Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 13, 27 March 1886 — Page 1
This text was transcribed by: | Jim Guthrie |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXV, HELE 13. HONOLULU, POAONO, MARAKI 27 1886. NA HELU A PAU, 2069.
NA HOOLAHA KUMAU.
W R KAKELA.
LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luna Hooiaio Palapala.
tf.
A ROSA. (AKONI.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.
tf.
DILLINGHAM & CO.
Mau Mea Kuai Lako Hoo
Alanui Papu, Honolulu.
FRANK PAHIA.
ANA AINA! ANA AINA !!
KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, koko
ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. tf
P. HANAAUMOE.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai ma na
Aha Hoomulu a Apana o kela Aupuni.
loaa no au ma Puna, Hawaii.
CHAS H PULAA.
HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii. 2001 tf.
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu
KEENA HANA: Helu 8 alanui Kaahunanu
tf.
WA. KINI.
LOIO, LOIO, LOIO.
KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.
W.C. AKANA (KALAULI.)
@ Mahele a Unuhi-ulelo ma ka olelo Pake @ ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi @ i na Palala Kuai a Hoolimalima @l aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7 Alanui Moi ma kahi e kokoke ana i ka uwapoo Haaliliamanu. 2010 ty
WILDER & CO. (WAILA MA.)
@ kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me na pono a
pau @ ka hale.
Kihi Alanui Moiwahine me Papu. tf.
RICHARD F. BICKERTON.
(PEKEKONA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
KEENA HANA: Helu 27 alanui Kalepa.
tf.
WILLIAM AULD.
Luna Hooiaio Palapapa Kepa Paahana
No ka Apana o Kona.
KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Ho
nolulu tf
JOSEPH WILLIAM KELIILOA.
@ loio, a ke kokua. a he pale, a he koo ma @ Kanewai. E loaa no au ma ke Keena o J M Poepoe. Kihi a na Alauui Alii o @, Honolulu. Ua Hiki no hoi ke kanawai i na Palapala pili Kanewai a kela me keia ano. tyr.
KE KAUKA IAPANA
Mr. m. Goto.
@ Kauka no ka mai lopera, na mai @ pili @ i ka ili o ke kanaka, ka mai kaokao,
etc. etc. etc.
KEENA HANA aia ma Kapahama, mauka pono o @ o ka Hon. J. Keau.
NA HORA HANA Hora 1 a ka 5 p m
Na La Sabati hora 3 a @am
A MAGOON, (Makuna)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
Keena Hana, Helu 42 Alanui Kale @ kokoke i ke Keena o Pekekona
tf
JAMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
E hana ia no na Palapala Kuai Palapala hoolimalima, a me na palapala pili kanawai a @ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma @ moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: alanui Kalepa. tf
JOHN MAHIAI KANEAKUA>
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
HE MEA UNUHIOLELO MA KA HAWAII.
kona Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu ma Ewa ihoo ke Keena Kuai Buke o Papa Hawaii. 1 yr.
Ulesia S. Kalani,
KA UMIKUMAMALIMA O NA
Peresidena o Amerika,
KA MEA I KAPAIA
Ka Alihikaua kaulana loa iloko o ke Kana Huliamahi Kuloko a ka Akau me ka Hema.
KE KAUA HULIAMAHI.
UA holo aku o Kalani me ka Hon. Washburne i Springfield, a ilaila e loaa ai ka hookohu koa mai ke Kiaaina Yates mai. He iwakalua a oi na poe makemake e lilo ma kekahi kulana, a oia hoi ka mea paakiki loa a ka wae ana aku a loaa hookahi kanaka i kupono no ka hana iwaena a iwakalua kanka. Ua ike e aku la no o kalani no na mea e hana ia nei, a ua komo ae la iaia kekahi kulana, oiai, he malihini oia i na poo aupuni a me kw Kiaaina nana ka hookohu, a oia kana i pane aku ai ia Mr. Washburne,
“Aole keia he wahi kupona no”u no ka hana! F. hoi ana au i keia mau la pokole iho i Gelina, oiai, ia nui a lehulehu na hoa e ake e lilo na wahi o ka hanohano o ke alakai ana i ka puali.”
“E kah iki e ke Kapena,” wahi a Mr. Washburne ia Kalani, “aole a hiki ke hana ia na mea a pau iloko o ka minute hookahi. E hooluluolu iki i keia mau la, alaila he manaolana ko’u e hooko ia no ko kakou makemake.”
He mau pule loihi keia noho ana o Kalani i Springfield, aole nae i emi iho ka pipili o na poe noi oihana i ke Kiaaina Yates, a no ia kumu, ua noi aku la o Kalani ia Mr. Washburne e hookuu mai iaia no kekabi mau la e holoana oia e ike i kona makuakane ma Kovinetona, ma kekahi aoao mai o Cinininati, a ua oluolu loa ia oia i k hookuu aku ia Kalani no kekahi mau la pokole.
Aohe kumu e ae o ko Kalini makemake loa ana e hele i kela wahi, koe wale iho no o kona ike aku ia Kenela Makelelana ma kona wahi hoolulu kaua, a maha paha o loaa iaia he ulia o ke komo ana aku iloko o kona puali malalo o kana mau kauoha, ua ahona iki hoi ia mamua o kona kali loihi ana no na hookohu mai Springfield mai.
I na la mua elua ana i hiki aku ai i kahi hoolulu kaua o Kenela Mekelelana, aole oia i loaa aku ia Kalani, aka, ua like a like na kanaka e pikokoi nei no na hookohu iloko o ka puali e like me kahi mau a ianei i haalele aku ai i ka la i nehinei. Nolaila, ma keia wahi i hoololo ae ai o Kalani i kona manao, e kali oia me ka malie no na kauoha mai na mana aupuni mai o Springfield, a i makemake ole ia oia, alaila, iloko o keia mau la e huli hoi aku ai oia i kona home no kana oihona huli wahie a kokua hoi i kona makuakane i ka oihana hana ili.
O ka Kalani mau mea e kuko nei aole e nana mai na mana aupuni iaia, ua kunihewa loa ia oia mamua o ka mea niki iaia ke hoomaopopo nona iho. Ua pau na hookohu i ka haawi ia, a ke hele la mokuaina o ka Hema, a ma keia wahi o Kalani i hoopau ae ai i kona manao mua e komo iloko o na laina kaua no ke kokua ana i ka hae o ko lakou aina aloha. A oiai oia e makakau ana no ka huli hoi aku i kona wahi kulanakauhale uuku o Gelina, iloko o ia mau minute i loaa mai ai na lono hau oli mua loa o kona hookoohu maloko o ka uwea olelo i Kovine@ona, a pene@ ka ke Kiaaina Yates i kamailio mai ai:
“I keia la, ua hookohu pono ia oe i Kenela no ka puali koa wawae Helu @@ o Ilinoe, a e lawe koke ae oe i ke kulana alakai o ia puali no na mokuaina o ka Hema.
O ka loaa ana mai o keia kauoha ia Kalani e lawe ae i ka puali koa wawau o Ilinoe, oia kekahi mea ano hou loa iloko o ka moolelo o kona mau la opio. Aole oia @ noho alakai no kekahi mau pua@ kaua mamua, a aole no hoi oia e na mea a pau ua lawelawe i kekahi oihana o ka papa alaka@ kaua, aka o ia mau mea a pau, aia oloko o kona poo kahi i waiho ai, a i ka hoohana ana i ua ike la iloko ona, oia ka mea nui loa i ma la iloko ona, oia ka mea nui loa i makemake ia e ike koke ae na mana aupuni i kona ano, - O Kalani kekahi ona Alihikaua kaulana lea iloko o keia kaua hulia mahi a kona aupuni.
Ua olelo ia, o ka wa a Kalani i lawe ae ai i ka hanohano o ke alakai ana, oia kekahi puali i makahehi nu@ loa ia ma ko lakou kulana. O Kenela Gude, oia ke alakai mua o keia puali, aka o ka manao o na hoa, ua hoowahawaha lakou i ke ano o kana mau lawelawe ana o ke ano nu kahiko. No ka hooko ole ia o ka makemake o na hoa, ua nui ka poe i holo-mahuka aku mamuli o kona noho alakai ana no ia puali e a@. I ka wa i lohe ia aku ai, ua pau keia Kenela mua, a o Kalani opio ke noho aku ana ma ia puali, ua nui lao ko lakou henehene i na mana aupuni no ka lawe mai i na kanaka aole i kupono e lilo ma kekahi o ke@a mau kulana, a o ka lakou mea i manoa wale ai ua like ke Kenela hou me ke Kenela kahiko, oia ko lakou kuhihewa mua loa ana i kona ano, a o keia malalo nei, e hoike ana o Kenela Kamita i na mea e pili ana ia Kalani, oiai oia i lawe aku ai iaia no ka hoolauna ana aku me kona puali, penei:
“Ua hele pu aku au me Kalani, ke Kenela hou i hookohu ia no ka puali koa o Ilinoe, no ka hookohu ana aku iaia me na koa o kona puali. He wahi kuka kahiko ko Kalani e komo ana, ua pukapuka na wahi kuli, a ua nahaehae hoi kahi papale. O kona mau koa i ka wa a’u i hoolauna aku ai, o keia kanaka ko oukou Kenela, he mea e ko lakou aka henehene mai, a e lohe ana au i ka leo o na koa i ka pane ae, - heaha ke ano o keia Kenela, a nohea mai oia i hele mai ai, a pela wale aku. O kekahi o keia poe, ua kulai aku a kulai mai, a i kahi wa, ua hookui pu aku @a me kalani mahope o kona kua.”
He mau la keia noho ana o Kalani me kona puali, ua hoomaka oia i kani hana o ke ao paikau e like me ka rula mau, a o ka poe e hookuli ana a pale paha i no kauoha, e loaa koke ana ia lakou ka uku hoopai e like me ka nui o ka hewa a ia kanaka i hana ai, a ilokoo o keia mau pule, o keia puali o Il@noe, oia kekahi o na puali makaukua ana a Kenela Makelelana ma na mokuaina o ka Hikina.
I kekahi la, oiai o Kalani i ke keena oihana o ke Kiaaina Yates, a e kamailio ana oia no ka lohi loa o ka lawe ana o na kaa mahu a me na mokuahi i na koa, a oiaa kana i pane ae ai.
“E oouna koke no au i kekahi mau puali e ae, ina ua lawa au i na kaa a me na mokuahi lawe koa i keia hora.”
“e hoouna koke oe ia’u, a na’u no e imi aku ko makou kuleana hoohikihiki koa’” wahi a Kalani i ke Kiaaina.
Mino aka iho la ke Kiaaina no keia mau olelo a Kalani me ka maupopo ole iaia kana mea i olelo ai, - ‘Me ke aha oe i manao ai e hoohikihiki i kou mau koa no elua a ekolu haneri mile i ka Hema?
“O ko makou mau wawae, oia na kuleana ike,” wahi Kalani. “Ua hiki ia’u ke maki i keia puali no Misouri, a waiho ae hoi i na kaa me na mokuahi no na puali hiki ole ke hele wawae.”
“Oai anei kou manao e ke Kenela,” wahi hou a ke Kiaaina. “Aole au e hookikina aku ana ia oe a hele, koe wale iho no aia no ia oe iho me kou puali.”
No ka ae ana o ke Kiaaina Yates ia Kalani e maki aku kona puali ma ka hle wawae ana i keia kula loa, alaila, he mea maopopo, e haha ana ka pule okoa, a malia paha o aneane no e piha na pule elua ke hoomaka lakou e hele aku. He mea maikai lao ia no ka puali ka hele ana iloko o keia mau la loihi, he haawi ana hoi i wa kupono loa no lakpu e paikau ai ma ke ala, a e loaa hoi ia lokou ka makaukau piha ke halawai aku lakou me ka enemi mauna o ke kahua kaua.
(Aole i pau.)
Auhea oukou e na makamaka hoohi alani o keia pepa, eia ko kakou Lei Nani ke oili pulelo aku nei i keia la me ka lawa pono me na ono kuhinia hoonanea, a i hiki ole hoi ia makou ke hoohalikelike aku i kona hoa e like ai; oiai, eia mai o Kenela Kalani ke hoea aku nei imua o oukou me kona pualikaua e liuliu nei no ka nee ana i ka Hema; ka eu Lameka Puluka e hoola ana i kona mau hoa’loha keiki alii; Romura hoi ka “Puuwai Liona;” Baretire Muda ka oi kela o ka mani. Lihaliha wale as i ka onoono! E na lede, eia ka nani e!
KA MOOLELO KAAO O
LEMEKA PULUKA
Ka Makahiapo mua i oili mai, ka puhaka
o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.
KA MEA I KAPAIA KA
Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana
Utopa na kupoa o ka lewa lani a me na Kupua
E noho ana i ka papaku o ka moana o ka
Mea hoi nana i pani ka maka o ka la.
I LOKO o keia manawa kupiliki o ua opio nei i ke aloha no kana wahine, alau koke aku la oia i kehahi lau fiku, a oiai e waiho koke ana ka muliwai kupua a Milota mamua pono o kona alo, piao ae la la oia i ka lau fiku a hookomo aku la i kekahi poo iloko o ka wai, a hoomaka aku la oia e kamailio, a penei kana mau mapuna leo i pane akuai: E kuu aloha e --, e noho me ka hoomanawanui, a mai kaumaha kou naau no’u. Ua lohe au i kau mau olelo mau huaolelo mai na welelau makani mai e pa kolonahe nei, e hoike mai ana i ka nui o kou kaumaha a me ka luuluu i kou manao kaumaha, a e lei mau no au i ou aloha a hiki i ko’u huli hoi ana aku, a hui hou kaua me ka pumehana o ke aloha Hookuu iho la oia i kana kamailio ana; huki mai la oia i ka lau fiku, a kaukau iho la me keia mau huaolelo: E keia lau fiku, e oluolu oe a e ahonui hoi, e lawe aku i ko’u aloha a me ka’u mau huaolelo a hai aku i kuu mea i aloha ai, a mai poina i hai ana aku mia eia no au ke noho nei me ka hoomanao mau nona, a e haawiaku i ko’u aloha nui nona. Puhi aku la oia i ua lau fiku la i ka lewa, a ua nalo hikiwawe loa aku la oia iloko o ko imo ana a ka maka.
A oiai hoi ka ohana alii o Arabia e noho ana me ke kaumaha, a o Mahinikauahiahi hoi ka oi o ka ehaeha o kona naau no kana kane, puiwa ae la oia i ka nehe owe ana iho o kekahi mea; huli ino ae la oia a nana aku la aia hoi ike iho la oia he lau fiku e waiho ana maluna o kona uha. Lalau iho la oia a papale aku la ilalo, aka. he mea pahaohao loa nona i ka nee hou mai no o ua wahi lau fiku nei. Palua a pakolu pii ana mai o ua wahi lau fiku nei, a pla no hoi ka nui o na manawa a Mahinakuahialu i pale aku ai, me kona ike ole he hana ka keia lau fiku. Ike ibo la ua wahi lau fiku nei aole e hooko ia ana ka makemake o kona haku, nolaila, piao ae laoia, a hoopuka mai la i kekahi mau huaolelo me ka nahenahe: E ke aliiwahine Mahinakauahiahi, aloha oe, a me ka ohana alii a pau. Ua hiki mai nei imua ou i keia hora, mamuh o ka hoouna ana mai nei o kuu haku aloha, e hai aku i kona aloha, a me laua nei kona mau makua, a me ka ohana no a pau. He elele au na ke alii opio Lameka Puluka, a eia hoi maluna o ko’u wahi kino nei kana leta, a e ike no oe oloko o ke sekona pokole loa.
He mea hoopahaolao loa keia mea i ke aliiwahine Mahinakauahiahi, a peal pu hoi me Kahanuopaineki ma, i ka hiki i kekabi lau ke kamailo mai elike mme keia; a ua puni koke ae la hoi ua wahi lau fiku nei i ka ohana alii a me ka lehulehu hoi a pau, a e kali ana hoi lakou me ke pahaohao no ka hookoia o no olelo a ua wahi lau fiku ne. Onioni ae la ua wahi lau fiku nei, a ia wa no i pahu ae ai, a ua like kona kani me kkahi hekili, aia hoi, punohu ae la ka uwahi mailoko ae o ua lau fiku la i pahu ai, a nalowale koke aku la ka lau fiku iloko o ka punohu uwahi e kololio la i ka lewa, a ma kona wahi waiho ai, ee waiho ana he kanana i kakauia ma ka inoa o Mahinakauahahi, a aia opio Lemaka Puluka. Lalau aku la o Mahinakauahiahi i ua leta nei a heluhelu iho la; a i kona ike ana, ua pono ole iho la kona monai, a puapuai no wainaoa a ke aloha ami kona mau lihilihi mai. Hoi aku la oia a kakau ihola i kekahi leta ma kana kane aloha; a i ka paa ana, ua kaukau ibo la ioa i ka leta lau fiku, e hoi oia no kona wahi i hele mai ai, a e hai aku i kana kane e hoi mai oia; a ina he mea hiki i keia kanana lau laau ke lawe pu aku i kana leta, e pono no oia e lawe. Owaka ae la he lalapa ahi uwila mailoko ae o ke kanana kupua, aia hoi, aohe ua kanana la, aka he lau fiku ke waiho ana. Piao ae la ua lau fiku nei a pane mai la: E kuu haku, e hooko no au i kau mau kauoha a pau, a o kau leta, e hookomo mai iloko o kuu wahi kino nei. Ua hooko aku ia no hoi o Mahinakauahiahi: a maawaena hoi o na kukai aloha ana, ua uhi koke iho la he punohu uwahi maluna o ka lau fiku, a nalo aku la oia iloko o ka lewa.
A iloko o na sekona pokole loa o ka lele ana o ua wahi lau fiku nei, haule pahu ana keia imua o kona haku. Ia wa, nana iho la o Lameka Puluka a ike iho la o ka lau fike no apa i hoouna ai imua o kana aloha, a ua hoi mai oia. Lalau iho la oia a paa ae la aia hoi, ua mohala ae la ua wahi lau fiku nei, a ike iho li kekahi leta. Heluhelu iho la oia i na manao a pau mai ka mua a ka hope, a he mea e kona ehaeha i na huaolelo hoalohaloha a kana wahine. Kauoha aku la ua opio nei i kahi lau kupua, e hoi oia a kau ma kona lala.
Auhea oukou e na hoa hooipo o keia nanea, a i kuwali au ai hoi ne oikoi iloko o na makuakane, a i maalo aku oia ma keia mua aku me kana aikane hou, a he malihini hoi oia imua o oukou, a na Lameka Puluka hoi e alakai aku i ko oukou mau ipuka hale, e hookipa aku oukou ia laua a i elua me ka pumehana. Ma keia wahi, e hoaui ae ai ko kakou kamailio ana no ke kaikuahine o Laiana Bea, a o ka mea hoi a laua i kii aku ai.
Mahope iho o ka pau ana o ke kaua ana, a ua make oi ke kupua Milota a me ka hapa nui o kona mau miliona kupua, ua huli hoi aku la ke alii opio a me kona mau hoa, a me ke koena hoi o na makaainana o ke kupua Milota he kanalina. Iloko o ka hale alii nani o ua kupua nei; a noho iho la lakou no ka hooluolu ana. Ia lakou no ka hooluolu ana. Ia wa, ua ninau aku la o Lemeka Puluka i ua poe kupua la i kahi i huna ia ai kekahi kaikamahine, (ma ke ano hoohinahuna) ua hoike mai la no hoi lakou, ua hoopaa ia oia iloko o kekahi hale paa loa, no kona hooko ole i ka makemake o Milota, a he elua la i koe, e pau no oia i ka ai ia ke hooko ole; aka nae, ua laki loa, ua make e oia ia oe e ke ahi opio, aole hoi i hookoia na kuko lapuwale o ke kupua nei maluna o ua kaikamahine la E lohe pu no hoi oe e ke alii opio, o makou a pau he kanalima e ku nei imua ou, aole makou no keia aupuni, a aole no hoikeia o ko makou mau helehelena au e ike mai la, aka, he mau keiki alii makou no na aupuni o ka honua; a no ka hiki ole ia makou ke pale no makou iho iua o keia kupua, ua lawe ia mai la i keia aupuni, a mamuli o ko makou hoauau ia ana iloko o kea punwai au i ike mai nei, ua loli ano e ae la na helehenena, a pehea la auanei e hiki ai ke hoihoi ia mai ko makou mau helehelena a like me mamua, a e ike hou ai hoi makou a pau i ko makou mau makua a me ka ohana? A helelei mai la na waimaka o lakou a pau.
I ka lohe ana o Lameka Puluka i na olelo a ua poe kino kupupua nei, ua haloiloi mai la kona mau waimaka, a ua hooi loa ia aku hoi ia kaumaha ona, mamuli o ka uwe ana ae o ua poe kupua nei. Me ke kuhihewa loa io no o ke alii opio, he poe no keia e ku nei imua ona no ia aupini no, eia ka hoi no ke aupuni no, eia ka hoi no ke aupuni honua no e like la no hoi me kona ano a me kona hanau ana. I ka pau ana o lakou, ua pane aku la o Lameka Puluka imua o lakou: E kuu, mau hoa’loha, manao au e pau ana ka oukou mau pilikia, a mai kaumha ko oukou manao maluna o’u, a na’u auanei e hoopau i kena mau pilikia o oukou; a e lilo hoi kakou i mau hoa’liha ma keia mua aku, a e aloha kekahi i kekahi a hiki i ka la hope. E hoihoi aku no au ia oukou a pau i ko oukou mau aupuni pakahi, a e hiu aloha hoi oukou a pan me ko oukou mau makua alii a me ka ohana.
Pau keia mau kamaulino ana, huli akula lakou hele no ka punawai kupua: kauoha ae la hoi ua opio nei ia lakou a pau, e ihie iloko o ua opio o ua eueu nei. Ma ka inoa a me ka mana kupua ou e keia punawai, ke kauoha aku nei au ia oe, e lawe koke oe i na kino ino au i hookau ai malna o keia poe keiki alii, a e hoihoi hou ae oe a elike me mamua, nalaila, e hooko oe i keia kaioha e pono ai no ka mea he kauwa oe na’u iloko o manawa a mau loa aku. I ka pau ana o ka ke alii opio kaaoha ana i ua puna wai kupua nei, o ka wa no ia i punohu ae ai ka uwahi a pii malie ae la mailoko ae o ka punawai, aia hoi, oili mai la kekahi luahine mailoko mai o ka punohu uwahi a ku ana imua o ke alii opioa pane mai la: (Aole i pau.)
KA MOOLELO EEHIA O KE KEIKI ALII
ROMURA
Ka Puuwai Liona
Ka mea i Kapaia, ka Opuo Rose o na kiha me ka Punwai o kona Lahui, a o ka Manu Aeto hoi o ma Kualono a me na Ululaau anoano o Algeria: he Iwikani no na au i Hala.
Ka Hookalakupua o ka Makakila
O IAI na kanaka e lulumi ana, aia hoi hooho ae la kekahi poe i k2 ike ana mai kekahi mea e holo aku ana me ka puahi nui, “Eia ae he lio me ke kanaka o luna ke holo mai me ka puahi nui.” I ka lohe ana mai o kekahi poe e noho ana ma na kauhale me ke kaumaha, holo mai la lakou a pau e ike i ka ,ea a kekahi poe e hooho new me ka leo nui. E like me ka pa ana o kekehi makani nui a nalo aku, pela no ua Moneka nei i holo mai a ku ana imua o ke Moi Velona Rabona o ke kapuai dia.
Lele iho la ua Moneka nie ilalo me na helehelena o ke kuoo a wehe ae la i kona papale me ke kukuli pu ana iho ilalo o ka honua a pane aku la: O oe anei ka Moi o keia aupuni? Ae, i pane mai ai ua Moi Velona Rabona nei. Owai kou moa? A e hele ana hoi ihea? A no ka aina hea mai neu oe” i ninau mai ai ka Moi. Kulou iho la ka Moneka ilalo me ka noonoo nui ana i kana mau huaolele e pane aku ai imura o ka Moi. Owau no ka Moneka Hesana, e hele ana au i ka makaikai, a o Kilesatia i ka aina o Judea ko’u wahi. I pane aku ai ua Meneka nei me ka waipahe. Aha ae nei la o kou hele ana? A pehea ka nui a na aina i hala ia oe? I ninau mai ai ka Moi. Akahi ae nei malama i heleia, e a’u a hala na aina he haneri iwakalua kumamaluku (127) ka nui. I hai hou aku ai ua Moneka nei.
Pane aku la ka Moneka i kana mau olelo ana i mamao ai e hoike aku imua a ka Moi. Oiai au e hele ana ma ko’u alahele makaikai, ua hoopuiwaia ae la au i ko’u lohe ana i na leo kupinai o ke kanikau kumakena e wawalo ana ma no wahi a pau o ka aina, a na ia mau leo kumakena a ka pilikia i alakai loa mai ia’u e ike ia oe a me ou mau makaainana, a ina he oluolu i ka manao o ka Moi ka hoike ana mai i kau kauwa nei i kahi o keia mau poino i hiki mai ai e hopoino i na noonoo maikai ana ou mau Moneka nei i pane aku ai imua o ka Moi.
He oluolu no au e hoike aku ia oe a e hoolohe mai hoi oe i na mea a pau a’u e kamailio aku ai, eia no ia: Ua loaa i ka Moiwahine kehahi moeuhane, a no ka weliweli loa oia i kona ike ana, a puoho ino ae la oia, aka, o na mea a pau ana i ike ai ma ka moeuhane ua pau loa ia mau mea i ka poina. Nolaila, ua hai aku au i ka olelo kuahaua ma na palena a pau o ko’u aupuni e laweia mai imua o’u ka poe ike kilokilo a pau, a e hoalala mai hoi ia’u i na ano o ua moeuhane la a ka Moiwahine. Ina aole e hiki ia lakou a pau ke hoakaka mai i ke ano o ua moe nei, alaila e pau no lakou i ka lukuia e a’u a me ko lakou mau ohana i komo pu ia e ia ewe hoopuia na poe a pau i loaa ia mau oihana ia lakou, a ma ke kakahiaka o ka la apopp e hooko ia ai kuu kauoha.
Ninau mai la ka Moi i ka Moneka, e hiki no anei ia oe ke hoike mai i ke ano o ua moe la? Pane aku ka Moneka, ina he mea hiki i ka Moi ke ae mai i ke noi a kau kauwa nei, a e hoohiki mai hoi oe ma ka inoa o ka Akua na ka lani, no kou hooko ana i kou manao ae e haawi i kekahi hapalua o ke aupuni i ka mea e hoike aku ana i ua moe la a ka Moiwahine e weliweli nei; alaila, e hoakaka aku no kau kuawa nei i na ano pau o ua moe la, oia la e ke alii.
Pane hou mai la ka Moi i kana mau olelo “o ka mea au i noi mai nei ia’u e hookoia no ia, ina o ka hapalua o ke aupuni e haawiia no ia, a ka ae aku nei au e hoohiki a ka inoa o ke Akua ike oleia e like hoi me na kanawai o kuu aupuni.”
Pane hou aku no ka Moneka, mamua o kuu hoike ana ia oe, e ae mua mai ai oe ma kou hoohiki ana ma ka inoa o ke Akua, e hoopau hoi oe i kou manoa luku i ka poe kilokilo a pau o kou aupuni e ke alii. Ia lohe ana o ka Moi ku hoimai la oia a pane mai imia o ka Moneka, i aku la, “ke ae hou aku nei a ke hilinai aku nei no hoi au maluna ou i ka pono o kuu aupuni.”
Hooholo loa ae la ka Moi i kona manao ae e like hoi me ka mea a ka Moneka i noi aku ai iaia, a kono mai la oia i kona hoa kamailio e komo mai ma keena hookipa o ka halealii, kauoha aku la ka Moi i kekahi o kana kauwa e lawe aku i ka lio o Moneka malihini a hoopaa aku ma kekahi mau rumi lio kaawale o kona helelio, a ua hookoia ia leo kauoha o ka Moi.
Oiai laua i noho iho ai ma na noho, olelo aku la ua moneka nei i ka Moiwahine e hele mai, komo mai la ka Moiwahine Levenia a ku ana imua o ke alo o ua Moneka nei a ku pu ae la no hoi oia, o mai la ka Moiwahinei ke kookoo alii gula, he hoailona o ke aloha a me ka maluhi, ahoopa aku la ua Moneka nei a noho iho la ilalo.
E hiki ana no anei ia oe ke oakaka mai i ka meouhane a’u i ike ai a me kona man ano? wahi a ka Moiwahine i ninau mai ai i ka Moneka, o ka mea i ike ole ia a ka Moiwahine i ahi mai nei aole ia e hiki i ka Moiwahine i hai mai nei aole ia e hiki i ka poe naaiao, na kilokilo, a me ka poe mahoi, aole loa o lakou a pau e hiki ke hoakaka mai e ke alii. Aka, aia no i ke Akua ka mea hiki e hoike mai i na mea i ike ole ia, a oia no hoi ka hiki ke hoike mai i na mea a pau e hiki mai ana ma na la mahope. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia olua e hoakoakoa ia mai ko olua ohana alii i keia manawa, ko olua mau kaukaualii, a me ka poe koikoi pau o ko olua aupini.
He manawa ole ua ahai aku la na elele lawe elelo o ka Moi i ka lohe e konoia aku ana na poe koikoi a pau o ke aina e akoakoa ae ma ka pa alii i ka wa e lohe ai i ke kauoha mai ka elele aku o ka Moi me ka hookaulua ole iho no kekahi mau minute. I ka lohe ana o na mea a pau i konoia , ua haawiia na hoomaikai ana mawaena o lakou, ia wa no i ku ae ai ua Moneka nei a pane mai la. O kau moeuhane ka mea hoi o kou poo i lia ai ma kou wahi moe, penei no ia. “O oe e ke aliiwahine ua ike oe, aia hoi he ekolu mau hua ohia gula ma kapa o kekahi muliwai i ike oleia kona mau palena, kii aku nei nae oe a lawe mai nei i ea mau ohia gula la ekolu, o ka ohia mua au i lalau aku ai ua apoia mawaho o ia hua ohia i ke apo eleele, a o ka lua he apo ilaula kona e like me ke koko, a o ke kolu hoi o na hua ohia he apo kona e like me ka daimana, aka ia oe i hoi mai ai ike ae nei nae oe i kekahi manu hula nani loa e lele mai ana maluna o ka piko o kekahi mauna me ka mama nui a kipoi mai la i kona mau eheu ia oe, a no kou maka’u ua puoho ae la oe me ka pau pono ole o ka haawina (moe), oia iho la no ua moeuhane nei au e aliiwahine.
Ke hoike aku nei ua ia oukou a pau i na hoailona o ka moeuhane a ke aliiwahine a me na loina o ia mau mea e hike ana, a penei no ia: E loaa mai ana mai ko olua mau puhaka mai he ekolu mau keiki kane ui, no lakou na helehelena like loe, au hoi e olelo iho ai, “ka i no hoi o ka ui wale aku la no ia, eia no ka hoi ua ui me ka nani.” O ka hua ohia gula au i lalau mua ai nona ke apo elele ia, a me ka lokoino, he hoomaau i kona mau enemi nona, o kona mau la he mau la ia o ka ehaeha a me ke kaumaha.
O ke keiki elua nona ka hua ohia gula i apoia i ke apo ulaula e like me ka ula o ke koko, e hoike mai ana ia i kona ano he puni kaua a me ka hookahe koko, a ua piha hoi kona mau la i na popilikia he nui.
O ke keiki ekolu nona ka hua ohia gula i apoia i ke apo melemele au i ike ai he ekolu ona waihooloo, a ua like hoi me ke daimana kona nanaina; e hoike mai ana ia he keiki ia i loaa ole kona lua ma ke ao holookoa. O kona mau helehelena ua like ia me ka melemele o ke keleawe i hoopoliia aku ma kona mau nanina, a oia ke keiki nana e hoolilo na kupua a pau i mea ole, na holoholona hoi o ke kula e kulou mai lakou a pau me ka haalulu, a e pau hoi ke mele ana o na manu i ko lakou mau leo le’a, o ka ua, ka makani, a o ka uwila hoi e olapu oia iloko o ka pouli ma o ka uhi paa ia ana o ka aina e ka noe. (Aole i pau)