Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 4, 23 January 1886 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai @ @ a nupepa "DAILY HONOLULU PRESS." Keena Hooponpono, ma na hihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.

            E hopuna m@ai mai na Olelo Hoolaha ma @e Keena Hoopnonpnon ma@ua ae olah@@@@ o ke awakea @@@@@@@@@@@. Aole @ hoopakaia na Olelo @@@ laha ke @@ea mai @@@@pe o ka hora i h@@@a maluna. @hooko p@@@ aku ana makou i@@@a rula ma@@.

            E hooi@i mai i na i@@@@@ pau a me @@@@ooha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina @@@aa pono ol@@@@ keia pepa i kona poe lawe, @ @ai mai me ka @akalia ole i keia Keena.

            O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona @@ l@na, he umi kenela @@@e iaia, @@@ @@ apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

 

KA NUPEPA KUOKOA

--NO--

1886.

 

            E hoomaka ana ka helu mua o ka makahiki hou o ke KUOKOA ma ka la 2 o Ianuari. E ponon e kauoha mau mai ka poe a pau e makemake ana i keia pepa no 1886, a e hooili pu mai me ke dala.

 

            E haawi ana makou i ke kii maikai o GENERAL GRANT (KENELA KALANI) ka Alihi Kaua kaulana loa o keia au e hele nei a PUNI KA HONUA A PERESIDENA o America Huipuia i aloha nui ia, ka mea hoi i kapa mua ia he "MOI MAKAAINANA." E loaa ana keia kii maikai i ka poe a pau e lawe ana i ke KUOKOA no 1886, me ka hookaa mua mai iloko o keia keena i na dala elua o ka uku pepa no ka makahiki. E puka aku ana no hoi iloko o keia mau pule iho he moolelo o ke ola ana a me na hana a GENERAL GRANT. E hooili pololei mai ka oukou mau dala elua i keia keena, a i ole e lawe kino mai oukou.

 

NO NA LUNA.

            Eia kekahi pomaikai no na Luna o ke KUOKOA no 1886. I ka Luna o ka mokupuni o Hawaii e opi aku ana kona poe lawe pepa mamua o na luna e ae o ia mokupuni, me ke ka@ o ke dala, e makana aku ana makou i na kii maikai elua o na Peresidena kaulana elua o America Huipuia i powa ia, oia hoi o A. LINECONA a me JAMES A. GARFIELD.

            I ka Luna o ka mokupuni o Maui e oi ana kona poe lawe pena, me ke kaa mua o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii maikai o kekeahi o na lua pele kaulana loa o ka honua nei, oia o VESUVIUS ma Italia.

            I ka Luna o ka mokuipuni o Molokai e oi ana kona poe lawe pepa, me ke kaa pu o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii maikia o GEORGE WASHINGTONA (Wasinetona) ka mea i kapaia ka Makuakane o kona Ainahanau.

            I ka Luna o ka mokupuni o Oahu e oi aku ana kona poe lawe pepa me ke kaa pono o ke dala, e makana aku ana makou i ke kii nani o ka mare ana o HIAWATHA. O Haiawatha kekahi Kaikamahine Ilikini i hookaulanaia iloko o na mele e kekahi o na haku mele kaulana o America. O kona mare ana @@ kana kane ke ano a keia kii, a he maikai ke kulana.

 

            I ka Luna o ka makupuni o Kauai e oi ana kona poe lawe pepa, me ke kaa mua o ke dala, e makana aku ana ma kou i na kii maikai elua, o ka mua ka hale aupuni o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a o ka lua ka moku mahu kaulana Britania, kekahi o na moku kaulana alii e holo nei mawaena o Nu Ioka me enelani.

 

            He mau kii makana maikai keia a pau, a he kupono no ka hoohanohano ana i na home o ka lahui Hawaii.

 

E HOOLOHE.

            Ua makemake ia na Luna Nupepa a pau o ke KUOKOA e hoihoi mai i na helu i koe ma ko lakou lima, ina nae he mau koena koe. Ua makemake ia kela mau kope e hiki mai ma ke keena nei ma ka pule mua a Feberuari no ka hoolawa ana aku i na kanoha Nupepa.

 

            Aole loa o haawi ia ka Nupepa i na Luna a me ka poe kuleana pepa a pau ma kahi e pai ia ai, keo kahi i aponoia no ka hoopuka ana aku. O ka poe a pau i loaa na kuleana ma o na Luna la e kii ae no ia lakou, koe na hooia ana mai a kekahi luna no kona hiki ole ae ma kahi a ma ka manawa haawi pepa.

 

E HOOLOHE.

            I ka poe lawe nupepa o Kaupo ma ke KUOKOA, A. D. 1886. Aloha oukou. Ke hai aku nei au ma ke akea, ina haule kekahi helu a oukou aole i loaa pono mai, e hele mai e hoiko ia'u, i hiki ia'u ke kauoha i ka Lunahooponopono, a pela e paa mau ia na helu i haule ma ko o@ko inoa. P. PUHALAHUA.

Luna Nupepa KUOKOA, A. D. 1886.

 

Kela me keia.

            Iloko o keia mau la i ae hou ia mai ai o Keliikoa o lawelawe i ka oihana loio e like me mamua, a ke puka aku nei kona hoolaha ma keia helu.

            Ua hoo neeia ae nei ka bataliona koa ki-palale hoomaunauna dala i ke kuai @@@da, a li aku la i ka lewa ke kahua o ka makani, a ohi n@ mai la i ka h@@ o ka uhauha he neo.

            O ka hihia laibila o ka lunahooponopono o ka nupepa puka la Press i hoopii ia iho nei e ka Loio Kuhina, ua nanaia ma ka aha hoomalu i ka Poaha nei a ua hoomoe loa ia i ka a ka aha Kiekie.

            Ua loheia mai o Daniela Laiana kekahi luna hooikaika o ka paa balota aupuni, e kapapa hele mai nei. E hoomanao o keia no ka haole nona ka nupepa puka la haole i banekarupa ihu nei. Ke pipika ae ia mao.

            He pahee a pakika ko ka aila, a he kuhi aweawe hoi ko ka meli, pela no na lawaia o keia mau la. Aka, "Aia a momona o Iesuruna, alaila, keehi mai ia ia oe." Nolaila, iluna no ka ua, wehe e ke pulu.

            O kekahi kanaka e ku ana iluna o ke kahua haiolelo ma ka makeke i kela pule iho nei, e noke ana i ka haiolelo a o kekahi hapa o kana haiolelo, "Auhea oe e ka la e alohi nei." He namu pake hoi ka kekahi. Hu no hoi ka aka.

            Ikaika na haiolelo a L. A. Kakina ma Maui i ike ole ia ma na kau i hala; ua hoike ae o Kini iaia iho a ua apo ia mai oia e ke anaina, a aole i poina ia o Kakela, no ka mea, aole i pio ke ahi o kana mau kalai olelo.

            Ma kekahi halawai makaainana i malamaia ma Pauoa e ka moho holo balota J Keau, ua kuia mai la oia me na olelo a na kanaka e hoike ana i ko lakou kaea iaia, oiai oia e liki ana i na pono, ka pomaikai, a me ka holomua o ka lahui, imua o ia anaina.

            Ma kekahi po o ka pule i hala i akoakoa ai kekahi mau pualikoa maloko o ka pa alii malalo o kekahi kauoha, a mai laila i hoi mai ai na koa i hele a malule i ka ona a ka rama. Ua pa leo ia mai la lakou, penei ae a penei iho na loina, e aho ia, a eia mai ka uku la he omole gini.

            Ma ka Poaono o ka pule i hala oiai na hana haiolelo e malama ia ana ma ka makeke kuai ia ua loheia aku la ka nakolo o ka leo o J. S. Kukahiko e kaena ana, a e aa ana e haawi i hookahi haneri dala pili i ka mea e ku ae ana a hoole loa i ka puka a pau o na moho o ka paa balota aupuni.

            Oiai na haiolelo i malamaia ma ka makeke o Ulakoheo, ua holapu ae la o Kahikina i noho ia e na lau, mano, kini, lehu o na legeona o na omole rama iwaena o na kanaka, me ka hoao ana e hoohaunaele. Ua kokua ia mai kana mau hana kohu ole e kekahi mau luina o ka nupepa Advertiser, a he mea hilahila loa ka hooko ole ia ana.

            MA ka po o ka Poalua nei i hopuia ai o Thomas B Walker, ka hunona a Keoni Kamaki o Waimanalo, mamuli o na hoohuoi na ana oia kekahi i hui pu i na hana aihue i na dala o ka hale leta. Ua nanaia kona hihia ma ka aha hoomalu i ka Poakolu nei, a ua hoopaneeia a keia la. Ma kona hopuia ana, ua nono hope aku o George Lucas a me Bowler no ka bela he 5,100 dala.

            Me ko makou hui kino ole a me na launa kamailio ole me ka Hon. G. W. Pilipo iaiai i hiki mai ai ma Honolulu nei maluna mai o ka mokuahi Malulani inehinei, ua laweia mai la no lono a lohe makou e hoike ana, i hiki mai nei o Pilipo ianei ma o na kikoo a ka Papa Ola no ka mai pake. Ua hoikeia mai nae ka oiaio, aole pela. He mau lono hoonuinui wale ia iho no ia.

            Ma ka Poalua nei i akoakoa ae ai na elemakule ma ke keena ohi auhau no ka nana ana i ko lakou mau pono koho e like me ka hoolaha a ka Loio Kuhina, a ua loaa mai ko lakou kuloeana. A ma ke keena hookolokolo o ka lunakanawai hoomalu ua nukuia o Keau no ka lawe ana i ka pono koho o kanaka ma kona lima. He ku i ke aloha na elemakule e noi ana i ko lakou kuleana koho ia Keau.

            He weliweli na lono e hoea mai nei no ka hoounaia o na pahu gini ma kela a me keia apana o na moho aupuni, he maunu e pakali ai i na kanaka. E hoomanao iho e ka makua e me ka hoaloha, he ekaeka ka maunu, papai auaka ia e hoi ai, aole no e nele ka ekaeka o ka lakou mau hana. Ua kaulana ka ia o ka moana i ka nankee i ka maunu ekaeka, nolaila, e naauao e like me lakou, oiai i o la honua.

            Ikaika na leo o na makaainana i ka hoopaapaa ma na pipa alanui o ke kulanakauhale nei. Nui na paio ana no na paa balota. Aohe wae i ke kahua no ka paio; ma na lanai hale, maluna o na ho, ma na kaa, a pela aku. He kau keia i ike ka uluaoa o na makaainana ma na hana koho balota. O ka nuhou nui hookahi keia ma ke kulana kauhale nei, a ua hookokonoia kela a me keia e kamailio a aneane e lawelawe lima.

            He leta mai kekahi mai o ko makou makamaka e hoike i ka malama pono oleia o na leta a me na nupepa ma ka hale leta o Lihue, Kauai. He nui ka poino kekahi poe no ka loaa ole aku o na leta a me na nupepa. E pono e nana pono ke aupuni i keia hemahema nui o ka ohana leta ma Lihue Kauai, a malama pono ia ka pomaikai o ka lehulehu.

            Ian. 9, 1886. Ma Waipouli, Kauai, ua hoohuiia e ka Rev. J. M. Kealoha ma ka berita a ka mare o Solomona Pukilaa me Mifs Harriatt Pahee. A mahope o ka mare ana ua malamaia he wahi ahaaina i piha i na ono. Ian 10, 1886. Ma Waipouli, Kauai, ua hoohui hou ia no e Rev. J. M. Kealoha o Geo. Munkon me Mifs Kaluaipehena Kaumualii iloko o ka berita maemae o ka mare.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Iwalani i ka Poalua nei, ua hoikeia ka nuhou, ua loaa aku ma na poi'na nalu mawaena o Honokaa a me Paahau he paila papa huluhulu a me kekahi kua nona ka loihi he 30 kap. a he 3 ka laula, me 1 iniha ka manoanoa, a i hoailonaia ma ka hua (K). Ua manao wale ia o keia na ukana o ke kuna Domitila i nalowale, a he mea maopopo ua poino ka moku a me na ola.

            Oiai o kauka Makipine e hoi mai ana maluna o kona kaa mai Waikiki mai i ke ahiahi Sabati i hala, ua puiwa ae la kona lio a holo pukaka aku la. Ua haule iho la ke kauka ma kapa alanui a maule aku la no kekahi mau minute. Ua loaa mai la oia i ka wahine a ke Komisina Wodehouse a me ka wahine a Kapena Hayley ia laua e hoi mai ana. Ua haawi kokeia na kokua a ua hiki koke aku o kauka Brodie malaila. Ua haki kekahi mau iwiaoao a me kekahi mau palapu e ae ka mea i ikeia. Eia oia ke waiho nei iloko o ia poino.

            Ma Kealia, S. Kona, ua oluolu i ke Akua Mana Loa, ka lawe ana aku ia Miss Kahuila Lilikoi, ke kaikuahine o ko makou hoa'loha Jno. I. Lilikoi, kekahi o na limahana o keia pepa; ma kona paredaiso nani. A ke noho nei kona kaikunane me ka u ana me ke kaumaha no kona pokii i hala aku la i ke ala hoi ole mai. A ke hui pu aku nei makou me ko laua mau makua a me ka ohana ma ke kanikau pu ana nona. Ua make oia ma ke ano-liula o ke ahiahi Poakahi o ka pule i hala, Jan. 11, 1886. A ke nonoi nei makou i ka Haku, e hoomana ia mai ke kaumaha o ka ohana no ka mea i make.

            Eia ma ke kulanakauhale nei ke kukulu nei na haole a me kekahi mau Hawaii, a he poe pake aku paha kahi, i kekahi hui i oleloia he Hui no na paahana hoopoho hua kepau. O ka momona i ake ia e kekahi mau lima hana kakaikahi i komo ole ma ia hui, oia ka i huna loa ia , a he wahi aweawe wale no ka i hoikeia mai penei: "He hui hoopii i na uku hana no na paahana e lawelawe ana i ka oihana hoonoho hua kepau." Aka ina o kahi aweawe i hoikeia ae la maluna, oia iho la na ka io pakaa a me ke kuhinia o ke ano i hoolalaia ai ka hui, alaila he hoohaiki ana aku ia i ka pono o ka haku mea hana, a hoonui i ko na paahana. O ka loa a me ka laula ka i ake ia, a malia o ikeia ka pono io a hookahi ka hapai like ana oiai he hiohiona maikai ko ka hui. E hoolaha ae i ke akea, a mai hookeekee a hoohalahala a kapa iho i na wahi kauna i koe i komo ole i ka hui, he iole.

 

KA MOHO O NA WAIEHA.

            Ma na halawai makaainanana i malamaia ma Waihee e Kakela ma, aole loa i poina ko laila mau keiki kupa i ka inoa o W. R. Kakela a me kana mau hana. Ua hooho mai na leo lokahi a wae ae la ia Kakela i moho kuokoa no ia mau apana no keia kau. O na Waieha kekahi kahua o na kanaka naauao a kuonoono, a he poe Hawaii ponoi. Ua aoia lakou i ka noonoo maikai o ke kaupaona kaulike e hoouna mai i kem kanaka kuokoa nona na hooikaika ana a pau no ka pono a me ka holomua o ka lahui. Ke nee awiwi aku nei ke au o na luna makaainana hao wale, hapuku a pakaha i kahi popo paiai ou e na Waieha, a aole keia he manawa e upoi ai na maka a lawe hewa i ka balota mali a na hanai-ahuhu. Aka, e paa ka manao me he pohaku la, e hele pololei a ka balota kuokoa, alaila koho; koho no a ka ulu i hele a pa-ki kepau.

 

OLALAU KA ELELE.

            E na makamaka, mai ka la hiki i Kumukahi ai ka welo'na a ka la i Lehua, oiai kela hua olelo e kau ae la maluna, Olalau ka Elele. A oiai, ma ka pepa Elele o kela pule iho nei, ua hoopuka ia kekahi mau olelo ino a hapala wale ia G. W. Pilipo a me kekahi mau olelo piha welu me ka oiaio ole, a ma kahi hea la oia i ha'u ae nei a piha ka ope i ka makini a puhi ae nei me ka manao e pouli, aka, aole hiki; o kou mahaoi a me kou ano olalau i lawe wale ai oe a hoolaha wale me ka oiaio ole, Ke hooili aku nei ka mea nana i kakau keia manao, a mai hoomanao i na hana a ka Elele no ka mea, o kona mai no ia, o ka hapuku, e ake e piha kona opu ana ole. E! Ua oki kau olalau.

            Ka oukou kauwa. S. H. MEEKAPU.

 

ALA, E ALA, E KO HONOLULU.

 

            I ka poe koho balota o ka apana hanohano o Honolulu, Aloha o@kou:--

            He mea nune nui mawaena o kakou na makaainana i kei mau la ka ninau a me ka aui ana ae: Owai la auanei ka kakou mau Lunamakaainana kupono o keia kau? Ua hoohui loihi kakou i keia ninau mai ko kakou mau ike maka ana i hoohokaia e ka poe a kakou i hoouna aku ai i ke kau o 1884 i hala. Aole kakou i hoala ae i keia ninau ma ke ano hoomane a kamalii me he mau huaolelo lealea hoomakeaka la, aka, ua ulu maoli mai no ia ninau me ka oiaio mailoko mai o ka waihona noonoo i kaanaia e kela a me keia makaainana i hookuakaia ia e na hana o kela kau Ahaolelo. A no ia ninau hookahi e nune ia nei, me ke ano hopohopo o kuhuhewa hou kakou a hoouna hewa hou i ka poe hoopilimeaai. Ua ulu ae la iloko o kekahi poe na mano ikaika e kaohi ana, a e ao mai ana ia kakou maloko o kekahi mau pepa liilii i hoolahaia e kekahi mau makaainana iloko o keia mau la iho nei. A mamuli hoi o na noi maoli ia ana mai me na hookekena aloha a na poe kupono i ke koho balota o ka apana o Honolulu nei. A he mea oiaio no hoi, he mau hana ku ole i ka mahalo ia mai a me ke aloha Lahui ka hoole maka-welawela ana aku i na noi a me na koi mau ana mai a oukou ia makou no ko makou kupono no ka holo i mau Lunamakaainana no oukou no keia kau Ahaolelo, nolaila, ua awiwi koke iho la makou e kukakuka a e hoopiha i ko makou paa balota, a ua maopopo ia mauli o ko makou hoikeike ana aku ia oukou i keia mau la, a oia hoi keia malalo iho:

            Aole makou e liki wale aku ana imua o oukou me na haakena haanui ano kamalii e helu papa ai, he pau ia makou ka mea, a me ka mea, aole pela, aka, o ka makou mea e kakali ai o oukou lokahi ana mai e koho no makou, a ke hololea ia oukou ia me ke kulanalana ole o na manaopaa, alaila e ike ae ana no oukou i ka makou mau hana iloko o ia Hale, he mea no nae hoi a makou e hooiaio aku nei i keia wa e mahalo ia mai ana no oukou me ka hoohalahala ole no ka makou mau hana ke komo makou. Aole makou i manao e hoopuka i keia mau pepa liilii e hana aku ia oukou ma ke ano hoonuinui e pakaha wale ai i ko oukou mau manao koho, aka, ua hoopuka ae makou i keia i lawa ai ka ike i na mea a pau i like ole i ka makou ma haiolelo akea ana, a he kokua maalahi hoi no ka poe i noho mamao mai ke kulanakauhale aku o Honolulu. A i ko makou noonoo maikai ana, ua hooholo makou me ka lokahi, e hana makou ma ka ikaika i na mea a pau a oukou e kauoha mai ai e hana e like me ka hiki ia oukou ke ke na mai ia makou. He nui wale na kumuhana i hoolala ia e makou i keia mau la, a e hoolala mai ia aku ana ma keia mua iho no ka pomaikai o kakou na makaainana, ke holo pono ka oukou mau hooikaika ana no makou. He oiaio ua nonoi nui mai kekahi poe e hoikeike aku imua oukou i na kumu a makou i manao ai e holo, aka, e hoao no paha makou e panee aku i kekahi mau mea maloko o kekahi mau pepa liilii, aka, o ke kuupau wale ana aku i kela a me keia hema ia e imi hakuepa mai ai o na paa balota keu a haku iho i ka lakou mau huaolelo awahua maalea e hoolilo ai i ka maikai i ino, alaila, panee aku i hua o oukou ka poe koho ma ka ka hoonuinui e makau ai oukou a kanalua. Aole makou i hoopuka ae i kela mau huaolelo pokole maluna no ko makou maka'u, aole loa ia mea iloko o makou; aka, o ka poe koho, he luliluli lakou i kekahi mea ke ononi mai ka nahesa (balota kue) i kana mau aila walewale. He mea oiaio no e haanui iaia mai ana no imua o oukou a nui wale aku na kumuhana a ua paa balota la,  he mau mea hoi e kuhinu mai ai ia oukou e maliu aku, aka, e hoomanao kakou i ka leo kaniuhu mai Hawaii a Kauai, e uwe mai nei, a pela oukou e hoopoina ae ai i ka lakou mau pukahee ana. E liki mai ana no lakou i na pomaikai mailuilu o kakou a lakou i ahna ai, e like me ka laikini akea ana i ka waiona, a e pakui mai auanei lakou he mau papa huahelu lehulehu no ka ae ia o ka hoopae ana mai i ka opiuma me ke kuai ana iloko nei o kakou. A e maalo mau mai ana no hoi na huahelu o na mea pili ke hiki e aie mau miliona dala hou aku iwaho, a he nui wale aku. A e hoea mai ana na huaolelo hiki ole ia oe e ka mea koho ke i iho he maikai. Aka no makou iho, aole makou e kii e i na huahelu iwaho o na huahelu oloko o na Keena Aupuni ka makou e nana mua, ua paelepo aku la paha i ke kulu ia e ka ua o keia mau la iho nei--a pela auanei kakou e hoomanao ae ai i ka olelo kaulana a ia Hawaii, "aole e pono e kii e i ka ulu o waho o hala ka ulu i ke alo." A nolaila, i mau moho lanakila a kuokoa no keia kau; he pono no haawi oukou ka poe koho i na noonoo maikai ana no keia mau makaainana e hoao nei e holo e like me ke noi, a oia hoi o

            J. O. Carter,                             H. Waterhouse,

            J. M. Kanui,                            J. H. Kapolena.

                        MAKAAINANA-KOHO-BALOTA.

 

Na Halaw@! Makaainana Nui o Maui

 

A ke Ahi o na Moho Kuokoa!

 

HOAO KA LUNA AUPUNI E KINAI.

 

HAHANA NA KOLAMU AHI MAHOPE.

 

Nalohia Kona Ma@@ola@a i ka Mana o ka Oiaio--Ka Paio Wiwo ole me Kapena.

 

(Mai he Po@@ina Kuik@@a a me na La@@.)

            Eia ka moolelo o keia mau hana kupanaha a ke kuhina i hana ai:

            Ma ka Poalua la 12 iho nei o Ianuari, ua holo aku o W. R. Kakela, W. A. Kini a me Lolena Kakina ma Maui, e haiolelo no ka mea e pili ana i ka balota e hiki mai ana, a ua kauia na hoolaha ma na alanui e haiolelo ana lakou ma Wailuku ma ka po Poakolu, Ianuari 13 ma Waihee Ianuari 14 a ma Lahaina ma ka po Poalima, a ma Kahana, Kaanapali, ma ke kakhiaka Poaono. Ua malamaia ka halawai ma Wailuku mai ka hora 7 a hiki i ka hora 12 o ka po Poakolu. Ma Waihee ua noho ka halawai mai ka hora 7 p. m. a hiki i ka hora 2 o ka wanaao. Ua piha keia mau anaina i na kanaka, a ua piha kela mau apana i ka malamalama a me ka hauoli mamuli o na haiolelo a Kakela ma, Kalua, Kahale a me kekahi poe e ae.

            Ma ka po Poaha ua hoololiia ka manao o ka poe haiolelo mamuli o ka makemake o John Richardson, ka moho kuokoa no Kaanapali e hele kekahi o lakou ma Kahakuloa; nolaila ma ke kakahiaka nui o ka Poalima, ua holo o Richardson, Kini, Kakina a me Kealoalii o Waihee ma Kahakuloa, a haiolelo malaila mai ka hora 11 a hiki i ka hora 12:30. Haalele aku ia Kahakuloa hiki ma Honokohau hora 2 p. m. Aole i lohe mua ko laila poe e halawai ana, nolaila ua hoouna ia he mau elele e hoakoakoa mai i nak kanaka. A ma ka hora 3 hoomaka ka poe haiolelo a hiki i ka hora 4:15. Ua lokahi ka manao o keia mau apana, o John Richardson ka lunamakaainana no Kaanapali, Hora 4:30 p. m. holo aku ka poe haiolelo no Lahaina, a hiki malaila ma ka hora 6:30.

 

KA HOLO PUPUAHULU ANA O KAPENA.

            Ua haalele o Kini ma ia Wailuku ma ka hora 5 kakahiaka Poalima. Ma ka hora 12 hoea mai o Kapena maluna o Likelike mai Hana mai, kahi ana i hooikaika ai no ka moho balota hoopilimeaio ia apana. Hiki aki oia ma Wailuku, lohe oia he huakai haiolelo ka Kini ma, a ua hoolaha ia ka halawai ma Lahaina ma ka hora 7 o ia po. Lohe pu oia, ua ikaika loa ka Kini a me Kakina kue ana i na kuhina a me ka ona miliona. Ia manawa, hoopuka mai oia i keia mau olelo. "E holo koke ana au i Lahaina, a e noho ma ia halawai, alaila e maka'u ana kela mau kamalii ia'u, a aole hiki ia laua ke kamailio mai imua o ko'u alo i ma mea a laua i kamailio iho nei ma Wailuku nei." Ma ia manawa, hoomaka koke oia me Kahale he makai no Wailuku, e holo ma Lahaina, maluna o na lio. No ko laua holo ino loa, ua piula na lio mawaena o Olowalu a me Lahaina, a moe ka lio o ke kuhina, a hele wawae oia a hiki i Lahaina. I ka manawa i piula ai kona lio, ua kaumaha ka puuwai o ke kuhina me ka manao e puka mua ana na Keiki Hawaii i Lahaina a haule oia; aka me ka hoomanawanui i ka wela a me ke kiki o ka hou, hiki aku la oia i ke kulanakauhale mamua o ka hora 7.

 

KA HALAWAI MA LAHAINA.

            Ma ka hora 7, ka piha luakini i na kanaka, a ua wehe ia ke anaina, a ua hoonoho ia o Rev. A. Pali i Luna Hoomalu. O Kakina ka mea nana i haiolelo mua. Mamua iho o kona hoomaka ana komo mai o Kapena, a me Kia N. haolelua, a me J. A. Kaukau, na moho hoopilimeai no Lahaina a me Kaanapali, a noho mai kakou iwaena konu o ka hale. Hoomaka koke aku o Kakina e haiolelo e like me kana haiolelo ma Wailuku a me na wahi e ae. Aole oia i maka'u iki i na maka huhu o ke kuhina, a me he mea la ua papalua aku ka ikaika o kona wehewehe ana i na hana ino a keia aha kuhina, no na ea e pili ana i ka iini o ka ona miliona e aua aku i ka noho alii a lilo nona iho, a pela aku. Ia manawa, kahe ka kou o ke Kuhina a pulu kona a-i kala. Mahope, kamailio mai o Kakina no ka itamu he $54.600 i ike ia ma ka BILA HUIKALA I KE KUHINA WAIWAI, no kona hoolilo ana aku i kekahi mau dala i ae ole ia ma ka Bila Haawina; a o keia mau dala he $54.600 ua hoolilo ia me ka hoike ole ia mai o kahi i lilo ai, a mamuli o ke kokua o na hoopilimeai ma ke kau o ka 1885, ua ae ia e huikala i ke kuhina waiwai me ka ike ole i na palapala hookaa a me ka hoomaopopo ole i kahi i lilo ai, a ua hooholo ia, aia ka a hiki aku i ke kau o ka 1886, alaila e hoike ke kuhina i kahi i lilo ao kela puu dala. Mahope mai, olelo aku o Kakina penei: "Owai la ka mea nana i hana i keia hana lapuwale? Owai ka mea nana i huna i keia puu dalanui? He lunamakaainana anei? Aole! He kuhina o ke aupuni, a eia ke noho nei kela kuhina i keia manawa, a ua hiki ole iaia ke hoole i ka oiaio o ka'u mau olelo!"

            Ia manawa lele mai ua Kuhina nei a hea aku la me ka leo nui, He wahahee! he wahahee!! he wahahee!!! a hoomaka oia e hoino aku ia Kakina. Kahea aku o Kakina. "E Kapena, e noho oe ilalo; aole ou kuleana e kamailio ai i keia manawa, ua lilo mua ka papa ia'u." Aole hoolohe o Kapena i ka leo o Kakina, a hoomau aku no oia i kona hoino ia Kakina. Ia manawa huli aku la o Kakina i ka Luna Hoomalu, a i aku la penei: "Mr. Lunahoomalu, oiai ua lilo mua ka papa ia'u mamlo o na rula, ke noi aku nei ua ia oe, e kauoha i keia kanaka e haihai nei i na rula, e noho ilalo."

            Ia manawa kamailio aku ka luna hoomalu. "E Kapena, ua pono ke noho oe ilalo a e malama i ka maluhia o ka halawai, a ina ua manao oe he oiaio ole kekahi o kana mau olelo, ua hiki no ia oe ke ku mai a hoike mai mahope o ka pau ana o Kakina."

            Ia manawa huli aku la o Kapena i hope me ka weiliweili o kona mau lima me he la he huila makani, hea aku la, E Lahaina! E Lahaina!! o ka Luna Hoomalu pu no kekahi e kue nei ia'u, a e kokua nei i keia keiki wahahee! Aole au i makemake e hoohaunaele, aka he mau olelo hoohaunaele keia mau olelo wahahee "E ae anei oukou i keia mau hana?" Ia manawa hoomaka hou o Kakina i ke kamailio, a kamailio like laua a i elua i ka manawa hookahi me na leo nui, aole i maopopo na mea i olelo ia. Ua hoomau aku o Kapena i kona hoohaunaele e kue ana i ka rula o ka hale a me ke kauoha a ka Lunahoomalu, a hala he mau minute, ua hoka ke kuhina a noho ilalo, a hoomau aku la no o Kakina i kana haiolelo, penei: " Ua kapa mai ke Kuhina Waiwai ia'u he wahahee. Aole au e maka'u ina e lawe ia mai ka moolelo o ka aha kau kanawai o ka 1884, a malaila kakou e hoomaopopo ai i ka mea wahahee, owau paha o ke kuhina waiwai paha," alaila hoomau aku no ia i kamailio ma kekahi mau kumu e ae. Mahope mai haiolelo o W. A. Kini a me John Richardson, alaila ua hookuu ia ka halawai.

            Ua hoolahaia e hele ana o Kapena i Kahana, Kaanapali ma ke kakahiaka Poaono me ka manao e hoohaunaele hou mailaila e like me kana mau hana ma Lahaina. Nolaila ua kii aku o Kakina i ka Buke Kanawai o ka makahiki 1884, a ua hele aku oia me ka makaukau e hoike aku i Kanawai e pili ana i kela $54.600, ina e walaau hou ua Kapena la. Ma ka weheia ana o ka halawai ma Kahana, hoea mai ke Kuhina me kekahi poe e ae mai Lahaina mai, a noho mai la. O Kakina ka mea haiolelo mua, a ua hoomaka oia e hoike mai i na hana ino, lapuwale, uahuha a na kuhina i hana ai a me na mea e pili ana i no ka ona miliona, e like me kana kamailio ana ma Lahaina. Aole i hiki aku oia ma kahi o kela itamu he $54.600 i nalowale ai, ku ke kuhina a hele iwaho, a hoi aku i Lahaina, me he mea la ua maka'u oia ke noho malaila a hoolohe i ka oiaio. Ma ke kakahiaka nui o ka Poaono, ua hoolaha aku o Kakina ma e haiolelo ana lakou ma ka makeke o Lahaina ma ka hora 5 o ia la, e pili ana i ka hoohaunaele o Kapena ma ka luakini, me ka lawe pu mai i ka hoike nana i hooia mai i ka oiaio o ka Kakina mau olelo i kapaia ai e Kapena he wahahee. Ua pau ka halawai o Kahana ma ka hora 3 p. m., a hoi hou aku la o Kakina ma no Lahaina, a ma ka hora 5, oiai ua akoakoa mai na kanaka ma ka makeke. Ua ku o Kakina me ka Buke Kanawai o ka makahiki 1884 a ua hoike oia i na mea a pau e pili ana i kela itamu he $54.600, me ka heluhelu pu ana i ke kanawai a ua maopopo lea i na kanaka a pau, ua oiaio no ka Kakina mau olelo e pili ana i kela mau dala, a o ka ke Kuhina ka wahahee, aole o Kakina. Aole ike iki ia na helehelena o Kapena ma keia halawai nui, me he la, ua maopopo no iaia e lilo pio ana oia iloko o na lima o Kakina ke hele oia malaila.

            Ua maopopo loa, o ko Kapena manao ma kona hele ana i ka halawai ma Wainee, ua manao oia e hoala mai i ka haunaele a hoopau i ka halawai, i lohe ole na makaainana i ka oiaio, no ka mea, o ka oiaio, oia ka enemi nui o keia aha kuhina.

            Ma keia, ke hoike aku nei makou i kou makou poe heluhelu, he mea hou loa akahi no a ike ia ma Hawaii nei. Ua hele ke Kuhina Waiwai J. M. Kapena maloko o ka halawai makaainana ma Lahaina, ma ka luakini o Wainee i ka Poalima, Ianuari 15 a malaila, ua hoao kela e hoohaunaele me ka manao e hoopau i ka halawai. He mea hoohilahila loa keia ia Hawaii nei a hoohaahaa i ka noho alii a me ka hanohano o ke kulana kuhina. Oiai o keia kanaka o Kapena, kekahi ia o na poo o ke aupuni i hoohiki ia e malama i na kanawai a me ka maluhia o ka aina, ua haalele oia i kana hoohiki, a ua hele oia ma ka halawai o na makaainana me ka manao e hoomaka'uka'u aku ua lakou, aka mamuli o ka maka'u ole o na makaainana, ua walaau a hoohaunale oia e like me na pegana o na aina pouli i hoonaauao ole ia.

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he p@@@, a he @@@ @@ ke Kanawai. E l@a@ @o a@ @@ ke Keena @ J. M. P@@poe, kihi @ na Alanui Alii @ A@i@t, Honolulu. Ua @iki no hoi ke hana i na Palapala pili Kanawai i o kelu me kela ana.                1 yr.

 

NA HOOLAHA HOU.

HOOLAHA: I na kanaka a pau e ike @@@ i keia hoolaha mai ia'u aku. Ke papa aku nei au ia oukou ia ka poe mea waiwai o kela ano keia ano kanaka, aole e hoaie i kuu wahine mare, oia o Mrs. Meheula Lau, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u a me ko mana wahi moe, a eia oia ke noho nei me ka kane manuahi. A ke papa pu ia aku nei oukou e ka poe mea waiwai aole he kuleana o kua wahine mare i kuu mau waiwa a pau e hoaie aku, a kuai paha me oukou. O na waiwai a pau o kuu wahine, o@@@ wale no ka mea mana, aole mana o kekahi mea e @e ma ka mau waiwai a pau, aia wale no a he palapala hoopia mai ia'u aku i kakau pono ia me ko'u polima, alaila, manu ia palapala hoaie; aole au e hookaa ia kona mau aie a pau i hoaie ia ma ko'u inoa. A e lilo keia i kanawai paa loa a mau aku.               M. LAU

            Kahuku, Koolauloa, Oahu, Jan 12, 1886.

                                                            2059-3ts

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Luka (w) Honolulu i make kauoha ole. Ma ke Keena mua o ka Lunakanawai Nui A. F. JUDD.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a D. Ehu e hoike ana ua make kauoha ole ka mea n@@@ ka inoa maluna ma Honolulu i oleloia i ka la o o  Dekemaba 1885, a e noi ana e hoop@kaia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia.

            Ua kauohaia o ka POALUA ka la 9 o FEBERUARI M. H. 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la mo kona keena, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA he Nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina, Ianuari 11, M. H. 1880.

                                                                                                A. F. JUDD.

            Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

            Ikea:    Henry F. Poor.

                        Hope Kakauolelo Elua.                       2059-3t

 

POO AUPUNI.

ILOKO o ka Kaapuni Apana Ekolu o ke Aupuni Hawaii.

            KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina, Moi:

            Jno. H. Soper, Ilamuku o ke Aupuni, ai ole i Kona Hope, me ka mahalo:

            Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia A. KAHANA (w) ka mea i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na le he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu ma ke Kau o Sepatemaba o ua Aha la e malama ia 'na ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, mokupuni o Hawaii, maka Poaha la 3 o Sepatemaba e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a MANAHUNA (k) ka mea hoopii, e like me ka mea i hoaka kaia iloko o kona palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia inea

            Ikea ka Mea Hanohano A Francis Judd

            Lunakanawai Nui o ko makou Aha

            Hookolokolo Kiekie, ma Hilo, I keia la 14 o Augate, M. H. 1885.

[Sila]    DANIEL PORTER, Kakauolelo,

            Aha Kaapnni Apana Ekolu

            Mamuli o ka imi pono ia ana o ka mea i hoikeia A. Kahana, aole nae oia i loaa ia'u, nolaila, ke hoihoi aku nei ua i keia me ka hooko ole ia.   JOHN H. SOPER,

                                                                                                Hamuku,

                                                                                    Honolulu, Dec. 15 1885.

 

KAUOHA NO KA HOOLAHA.

            Oiai mamuli o ka hoike ana mai a ka Hamuku ma ke oihia i hao ia ae la maiuna mahope o kona imi pono ana, aole i loaa iaia ka mea i hoopiiia, nolaila ke kauoha ia nei e hoopanee ia ka hihia i oleloia a hiki i ke Kau o keia Aha Hookolokolo e hiki mai ana (Sept. ka la 3, 1886,) a e hoolahaia aku i kope oiaio o ka palaqpala kii i hooia ia iloko o na nupepa.

            Ke hooia nei au o na mea i hoike ia ae la maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala kii o ka hihia i hoike ia ae la maluna.

            Ik@ ko'u lima i keia la 21 o Dekemaba 1885

                                    DANIEL PORTER.

            Kakuolelo Apana Ekolu H P A.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANA WAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Ohule (k) a me Kamanao (w) no Wailuku, Maui, i make kauoha ole.

            Ua heluheluia a waihoia ka palapala noi a Helekaha (w) a me C. W. Brady, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Ohule (k) a me Kamanao no Wailuku, Maui, i make kauoha ole, a e hooholo ia i na hooil na.

            Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Feb. 1886, ma ka hora 1 P. M. ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia ao ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.

            ABR. FORNANDER,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

            Lahaina, Jan 11, 1886.            2063-3t.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI, Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Kuaihelani (w) no Waiehu, Maui, i make kauoha ole.

            Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a Kahele (w), e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Kuaihelani (w) no Waiehu, Maui, i make kauoha ole, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.

            Noilaila ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 8 o Feberuari, 1886, ma ka hora 10 A. M. ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.

            ABR. FORNANDER,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

            Lahaina, Jan. 11, 1886            2060-3t.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Nailiili (k) no Kamaole, Kula, Maui i make.

            Ua hoolohe ia ka palapala noi a Kaaua (k) a me Kaaiahua (w) e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Nailiili (k) no Wailuku, Maui, i make, a ua hoopanee ia i kahi wa aku.

            Nolaila, ke kauoha hou ia aku nei na kanaka a pau ke pili, oa ka Poaha, oia ka la 25 o Feberuari, 1886, hora 11 A. M. ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.

            ABR. FORNANDER,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

            Lahaina, Jan 11, 1886.            3060-3ts.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Kupapa (k) no Kamaole, Kula, Maui, i make kanoha ole.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a M. Kealoha ma o Kaula (w), e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Kupapa (k) no Kamaole i make kauohe ole, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina.

            Nolaila, ke kauohia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 26 o Feberuari, 1886, ma ka hora 10 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.

            ABR. FORNANDEDR,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

            Lahaina, Jan. 11, 1886.           2060-@@.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Maunaloa (k), no Kawela, Molokai, I make.

            Ua heluheluia a na waihoia ka Palapala Noi a Maikaaloa (w) e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o kana kane mare Maunaloa no Kawela, Molokai i make Kauoha ole, a e hoonoho ia i Luna Hooponopono.

            Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 11 o Feberuari, 1886, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma P@koo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.

            ABR. FORNANDER,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A.

            Lahaina, Ian 8, 1886.              2059-3t.