Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 8, 20 February 1886 — Page 1

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  Na Lei Hulu I Ka Wekiu

  Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXV, HELU &          HONOLULU, POAONO, FEBERUARI 20, 1886  NA HELU A PAU 2064

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

W K. KAKELA.

 

@O A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hoola@ Palapala.

tf.

 

@ ROSA. (AKONI.)

 

NO A HE KOKUA MA KE KANAWAL

He Luna Hoolaio Palapala

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

DILLINGHAM & CO.

 

@au Mea Kuai Lako Hoo

Alanui Papu, Honolulu

 

FRANK PAHIA.

ANA AINA!  ANA AINA!!

KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, koko@ loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.        tf

 

J P. HANAAUMOE.

 

Ke Loio a he Kokua ma ke KanaA@ ma na Aha Noomalu a Apana o keia Aupuni.

E Loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

CHAS H PULAA.

 

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii          2001-tf

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Helu 8 alanui Kaahumanu

tf

 

W A. KINI.

 

LOIO, LOIO, LOIO

Keena Hana: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.            tf.

 

W.C. AKANA (KALAUKI.)

 

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi a hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku maw@ena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwap@ o Haaliliamanu.

2010-tf.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me @ pono a pau no ku hale.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu.       tf.

 

RICHARD F. BICKERTON. (Pekekona.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana: Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM AULD.

 

@ Hoolaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Honolulu.      tf

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

 

He loio, a ke kokua, a he pale, a he koo ma ke Kanawai. E loaa @e au ma ke Keena a J. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii a Auini, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala pili Kanawai o kela me keia ana.         1yr.

 

KE KAUKA IAPANA

Mr. m. Goto.

 

He Kauka no ka mai lepera, na mai e pili ana i ka ili o ke kanaka, ka mai kaokao,

etc.      etc.      etc.

KEENA HANA-Aia ma Kapalama, mauka pono o kahi noho o ka Hon. J. Keau.

NA HORA HANA @ Hora 1 @ ka 5 p. m.

NA HORA HANA @ Na La Sabati hora 8 a.m.

 

E holoholo mau ana ka Moku Kuna kialua hou o MR. J. PAIKO i kapaia ma ka inoa o kona makuahine oia o

 

"DOMITILA"

 

-MA NA AWAO-

 

Malae,

            Kanehoe,

                        Heaia,

                                    Kahaluu,

                                                Waiahele,

                                                            Waiaku@,

A me ua awa e ae o Koolau; he oluolu ke uku ohua a me na ukaua he moku maikai a maemae. tf.

 

JAMES DOWER.

 

Oia hoi o Kuno Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umi@, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.            2029-tf

 

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

S H. MEEKAPU

 

Tela humuhumu lole.

HALE HANA: Helu 11 alanui Nuuanu.

 

M THOMPSON, (KAMIKANA)

 

HE LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Keena hana maluna o ka Hale Pohaku o Kamapela, (Campbell's Block,) Rumi helu 8 me 9. Puka komo e huli la pono i ke Alanui Kalepa, Honolul

 

H L. CHASE. (KEIKI.)

 

Mea Paikii kaahele ma na mokupuni. E hanaia no na kii me ka maikai a me ka eleu pu no hoi. E paiia no na kii nui a lii lii me ka makemake o na makamaka.

 

J. A. MAGOON, (Makuma.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.

tf

 

JAMES M. MONSARRAT. (Maunakea.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He Luna Heoiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

 

KEENA HANA: alanui Kalepa.        tf

 

JOHM MAHIAI KANEAKUA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

 

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, ma Ewa iho o ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii 1 yr.

 

PAPA!                        PAPA!

 

AIA MA KAHI

LEWERS & COOE,

(O LUI MA)

-

Me ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOUAIKI.

o kela a me keia ano.

-

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Pupu

Ku, A me na Papa Moe nui loa

-

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

-

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoo-

maloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

-

NA WAI VANIKI

 

-A ME NA-

WAI HOOHINUHINU NANI

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

 

A ke hai ia aku nei ka loao i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

una ka laua oihana

 

-NO KA-

UKU HAAHAA LOA.

-

E like me ka moa e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

KA MOOLELO KAAO O

LAMEKA PULUKA

-

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

-

KA MEA I KAPAIA KA

 

Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana

ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua

e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka

mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

-

 

MAHOPE iho o ka pau ana o na hana hoomainoino a ka nunui Polepa maluna o na luahine mamuli o ke kauoha paa a ke alii opio, ua kauoha aku la ua opio nei e akoakoa mai na makaainana ma ke kakahiaka o kekahi la ae, no ka hooponopono ana i ke aupuni, a me ke koho ana i Moi hou no keia aupuni hou o ua opio nei; a ua hoopaaia aku la no hoi na keiki mahoe a Matone i na kupee hao mana kupua a ka nunui, a ke kali mai la hoi ko laua makuakane a me na kupuna no ko laua mau uhane, oiai ua kokoke mai ko laua la e li ia ai. I ka hoea ana mai o ke kakahiaka, ua piha ku'i ae la ka pa alii i na makaainana no ka hoolohe ana i ka manao o ko lakou Moi hou. A oiai ka manawa i ka hora 9, ua oili mai la ka olomana Kahanuopaineki a pane mai la imua o na makaainana: E na makaainana o ke kupua Matone i hala aku la i ka make, e lohe ana oukou i ka manao o ka Moi hou o oukou i keia manawa, a me ke koho ana i hope nona mai waena ae o oukou i mea nana e malama i ka maluhia o ke aupuni nei a me oukou hoi na makaainana, nolaila, e kali iki iho kakou a puka mai oia me kana aliiwahine. I ka lohe ana o na makaainana, ua haawi ae la lakou he mau leo hulo o ka hauoli, a oia no hoi ka wa i oili mai ai o Lameka Puluka me kana aliiwahine, i ukali ia hoi e kahi kanaka i hoopaaia ai i ka halepaahao e ke kupua Matone me kana wahine, a he mea haohao hoi i ko laua mau hoa makaainana o na kau i kaa hope aku ka ike ana aku e kau mai ana na hoailona alii ma ko laua mau umauma, a e kuuwelu ana hoi na huhui gula o na waihooluu like ole ma ko laua mau poohiwi, a pela hoi ko laua mau kahiko nani, a me he mau alii la no hoi ua mau wahi taata nei a ne nani maoli no.

 

Ia lakou i ku iho ai ma ka lanai o ka hale alii, ua haawi hou aku la na makaainana he mau hulo hoohanohano no na alii opio, a i ke kuu ana iho, ua wehe mai ke alii opio i kana haiolelo alii, a oia iho keia: E na kamaaina a makaainana hoi o ke kupua Matone, he malihini au imua o ko oukou mau maka, a o laua nei ae, ua kamaaina paha imua o oukou. No ka lilo ana mai ia'u o ka hanohano o ke kahua kaua, a me ko'u mau Naita, nolaila, ua make oia ia'u a aole oukou e ike hou ana i kona mau helehelena o ua alii la o oukou no ka wa pau ole, ai keia manawa, owau ko oukou haku hou e noho aku; a iloko hoi o keia wa i wawalo ae ai na leo hulo o na makaainana me ka hauoli. I ke kuu ana iho, ua pane hou mai la ua opio nei: Ma keia mua aku, eia ko oukou Moikane, a eia no hoi ko oukou Moiwahine, a i keia hora e poni ia ai laua i mau Moi no oukou, a na laua nei a malama i ko oukou maluhia. Ia manawa hoi i ikuwa hou mai ai ka leo hauoli o na makaainana; a i ke kuu ana iho ua hai mai la ke alii opio o keia ka manawa e poni ia ai na Moi; a mahope iho o ka pau ana o na hana poni e li ia ai na keiki mahoe a Motone. Ia manawa i kauoha ae ai ke alii opio i kona pukaua nui ka nunui Polepa a hoomaka mai la ka poni ana iloko ke anoano eehia.

 

I ka pau ana o na hana poni Moi, ua kena mai la ka nunui Polepa i kona mau kaikuaana e kii aku a e lawe mai i na mahoe no ka li ana ia laua, a ua hooko ia aku la no hoi keia kauoha; a i ko iaua hiki ana mai imua o ke anaiana, a o na luahine pu hoi kekahi i lawe ia mai no ka li pu ana me ka laua mau moopuna. Ia manawa i hili hou ia ai na luahini a hiki i ka make loa ana o kekahi luahine. Li ia ae la hoi na mahoe me ko laua kupunawahine i koe iho, a lewalewa ana iluna o ka amana, a ia wa koke no i uhi iho ai ka pouli a ikeia na hoku hele o ka lani; ku'i koke iho la hekili, olapa mai la ka uwila, a hoonaue ae la hoi ke olai. A iloko o ka hora hookahi me ka hapa o ka hoike ana o  keia mau hoailona hoopahaohao, ua wehe mai la ka pouli, a hohola mai la hoi ka la i kona malamalama.

 

Kuuia iho la na kino o ua mau pio nei, a kauoha ae la ke alii opio i kona pukaua e hoolilo ia na kino o na pio i mau puu lehu. Luai aku la ua nunui Polepa nei i ka luai pele maluna o na kino o na pio, aia hoi ke ahi e hamu ana i na pio a no ka manawa pokole loa ua lilo ae la ko lakou mau kino i puu lehu. I ka pau ana o keia mau hana, ua huli hoi aku la na alii opio a me na makaainana no ka hale alii. Ua noho pu lakou me na Moi hou me ka oluolu a me ke aloha; a e ahaaina mau ana no hoi lakou me ka hauoli. I ka piha ana o ka mahina hookahi o ka noho pu ana o na alii opio me na alii hou, ua liuliu ae la lakou no ka huli hoi ana i ko lakou aupuni aloha. I ka hiki ana mai o ka la e hoi ai ua mau kamaeu nei, ua piha ku'i mai la ka pa alii i na makaainana, a no ke kuni paa ia o ko- lakou aloha ne ko lakou mau haku opio, ua nonoi hou mai la lakou i ka oluolu o ko lakou mau haku e noho hou lakou a hala na mahina elua, alaila hookuu mai lakou i ko lakou mau haku e hoi i ko laua aupuni; aka, ua hoole aku la na alii opio

 

I ka makaukau pono ana o ko lakou mau hemahema, ua ku ae la ke alii opio, iwaena o ke anoano a me ka eehia; a oiai oia i ike aku ai i kono mau makaainana e uwe ana, ua haloiloi mai la kona mau waimaka, a aole hoi e hiki iaia ke pane aku i hookahi huaolelo, a pela pu no hoi me kana aliiwahine, a me ko laua makuakane. No keia wa i hooi loa ia aku ai ke kaumaha o na makaainana, a uwe ku o ae la lakou, a he mau minute keia no ka ehaeha iwaena o na makaainana no ka haalele ana mai o ko lakou mau haku aloha ia lakou. A i ka mao ana ae o keia mau haawina ehaeha, ku hou ae la ke alii opio Lameka Puluka, a me ka leo hoalohaloha oia i pane mai ai: E o'u mau makaainana aloha, ano, ua ili iho maluna o'u ka haawina kaumaha mamuli o ke aloha i kuni paa ia iwaena o ko oukou mau puuwai pakahi no'u nei ko oukou haku hou, oiai he mau la pokole wale iho nei no ko kakou noho ana. A oiai ua kokoke mai ko makou minute e haalele iho ai oukou no ka huli hoi ana aku i kuu aina hanau me ka hoopoina ole no oukou, e noho oukou me ka ma luhia. a me ke aloha kekahi i kekahi, a pela pu hoi i ko oukou mau Moi nei; e noho me ka lokahi a hiki i ko kakou wa e hui hou ai. A no keia mua aku, e ao oukou i ka oihana kaua a hiki i ko kakou wa e hui hou ai e like me ka'u i hai mua ae nei; a mai poina oukou no maua a hiki mai ia manawa;-Aloha oukou.

 

I ka pau ana o keia haiolelo ana a ke alii opio ua haawi mai la na makainana he mau leo hulo hauoli, a huli hoi aku la ua mau alii la no ko lakou hale uwila, a malaila hoi lakou i haawi mai ai i ko lakou aloha hope, a komo aku la iloko o ua home uwila nei. I keia manawa no i hao mai ai na kiai o ua hale nei i ka lakou apana hana, aia hoi, pii malie ae la ua hale uwila nei i ka lewa, a no na minute pokole loa, ua nalo aku la oia me kana mau ukana makamae iloko o na ao polohiwa o ka lewa, a e hoopuni ia ana hoi e na lapa ahi uwila, a e uhai hele ana hoi ka ua koko me ka punohu mahope o lakou, a e pipio ana hoi ke anuenue maluna pono o ua hale uwila nei, a e lele ana oia me ka nani nui.

 

Oiai ua mau opio nei ma ko laua @ mi kahi i nanea ai, ua pane aku la o Lameka Puluka i kana wahine, e kipa mua laua i ko laua aupuni, a ua ae mai la no hoi kana wahine. Hoohuli hou ae la ko lakou ala hele no ke aupuni o Mahinakauahiahi, a no ka imo ana a ka maka, ua kau pono iho la lakou maluna o ka hale alii, a emi malie iho la ua hale uwila nei a ku iho ma ka puka o ka hale alii. A i ka ike ana mai o na kiai i ko lakou mau haku, ua hele mai la lakou e ike i na alii opio, a i ka mao ana ae o na haawina kaumaha maluna o lakou, ua hookipa aku la lakou i ko lakou mau haku me ka hanohano nui iloko o ka hale alii. A oiai ua mau opio nei e hele ana iloko o na rumi o ko laua hale alii, ua kulu iho la ko Mahinakauahiahi mau waimaka no ke aloha i kona home, ke aupuni, a me kona ohana, a no ke kahua o ka hale alii hoi kahi ana i holoholo ai i na la i aui wale aku la oiai kona mau la opio.

 

Oiai na alii e lualai ana iloko o na rumi o ko laua home aloha, ua wehe hamama ia mai la na pukaaniani, a o ka w@ no ia i kaomi mai ai ke ala kupaoa o na pua, e hooni ae ana i ka puuwai o ua mau opio kaahele lewa la. A i ka makaukau ana o ka papaaina, ua haule aku la lakou paina, a i ka maona ana, ua haule aku la ma ka rumi hookipa no ka hoonanea ana, a i ka uhi ana mai o ka po, ua hoi aku la lakou ma ko lakou mau rumi no ka hooluolu ana.  Ua noho pu na alii me ko lakou mau kanaka no ka mahina hookahi, a huli hoi aku la no Arabia. I ko lakou hiki ana aku i ka hale alii, aia no ko laua mau makuawahine alii a me na makaainana iloko o ke kauniaha, me ka minamina nui no ke aliiwahine opio Mahinakauahiahi. I ko lakou ike ana mai i ka hale uwila, ua olo ae la ka pihe uwe o na aliiwahine a ka ohana alii a pau, a pela pu hoi me na makaainana ma ia haawina hookahi; me ko lakou manao kuhihewa aole i loaa,m nolaila ke kumu i uwe mai ai lakou.

 

I ka hemo ana ae o ka puka, oili aku la o Lameka Puluka e kuikui lima pu ana hoi me kana aloha i ukali ia e ko laua makuakane Kahanuopaineki, aia hoi ua meha na leo uwe, a he anoano eehia ke hoalii ana maluna o na mea a pau. I ka hiki ana aku i ka hale alii, ua kukuli like mai la ne mea a pau mai na alii nui a hiki i na makaainana. Ia wa no i oili mai ai ka Ui Wilela, a kukuli mai la imua o na alii opio, aka ua puai aku la na olelo walania o ke aloha mai ia Mahinakauahiahi aku: E kuu kokoolua kui lei o ka lewa, ke mea hoi nana i kui mua ka lei a'u e lei nei, e ku ae a e haawi mai i kou muki aloha ana ia'u. Ku ae la hoi ka Ui Wilela a haawi mai la i kona muki aloha ana ia Mahinakauahiahi, a kuikui pu aku la. A ma keia mua aku, e lilo ana laua me he mua la a muli, a  hookahi no a laua pua e kui ai; a pela ka mea kakau i hoomano ae ai:

            Nani wale ka lehua-makanoe,

            I ka ai kikepa a na manu;

            Hookahi no oi olaila,

            O ke oho maewa o ka palai.

                                    (Aole i pau.)

 

KA POWA, A ME KA UI SANAITA.

-

KA MOEUHANE HOOPAHAOHAO.

-

KA HOPENA O KE KUMAKAIA.

-

Hoohialaai mai ka Buke o ka Manawa.

 

I ke au pouliuli o ka naaupo e nohoalii ana maluna o ka aina nani o Italia, e noho ana kekahi alii powa kaulana ma na ululaau anoano o kona mau lalani mauna me kona mau kanaka omokoko e noho ana malalo o kona malu. Aole he mau hana nui e ae e lawa ai ko lakou mau pono kino, aka, o keia wale iho no: "Ka pakaha, ka aihue, a me ka lawe lima nui ana i na waiwai o ka poe hanohano a hiki loa aku i ka lopa haahaa loa." He mau makahiki loihi ka noho mana ana o keia alii me kana mau hana powa ma'una o ka aina, a malalo o na ulia wale o ka manawa, ua hiki mai na hana powa a keia alii a me kona mau iliohae o ke omokoko i ka hopena o ko lakou noho'na ulakolako o ka pakaha wale, (a pela kakou e hoomaka nei.)

 

Ma kekahi po kalae malie o ka Makalii, oiai ke konane o ka malamalama o ke aliiwahine o ka po e hoolei pau iho ana i kona nani maluna o ka aina, aia hoi e aa ana na kukui maloko o kekahi kakela nani i hoopihaia me na maka hanohano o ka aina, a e kulaia ana lakou i na hauoli o ka manawa me ka mea nona ka hanohano o ka po, ka ihiihi kapu o na paia o ke kakela, a o ka momi makamae hoi a ke alii kiaaina o ia aupuni i puka mai i ke ao nei mailoko mai o ko laua puhaka,-ka Ui Sanaita o ke kakela Lamakela, a o ka nohea o na kapa wai lai malino o ka muliwai-, He hoomanao ma ia kakela no kona la hanau.

 

Aia iwaena o ke anaina e kulaia ana i na hauoli, kekahi keonimana ui nohea o ke kulana kiekie a hanohano. He kino maloeloe a pololei kona e hiki ai ke puana ia oia ka oi maloko o ke anaina a he ui hoi kona e paa ole aku ai na iini hooko o ia loko o na opio o ka aoao palupalu ke hoopupu iho, aka, o kona nani, kona hanohano, a me kona waipahe, ua komo loa aku la ia iloko o na pana ana a ka puuwai o ka Ui Sanaita, a hoomalule iho la i na manao hauoli o ka ui i mea kaumaha e hoonipo ana iloko o kono puuwai. Ka iini, ke aloha, a me ka makemake ke noho alii ana. (O ke alii powa no keia keonimana.)

 

Oiai na lealea e alako loa ia aku ana iwaena o na hora liilii o ke aumoe, aka hi no a loaa he wahi maha i ka Ui Sanaita mai na kikoni han@  ole a na kuko, ma o ka hoolaunai@ aku o ke keonimana ui i ona la. Mawaena o na hoohele kamailio ana, ua loaa iho la he malamalama iloko o ke keonimana aia na manao o ka Ui Sanaita malalo o kona mana, a he mea maopopo ua makaukau ia e lawe lilo loa nana. Pela wale no na hoiloli ana a hiki wale i ka pani hei loa ana o ka Ui Sanaita i keia keonimana. (Maanei e pono e hoikeike iki ia ke ano o ke keonimana, a o ke alii powa hoi.)

 

Ua oleloia, e au hele ana na powa ma o a maanei e imi ana i ka lakou mau mea e ala ai. Pela no keia keonimana. Ua hiki oia ma ia wahi ma o kona ike ana he nui na mea nani o ke gula, ke dala, ka momi a me na mea e ae i laweia mai e kela me keia no ka makana ana i ka mea nona ka la hanau. No ia mea ua hoohokaia kona iini no ia mau mea ma o kona komo ana aku a ike, he anaina kanaka wale no, aohe na makana. Aka, aia no he wahi moali o ke ala e hookoia ai kona makemake. (Oia na mea nani maluna o na wahine.)

 

Au ae la kona mau maka ma o a maanei, a hookahi mea ana i hoohihi loa ai, oia hoi na luhiehu nani o na waihooluu melemele (gulu) e hoohiolo ana maluna o ke kino o ke kaikamahine a ke kiaaina. "E aho ai," wahi ana i nalu iho ai; "ina e alakai ia ko'u mau iini e ka ulia a ka laki i keia po, alaila, aole auanei e nele ka hoi luuluu me na waiwai." Komo aku la ia iwaena o ia anaina malalo o ka aahu o ka hookamani ma ke ano he mea i konoia no ia poai hoonanea, a pela i hoolaunaia ai oia i kela me keia a hiki i ka hui kino ana me ke kahua o kona iini. (Ka Ui me kona mau mea nani.)

 

He mau la mahope iho o ka launa ana o ke keonimana me ka Ui Sanaita maloko o ke kakela, ua hoea hou mai la oia ma ua kakela nei no ka hooko ana i kona kuko, oia hoi ka hoopalau ana me ua Ui la. He mau la loihi i hala mahope iho, ua komo iho la ka makemake iloko o ke kaikamahine e hele aku e ike i kahi noho o ke keonimana, oiai aole oia i ike mai ko laea manawa mai i launa pu ai. Ma kekahi ahiahi, ua hoea hou aku la ke keonimana ma ke kakela a e like no me ke ano mau o ka noho na hooipoipo, pela mau laua e hana ai, a ma ia manawa i pane mai ai ka Ui:

 

"E ka opio nani nana i kaili aku na koii ana a ko'u puuwai, he mea oluolu anei i kou ahonui ka lawe pu ana aku ia'u me oe e hoomaikeike i kou home e luakaha nei?" He mea inoino loa keia i ke keonimana, oiai o ka waiwai wale no kana i manao e lawe, a he mea kupono ole keia ka lawe ana i keia kaikamahine e hoomaikeike i kona wahi, no ka mea, aole oia e hoi kino ola mai ana imua o kona mau makua, a make e oia i kona mau kanaka powa; aka, i mea e oluolu ai ka Ui Sanaita, ua pane la oia penei: "Aia ko'u home i ka hapalua like o ka ili a me ka io o ka aina i ka naele a me ka laula o ka honua, a he home i luakahaia e kuu mau punahele. Nau no e pii ae i ike pono ai oe i ke ala. He alanui lehu e hiki ai i ko'u home, a i kapaia e ko'u mau kupuna, "Ke alapii a ka Opac' (Shrimp's Ladder.) Aole pono kaua ke hele pu o lilo auanei kaua i na hoohialaai olelo a ke aloha, a poina ke ala. O noho auanei oe a hiki i ka wa e makemake ai e pii hou ae, ua poina. Nolaila nau no oe e pii ae; e hahai ma ka moali o ka lehu, a oia no ke alanui e hiki ai i ko'u home. (Ua hoike aku ke keonimana i ke ano o kona home ma ka olelo nane e like me ia maluna ae, a o ka oiaio, he home lua kona aia ilalo o ka honua i piha i na kino kanaka make; a o ke alanui e hiki aku a@ itaila he lehu kanaka i puhiia i ke ahi.)

 

He mea maikai keia i ka manao o ke kaikamahine. Ma kekahi ahiahi hou no, ua hiki mai la ke keonimana ma ke kakela me ka lawe pu ana mai i kekahi eke lehu kanaka. Mahope iho o ka launa ana, ua hoi aku la oia @ ka lu ana i ka lehu mai ka hale aku o ka Ui Sanaita a hiki i ka puka o kona home lua, a ma kekahi la ae e hooko ai ua Ui nei i kona ake nui e ike i ka home o kana aloha.

 

I ka hiki ana i ka manawa i oleloia, pii aku la ka ui Sanaita ma ke ala lehu a ke keonimana i kuhikuhi mai ai iaia, ua hoomau ia keia hele ana no na mile elua. Hoea aku la ia ma ka panina o ke alanui lehu a ike iho la i kekahi pani pohaku e waiho ana. Wehe ae la oia i ka pohaku a ike iho la oia he alanui e hele ai ilalo a ia wa i iho aku ai oia. Hiki aku la oia ma ka palena pau o ke alanui a ike aku la i kekahi papa pohaku mabela omaomao e waiho ana. Hehi aku la ia iluna a o ka manawa no ia i haule aku ai oia ilalo, a upoi iho la ke pani pohaku maluna loa. I kona wa i haule ai a ku iho la maloko o kekahi keena akea; hoomanao ae la oia i ka olelo a ua keonimana nei, aia kona home i ka hapalua like o ka ili me ka io o ka aina.  Hoomaopopo iho la no ia he home keia no na powa, aka pii ae la ka inaina iloko ona a puai mai la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina. Hele huli aku la oia iloko o ke keena, a ia wa halawai aku la oia me na hiohiona o kekahi luahine. Holo mai la ka luahine a puliki mai la i ka ui, a pane mai la: E ka ui, aohe he wa nou e hoolohilohi; e hoolohe mai i ka'u mau kauoha, malia o loaa he pono nou, no ka mea, he hoea mai koe o na powa. Ua hooko koke aku la ke kaikamahine i ka poloai a ka luahine, a ua hunaia mahope o kekahi mau pahu nunui i hoopihaia me ka io kanaka i kapiia a miko.

 

Emoole halulu mai la ka puka o ka lua a weheia mai la; ike aku la leia i na powa me ko lakou mau maka i uhiia. E kauo mai ana lakou i kekahi kaikamahine opiopio ilalo o ka lua, a lohe aku la ka Ui Sanaita i kona leo uwe. Kauo mai la na powa i ka lakou pio me na lima i hoopaaia i ke kaula a hookauia aku la maluna o kekahi papakaukau. Lawe mai la ka luahine i na mea ai no na powa ma kekahi papakaukau okoa a noho nui iho la e ai. Mahope iho o paina ana, hoomakaukau iho la lakou no ka pepehi ana i ke kaikamahine. Hele ae la kekahi a wehewehe i na mea nani maluna o ke kino o ke kaikamahine. Aia ma kekahi manamana uuku o ka lima akau kekahi komo-lima gula, a no ka paakiki loa, ua oki ia ka manamana i kumu e hemo ai. I ka manawa i okiia ai ua lele aku la ka manamana a me ka paa pu no hoi o ke komo a haule ma kahi o ka Ui Sanaita e pee ana. Lilo iho la na powa i ka huli ana, aka, pane e aku la ka luahine:

 

"E o'u mau haku, e waiho iho no ia mea na'u e imi aku, e hoi nui oukou e hooluolu." O ke kumu nui o ka pane ana o ka luahine pela, no ka manao o huli na powa i ke komolima a loaa ka Ui Sanaita e pee ana. Ae mai la na powa i ko ka luahine manao, a hoi nui aku la e hooluolu. Mamua nae o ka moe ana, wala like ae la lakou he mau olopu waina a hoi nui aku la e hiamoe. I keia wa i lawelawe awiwi ai ka luahine i na mea a pau, a hele aku la ia ma kahi o ka Ui e pee ana, a pane aku la:

 

"E ku, a hoi aku no kou home, a i hiki oe i kou home, e hoike aku i ka lehulehu no keia mau mea a pau au i ike maka ai; a e hoomanao mai hoi no kau kauwa nei." Me ka hoohala ole aku i kekahi minute, ku ae la ia a honi aku la i ka lima o kona hoopakele a pii kapekepeke aku la ma ke alapii no ka waha o ka lua. Iaia i hiki ai iwaho, ua kukuli iho la ia ilalo a haawi ae la i na hoomaikai i na lani no kona hoopakele ia ana mai na ino a na lima kakauha o ka make mainoino a na powa.

 

Ku ae la oia iluna a hele aku la me na kapuai palanehe. Hiki aku la oia i kona home ma ka wanaao o ia po, aia hona mau makua e kali hoomanawanui ana no kona hoi aku. I ko laua ike ana mai iaia, he mea e ko laua hauoli. Aka, ua nalohia koke ae la na helehelena o ka hauoli mai ia laua ae, oiai ka Ui e hoike piha ana i kona moolelo a hiki i ko lakou hui hou ana. A ia manawa i hoomakaukauia ai na mea a pau no ka hopu ana i ke alii powa a o ke kane hoopalau hoi a ka Ui Sanaita.

 

O keia huakai a ke ka kama@hine no ka home lua o kana aloha i hilinai ai a  hiki i kona hoea nou ana i ke kakela, aole i ike ke alii powa. Nolaila ma kekahi la ae, hiki mau la ua keonimana ui nei ma ka hale o kana pio i manaolana kuhihewa ai e haule ana iloko o kona mau lima koko, a launa pu iho la laua e like me ka mau. Ninau aku la ua keonimana nei i ke kumu o kona pii ole ana i kona home oiai ua makaukau ke alanui nona. Ia manawa i pane ai ka ui Sanaita me ka leo malie a moakaka:

                        (aole i pau.)