Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 8, 20 February 1886 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA.

Ka Makahlapo mua i oili niai, mai ka puhaka o ka (Ji Pua Rose a me Kaiianuopaineki. KA MF„\ I K.APA1A RA Kjl ilooa o aa maona. hai o Arabia, ka oaita nana uiapa oa kupaa o ka iewa lani a me na kupoa e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka mea hoi nana i pani ka maka o ka la. MAHOPE iho o ka pau ana o na hana hoomainoino a ka nunui Polepa maluna o na luahme mamuli o ke kauoha paa a ke alii opio, ua kauo-; ha aku la ua opio nei e akoakoa mai j na makaainana ma ke kakahiaka o kekahi h ae, no ka hooponopono ana i ke aupuni, a me ke koho ana i Moi | hou no keia aupuni hou o ua opio nei; a ua hoopaaia aku la no hoi na keiki mahoe a Matone i na kupee hao mana kupua a ka nunui, a ke kali mai la hoi ko laua makuakane a me na kupuna no ko laua mau uhane, oiai ua kokoke mai ko iaua la e li ia ai. I ka hoea ana mai 0 ke kakahiaka, ua piha ku'i ae la ka pa alii i na makaainana no ka hoolohe ana i ka manao o ko lakou Moi hou. A oiai ka manawa i ka hora 9, ua oili mai la ka olomana Kahanuopaineki a pane mai la imua o na makaainana : E na makaainana 0 ke kupua Matone i hala aku la i ka make, e lohe ana oukou i ka manao 0 ka Moi hou o oukou 1 keia manawa, a me ke koho ana i ho-

pe nona mai waena ae o oukou i mea nana e malama i ka maluhia 0 ke aupuni nei a me oukou hoi na makaainana, nolaila, e kali iki iho kakou a puka mai oia me kana aliiwahine. Ika lohe ana o na makaainana, ua haawi ae la lakou he mau leo hulo oka hauoli, a oia no hoi ka wa i oili mai ai o Lameka Puluka me kana aliiwahine, i ukali ia hoi e kahi kanaka i hoopaaia ai i ka halepaahao e ke kupua Matone me kana wahine, a he mea haohao hoi i ko laua mau hoa makaainana 0 na kau i kaa hope aku, ka ike ana aku e kau mai ana na hoailona alii ma ko laua mau umauma, a e kuuwelu ana hoi na huhui gula o na waihooluu like ole ma ko laua mau poohiwi. a pela hoi ko laua mau kahiko nani, a me he mau alii la no hoi ua mau wahi taata nei a he nani maoli no.

Ia lakou i ku iho ai ma ka lanai o ka hale alii, ua haawi hou aku la na makaainana he mau hulo hoohanohano no na alii opio, a i ke kuu ana iho, ua wehe mai ke alii opio 1 kana haiolelo alii, a oia iho keia : Ena kamaaina a makaainana hoi oke kupua Matone, he malihini au īmua o ko oukou mau maka, a o laua nei ae, ua kamaaina paha imua o oukou. No ka lilo ana mai ia'u o ka hanohano o ke kahua kaua, a me ko'u mau Naita, nolaila, ua make oia ia'u, a aole oukou e īke hou ana i kona mau helehelena o ua alii 1& o oukou no ka wa pau ole, ai keia manawa, owau ko oukou haku hou e noho aku; a ilo ko hoi o keia wa i wawalo ae ai na leo hulo ona makaainana me ka hauoli. Ike kuu ana iho, ua pane hou mai la ua opio nei : Ma keia mua aku, eia ko oukou Moikane, a eia no hoi ko oukou Moiwahine, a i keia hora e poni ia ai iaua i mau Moi no oukou, ana laua nei e malama i ko oukou maluhia. Ia manawa hoi i ikuwa hou mai ai ka leo hauoli o na makaainana; a i ke kuu ana iho, ua hai mai la ke alii opio o keia ka manawa e poni ia ai na Moi: a mahope iho o ka pau ana o na hana poni eliia ai na keiki mahoe a Matone. Ia manawa i kauoha ae ai ke alii opio i kona pukaua nui ka nunui Polepa a hoomaka mai la ka poni ana iloko o ke anoano eehia. Ika pau ana ona hana poni Moi, ua kena mai la ka nunui Polepa i kona mau kaikuaana e kii aku a e lawe mai ina mahoe no ka li ana ia laua, aua hooko ia aku la no hoi keia kauoha: a i ko iaua hiki ana mai īmua o ke anaina, a o na luahine pu hoi kekahi i lawe la mai no ka li pu ana me ka laua mau moopuna. Ia manawa i hili hou ia ai na luahini a hiki ika make loa ana o kekahi luahine. Li ia ae la hoi na mahoe rae ko laua kupunawahine i koe iho, a lewalewa ana iluna oka amana, a ia wa koke no i uhi iho ai ka pouli a ikeia na hoku hele o ka lani; ku'i koke iho ia hekili, olapa mai la ka uwila, a hoonaue ae la hoi ke olai. A iloko o ka hora hookahi me ka hapa oka hoh ke ana o keia mau hoailona hoo)»haohao, ua wehe mai Ia ka pouli, a hohoia mai ia hoi ka la i kona malamalama.

| Kuuia iho la na kmo oua mau pio nei, a kauoha ae ia ke aiii opio i kona pukaua e hoolilo ia na kino ona pio i mau puu lehu. Luai aku ia ua nunui Polepa nei ika luai j>ele miiluna ona kino ona pio, aia hoi ke ahi e hamu ana ina pio ano ka manawa pokole loa ua lilo ae la ko lakou mau kino i puu lehu. Ika pau ana o keia mau hana, ua huli hoi aku la na alii opio a me na makaainana no ka hale alii. Ua noho pu lakou me na Moi hou me ka oluolu a me ke aloha; a e ahaaina mau ana no hoi lakou me ka hauoli. Ika piha ana o ka mahina hookahi o ka noho pu ana o na alii opio me na alii hou, ua liuliu ae' la lakou no ka huli hoi ana iko lakou aupuni aloha. Ika hiki ana mai okala e hoi ai ua mau kamaeu nei, ua piha ku'i mai la ka pa alii i na makaainana, a no ke kuni paa ia o ko- lakou aloha no ko lakou mau haku opio, ua nonoi hou mai la lakou i ka oluolu o ko lakou mau haku e noho hou lakou a hala na mahina elua, alaila hookuu mai lakou i ko lakou mau haku e hoi iko laua aupuni; aka, ua hoole aku la na alii opio. I ka makaukau p©no ana o ko lakou mau hemahema, ua ku ae la ke alii opio, iwaena oke anoano ame ka eehia; a oiai oia i ike aku ai i kona mau makaainana e uwe ana, ua haloiloi mai la kona mau waimaka, a aole hoi e hiki iaia ke pane aku i hookahi huaolelo, a pela pu no hoi me kana aliiwahine, a me ko laua makuakane. No keia wa i hooi loa ia aku ai ke kaumaha o na ma-1 kaainana, a uwe ku o ae la lakou, a he mau minute keia no ka ehaeha iwaena o na makaainana no ka haalele ana mai oko lakou mau haku aloha īa lakou. A i ka mao ana ae o keia mau haawina ehaeha, ku hou ae la ke alii opio Lameka Puluka, a me ka leo hoalohaloha oia i pane mai ai : E o'u mau makaainana aloha, ano, ua ili īho maluna o'u ka haawina kaumāha mamuli o ke aloha i kuni paa ia iwaena oko oukou mau puuwai pakahi no'u nei ko oukou haku hou, oiai he mau la pokole wale iho nei no ko kakou noho ana. A oiai ua kokoke mai ko makou minute e haalele iho ai oukou no ka huli hoi ana aku i kuu aina hanau me ka hoopoina ole no oukou, e noho oukou me ka maj luhia. a me ke aloha kekahi i kekahi, a pela pu hoi i ko oukou mau Moi nei; e noho me ka lokahi a hiki i ko kakou wa e hui hou ai. A no keia mua aku, eao oukou ika oi[iana kaua a hiki 1 ko kakou wa e hui hou ai e like me

ka'u i hai mua ae nei; a mai poina oukou no maua a hiki mai ia manawa; —Aloha oukou. I ka pau ana o keia haiolelo ana a ke alii opio, uta haawi mai la na makaainana he mau leo hulo hauoli, a huli hoi aku la ua mau alii la no ko lakou hale uwila, a malaila hri lakou i haawi mai ai iko lakou aloha hope, a komo aku la iloko o ua home uwila nei. I keia manawa no i hao mai ai na kiai o ua hale nei i ka lakou apana hana, aia hoi. j)ii malie ae la ua hale uwila nei i ka lewa, a no na minute pokole loa, ua nalo aku la oia me kana mau ukana makamae iloko o na ao polohiwa o ka lewa, a e hoopuni ia ana hoi e na lapa ahi uwila, a e uhai hele ana hoi ka ua koko me ka punohu mahope o lakou, a e pipio ana hoi ke anuenue maluna pono oua hale uw'la nei, a e lele ana oia nie ka nani nui. Oiai ua mau opio nei ma Un bua ru mi kahi i nanea ai, ua pane aku la o Lameka Puluka i kana wahine, e kipa mua iaua i ko laua aupuni, a ua ae mai la no hot kana wahine. Hoohuli hou ae la ko lakou ala hele no ke aupuni o Mahinakauahiahi, ano ka imo ana a ka maka, ua kau pono iho la lakou maluna oka hale alii, a emi malie iho la ua hale uwila nei a ku iho ma ka puka oka hale alii. A i ka ike ana mai o na kiai i ko lakou mau haku, ua hele n>ai !a iakou e ike i na aliī opio, a i ka mao ana ae o na kaumaha maluna o bkou, ua hookipa aku !a lakou 1 ko lakou niau haku me ka hanohano nui iloko oka hale alū. A oiai ua mau opio nei e hele ana Ooko ona rumi o ko laua haie alii, ua kulu iho la ko Mahinakauahiahi mau waimaka no ke aloha i kona home, ke aupuni, a me kona ohana, a no ke kahua o ka hak aiii hoi kahi ana i holoholo ai i na la i aui w;*le aku la oiai kona mau la opia

Oiai na alii e lualai ana iloko o na rumi o ko laua home aloha, ua wehe hamama ja mai la na pukaaniani, 3 o ka wa no ia i kaomi mai ai ke ala ku-

! paoa o na pua, e hooni ae ana i ka. puuwai oua mau opio kaaheie lewa la. A Ika makaukau ana oka papaaina, ua haule aku la lakou paina, a i ka maona ana, ua haule aku la ma ka mmi hookipa no ka hoonanea ana, a ika uhi ana mai oka po, ua hoi aku la iakou ma ko lakou mau rumi no ka hooluolu ana. Ua noho pu na alii me ko lakou mau kanaka no ka mahina hookahi, a huli hoi aku la no Arabia. Iko lakou hiki ana aku i ka hale alii, aia no ko laua mau makuawahine ahi a me na makaainana iloko o ke kauniaha, me ka minamina nui no ke aliiwahine opio Mahinakauahiahi. īko lakou ike ana mai i ka hale uwila, ua 010 ae la ka pihe uwe o na aliiwahine a ka ohana alii a pau, a pela pu hoi me ni makaainana ma ia haawina hookahi: me ko lakou manao kuhihewa aole i loaa, nolaila ke kumu i uwe mai ai lakou^ I ka hemo ana ae o ka puka, oili aku la o Puluka e kuikui lima pu ana hoi me kana aloha i ukali ia eko laua makuakane Kahanuonaineki, aia hoi ua meha na leo uwe, ahe anoano eehia ke hoalii ana maluna o na mea a pau. Ika hiki ana aku ika hale alii, ua kukuli like mai la namea a pau mai na alii nui a hiki ina makaainana. Ia wa no i oili mai ai ka Ui Wilela, a ku-| kuli mai la imua o na alii opio, aka, ua puai aku la na olelo walania o ke aloha j mai ia Mahinakauahiahi aku : E kuu kokoolua kui lei o ka lewa, ka mea hoi nana 1 kui mua ka lei a'u e lei nei, e ku ae a e haawi mai i kou muki aloha ana ia'u. Ku ae la hoi ka Ui Wilela a haawi mai la i kona muki aloha ana ia j Mahmakauahiahi, a kuikui pu aku la. IA ma keia mua aku, e lilo ana laua me Ihe tnua la a muli, a hookahi no a laua pua e kui ai; a pela ka mea kakau i hoomano ae ai : Nani wale ka lehua-makanoe, I ka ai kikepa a na manu; Hookahi no oi olaila, O ke oho maewa 0 ka palai. (Ao/e i pau.)