Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 2, 9 January 1886 — Ka Moolelo Kaao Nani! o TONERIKA! KA Anela o Mekiko [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao Nani! o TONERIKA! KA Anela o Mekiko

Ka mea i oleloia, ka Hokuwelowelo o na mauna Anede, a o ka mua loa hoi o k i mea nana i haaheo ka leialii me ke kalaunu o ke keiki alii Benala.

Hoopukaia e ka Haku Mooleīo kaulana Mose Manu no ke Kuokoa.

Mahope iho o ka poe nana e paa ana i keia manu, ka Moi ponoi a me na alii a pau malalo aku ona. Ika hele ana o keia huakai nui ona Ilikini maloko o na ululaau, ua hiki pono aku la lakou a pau ma kahi 0 ka lua o na Moi e noho ana me kona mau haneii tausani o kona poe makaainana me ka makaukau, a ia lakou i hoea aku ai ilaia, aia hoi, ua hookipa aku la hoi keia Moi me kona poe a pau, a malaila lakou 1 noho ai no na la ekolu.

I ka hiki ana aku o keia alii me kona poe a pau, ua ku-ka like na alii elua no ka hele ana, a holo pono ko laua manao, ua hoomaka koke aku la ka hele ana o ka huakai nui o ua poe Ilikini nei ka eleu me ka awiwi, ao ka pahu liopu hoi oka Anela. lua poe nei i kokoke aku ai e hiki ma kahi noho o ua Anela nei, ua hoouna mua ia aku la he mau kiu mamua e nanapono a e hai aku hoi ia Tonelele ke loaa aku iua mau kiu nei; eia lakou ke kokoke loa aku nei e hiki, a ina he manao ko Tonelele e hai mai Ina kiu. Ika holo pono ana o keia mau manao, ua hoomoana iho la ka huakai holookoa ma ia wahi. I na kiu ponoi oke alii i hiki aku ai a ike aku la i keia mau pali kiekie nani e ku mai ana, a he awawa maikai hoi a laula e waiho ana, aia hoi i keia manawa 1 ike mai ai na makua o Tonerika ma a me na elemakule 1 keia mau kanaka ano malihini, a ia laua nei i hi ki pono aku ai malaila, ninau mai la na poe kamaaina, mai hea mai nei olua i hele mai nei ? Pane aku la kekahi o na elele, "He mau kanaka maua i hoouna ia mai nei e ko maua mau alii." Auhea laua ? "Eia laua nei ke hoomoana nei me kekahi huakai nui launa old ma kahi kokoke loa e hiki mai ai ia nei."

IK A lohe pono ana o na kamaaina i keia mau olelo, ua manao ae la iakou o ka mea a Tonel«o.e i kii ai i kekahi mau la mamua ae, nolaila, ua kii koke ia aku la o Tonelele maloko 0 kona wahi e hiamoe ana, a iaia i ala ae ai me ka pane leo ole ae, aka, ua pane koke ihei la kona papa : I kii mai la au ia oe, aia la he mau kanaka elua i hoouna ia mai nei e na'lii o na Ilikini. eia lakou ke kokoke loa mai nei e hiki mai i o kakou nei, nolaila, e ala ae oe e kamailio pu me na kanaka 1 hoouna ia mai nei.

Mahope iho o ko Tone!ele hooholo ana i kona manao me kona noonoo nui i na mea a' pau e hiki ai ke hana ina mea e pili ana i ka hihio a kona h*fnau mua Tonerika, ka mea hoi a ka luahine Satone i hoakaka ai me ka pololei o kana mau wehewehe ana me ka manao no e hooko io ia ana no kana mea i hoike ai ma kona ano kilokilo e like rne ka mea mau iaia; nolaila, no paha ia oe eka mea heluhelu ke hoo manao ae i ka hihio a kela kahuna ma Molokai. oia hoi o Moi, oia hoj nawa ikauaaio Kapepeekauwila me Kana a me Nihgu ma Koolau o Molokai, ma kahi o kela puu 0 Haupu, he mea oiaio ka hihioa me 13a moeuhane.)

I kona noonoo ana i kela wa rne ka holopono, aia hoi, ua hiki hpu aku la oia i kahi a kona kaikuahme e noho ana; a i kona hiki hou ana aku imua ona, pane mai la o Tonerika iaia : "He mea haohao no'u kou hiki hou ana mai nei 1 ko maua wahi nei." A no keia olelo a kona kaikuahine, ua hoike aku !la o Tonelele : 4i Ae, he manao ko'u i 'hiki hou mai la imua 011 e kuu kaikuahine a me ko'u meanana e malamanei, nolaila, e hai aku no hoi au ia oe i keia wa, oiai, ua lohe iho nei au no kau hihio a me na hoakaka pololei ana a Satone mai ka mua a ka hope, a ke hai aku nei au ia oe, ua hiki mai ke keiki alii Beriala a ka Moi o Mekiko, me kela kanaka mua i hiki mai ai ia nei ma na la mamua aku nei, ka mea hoi nana I malama īa'u, ua lohe oe ia inea, ua hai aku au ia oe, ua kokoke loa oia ma ko kakou wahi nei, a 110 ia mea wau 1 j hele hou mai nei e haimua aku iaolua, nolai'a, e noonoo kakou i na mea e hiki ai ka hookipa ana mai i ke keikialii,

oiai, he mea nui keia malihini kiekie, ka hiki kine ana mai iinua 0 kakou, a he mea kaumaha hoi ia'u kona hiki ana mai, nolaila, ke hilahila nei au i ua keiki alii nei."

I ka lohe ana o Tonenka i keia mau olelo a kona kaikunane, huli pono ae la oia a pane aku la i kona kahu hanai Satone, "Pehea la keta tnau mea a j)au a ia nei (Tonelcle) e hai mai nei ia kaua i keia manawa ?" Me ka mino aka 0 ua luahine nei i hoike ae i kona mau hiohiona i puana ae ai i kona leo, k 'Ano e kuu hanai, aole ia he mea kaumaha no'u nei ka htki ana mai ma ko kukou 1 wahi nei, oiai, ua hoike au imua o na inakua o olua ia mea, aia hoi, ua hoike mai kou mau helehelena a pau, he kulana kou e hiki aku ana i ke kiekie a me ka hanohano ma kou ano iho, nolaila, ke inakemake nei au ia oe e Tonelele, ano, e makaukau oe 1 kon lio i keia \va, a e hele koke aku oe e hui pu me na alii 0 na Ilikini, e houluulu mai ia lakou a pau maanei mamuli o kuu kauoha, a mai hopohopo oe a makau i ka hui pu ana me na a'ii 0 na Ilikini, mamuli o kuu kauoha ia oe, a i ninau mai ia oe i kou kuleana i hiki aku ai imua ona alii ame ka lahui a pau o na Ilikini, alaila, e hai aku oe ma kuu inoa a me ka'u kauoha." I ka pau ana 0 keia mau olelo a ua luahine Satone nei, ua liuliu koke ae la ua keiki Tonelele nei me kona lio a hele aku la e ho oko pono i keia mau olelo 1 pau; a iaia 1 haalele iho ai i ko lakou mau home pali, aia hoi, he manawa pokole, ua hiki aku la keia maluna pono o ka puka o kekahi lua nui e ku ana me kekahi laau nui i waenakonu o ua lua nei, a e kuku mai ana hoi na holoholona lio <na ma na wahi a pau o ka aina, a i ko ia nei hoomaopopo ana i ke ano o keia lua nui ame na hoioholonu lio e ku

mai ana, ua loaa no laia nei ka man»o ana, he lua nui keia i eii ia e na liikini i ha'e no lakou e noho ai ke hiki aku i ka manawa 6 uhi pa>i pu.ai ka hau inaluna o ka aina, a ia 'lonelele e nana pono ana i ke ano o keia iua, lohe koliuliu iho la oia i ka ieo o na liikini e kaniailio ana malalo pono o ua lua nei, a no keia mea, hooniaka koke iho la keia e kahea me ka leo nui maopopo ma ka huaoieio a la laliui, oia hoi keia, "E na Anela Satotire Foiodato." I ka lohe ana o na Ilikini i keia ko e kahea iho nei maiuna pono o ua lua nei, he mea e ka pioloke o na Ilikini ia manawa a hoomaka koke ae la kekahi p< e o iakou e pii iluna o ka iaau e ku ana i waena o ua lua nei, a i ka ike ana mai ia Tonelele, ua kahea koke iho la me ka leo nui i ka poe e noho ana ilalo, a i ko lakou lohe pono ana, ua pii koke ae la lakou a pau iluna he mau tausani ko lakou nui, aia hoi na wahine me ka lakou mau keiki e paa ana me na lako kaua a pau, a o ko lakou alii hoi, ua kahikoia me na hulu manu ma ke poo, a he mau kuuwelu hoi a puni kona kino, a he mau mea kaua me na kakaka e paa ana ma kona lima. I ka ike ana mai o ua alii nei o na llikim ia Tonelele, aole oia i haawi mai i kona manao huhu, aka, ua hoike mai eia i kona mau hiohiona oluolu, a haawi mai la oia i kona aloha me kona niniu i>ono mai i ke kumu o ko ia nei hiki ana aku malaila, alaila, hahai [>ono aku la keta i na mea a pau e pili ana no kana mea i hele aku ai mai ka mua a ka hope, a he inea hauoli nui ioa keia *iii nei o na liikini, noheHa, haimai ia oia ikona manao ia 'l'onelele, 44 E hoi e aku no oe mamua a hiki tkc*i wahi mau me keu kaikuahine rme ko oiua mau makua r a na'u no wau e hele aku mahope nei me ko'u*mau kanaka,'' ae koke aku la o Toneleie i keia mau olelo a pau, a o kona huli hoi inai la no ia a hiki i kona wahi mau. (E ka mea e heluhelu ana i keia moolelo, ma keia wahi kakou e ike ai i ka hana a ke aiii o na Ilikini me konamau makaainana.) Mahope koke iho o ko Tonelele huli hou ana mai, aia hoi, ua hoouna koke aku la ua alii Ilikini nei 1 kekahi o kona mau kanaka e hele aku e hai i ke alii o na Ilikini mauka loa o na niauna ka lua hoi o na mahele o ia lahul Ua īke kaua e ka mea heluheiu ma nu helu mua o keia moolelo, i ka vra i hoouna la aku ai keia poe inaluna o ko iakou mau lio eleu me ka holo nui, manawa pokole loa, ua hiki aku la lakou nei ma kahi o ke alii o na liikini me ka h?i pu aku i ka huaolelo, e like me ka mea i hoouna īa aku ai, a pau na olelo ana, ua liio ae la ia he mea maikai