Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 4, 23 January 1886 — Page 1

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Iasona Ellinwood
This work is dedicated to:  Nā hanauna e hiki mai ana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

tf.

 

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA : Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

DILLINGHAM & CO.

Mau Mea Kuai Lako Hoo

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

ANA AINA ! ANA AINA ! !

KEENA HANA : Aia ma alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. tf

 

J P. HANAAUMOE.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai ma na Aha Hoomalu a Apana o keia Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

CHAS H PULAA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii. 2001-tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, ma Ewa iho o ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii. 1 yr.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Helu 8 alanui Kaahumanu.

tf.

 

W A. KINI.

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu. tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi e hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Hooliliamanu.

2010-1y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me@ pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu. tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

(PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA : Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Honolulu. tf

 

KE KAUKA IAPANA

Mr. m. Goto.

He Kauka no ka mai lepera, na mai e pili ana i ka ili o ke kanaka, ka mai kaokao,

etc. etc. etc.

KEENA HANA—Aia ma Kapalama, mauka pono o kahi noho o ka Hon. J. Keau.

NA HORA HANA { Hora 1 a ka @ p. m.

" " " " { Na La Sabati hora 3 @ m.

@ 1yr

 

E holoholo mau ana ka Moku Kuna kialua hou o MR. J. PAIKO i kapaia ma ka inoa o kona makuahine oia o

"DOMITILA"

MA NA AWA O

Mal@,

Kaneohe,

Heeia,

Kahaluu,

Waiahole,

Waiak@,

A me na awa e ae o Koolau: he oluolu ka uku ohua a me na ukana: he moku maikai a maemae. tf.

 

JAMES DOWER.

Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.

2029-tf.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

KA MOKU KUNA EMMA.

            E holo aku ana oia no na Kona, Hawaii, ma na awa i hoike ia malalo iho:

KAILUA, HOLUALOA, KAHALUU, KEAUHOU, KAAWALOA, NAPOOPOO, HONAUNAU, HOOKENA, HOOPULOA.

2054-1m.

 

S H. MEEKAPU.

Tela humuhumu lole.

HALE HANA: Helu 11 aianui Nuuanu.

 

M THOMPSON, [KAMIKANA]

HE LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Keena hana maluna o ka Hale Pohaku o Kamapela, (Campbell's Block,) Rumi helu 8 me 9. Puka komo e huli la pono i ke Alanui Kalepa, Honolulu

 

H L. CHASE. (KEIKI.)

Mea Paikii kaahele ma na mokupuki. E hanaia no na kii me ka maikai a me ka eleu pu no hoi. E paiia no na kii nui a liilii me ka makemake o na makamaka.

 

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.

tf

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: alanui Kalepa. tf

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOUAIKI

o kela a me keia ano

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI :

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka @, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

KA MOOLELO KAAO O

LAMEKA PULUKA.

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

KA MEA I KAPAIA KA

Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

MAHOPE iho o ka hololea ana o keia mea, ua liuliu ae la lakou no ka lele ana i ke aupuni o Matone; a i ka makaukau ana ua hoomaka aku la lakou e lele. (O ke aupuni o keia kupua Matone, aia no ia iwaenakonu o na huhui hoku a kakou e kapa nei o na kao, a aia iloko olaila kahi i noho ai ua Matone nei me kana mau keiki eha; he elua keikikane, a elua kaikamahine, a o ka muli loa o lakou ka oi o ka ui ma ia aupuni, a ua kapaia ia aupuni ke aupuni o na huna ahi) Ia Mahina ma i hiki aku ai i ke aupuni o ke kupua Matone, ua hookipaia lakou me ka hanohano. Mahope iho o ko lakou launa aloha ana, ua ninau mai la ua kupua nei i ke kumu o ko lakou hiki ana aku, ua hai aku la o Mahina ma mai ka mua a ka hope. I ka lohe ana o ke kupua Matone, ua pane mai la oia : E na malihini, ua lohe ae nei au i ke kumu o ko oukou hiki ana mai nei imua o'u, nolaila, eia ka'u noi ia oukou; e noho kakou iluna nei o kuu aupuni, a e hoouna ae au i kekahi o ko'u mau pukaua e iho e makai i ke ano o ke aupuni.

            I keia wa i pane koke aku ai o Mahina : E ka hoa'loha maikai, ina he mea hiki i kou pukaua ke kaili mai i kuu kaikamahine, he oi loa aku ia o ka maikai. Pane mai la o Matone, he hiki no; o ka'u mau kauoha a pau e kauoha ai iaia, he hiki wale no. Oia ko'u makemake nui loa; wahi a Mahina i pane mai ai. Ia manawa o Matone i ku ae ai a huki iho la i kekahi kaula e lewalewa ana ma ka paia, aia hoi ku'i koke iho la ka hekili no 12 manawa, a emoole, ku ana imua o lakou kekahi kanaka nui a ka launa ole, a he ku i ka weliweli kona mau helehelena, a pane mai la : E kuu haku, heaha ka makemake o ke kahea ana ae nei i kau kauwa nei? I ka'u kauwa hoolohe, i kauoha aku nei au ia oe e lele i ke aupuni o Arabia, a ina e loaa ia oe o Mahinakauahiahi, e hope oe iaia a lawe mai iluna nei i loaa ai he wahine na kou mau haku; e malama loa nae oe ia oe iho, oiai, o ka mea au e hoomakakiu aku ai, he poe ua piha i ka mana a me ka ikaika. E hoi oe a e aloha i kau wahine a me kou ohana, a hele aku oe ma kau huakai. A no eono mahina ou e hele ai ma kau huakai, a i ka hiku o ka malama, e hoi mai oe; ua ae mai la kona pukaua, a haawi ke aloha hope, a huli hoi aku la oia no kona home; a i kona hiki ana aku, ua lele aku la oia honi i kana wahine, a huli aku la oia hele no kana huakai i ke aupuni o Arabia.

            Auhea oukou e o'u poe puni moolelo, ua ike ae la no kakou i ka make eia ke hele aku nei e kaili i ka lei a ka kakou eueu, a e hoohoka hoi i ka kakou opio; e ko io ana no ia mau kuko, aka, aole no nae e liuliu, e hiki kino aku ana no o Lameka i ua aupuni la, a pulumi hoi i ke kupua Matone a lilo kona mana i mea ole, a e hoolilo ia hoi kona aupuni i moanawai ahi mai ka mana aku o ka kakou kamaeu. A o ke kumu nui no hoi o keia lilo ana o kana wahine, oia no kona kii ana i kana wahine mare mua o ke aupuni pahaohao o ka Moi Pamekela, a o 12 hoi o kana mau kaikamahine, oia hoi o ka Ui Wilela, i kokoolua no kana wahine a eia iho na mea e pili ana no keia nalowale ana o Mahinakauahiahi :

            I kekahi mau mahina o ka makalii, ua nonoi aku la o Lameka Puluka i kana wahine e hookuu mai iaia e hele e ike i ke aupuni o ka Moi Pamekela, a e noi aku hoi iaia e hookuu mai i ka Ui Wilela i kokoolua nona e noho ai. No keia mau olelo a kana kane ma ka maikai, ua ae aku la oia i keia noi, me ka pane pu ana aku : Aole ia he mea no'u e huhu ai, a e hai pu aku no hoi iaia, he makemake nui au e ike iaia, a e noho pu oia me a'u i malama mai ai ia maua I ka hora 12 o ka po, ua hala aku la ua eu Lameka Puluka nei ma kana huakai i ke aupuni o ka Moi Pamekela, a ua haihai pu aku hoi kona makuakane iaia, no kona ake nui e ike ia aupuni pahaohao, a ua nanea loa ia i ka oni a ka hale uwila, me ka manao ole ae eia ka pakaha ua hiki aku la i ke aupuni o Arabia. A ma ka wehe'na o kaiao, ua hiki aku la laua nei i ka hale alii. Kauoha aku la o Lameka Puluka i kona mau kiai, e hoike pau aku i ka mana o kona hale uwila.

            I ka lohe ana o na kiai i ka olelo kauoha a ko lakou haku alii opio, ua kuu pau aku la lakou i ko lakou mana: anapu mai la ka uwila mailoko mai o ka hale uwila, luai mai la hoi ka hale holookoa i knoa mau luai pele, ku'i koke iho la ka hekili, a ike pu ia hoi ka lele ana mai o na moo delagona. Ia manawa no i puiwa ae ai na mea a pau o ke aupuni pahaohao o ka Moi Pamekela, a i ko lakou puka ana aku iwaho, aia hoi ike aku la lakou i keia mea e a nei maluna o ka hale alii, a ua piha loa hoi lakou i ke eehia. Holo aku la no hoi kekahi poe i ka hale alii, a ninau aku la i ke ano o keia mea, aka ua pane mai la ka Moi : E o'u mau makaainana aloha, aole au i ike i ke ano o keia mea, aka nae, ma ko'u manao, he kupua paha e kii mai ana i ke aupuni e kaili. Ina no hoi he kupua, e ili hou mai ana no ka pilikia maluna o kakou elike me mamua.

            I ke ao ana ae, ua ike aku la na mea a pau he hale ka. Aole i liuliu, ua emi malie iho la ka hale a ku ma ka aoao o ka hale alii, me ka ike ole ia aku o na mea oloko; a he hapalua hora ka noho ana o na makaainana me na alii me na alii e noho ana iloko o ka eehia, ua ike aku la lakou i ka hemo ana mai o ka puka, a oili mai la o Lameka Puluka a me kona makuakane, a iho mai la i ke alanui. Ua hiki ole i ka Moi a me kona mau makaainana ke ike mai ia laua nei, aka he kupua, wahi a lakou; oiai o ko laua mau aahu me he imu ahi la, a e kaiewa ana no hoi ka laua mau mea kaua. I ka hiki pono ana aku o na malihini i ke alanuipii o ka hale alii, ua ike koke mai la ka Ui Wilela o kana kane no ka. Ku ae la oia a holo mai la me na waimaka a puili ae la ma ka a-i o ka kakou kamaeu, a uwe kapalili ae la. Komo aku la lakou a ma ka lumi hookipa, malaila lakou kahi i noho ai me na kamakamailio no kona nalowale loihi ana. Mahope o ka luana maikai ana, ua hoolauna ia aku la ka kakou olomana me na alii a pau, me ka hai pu aku o Lameka Puluka, o kona makuakane ponoi no ia, a ua pahola mai la no hoi lakou i ko lakou mau hoomaikai imua o Kahanuopaineki. Mahope iho, kono ia mai la laua nei e hoi e wehe i ko laua mau wahi aahu, a ua hooko aku la no hoi laua nei. Huli hoi loa aku la hoi ke kamaeu opio me kana wahine, a aohe hoi he hana ua kau ke poo i ka uluna.

            Ua hoolilo loa hoi na alii i ke kamailio ana me Kanahuopaineki a ua hauoli loa hoi lakou i na mea a pau a ka olomana; a o na aliiwahine hoi, ua noho koke iho la ka hoohie maluna o lakou no ke kanaka ui maoli no o ka kakou olomana. I ka makaukau ana o ka papaaina, ua haule aku la lakou paina; a o na alii opio hoi, aia no laua i ka lawaia kahi i kuu ai i na makau a laua. A e ai ana hoi na alii me ka hauoli, e inu ana, e walaau ana no ka olioli. O na kaikuaana hoi o ka Ui Wilela, e noho pu ana lakou me ka lakou mau kane i mare ai; a o ko lakou pokii hoi, aole oia i ae e mare hou aku i kane hou, no ka mea, ua paa mua kana hoohiki me ka kakou kamaeu wale no oia a hiki i kona make ana, a ua hooko no oia i kana mea i hoohiki ai. Oiai no hoi ua mau opio nei ma ko laua lumi, a iwaena o ka laua mau kamailio ana, ua nonoi aku la o Lameka Puluka i kana wahine penei : E ae ana anei oe i ko'u wahi manao, aole paha. Wahi a ka Ui Wilela, e ae no au i kau mau mea a pau e olelo mai ai, ina paha no ka make a no ke ola paha. Pane hou aku la kana kane, i kii mai nei au ia oe e hoi e noho pu me ko punalua a he makemake loa oia e ike i kou mau helehelena, a e noho pu hoi oe me ia i na wa a pau malalo o ka'u malama ana a oia hoi ke kumu nui o ka hiki ana mai me ka makuakane o kaua. Heaha auanei ka hewa, e hoi aku no hoi paha au i wahi kanaka no olua. No keia huaolelo i pa e aku i na pepeiao o ka kakou kamaeu, he mea ehaeha loa ia i kona manao, a pela oia i pane aku ai : E kuu wahine aloha, aole pela ko'u manao, e hoolilo no au ia olua i mea nui imua o ko'u alo alii, a aole hoi e like me kau olelo i pane mai nei, a he mea hoi no'u e ehaeha a e welenia ai ko'u puuwai. Mahope iho o ka laua kamailio ana, ua hele aku la laua no ka lumi aina, a malaila i hoopiha ai laua i ko laua houpo lewalewa; a i ka maona ana, ua huli hoi aku la laua no ko laua lumi.

            E na hoa heluhelu, e hoaui ae ko kakou kamaillo ana no Mahinakauahiahi. Ia Mahinakauahiahi i noho aku ai, a i kekahi kakahiakanui, ua ala ae la oia a me kona mau haia wahine a me kona makuahonowai pu no hoi a me ka Wehi o Rusia, a hele holoholo aku la ma na mala pua, a he mea maa mau hoi keia ia lakou. A oiai lakou e nanea ana i ka moani aala o na pua, ua uhi ano e mai la kekahi ao a pouli pu iho la kahi a lakou e ku ana, me ka hiki ole i kekahi ke ike aku i kekahi. Ia manawa no ia lalau iho ai na lima o ke aloha ole ia Mahinakauahiahi a heo aku la no ke aupuni o ke kupua Matone, a oiai ka lei a ka kakou kamaeu e lawe ia ana e ua pukaua nei o Matone, ua lohe ia aku la kona leo uwe kapalili, a e kahea ana hoi no na kokua, aole nae e hiki, oiai ua hala ka manawa kupono. A iloko hoi o keia manawa, ke alualu nei ka Moiwahine a me na kauwa i ke aka kino kanaka a ua pukaua nei i hoolilo ae ai e like me kona mana; a i ka wa a ua mau aliiwahine nei e hopu aku ai i ua kino aka la, eia ka he lala pua, a pela lakou e hooluhi ia nei iloko o keia pouli nui; a i ka mao ana ae o ka pouli, ua ike aku la na Naita kiai i ka hoholo o ua mau alii nei, a ua nalowale hoi o Mahinakauahiahi, a ua pupule ia paha lakou, a ia wa lakou i holo aku ai e kokua, aka nae pau pu iho la lakou i ka uluhiaia e ka mana o ka pukaua o Matone. A i ka mao ana ae o keia pilikia, ua wawalo ae la na leo e kalahea ana, ua nalowale o Mahinakauahiahi.

            I ka lohe ana o kahi aikane a Kahanuopaineki i keia leo o ka pilikia, ua holo koke aku la oia ma ka lumi o ka lakou hunona, a lawe mai la hoi ka ohe nana hoonui ike a Mahinakauahiahi, a puka aku la iwaho. Hoohuli ae la oia i ua ohe nei a nana aku la i ka akau, aohe wahi mea a ike ia; hoohuli i ka hikina, aole no he wahi mea a ikeia; hoohuli hou i ka hema a me ke komohana, ua nele kona ike ana aku ia Mahinakauahiahi No keia nele, ua ano kupilikii loa ia kona manao; a no na sekona pokole keia ano pilihua o kona naau no keia loaa ole a ike ole ia; hoohuli wale ae la keia i ka lewa, aia hoi ike aku la oia ia Mahinakauahiahi e lewalewa ana ma ka aoao o kekahi kanaka nui iluna o ka lewa. Ia manawa no oia i pane ae ai : Ahaha! Aia ke lawe la kela kolohe i kuu hunona, me ka manao paha aole e loaa aku ana, a mahope oe e ike ai, e ili aku ana ka hoopai mainoino maluna ou a me ke aupuni kahi au e noho ai. Ua hoomau aku la no oia i ka nana ana a hiki wale i ke komo ana o Mahinakauahiahi ma iloko o ke aupuni o ke kupua Matone, iloko hoi o ka huhui hoku, a ua ike pu aku la no hoi keia i ka halawai ana o Mahina ma me ka laua kaikamahine.

            A oiai hoi o Mahinakauahiahi imua o kona mau makua me na alina maewaewa a ka nunui maluna o kona kino, ua lele mai la o Mahina e ike i kana lei, a papale aku la nae ua kaikamahine nei me ka pane ole aku i kekahi huaolelo o ka noho pu wale no. I keia wa no hoi i hiki mai ai na keiki mahoe a ke kupua Matone, a koi mai la iaia nei e hoi aku me laua, ua hoole aku la nae keia. No keia ae ole o Mahinakauahiahi e hoi aku me laua, ua hoao iho la laua e hoahaaina i kumu e maliu aku ai o Mahinakauahiahi, aka nae aole i hookoia ko laua mau kuko; no keia nele hou ana, ua kii mai la laua a aumeume maoli me ka olelo ana mai e lilo oia i wahine na laua, aka, ua hoole aku keia aohe makemake; a wahi hou a ua mau mahoe nei : Ina aole oe e ae ana e lilo oe i wahine na maua, alaila, e hoopaa ia oe iloko o kekahi rumi paa loa o ko makou hale alii nei, a e hili mau ia oe i na manawa a pau a hiki i kou wa e make ai, ke ae ole oe i ka maua noi. Pane aku la o Mahinakauahiahi me ka wiwo ole : E na kanaka no olua na puuwai i hoopiha ia me na kuko lapuwale a me ka pakaha, ke hoohiki aku nei au imua o olua, aole loa au e ae aku i ko olua manao e lilo au i wahine na olua, a o ka hoopai a olua i hai mai nei no'u, e hooko aku elike me ko olua makemake.

            Pii ae la ka inaina o ua mau mahoe nei, a kaualakoia aku la no kahi e hoopaa ia ai: hoopaa ia iho la na lima a me na wawae o Mahinakauahiahi i na kupee hao, e hiki ole ai iaia wahine ke pakele ae mai keia popilikia nui, a aole hoi ana mea e ae e hoomanao ai, o kana kane wale no; e uwe kaukau ana oia no ka ike ole mai o kana kane i keia pilikia o kana wahine; a no ka hiki ole iaia e uumi iho i ke aloha wela no kana kane, ua uwe ae la oia me ka leo nui a me na huaolelo ehaeha o ka poino oia i pane ae ai :—E kuu aloha, e Lameka Puluka hoi, ahea la oe e huli mai ia'u oiai eia au iloko o ka pilikia;—Aloha oe i kou ike ole mai ia'u a e make ana au; a—aole i kuu iho kona leo uwe, pa e mai la kekahi leo i ka i ana mai, e ke kaikamahine hookuli, e ae mai oe e lilo i wahine na na moopuna a maua; ua hoole aku la no hoi keia me kona nana pono ana aku, eia ka he luahine. Ku mai la laua a pane mai la me na huaolelo awahia, ina aole oe e hooko ana i ka maua e hai aku nei, e hili koke aku no maua ia oe i keia manawa a hiki i kou make ana; a ina oe e ae ana, e ola no oe, a e lilo hoi oe i aliiwahine ma keia aupuni. Aole loa au e ae aku i ka olua, a hiki i kuu make ana: a i hiki mai kuu kane, e hoolilo koke no oia ia oukou a pau i mea ole. Pane hou mai la ua mau luahine nei : Aole loa e hiki i kekahi kupua ke komo mai i keia aupuni, he make wale no; a no ko laua piha inaina, ua hili mai la laua i ka laua mau kaula i ho-u ia iloko o ke kai paakai maluna o Mahinakauahiahi, a ua eha maoli no. Uwe ae la oia no ka eha mamuli o keia hili ia ana, a e oni ana hoi i o a ia nei, aka nae, pa-e mai la kekahi leo ma ke aheahe makani i ka pane ana mai : E kuu moopuna, e hoomanawanui, eiae kau kane ke huli mai nei ia oe; a oiai hoi na luahine i hapai hou ae ai i na kaula ua poha mai la kekahi leo nui : E waiho i ka olua mau kaula, o make olua i keia manawa ano. Puiwa ae la laua a haule aku la i ka honua me ke eehia nui.

 

Ulesia S. Kalani,

KA UMIKUMAMALIMA O NA

Peresidena o Amerika,

KA MEA I KAPAIA

Ka Alihikaua kaulana loa iloko o ke Kaua Huliamahi Kuloko o ka Akau a me ka Hema.

KONA MAU LA OPIO.

O KA makuahine, aole loa oia i lohe iki no keia hana a kana keiki i ka lio keiki hou, ua kii oia a hoohana koke iaia me kona ano kamalii naaupo. He mea makehewa hoi iaia ke huhu aku, oiai, ua pau ka Kalani hana ana, a ua ku ke ahua o ka wahie e paila ana maloko iho o ka pukapa, a e kali ana oia i kona makuakane oiai oia e hoi mai ana me ka malie.

            E ano uhi loa mai ana ka pouli o ka po, a ua hiki no nae ke hoomaopopo loa ia ke ano o kekahi mea ma kahi kokoke, a pela keia makuakane i ninau aku ai i kana keiki mawaho o ka pukapa no keia mea ahua nui e pouliuli nei maloko o ka pa i ka pane ana aku,—

            "Heaha keia e Ulesia?" wahi a ka makuakane.

            "He paila wahie na'u i huki iho nei i keia la," wahi a ke keiki opio.

            "He paila wahie nau i huki iho nei i keia la!" wahi a ka makuakane me ke kahaha nui; "aole au i olelo ia oe e huki mai i keia paila wahie!"

            "Aole no oe i olelo mai ia'u, aka, ua lohe au e kii ana oe i keia paila wahie i kekahi o keia mau la, nolaila, ua manao au, ina e kii koke au i keia la, alaila, aole oe e manao hou aku ana no ia mea i ka la apopo—no kekahi hana hou aku," wahi a Kalani opio.

            "Me ke aha oe i huki mai ai i keia paila wahie i kai nei?" wahi hou a ka makuakane me ka palua ia o kona kahaha nui.

            "Me kahi lio keiki hou no hoi a me ke kaa," wahi a ke keiki opio.

            "Me kahi lio keiki hou!" wahi a ka makuakane, me ka manao ua pupule paha kana keiki i ka wa ana i olelo aku ai pela.

            "Pehea kou hoao ana e lawelawe iaia? Ua manao au, e hoolilo no oia ia oe ma ke peku hookahi ana i mea ole a palahe!"

            "Ano, ke ike mai nei oe ia'u, aole oia i peku, a oia mau no au i keia wa. Ua like pu no o Billy me ka lio elemakule ka noho malie"

            He mea na kona mau makua e kamailio nui ai keia lawelawe ana a Kalani opio, oiai oia he keiki e hiki ai ke hilinai ole ia. Na keia mau hana wiwo ole oiai oia e opio wale ana no a me ka pololei, aohe mea hilinai e ae a ka makuakane koe wale iho no o kana keiki Ulesia, ma kana mea e olelo ai ua hooko koke kona makua ia mea

            He mau la mahope mai o ia manawa, ua loaa mai he palapala na kekahi o ka ohana o ka makuakane e noho ana ma Cinicinati, e hai mai ana no ko lakou makemake e hoohala i kekahi mau la i ko Kalani ma wahi, nolaila, aohe kanaka kupono e ae a ka makuakane e hoouna ai me na lio oiai ua pilikia loa lakou i ka hana ili, koe wale iho no o Ulesia me kona mau lio hana huki wahie. He ewalu wale no ona mau makahiki i keia wa, a oia ka ka olomana i ninau aku ai,—

            "E Ulesia, makemake no anei oe e hele i Cinicinati no kekahi mau ohua," wahi a ka makuakane. "I ka la apopo a ia la aku, ekolu kanaka ilaila i makemake e hele mai ianei."

            "Aohe hana maikai e ae au i haawi mai ai ia'u mamua o kena," wahi a Ulesia.

            "He kanaha mile ka loihi au e hele ai e ke keiki uuku me na lio, aka, e hookuu ana no au ia oe e hele no keia mau mile loihi," wahi hou aku a ka makuakane.

            I kekahi la ae, ua haalele o Ulesia i ko lakou wahi kauhale no Cinicinati, me ka hoaumoe ana ma ka hale hookipa o Denisona. Na keia huakai i hoolauna aku ia Ulesia me ke keiki a ka haku hotele, oia hoi o Wm. Denisona, he eono makahiki oi mamua o Kalani. Ua makemake loa keia keiki ia Ulesia, mamuli o kona akamai a eleu ma ka hookele ana i keia mau lio elua ma ke ano kalaiwakaa. O keia Wm. Denisona, ua lilo oia he Kiaaina no ka mokuaina o Ohio he kanakolu makahiki mahope iho o ia manawa, a he hoa hoi no ka Aha Kuhina o Aberahama Linekona; a o Ulesia hoi, he kanakolu makahiki mahope mai, e noho Alihikaua Nui ana o Ulesia Kalani maluna o na puali kaua o ka aoao Akau, a e alakai ana oia i kona mau koa iloko o na mokuaina o ka Hema me ka lanakila nui.

            He mau la ekolu keia huakai, huli hoi mai la ke keiki opio me na malihini no ko lakou home, me na manao i piha i ka hauoli no ka huakai loihi ana i hele ai, a o ka oi loa aku hoi o na makua na laua ke keiki opio i hele hookahi ai a hooko i ke kauoha.

            O ka mea mua a Ulesia i hai aku ai i kona makuakane i keia ahiahi, oia kana i pane aku ai penei:

            "E papa, ua makemake au e kuai i lio," wahi a Kalani opio.

            O keia noi a ke keiki, aole i moeuhane mua kona makuakane no kekahi mea e pili ana i ke kuai hou aku i lio, a he mea hou loa hoi ia i kona wa i lohe ai. Ua manao wale ka makuakane, malia paha no keia huakai aku nei kona kumu i makemake ai e loaa hou ona lio; a ina e loaa io ana, alaila, ua lawa no lakou i na lio hana, nowai aku ia lio, a auhea ka nui o ke dala e loaa ai ka lio e like me ka makemake, a oia kana i ninau aku i kana keiki penei:

            "Nowai keia lio au e makemake nei?"

            "No'u ponoi iho," wahi a ke keiki.

            "Ua lawa anei kou dala e kuai ai i lio hou aku?" wahi hou a ka makuakane.

            "Ua lawa no na dala e loaa ai o kekahi lio keiki uuku," wahi a Ulesia.

            "Ua manao oe e puka anei ma ke kuai ana i lio hou, a i ole me kou houluulu ana i kau mau dala a hiki i ka nui ana?"

            "Ua manao au, o ke kuai ana i kekahi lio keiki uuku a piha na makahiki eha a elima paha kuai hou aku; e papalua ia ana kona kumukuai ia wa."

            "Pela paha," wahi hou a ka makuakane me ke kanalua, "no ka mea, i kekahi wa, ua loaa ka lio i kekahi mau ulia,—oia hoi ka mai a make; a i ole, e hai paha ka wawae; a i ole, o oe paha ke haule ana,—pehea iho la ia? He poho nui loa kela nou."

            "E lawe mai ana au i na ahewa a me ke poho maluna iho o'u ke loaa kekahi ulia."

            "Ina pela, e hana aku e like me kou makemake e ka'u keiki."

            I ka wa i ae mai ai o kona makuakane no keia noi ana, he mau hora pokole mahope mai o ia manawa, ua kuai aku la oia i kekahi lio keiki, a ke ku ala iloko o ka halelio o kona makuakane. He keiki opiopio loa nona na makahiki eiwa, oia ka ona o kekahi lio, a o ka mea hoi ana i moeuhane mua loa ai e lilo oia ma ka olelo ana,—o ko Ulesia lio ponoi keia.