Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 9, 27 February 1886 — MAI HANA INO OE IA OE IHO. [ARTICLE]

MAI HANA INO OE IA OE IHO.

Aia ma ka Elele o ka la 13 o Feb. M. H. 1886, ua hooiaha ae ka Mea Kakau 1 ka haiolelo a Rev. H. H. Paleka nona ke poo ik Na ka mea hala ole e pehi niua i ka pohaku." No kekahi mau olelo, he "lima koko a me ke kipe ana <Nro v He oiaio loa kela, aole he hoopili kuhina i hiki ke huna kele īa a nalowa'e iho, ua kukalahea hohono a puni ka pae aina, a pulelo ma na kapakai o keia aupuni. I ka !a 26 Dec. M. H. 1885 ma ka pa moi ma Honuakaha. kahi o Kalalakoa i hoohainu ia ai oia i ke gini a ona ioa e F. H. Haysefden, (Kikaha) Jas. Keau, E. K. Lihkalani, T. T. Baker 1 kokua nui ia e ke Kuhina Kapena e hoopaumaele mau nei iaia iho, i ku ole i ka hanohano o ka oihana ana e paa nei, a o ka hopena i ikeia, ua make hala ole o Kalalakoa. I ke kaha ia ana o kona kino make e ke kauka ma ka halewai, ua hoike ae ia, ua nawaliwali loa ka puuwai, ua ikaika loa ka rama i inu hookinaia mamua o ka mea kupono; a raa kahi o ke pakaukau i kau ai o kona kino make, he ula pu wale no i ke koko kanaka me ka hoomainoino nui ia. Ke noho nei ka wahine me na keiki liilii ekolu iloko o na u o ke kaumaha pilihua loa, no ka mea ole nana e malama keia ohana. Oiai, īnamuli o na hoolala haloka ana i make ai o Kalalakoa; aole nae he aloha iho 0 ke kahuhipa o Lanai, ua neo loa ia. Ke hapala mai nei ka Mea Kakau, he "lima koko o Hanale Walakahauki a me Keo Kaaka," ua kohu ole keia, oiai, he kaulike ka !aua hana; elua o ka aoao alunu o ke aupuni, a ekia o na makaainana, a na ka poe kupono i ke koho baloka e wae no lakou iho a hoopiha hou iho. 0 ka ino a ia paa baloka i hana ai īa Kalalakoa, ke hooili mai nei ma'una 0 Hanale Walakahauki a me Keo Kaaka; aka, aole e hiki, ua lilo i mea ole. Nolaila, e hoi hou ka ino a kahi i hookumuia ai i ka poli o ka paa baloka pepehi kanaka, ilaila e noho mau loa ai. 0 kela mai luku o ka M. H. 188 1, aole 0 Keo Kaaka i noho kuhina ia wa a hiki i ka make ana iho la o Kalalakoa 1 ka waiona. Pehea ? I ka wa a Momona i hou ai i ka pahi ia Kanohoahu, Kaunulau, Mahiki a make loa, hoahewaia o Momona no na makahiki loihi. O ka hoahanau anei kekahi o Momona e hoopaahao pu ia nei no ia hana lima koko a Momona i hana ai ma ka la 29 o Oct. 1885 ma Kalaupapa, Molokai ? Aole loa. Eia ka oiaio: o Hanale Walakahauki a me Keo Kaaka, ua hana laua i kekahi hana kaulana loa ia manawa me ke aloha, e hele ana i kela a me keia hale 0 ke kulanakauhale a me na apana aku mawaho, e O ana i na kane a me na wahine me na keiki me ka nui 0 ka luhi me ka uku ole no keia hana; a me ka haawi ana i na kokua mai a laua ponoi aku i na mea ai, e like me ka ohana o Rev. W'aiwaiole ma Holokahana &c. O kela kauka puuwai eleele a me kona kakalalo Joseph M. Poepoe ia wa ma Kahakaaulana e hoohainu ana i na laau i hoohuoi mau ia he laau nuke; nolaila, ua ulu ka haunaele ia wa, a ua hooikaika o Hanale Walakahauki a me Keo Kaaka e hoopau i kela kauka, ua hookoia kela noi a laua, a ua lilo koke 0 Kauka Pika ma ia wahi, ka mei i oleloia ia mau la a mahope mai, £i ka hoola uiai ka lani mai. ,J Aka, o ka paa baloka lahui, ua lawelawe maoli me ka lima ma ke kino o Kalalakoa, ua hiiihili i ke koko. Eia kekahi, o kela mai hebera ia manawa, he ulia poino wale kela i ike ole ia mamua; no ka mea, o ka aha kuhina ia manawa, aole lakou he akua e ike ai i na mea i nalowale mai ko lakou mau maka aku; a ina ua liio iho nei ka Aha Kuhina au e kokua nei i mau akua, alaila, e pau ana ka aie tahui, he milioua a keu aku i ka hookaa ia i keia kau ahaolelo ae,—Ole wale. Ua lawe ka Mea Kakau i keb. mau olelo a Kealoalii, oia keia makuahine o Kealokea Makakoa i inu ai a ona ma ka hale o Akane ma Kapalama i keia mau la aku nei, a hele hokai ae ia ma ke kaona nei "ua pepehiia o K. Maka--1 koa e kekahi lunahooikaika o \\\ Castle, (Kakela) ma WailukiL" He ho--1 opunipuni keia, aole i kahe ke koko o i Makakoa, aole no hoi i umiia, oia na

hooiaio he iehulehu i lono ia he j *,xk2 i hiiiiu,i 'uaj ki .n > ru manawa loi« J • hi ī h.-.|a ae nei i | No ke kioe dalx—Aole no e hiki ke ! hoole i kela. he mau njahuia eha a he ; ekolu paha mamua iho o ka la koho, ■ ua hana ia keia h.ma e ka aoao kuhina ! oie ka maka keleawe h»iahila ole, wai o I a o o ha aina, a kapae ia aku la ke ka- | nawai e ka Ls>io Kuhiiia ma kuono loa 0 kona keena oihana.-— Aka, o ka poe ma ka aoao yono» ua mahalo lakou i ka j haiolelo a ke kshu o Ka\raiahao, no ka I hoomalamalama ana inai i ka poe i piii-1 paa i kona puuwai, i kana poe hipa e I hanai nei, a rae ka poe a pau e hoolo-| he mai ana a malama iho* no ka hqpe- j na kaumaha e hoea mai ana ma keia I mua aku, oia kela mau hnahelu oiaio ] $ 1 >°75,50o —aole wa e kaa ai, no ka; mea, ua oi pakela aku na hoolilo uhaai | ana a na kuhina e ike ia nei, mamua o j na loaa mau o ke aupuni i ka makahiki | hookahi. Ina pela ka oiaia e hoea io | mai ana na kaulele hou iho maluna o I ka puu mua, a hiki i ka wa o kou kuo-; koa e Haw-aii e piholo loa ai iloko o ka j lima o ka mea nana ke dala a nalowale, oe i ka pulumiia mai ka aina aku. i Nolaila, Aloha ka luhi o ka Na-i Aupuni, A ia hookele i ka mea alunu; Haiki ke oia a lele loa oe, Pau Hawaii a nalo loa. Ea ! Ke hooko nei o Paleka i ke kauoha a ke Akua, a Me ka hou o ka lae e ai ai i ka ai a pau na la o ke ola ana o ke kanaka " Eia hou : "Ina aole e hana kekahi, aole e pono ke ai." Oia ka Paleka i hooikaika ponoi nona iho, a me ka hoopili ole malalo o ka hai hana. He waiwai nui a hanohano kiekie o ka aina 1 ka poe i iawa pono i na hana j ma na lima, o kela ano keia ano, mala- j lo o īui kanawai o ka aina, oia ka mea | e hoopuipui mau ai i ka waihona o kaj lehulehu 110 ka pomaikai o ka poe uuku; īna aole keia, ina ua pialu a mehameha loa ke keena o ke Kuhina Waiwai. Oia ka Mea Kakau e- hoohalahala nei ia Paleka no ka nui o kana mau j hana, e hoohalike ka me ia ka pua-na j hele ma ke alanui a ma ka apoo, ma na! keena hana o ka poe hana, e hoopau manawa ai ia lakou. Hilahila ole ka ohumu īho pela. Ma ka puka like ana mai iloko o ka pane ana a keia pepa hookahi, ahu wale ka noa; e ahewa ana 1 ka poe waiwai nui i ko na kanaka Hawaii kaiehu ia mai ka hana aku, me ka olelo iho, "Aloha wale kakou." Akahi no

ka a hookaakaaia ka maka o ka Elele i | kuawili nuu bina la loihi i haki ao, e tei*. pefa, .1 nie ka "Pae Aina.' r.o na piiikia e hiki mai ana, a iee obi nei | kakou i ka hua awaawa no ia mwo ka: paakiki ana; oiai, ua komo pono aku \ nei ka lahui iloko oka uiuiki iok a naj kuhina i hoomakaukau ai a paa mau • aialaila. Ke uwe kapaah ae nei a nui ' ka leo ? aole nae e pakele, ua leie ka $ manu hanau hua gula mai ka punana: aku: eiai, he mihi make ia e ola o!e ai.! Ua iilo ka aha kuhina i keia wa i eu oihana auouni, i kumuwaiwai nu» no lakou |K>noi iho t e piepieie imua o ka lahui i paa loihi ko lakou nnu luna o na noho kuhina. Ma keia, ua hoaiaia ka mokuahana hookuee iwaena ona makaainana, he aoao hoopili kuhina, a he aoao kuokoa, ke paio nei kekahi i kekahi; he mea i Ike v le ia 1 ke au o na Lani Moi i ha!a e aku. Aka, ano ke ulu mahuahua maī r,ti na hoopv>noi o* 110 aupuni eepa nui wale o ka polopo lona e kahinu ai i ke kuiana ihiihi a iaahia a Hlo 1 ole, ke no<imau ia aku keia hookele aupuni ana a pae i Kapua ka j auwaa pnana o;t. Oial, ke hoopau nei ke aupuni ika ki ku 1 oie 1 ka lakou mau hana ekaeH auā ka oihana aku, ake hoopau nei hoi ka poe wainai J nui i ko lakou mau kadv,a haua no ka hookuli i ke kauoha a kona haku. Ma ka la 5 o Feb. m;i, ua lanakila ka aoao ona Kuhma, ua hauoli lakou a olioli nui hoi, no ka noho hou ana aku i mau kuhina no keia mau makahiki hou aku. A oiai ka haloka e helu ia ana ma Aliiolani Hale a hiki mal 1 keia wa, ke hoonaukiuki mau nei i ka aoao i haule iho nei, me na olelo hoonaaikola o ke kumakaia he nui wale. Ina e noonoo akahele iho na kuhina a me ko lakou mau kakalalo oleio kaena me ka hooioi oka haakei. He wa ko na mea a pau, he pio no ka pono, a maliope iho, u'-u hou a lanakila loa. O keia jxilaoa ame ke kikania aka Mea Kakau e hapai mai nei, wahi ana, ♦'He wa anei keia e ulu pu ai ?" Alia īki; oka poe e paa nei no na hoopai a ke kanawai i leeia la ma Kawa, aole loa lakou i like me kekahi heluna nui e noho maemae ana me ka hoopono, e like | me H. Walakahauki, Keo Kaaka, L). Manuia, Kalauao luna o Kaumakapili, | &:c. Ua akaka loa keia, aole e hui pu ana ka malamalama o ka la i ke awakea loa, me ka pouli aaki paa ika po; ua kaawale laua kekahi me kekahi. Ua koe io paha o Mea Kakau a me kona [Nana I K.K Koena ma ka Aoao 3. |