Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 9, 27 February 1886 — Kaupaonaia oe e Hawaii. [ARTICLE]

Kaupaonaia oe e Hawaii.

{Kakauia no ke Kuekoa)

Ma ke kaupaona ana i ka lahui ma na hana o ka la ekolu o keia mahina i hala aku nei, ua ikeia ka hakahaka o Hawaii ma kona aoau naauao a hoopono. Aole i nele ka aina i ka poe maiau a aiakaukau me ke ano hoopono. Aka, ua uuku ia poe, ua oi aku ka heluna o ka poe a inanao kolohe, Mamuli o *keia kumu ua kohoia ka iiapa nui o na lunamakaainana he poe luna aupnni, a ua kohoia lakuii aole mamuli o ka noonoo akahele a kaulike o ka lehulehu, aka mamuli o na hana kolohe a ke aupuni i kona hoopaumaele ana a hoopouliuli ana 1 ka ike a me ka noonoo o na makaainana Hawaii. L'u ike na luna aupuni liilii a pau, mai na lunakanawai o na a]3ana, a hiki aku i na makai a me na kumu kula, na elele a hiki aku ilalo loa i na luna pa aupuni me ka poe hana alanui, ina aole iakou e koho ma ka balota a ke kuhina e kauoha ai, alaila e hiki ana ka hoopai a ka lima menemene ole a aloha ole maluna o lakou. A ua ku keia poe a nana mawaena o na mea elua, o kahi o ka ai a ine ka ia, a o ka pono kuoko i o na makaainana. Ua haaiele ia ka pono 0 na makaainana lehulehu a me ka hanohano o ko Hawaii kuokoa, a ua lawe ia ma ka ai a me ka ia e paa nei ma ka lima o ke kuhina. He kakaikahi loa paha na wahi iuna aupuni Hilii i koe i keia hana; ua koe no nae kahi poe uuku a he nani ia no ko lakou inoa. E like me ke kuhina i hooweliweli aku i na luna aupuni liilii, pela hoi ua poe luna aupuni nei i hooweliweli aku ai i ka poe malalo aku o lakou a laio loa, ke koho ole lakou i ka balota "iuna aupu ni," i uhi wale ia mawaho me na huao lelo hookamaemae "balota lahui." Pela 1 hooikaika nui ai ka baiota luna aupu ni nia na apana a pau o ka aina, a hau le ka pono o na makaainana, a loaa ae la ke kaona o keia kau ae, ahaulelo hooweliweli i na makaainan:»." U ka waiona kekahi mana nui o ka | po i laweia mai i inea kokua i ka hoo lanakila ana i na hana kolohe, a haule iho kou pono e Hawaii. Ua hele ka waiona mai Hawuii a hiki i Kauai, a ma keka'ni wahi ua kahe pu ka waiona me ke koko o ke kanaka Hawaii, Ma Honolulu nei ua make loa o Kaialakoa i ke kini i hoohainuia iloko ona e Keau a me kona rnau hoa, a ke hookeio nei ke koko o ke kanaka Hawaii mahope o ko lakou mau uieheu a hiki i keia la. A e pili no ke koko o ka makaainana hala t»)e o ke Alii mahina o iakou i ka po a me ke ao ma keia uiua aku. Aole iakou e pakeie i na ahewa anaa ke koko haia o!e o ka makaaina na Hawaii, i hookaheia inamuh o ka Jakou mau hana O ka poe i kokua ia lakou, ua iike pu no ine lakou. Ua k<> mo pu kekahi poe kahunapule, pee luna tkalesia, poe hoole waiona ma kal inoa waie no, a me na laia eka!esia e ae, me na knmu a me na kahu kuU Sabati, e kokua i kohoia na bak«u a keii poe huohiunu i ka lehuiehu i ua waiu-

| na. Na koa poe pono e Hawaii, i ko|kca e heol.in.ikiU i na hana lapuwale J maluna ou Līio aku la ka malaniala-

ma i pouli. No kou poe kahunapuie a me na luna, a tne kou poe kahu kula Sabati i kokua e kulai i kou hanohano ilalo, a puanaia ae nei keia olelo hou Uoko o keia mau Ia : "Ka Ahaolelo Omole Kini oke Kau o i3S6. ? * Aloha ino ka aina me kona Lei Alii ' Aloha ka pono o ka poe iiihune i kalepaia aku ika omole ame na wahi apana daia mailuilu pau koke.

O ke kipe dala kekahi mea i ike mao popoia iloko o keia kau koho balota; a 0 keia hana, aia no ma ka aoao ona balota omole kinl Ua hele pu ka omo le me ke dala i kumukuai no ka makaainana Hawaii. Emi 10 no ks kumukuai oka pouo pili kino kuokoa oka makaainana; he hoekahi wahi dala a manuahi ka omole. Oia iho la ke kumukuai o kahi poe; aka ua loheia mai ma kekahi mau apana, ua pii ae ke kumukuai oka pono kanaka mai ka elua dala a hiki i ka elima a oi aku; a ua hlo no hoi kekahi mau kanaka ika iwakalua dala aoi ma kahi mau apana. O keia mau hana kolohe e hoolapuwale ana i ka lahui, ua pili ma ka aoao o na balota omole kini 1 enouia mai e ke kuhina imua oka lehulehu. He mau hana pahele keia i waihoia mai me ka maalea imua o ka lehulehu, i mea e au hulihia ai ka pono ona makaainana o keia paeaina, a ua puni io no ka hapa nui oka lehuiehu. Ua komo lakou iloko o ka upiki a ua j»aa; aohe hiki ke manaolana iho he pono ko ka lahui mamuli o keia mau hana. Oka poe nana kakou e hookele nei, ua ohumu kipi lakou i na pono a me na kuleana o na makaainana iloko oke aupuni; ao ka hopena oka lakou nei mau hana, ke keakea ole ia ka holomua oko lakou miu noonoo, oia no ko kakou hoolilo ia 1 lahui lopa a pio wale malalo o na hana alunu a ka poe malihini.

I keia wa, aohe waha olelo o ka hapa nui ona makaainana iloko oka hale ahaolelo, ua nele, aohe kuleana. E ninau ana paha kekahi, pehea e nele ai, no ka mea, na makou no keia poe i koho i mau waha olelo no makou ? Eia ka pane oiaio. Ua kuhihewa oe nau i koho ia waha olelo, o lakou ka i koho mai la oe, a kuai mai la me ke kumukuai i panaiia mai imua ou, he omole me kahi dala, a he wahi oihana paha; ua ai oe i kau a ua pau, a o ka lakou koe. Ua lilo lakou i waha olelo na ka p)e nana i haawi mai kou kumukuai i 110 ai oe. Aohe o kau hana, ka ka makaainana, ke hana ia. Aka, o ka hana a me ka makemake o ka poe nana i hoolako mai ke dala a me ke kini a me ka oihana a keia poe, o ko lakou makemake ke hanaia, a he mea ole ka ka makaainana. E like me ka lakou kuai ana mai i ka mana koho ou oka makaainana, a lilo ia lakou kou mana, pela auanei lakou e kalepa aku ai Ika muna hana kanawai īloko ona lima o ka poe waiwai a aloha ole i na niakaainana HAwaii. A haule wale ka pono o ka p'.;e nona ponoi ke kuleana. E kali kakou a e nana. Na ke au oka manawa e hoike mai.