana ili ka hana a keia kanaka, a o Ulwia boi kan% ktiki ua ike oia i ka hama a kona makuakane. O keia hana mua ioa, o\a malama a hoohana i na lio, a o kekahi manawa ioihi, ua lilo ka haoa a kona makuakane iaia, he hana makemake aie nana ke oie ka hoohana ia o na lio. 1 kekahi la, e hele aoa kona makuakane Ripeiy no kekahi hana, a oia kana i kamaiiio aku ai i kana keiki i ka pane ana aku,— " E Uiesia. e hele ana au i Riplcy i keiamanawa/ wahi a ka «akuakane i kana keīki," a ua manao au eahiahi loa anaau hiki mai i kaahaie nel £ hoopenopooo oe t na wahi mea hana a ka ua a pau u, alaiia, e heie oe s ka paani no ke koena o ka manawa." O keta mau olelo maikai a ka makuakane ua hoohoio iho la kana keiki, he nui toa ka manawa no ka paani i kekahi !a ae ina ou e hana ana i ktkahi hana i kumu e hauoh loa ai kosa makuakane ke hoi mai Hala aku U kona makuakane a h« hapalua hora mahope iho, haupu ae la oia i ka mea a ko oa papa e oleio mau ai,—aia a kekahi manawa kaawaie o na kanaka hana, ahi*

K hootsna h kkou e kwe mai i ns bao waliie m»i ki ululaau mai Ota olelo pioepine ana a kooa makuakane, aole t potna iki o Kal»nt opio do ta ai«a, n«k3a, hooholo 2k> !a o Kala&i, aoie oia e harw i keia wahi hana ooku i haawi ta mai taia* aka, e hoao o» e haaa i ka nea a kooa aiakaakaoe i o'ek> (woeplne ai, a oia kaoa i hocn*aka ae ai me keia bmu oielo: "AnV «rihi a Ulesia iaia iho, "ina *4's e kti 2na i kahi lio keiki t»mt, a huki mai i kel* laao «ahie i ka haie nei, e oluolu loa la aoa o papa ke hot mai a ite i ka nui o ka mea a u i hana ai* No kekahi mau minute ana e nooooo ana peh, kupu hoe ae la kekahi wahi manao ik>ko ooa. M O kahi tio keiki hou, aoie oia i hoohana mua ia, a tna paha e komo ana na ilihuki ma kona aoao, alai'a, he mea maopopo, e puiwa ana oia. e peku a owab paha, a maoHili oia puiwa ana. e moiumoku ana paha ka ilihuki a hai ka wawae o ka ho keiki, alaila, heaha la ka hana a kena makuakane iaia ke hoi mai oia ? n Noonoo hou iho la oi« me ka hoopuka ana ae, — " O Billy (oia hoi ka inoa o kahi lio keiki ana e kapa »i), aole oia e hana pela. Ua like oia me kekahi hip* tnaemae a hoopona Aole o'u manao epe ku ana o BiUy ke pa aku ka uioi o mua oke kaa i kona mau wawae hope. Ua lohe no au ia papa i kona olelo» —aohe oihana a ke kanaka e nele na akeakea me na pili mamua ona; nolailā, e hoao au e alo ae ika Bitly mau pilikia ina oia e hoao ana e hoopilikia mai ia'u." O keia ko Kalani hoao mua loa ana e hooko i ka hana me na pilikia mamua mai, a pela mau oia i hana ai ta mau haawina like iloko o na wahi pilikia loa 0 ke kaua kuloko huliamahi o na helu ma keia mua aku O ka Kalani olelo 1 kona makuahine, e hele ana oia i ka hana e like me ka olelo a kona makuakane, aole nae oia i hai aku e kii ana oia e hoohana i ka lio keiki hou. Ua olelo ia, he akamai loa o Kalani i ka malama lio a me ka hoolakalaka, a o kahi lio keiki hou e ku mai ana, ua paa aku la ia i ke keiki opio, komo na kaula mamua a paa na ilihuki, hoomaka aku la oia e alakai i ka lio hou iloko o ka ululaau. No ke ano puiwaiwa o kahi lio no ka nakeke mai o ka laau mahope ooa, ua eleu loa kahi lio ma ka hana, a he holo wale no ka Kalani me ke kaula loihi e alakai ana i kumu e like ai ka mama me ko ka lio. El ja a ekolu huakai e like me īa ke ano, ua ano maa loa iho la kahi lio hou i ka huki i ka paukau wahie, a mai ia manawa mai a kokoke e poka la, ku ka paila oka wahie e muu ana o ka pukapa, a he hana hoi e manao ia ai,—oia ka hana a kekahi kanaka makua me kekahi mau lio ikaika e hana ai, alaila, l«.aa kela ahua wahie e ku ana i makaukau e hoike aku i ko na inakuakane no ka hou oka Ine ana i hana ai. lO'U MAU HOA'LOHA HAWAII, Owau o ka mea nona ka inoa mala!o iho nei, ua kono ia mai au e holo Lu namakaainana no keia kau, a ua ae aku aue hele e hana elike me ko oukou makemake. Aole au makemake e hana la mai kakou na kanak Hawaii pouoi e like me keia ke ano, i ka hoonele la me na hana lima, a ua lilo ko kakou mau jk - no ina kanaka ona aina e. O ko'u manao no keia, e kinai ana wau ia mau a pela noho; me ka bila da!a gula, e hoopau ana wau la pauku kana*ai. A e kau au i kanawai kupono no kakou aole au e ae a kipe ia mai a haalele au iko kakou man pono koho iloko o ia hale. Nolaila, e na keiki Poola o keia kulanakauhale, e ku nui a lalau i ka baloIta o ka hoa nei; a pela no hoi me ka Hui Puuwai Lokahi mai nana makaikai ; i ka balota o ka hoa nei. i *'e ili ulaula ka hoa nei no oukou, I aole au he ili k< okeo, he mea i ike maj fca ia no e oukou e ko'u mau hoa. A e hoakaka no au i ka hana e like me ko kakou nelea pilikia, a e like me ; ka mea a kakou e uwe mau neu oia hot ka nele a me ka pilikia e hiki mai ana a he kau hoi keia no na hana ano nui, e (,ono e loaa i mau kanaka kupono ioa e hele aku ai ia hale i wahaolelo no kakou. A e kuokoa no au ma ka'u hana e'imi i ko kakou pono, aole ma ke ano huopilimeaai a lawe i ko kakou } ono ma ke ano kipe ia mal Mc oukou au a hiki i ka pahu hopu o ka lanakila, a na ka Haku e kokua mai ia kakou. W S I.O«tAI.

Ma keia la e hoi mai ai na Moi mai Hiio mai, a ia makou e puka aku nei, aole i ike ia ka moku.