Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 3, 16 January 1886 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA.

Ka Makahiapo roua i oili mai, roai k* puhalea o ka L*i Pua Ro>« a tue Kahanuopiineki. KA ME.A I KAPAIA KA Ka Uona o oa s»oita htti o Arabta, ka oaita oana uhipa oa k-upoa o ka lewa tani a me na kopua e noho aoa i ka papaka o ka moaoa, o ka mea hoi mm i pani ka maka o ka l». IKE ku ana iho o ua hale aiii nei i ka honua ma ka aoao akau o ka hale alii, ahe mau minule pokole mahope iho, oili mai la o Kahanuopaineki -i»e-kona kahiko piha, me ka hoomao : popo ole hoi ona mea a pau oko lakou haku alii no keia, aka wahi a lakou, oka enemi no paha e hele mai ana e luku lakou, oiai ua kau mua eno ka weli ia lakou no na hana hoopahaohao 1 hanaia mamua iho. I ka hiki ana aku o Kahanuopaineki a ku ana imua o ke anama, a i kona wehe ana ae i kona aahu kaua, oia ka manawa o kana aliiwahine o kana kane no ka, a pela no hoi ke anaina hoolookoa oko lakou haku ilii no; a ua hoapono loa hoi lakou i ka hoike a kahi aikane a Kahanuopaineki,

i hai mua ai ia lakou. Puili aku la ka Ui Pua Rose i kana kane, a me na koni iniki ana a ke aloha i hookuu aku ai oia i kona mau waimaka. A1 ka mao ana ae, ua pane aku la ua ui nei i kana kane : Ikeia mai nei hoi oe, a auhea la hoi ka luhi a kaua ? No keia ninau ake aliiwahine, ua pane aku la kana kane : E kuu wahine, aia no oia ame kana mau wahine iloko o ka hale uwila; a mamua ae hoi o ko lakou komo ana jmai, e hoomaemae koke ia ka hale alii | nei. Ua pau na hemahema, ua pau i }ka hoomaemaeia ka hale nei; e kii koke aku i kuu luhi, ua wela kuu puuwai i nona, a auwe ae la oia me ka leo nui, a ! hookuu aku la i kona mau waimaka e Ihiolo ana ma kona mau papalina.

Ika lohe ana o Kahanuopaineki i j keia, ua kauoha koke aku la o Kahanu- j opaineki i na alii e konio iko lakou mau aahu piha, a ua heokoia keia leo; a e komo ana hoi lakou i na aahu nani loa, me ke kilohi ana hoi o kela ame keia, ahe hookeiakela nani maoli no keia ano hana. Ika makaukau pono ana, ua kauohaia aku la lakou e ku laina ma na aoao oke alanui, kahi a ka .kakou kamaeu opio a me kana mau wa hine e hele mai ai ma ke ano e hoohanohano aku i na alii opio, a ua hooko ia no hoi keia kauoha, a e kali ana hoi lakou o ka hiki mai o ka manawa e puka mai ai oua mau opio la. Oiai ka malamaiama o ka la e aiohi ana maluna oka honua, a oka honi S paha ia, puka mai la o Kahanuopaineki a me kana wahinea hele ioa aku la no ka hale uwila no k* ike mua ana o ka Ui Pua Rose ika laua keiki Oiai laua i pii aku ai i ka puka o ua hale uwila nei, ua ike aku ia oia i kana keiki, aiawa no hoi oia i hookuu ae ai i ka lima o kana kane a holo aku la a puiii ae la i kana keiki, a ku-o ae la kona leo; 3. he mea e no hoi ka welenia o ka naau oiai oia e uwe kaukau ana no kana lei, a peia no hoi kafta keikl A oiai no iaua e uwe ana, ua ninau aku ia o Mahinakauahiahi ia Kahanuopaineki ina paha o ko laua makuahonowai wahine keia, ua ae mai la ko lakou makuakane. Puiii mai la o Mahinakauahiahi i ka a-i.o ko lakou makuahinea hom ihola, a peia no hoi o Nahokuewalu. Ika mao ana ae, ua huli hou mai ia oka Ui Pua Rose a nana pono aku la i ka

laua mau hunona, a kokolo mai la oia ma kona mau kuli a me na lima, a me ke eehia nui e hoalii ana maluna ona no kana mau hunona, ua pane mai ia : E a'u mau hunona, e haawi mai i ko olua muki aloha ana ia u. Ku ae la o Mahinakauahiahi a pane iho la : E ko makou makuahine aloha, ka mea hoi nana ka opuu rose a maua e lei nei, e ku ae a mai hoohaahaa hoi i kou kulana kapukapu alil Lele iho ia na hunona a honi iho la i ko lakou makuahine, a v»a hoohala ta hoi he mau mi nute ma ke kamailio anau Mahope iho o keia, kauohaaku la o Kahanuopaineki i na keiki e hoonukaukau no lakou; a ua hoi aku la lakou a komo iho ia i ko lakou mau aahu, a i ka makaukau ana, ua hoi aku la lakou a ma ka mmi hookipa, a luana iike iho la me na makua. I ka olu pono ana iho, ua puka aku U iakou mai ko iakou haleiewa aku me ka nani nuu I keia manawa, aia na alii a me na makaainana, ke ku nei me ke eehb a me ka haalulu nui, a aole hoi e hiki ke nana pooo mai i na oi

oka !e»'i Oiai lakou nei i pii aku ai 1 ke alanui pii. huii ae la na ahi opio a haawi mai la i ko lakou aloha imua o ke anaina. a ua mao ae hoi ke eehia e hoaiii ana maluna o lakou, aia hoi, he mea e ka puiwa a 'nikilele o na alii opio i ka pii maiie ana ae o ka leo ona mea kani, a i kahoolai ana iho, ua haawai ia mai la he mau hulo hoomaikai, a ikuwa hou ae la ka leo o na mea kani; a o ka wa no ia ona aiii opio i komo loa aku ai i ka rumi hookipa, kahi hoi a na alii o ka papa ekahi e kali mai ana o ka hiki aku oka lakou pulapula, a hooilina hoi o ke aupuni. *

Iko lakou hiki ana aku, ua ku mai Ia na alii a apo aloha mai la ina alii opio, a luana kamailio iho la lakou ma na mea e pili ana i ka kakou kamaeu huakai a he mea e ko lakou welenia a me ke aloha no ka lakou pulapula alii Mahope iho o ka pau ana o ko lakou paina ana, ua hoohalaia he manawa loihi ma na mea hoohauoh manao a hiki wale i ka uhi ana mai o ka po, ua hookuu ia aku la ke anaina e hoi no ko lakou home iho, a pela no hoi na alii opio i hoi aku ai ma ko lakou rumi no ka hooluolu ana. Ike ao ana ae, ua puka koke aku la ka olelo kuahaua a ka Moi Kahanuopaineki, no ka la eli ia ai ke keiki alii oka lewa, oia hoi o Lobe; a ua makemakeia hoi na mea a pau o keia a me keia aupuni e holo mai e ike i ke keiki alii Lobe, ka mea hoi nana i hoolilo o Lameka Puluka i piiikoa no ka moana; a e hoike ana hoi maloko oua olelo kuahau la : He ho kahi mahina mai keia la aku, a i ka pu le mua o ka lua o ka mahina, oia ka manawa e hooko ia ai ka make maluna o Lobe. Ika puka ana aku o keia kuahaua alii ma na wahi a pau o Arabia a hala loa aku i na aupuni a pau o Europa, he mea e ko lakou ukiuki ia Lobe, a ina paha o Lobe iwaena o lakou, ina paha ua pau ika haehae is Ano keia kauoha, ua liuliu ae la na alii, na kaukau alii ame na makaainana 1 ake loa e hele o kela a me keia aupuni, a kau ae la maluna o ko lakou mau moku, a holo mai la no ke aupuni o Arabia.

E na hoa heluhelu, e haalele kakou i ke kamaiho ana no na aumoku oiai eia lakou ke au mai nei i ka moana, a e hooipo ae hoi kakou me na ui o ka lewa e hooniponipo ana me na ea moani aala o ke kakela aiii o ka laua kane. I kekahi ahiahi, ua hele aku la na alii opio e holohoio nia na mala pua o ka pa alii, i ukali ia hoi e na alii a me na kaukau ahi, a he mea hauoli loa hoi i ua mau ui nei ka launa kamailio ana me ka poe i like pu ko lakou mau ano me ko laua, a aole hoi e like me ko laua I manawa e noho ana i ko iaua mau aupuni, he poe kupua waie no ka poe e kamailio pu ai. Mahope iho o ka pau ana o ka lakou niakaikai ana ua huii hoi aku la iakou no ka hale alii a paina iho la, a hoi aku la ma na rumi no ka hooluolu ana. Mamua nae hoi o ko lakou hoi ana e moe, ua kuka iho la o Lameka Puluka me kona mau makua, no ke kane a Nahokuewalu e male aku ai, a ua makemake nui loa hoi o Lameka Puiuka e liio no kana wahine makua i kekahi o kona io ponoi loa a i ole pela i kekahi no o ko lakou ohana aiii, a aoie hoi i kekahi ohana alii e aku; a pehea la o kuaana Puluka, (keiki a ke kaikuahine o Kahanuopaineki o Italia) ua pono, wahi a ka makuakane, ua hke no me oe kona kino. E o'u mau makua, e pono e kauoha aku iaia e hoio mai no ka mare ana me Nahokuewalu; a ua ae mai ia no hoi ka makua i keia noi a ka laua keiki. A i ke ao ana ae, ua hoouna ia kekahi mau aumoku e kii i ke keiki alii Puluka. He mau Ia wale no koe a hiki mai i ka la e li ia ai o Lobe, ua hookomo mai la na aumoku o na alii a e welo ana hoi na hae kalaunu o kela a me keia alii o na aupuni like ole o ka honua a ku i ke awa o Arabia, a o ke keiki alii Puluka kekahi iloko o keia uiuaoa» a ua hoopihaia hoi ka pa alii me na aiii a me makaainana aukai, a e hauoii mau ana lakou i keia a me keia hora a po ka h. I ka hiki ana mai o ka la e li la at o Lohe, ua piha ku i ke kahua li kanaka me na makaikai he mau tausani, a e kaii ana o ka hiki mai o na alii opio. He mau minuie pokole mahope iho, ikeia aku la ke kaa o na aUiw&hme e holo mai ana, a o Lameka Puluka hoi a me kona makuakane» e kau ana laua maluna o na lio ire ko laua mau aahu kaua, a e kaiewa ana hoi ka pahikaua kupua ma ka puhaka o ka kakou kamaeu, a o ka ihe poo delagona ma ka

iima o kona makuakane. Iko lakou hiki ana mai, ua paiakuii ae la ka lewa i na Jeo hulo o na makaainana a wawalo hele ae la ia ika iewa. Oiai iakou i neho iho ai ma ko !akou mau noho, ua iawe ia mai la o Lobe, a ona hana no ka mea e Yi ia ana e ka bihopa, ika pau ana o kana, ua kono la aku ke pio e hai mai i kona manao imua o ka iehulehu ina he manao kona aka ua hoole mai oia.

I ka pau ana o na kukakuka ana, ua kani mai la na mea kani, a i ke kuu ana iho, ua huki la ae la o Lobe a he elima anana mai ka honua ae. a kau iho la oia me ke eehia nui, a e kani ana. hoi na mea kani me na ieo kanikau. Iloko o keia manawa, i pii koke mai ai kekahi ao nui eleele mai ke kukulu hikina mai, a kau pono iho la mnluna o kahi o Lobe e lewaiewa nei, a he manawa pokole, ua uhi paapu ia ka aina e ua ao nei, a ku'i koke iho ta ka hekili, olapa ae Ia ka uwila, a ua pili pu hoi ka hanu o ka poe makaikai, a hoio aku ia no ko lakou mau kauhaie me ka makau nui, a e hoopuka ana hoi lakou he kupua io no o Lobe. He elua la elua po oka pahola ana o keia ino a malie ae la, a pela no hoi ko Lobe kau loihi ima iluna o ka amana me ke kiai ia hoi e ka nunui Polepa. hiki ana aku 0 Kahanuopameki a me kana keiki, a me ka poe niakaikai, ua hookuu i* iho la o Lobe, me ka manao ia ua inake, a 1 ka wehe ia ana aku o kona uhi maka, e nana mai ana no oia, aole oia i make. Huli pono mai la oia imua o Kahanuopaiweki a pane mai la me keia mau huoleK> weliweli : Ina eia pu me a'u kuu pahikaua a me kuu kookoo mana, alaila e hoolilo koke no au ia oe a me kou lahui kanaka i mea oie, a e hoolilo hoi i kt ia aupuni i loko ahi enaena na kuu inaina. E Lobe. wahi a Kahanuopaineki. e make koke no oe i keia manawa mai ka waha aku o kuu ihe; a o kona wa no ia i hoohuli ae ai i ke poo o ua i ie nei imua o Lobe, a lilo iho la i puu lehu; a pela iho la oia i make ai, aole hoi ma ka amana.

I ka pau ana o na hooponopono ana no ka puu lehu o Lobe, ua huli hoi aku na alii a me ka poe makaikai a pau no ka hale alii, a malaila i kukala ia aku ka mare o na alii opio, oia hei o Lameka Puluka a me Mahmakauahiahi, a o Nahokuewalu hoi me ke keiki alii Pu- i lulea o Italia. Ikā htki ana mai o ka la e mare ai ua mau opio la, ua hoohanohano īa ke kulanakauhale alii o Arabia me na hae e pulelo ana i ka makani, a me na wehi o ke kuahiwī; a i ka nana aku he mea eka nani. Ika hiki ana i ka hora e mare ia ai ua mau opio la, na piha ka pa alii ine na makaikai he mau haneri tausani a e hooho mau ana hoi lakou i na leo hauoli, a mareta iho la no hoi na opio. Ai ka pau ana 0 keia, ua haawiia he mau ahaaina hauoli, aua hala na pule elua o keia hauoli ana, ua hookuuia na mea a pau no ko lakou mau aupunL Noho iho la na alii opio, me ke aloha kekahi i kekahi, a pela hoi na makua a me ka ohana; a 1 ka piha ana o na mahina elua, ua hoi aku ia o Nahokuewalu ir.e kana kane no ke aupuni o Ilalia, a noho iho la o Mahinakauahiahi me ke aloha no ke kaawale ana aku o kona hanau mua. A i ko laua hiki ana aku i Italia. ua lilo laua he mea nui iko laua ohana a me na makaainana, a ua noho Moi no ia aupunL E o'u hoa hoomponiopo o keia nanat% he mea ehaeha no'u ka hoike ana aku imua o oukou ahe rr»ea no hoi e kaiunaha ai ko oukou manao a oia hoi keia : Ika huli hoi ana mai o Kahanuo|>aineki ma inahope iho o ka make ana o Lobe, ua ike iho la no kona mau makua a me La i na mea i hana ia maluna o Lobe, huli hoi aku la lakou no ke aupuni o Mahina, a hai aku la no keia mea, a koi aku !a lakou e kii e luku ike aopuni o Arabia, a e kaili mai hoi ia Mahmakauahiahi mi l keia wa iku a? ai o Mahina iluna a pane mai la : Ao!e loa e hiki ia kakou ke kii aku e kaua i ua kanaka la, no ka mea T he mau alina no hoi makou nana; nolaila he roea pono paha e hele kakou i qa keiki mahoe ake kupia Maione» na mea i oleloia he hiki ia laua ke hooli!o 2 ko {aua mau kino i elepani a me kekahi mau ano kino eae hiki ai ke hoopahaohao i na mea kmo kanaka elike m* kakou. I . Mai pahaohao e na makamaka i ka make ole © Lobe ma ka amana li kana kā no ekolu \x Ua naake no ia.