Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 14, 3 April 1886 — Page 1

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Margie Lewis
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 14.  HONOLULU, POAONO,  APERILA 3, 1886.   NA HELU A PAU, 2070.

  NA HOOLA - KUMAU.

@ - KAKFLA.

 

@  @  HE KOKUA MA KE KANAWAL

      He Luna Hoo@ase palapala.

                          tf.

  @@@A.  (AKONI.)

 

@  @  HE KOKUA MA KE  KANAWAI.

          He Luna Hool@ie I'alapala.

 

@  @HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

                            tf.

 

@E@@@NGHAM 7 CO.

 

@@@  M@a Kuai Laka Hoo

@anui           Papu,    Honolulu.

 

@@ ANK  PAHIA.

 

@ANA AINA !      ANA AINA  ! !

 

@@@NA MANA:  Aia ma alanui Moi, koko- @@ . @@ Uwapo o Hooliliamanu.      tf

   

      P.  HANAAUMOE.

 

I @i@ a ha Kokua ma he Kana@rai ma ua

 

    @ha  Hoomalu a Apana o keia Aupuni.

 

@oaa no au ma Puna, Hawaii.

 

@ HAS H PULAA.

 

@L@IO A HE  KOKUA MA KE KANAWAI

 

@e loaa no au ma Honomaku, Ko-@a Akau,  Hawaii.   2001 -tf.

 

@ECIL BROWN.

 

@IO A HE KOKUAS MA KE KANAWAI.

@e  Ifena Hooiaie Paslapaio no ka Mo-kupuni  e Oahu

K@@NA HANA : Helu & alanui KaAhun@anu-tf.

 

W  A. KINI.

 

         LOIO, LOIO, LOIO.

 

@KRNA HANA: Helu 15 Alanui Kaahu-@na, Honolulu.     tf.

 

W.C.  AKANA (KALAUKI.)

@ Wahele a Unuhi-oleio ma ka olelo Pake @ ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi @ana i na Palapaia Kuai a Hoolimalinia @@ela aku mawaena e na Pake a me na @naka Hawaii. E loaa no au ma ke K@@-@ Helu 7, Alanui Moi, ma kahi enkokoke @@ i ka wieapoo Haailliamanu.  2010.1y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

@ ka haie,

          Kihi Alanui Moiwahine me Papu,  tf.

 

RICHARD F. BICKERTON

                      (PEKEKONA.)

@OIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 KE@NA HANA : Helu 27 alanui Kalepa.

                                     tf.

 

WILLIAM AULD.

 

@una Meeiuie Palapula Kepa Pa@hana

                no ka Apana e Kona.

  KEENA HANA:  Ma ke Keena Wai o Ho@  2olulu.   tf

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

 

@e  l@i@, a he kokua, a he pal@, a he kee m@ he Kanawai. K lea@ no au ma ke Keena  @ J. M. Po@po@, kihi o na Alanui Alii a Anini, Honolulu. @a hihi no hoi ke hana @ na Palapala pili Kanawai @ kela me keia ano      1 yr.

 

KE KAUKA IAPANA

 

MR. m. GOTO.

 

He Ksuka no ka mai lepera, na mai e pili @ana i ka ili o ke kanaka, ka mai kaekao,

 

                           etc       etc.           etc.

 

   KEENA HANA _Aia @a Kapala@@, @@uk  pono o @ @@@@ @ ka Hon. J. Keau.

NA HORA HANA  Hor @ a ka @ p. m

                                  Na @a Sabati bora @ a @ m.                   @@@7-@@t

 

J. A. MAGOON, (Makuna.)

 

LOIO A HE KOK@A M@  KEKA@AWI

 

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.  tf

 

JAMES M. MONSARRAT.

                           (MAUNAKEA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

              He Luna H@@i@ie@  Palapala.

 

  E. hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palap[ala pili kanawai e a@ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki  @a na waiwai paa.

    KEENA  HANA: alanui Kalepa.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI. 

HE MEA UNUHIOLELO  MA KA OLELO

 

BERIIANIA A ME KA OLELO HAWAII.

 

Keena Mona ma Alenui Kalepa, Honolulu, ma E@a @he e he Keena Kuei Duke @  @@ P@p@ Hawaii.         1 yr.

 

ULESIA  S.  KALANI,   

 

        EA  @MIK@MAMA@@MA  O  NA 

 

Peresidena   o  Amerika,

 

  KA  MEA  I

Ka Alihikaua kaulana loa Hoko o ke Kaua Huluamahi Kuloko o ka Akau me ka Hema.

 

                                                   KE KAUA HULIAMAHI.

 

O KA huakai hele wawae a Kalani me kona mau koa, ua ae ia kana mau noi, a ua hooko aku lakou ma ka hele ana he hookahi pule holookoa ma ka aina akea  He nui na pilikia o Kalani ma o kona mau koa la, e on a mau ana ana lakoi i na la la pau, a o kahi i puka mai ai o na mea ona,  oia kahi hiki ole ke imi aku a loaa, a no kekahi mau la o keia hele ana, ua hooholo iho la o Kalanai, e imi ana oia iloko o na kaa ukana e lawe ana i na lako ai o na koa. Ma kana imi ana, ua loaa aku he heluna nui o na omole waiona iluna o keia mau kaa, a ua haawi aku oia i na ahewa ana a pau maluna  o na alakai pakahi o kela mahele.

 

Ua pane mai la kekahi o na ahikoa ia Kalani me ka hai ana mai, o ka hapanui o na koa o keia puali kaua, he poe inu rama

wale no lake, oiai, ua lawed mai lakou mai na keiki mai a na poe kiekie o Illinoe, a o ia poe, he poe keiki lakou i ma @ ka mu a me na lealea, a oia hoi ka Kalani i pane aku ai:

 

 "O ka puali kaua, he wahi paakiki loa ia no na hana lealea.  E poino ana he heluna nui o na kanaka opio, ina me keia kekahi hapa e komo ai ioloko o na lealea.  Malia paha, o ko lakou poino ana, e komo aku ana kakou e kokua ia lakou, alaila, oia ko kakou ae ana aku e komo pu iloko o na poini mamuli o ke kauo ia ana o ko kakou puali iloko o ka mea hiki loe ia kakou ke ike mua." 

 

O ka rama i loaa aku ia Kalani iluna o na kaa lawe ukana, ua pau loa ia i ka ninini ia i ka honua, a mahope mai o ia manawa, ua hiki pono i ka puali ke hele me ka awiwi nui.

 

I na ahiahi a pau a ka puali e hoomaha ai ma ke ala, a kukulu na hale lole ma na kula akea, a mamua hoi o ko lakou paina ana, e hahea ana o Kalani i ke kahunapule o ka puali me ka pane ana aku iaia, -

 

"E ke kahunapule, ma ko'u home i ka wa e hiki mai aw o na kahunapule no ka makaikai ana i na kauhale, ua noi aku au ia lakou oiai ma ka papakaukau no ka hoomaikai ana i ke Akua. Nolaila, e like me ka makemake ia o na kahunapule ma na home no ka lakou hana, pela no lakou i makemake ia ai no ia hana hookahi ma keia mau kula akea, maloko o ka malumalu o keia mau hale lole."

 

Mahope mai o ia manawa, ua maa keia kahunapule ma ka pule ana i ka wa e paina ai lakou i ko lakou mau ai ana.

 

O kahi mua loa a Kalani i ake loas ai e lilo mahope o na kaua liilii ma Papu Donelesona, oia hoi ke kulanakauhale o Vicksburg malalo o ke alakai ana a Kenela Pematona o ka aoao Hema, a nana hoi i olelo na aumoku Amerika e ku ana mawaho o ke awa, - "Aole e komo kekahi moku kauna maloko o keia wahi hookahi no hoi i hoao ai o kenela Sherman e kii aku i ke kulanakauhale no elua manawa, ua hooauheeia nae oia mamuli o kona pii pono aku imua o ka enemi.

 

O keia kulanakauhale, aia oia iluna o kahi kiekie o ka aina, ma ka aoao hikina o ka muliwai Misisipi me ke ano pi'o ana iloko. Ua kamailio ia oia i kekahi wa, ke kulanakauhale o na puu  he haneri, no ka mea, he nui loa na puu  maloko a mawaho o ke kulanakauhale. Ua ike ka enemi, he wahi maikai loa ia no ke kulana kaua e ku ai ma kahi kiekie, me ka hoohaliu aku i ka waha o ka lakou masu pukuniashi ilalo o ka muliwai Misisipi, nolaila, ua haawiia he puu dala nui loa no ka hoomakaukau me na hemahea e ae e pili ana i ka hooi loa ana aku i kona kulana kaua. Ua hiki ke olelo ia, ua lawa ka ikaika o ka enemi ni ke pale ana aku i ko lakou kulanakauhale mai na koa aupuni aku, oiai he ewalu mile ka loihi iloko o ka aina, a he ewalu mau batari o na pukuniahi i makaukau, a o ka moku e aa ana e komo iloko o ka muliwai Misisipi, alaila, ua ae mua oia no kona make a e ko ai hoi ka olelo kaulana a kela Kenela nana e alakai nei- "Aole e komo kekahi moku kaua maloko o keia muliwai, ka ipuka o na mokuaina hui o ka Hema, --ke ole au e ae aku."

 

He mau olelo keia na Kenela Pematona e kaena mau ai i ke ku mai o na aumoku kaua Amerika mawaho o ke awa, me ko lakou aa ole e komo mai iloko, a ma keia wahi o Kenela Sherman i hoouka ai i ke kaua no elua manawa, ua like oia me kekahi opala i puhiia aku e ka makani i hope, e laa ke kulana paa a maikai o ka enemi ma kahi kiekie, a he kanaono tausani koa no ka hoopakele ana i ke kulanakauhale, a oia hou ka Kenela Pematona i olelo ae ai,- - Ua makaukau mau ka waha o kana mau pukuniahi in a he hapalua miliona o na koa aupuni i aa e uhaki i kana olelo mua, aole e komo kekahi moku maloko o ke alawai moana o ka Misisipi, - - aia a ae aku oia e komo, alaila, - -komo.

(Aole i pau.)

 

                                                                                               KA MOOLELO KAAO O

 

                                                                                                   LAMEKA PULUKA.

 

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

 

                                                                                                  

                                                                                                    KE MEA I KAPAIA KA

 

Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

 

EKUU haku opio ka wiwo ole a puni ke ao, o kau mau kauoha a pau loa e hooko no au i na wa a pau, a o na mea pohihihi a pau au e manao

ai ma keia mua aku, e kahea no oe ma kuu inoa no ekolu manawa, a e ike koke no oe i kau kauwa nei e ku ana imua o kou alo iloko o ka manawa pokole loa, a o kuu inoa oia kau e hoopaanaau, oia o Leinahaka Delewina, a o ko'u aupuni ponoi, aia ma ke kihi hikina o ka honua, a o kahi hoi a ka la e puka mai ai. A no ke aloha hoi i ke kanaka lapuwale au i pepehi iho la a make, nolaila ua lanakila au i keta ma nawa mai kana mau hana hoomaewaewa ia'u. Ua lawe ia mai au e ua kapaka ino nei ma ke ano he wahine nana, aka nae, i ka hiki ana mai i keia aupuni, ua lilo aku la kuu huewai kupua  ia iala, a ninini ia iho la iloko o keia lua; hopu mai la oia ia'u a hoopaa iho la i na kaulahao

he kanalima, a o keia lua wai ko'u home i noho ai no na makahiki lothi @ hala ae nei a hiki i kou hoea ana mai nei, a nou ko'u a@e nui: aka, e hooko no au i kau mau kauoha.

 

Haawi mai la oia i kona aloha i kona haku opio, a nalo aku la oia iloko o ka punohu uwahi. Uhi iho la ka punohu uwahi maluna o ka punawai, a pii aku la hoi kona welelau iloko o ka lewa, a i ka mao ana ae, aia hoi e ku ana kekahi hale nani loa ma kahi o ua punawai la.

Ike hou aku la no hoi ke alii opio i kekahi mau keiki ahi a he mau kaukau alii hoi kekahi o lakou, e holoholo ana ma ka lanai o ua hale nani nei. Ike mai la hoi lakou i ka mea nana lakou i hoola, hele mai la lakou a kukuli mai la imua ona me  ka haawi pu ana mai i ko lakou

mau hoomaikai. E hoomaikai aku no au ia oukou, wahi a ke ahi opio; a ma keia mua aku e oni paa auanei ke aloha iwaena o kakou pakahi a pau, a na ka make e hookaawale.

 

Huli ae la  ka opio puuwai ahi i Arabia a ninau aku la i ka luahine kupua: Ua ike no nae paha oe i kahi i hoopaa ia ai o ke ka@ksmahine i laweia mai ai i keia mau la iho nei?  Me na helehelena o ke kuoo, ua pane mai la ua luahine kupua nei:   E kuu haku, ua ike au, aole hoi i keia aupuni, aka, aia'oia i ke aupuni paahao i babaia me ka paa loa, a ua ike  no oe i ke alanui e  hiki ai.  Ehai pu aku no  hoi au ia oe i ke ano i keia aupuni.  O keia aupuni, ua kapa aku ke kupua   Milota, ka home o ka poe paahao a me ka make mau loa, a he paa hoi e hiki ole ai i   kekahi ke hoopakeke i na pio  ke ku oia ma kona ikaika a me kona mana, a e hoohokaia hoi oia ke.hoea aku imua   o keia wahi aupuni, a he nui aku kona paa i hanaia e Milota, aka o  ka ike maka ka mea e pau ai kuhihewa;  a aia no hoi mawaho o ua haleaahao la, e kikai  ana na moolele he 28,    a na lakou  hoi e malama i ka malohia o  ua halepaahao la, a  me ka luku ana i na mea  a pau e hiki aku ana imua o lakou.

 

I ka lohe  ana o  Lameka Puluka i ka hoike  a ka luahine kupua,  ua pane aku la oia :  Aole  au i manao he mea nui ia, aka, he mea uuku  wale no ia i ko'u manao: nolaila,  e hele kakou ilaila i keia manawa, i  kuhikubi mai ai oe ia makou i ka  puka e komo ai.   Huili ae la lakou eha a hele aku ia, a o na keiki alii hoi ua   noho  @bo la   no lakou i ka hale alii a lakou i   puka mai ai.  Hiki aku la lakou   ma ka puka, a   kuhikuhi aku la ka luahine :   E kuu baku  opio, aia ka puka   ako'ako'a,  a oia no hoi ka puka e komo ai.   Ia manawa, hele aku la ke alii opio a me Laiana Bea, ka pukaua nui o ua opio nei  ka nunui maka kahi @ ka puka, a imi iho la i kahi e hemo ai, aole nae he loaa iki;  bala he hapalua hora   o ka huli ana,  aohe no he loaa.   No ka loaa ole   ia lakou o kahi e  hemo ai o ka   puka, hopu aku la ka nunui Polepa  i ua pani puka ako'ako'a la a opa pu ae la me  ke kulai ana aku imua, a he   uina ana, hemo  aku la ua puka  la a lilo hoi  kona paa a Milota i hana ai i mea ole ia ka pukaua o ke alii opio.  Komo aku la lakou me ka  lanakila nui, a  i na pale hao  owaho loa, a malaila hoi i hoike  ae ai i Laiana Bea i kona  ikaika palena  ole, a ua lilo ka paakiki o ka   hao i mea waliwali  loa i kona mau lima.   Komo aku  la hoi lakou a hiki ma ke pani   pohaku i awili pu ia me ka lepo palolo, a  malaila hoi ke alii opio i  hoike ai i  kona ikaika, a ua lanakila lakou   a pau maluna o keia mau pani paa o ke aupuni paahao.

 

Ia manawa, ike aku la lakou nei i kekahi hale alii nani.   A i ko  lakou kokoke ana aku,  ike mai la na kiai  o ua hale la,  ua hoomaka mai la lakou e lele mai maluna  o lakou nei   me ko lakou manao e lanakila ana lakou, eia nae, ua pau loa lakou i ka make me ke koe ole o kekahi o lakou.   Komo  e aku la no ke alii opio  iloko o ka hale a huli hele aku la i ke kaikamahine i hoopaa ia ai. Pau ka hale olalo i ka huli ia aohe loaa iki.   Pii aku la oia no ka lua o ka hale a hoomaka aku la e huli,  aohe no nae he loaa: a  i ke kolu   o ka hale,  wehe aku la oia i ka

puka o kekahi rumi, aohe nae he hemo,    a hoomaopopo koke iho la oia   aia  paha iloko o   keia rumi ua kaikamahine   nei.    Kikeke  aku  la keia mawaho a hoolono aku la, a aole i liuliu,   lohe aku la ua opio nei i ka nehe ana mai o kekahi mea maloko mai o ua rumi nei.  Ku iho la keia ma kahi kokoke   i ka puka,  a i ka hemo   ana ae o  ka puka, ua halawi koke ae la ko laua mau maka kekahi i kekahi , aia hoi haule pahu aku la ua kaikamahine nei i ka papahele, me ka hoopuka ole mai i kekahi huaolelo.

 

lele aku la ua opio nei a   lomilomi iho la i   ua kaikamahme  nei, a no  ka hapaha hora,  ua  pohala ae la oia, a ike iho la eia ka   oia iluna   o ka papahele kahi i kaanini ai, a e lomi ia ana hoi e kekahi  keii alii oi  aku o ka ui ana i ike ole ai mamua.   Lalau  mai la oia i na lima o  ke alii opio a pane  mai la : Minmin  maoli au ia   oe e ka   opio, in a   e komo mai ana ke kupua Milota, o kou make no ia a   pau hoi i ka ai ia, a he mea ia nana e   kono mai ana ia'u e hele pu aku ma kou meheu o ka make mau loa.   Me na hiohina  o ke aloha e pahola ana maluna o ka kakou kamaeu opio no ka ui e   kamailio pu nei meia, ua pane aku la oia me ka nanaheolu :   E ke aliiwahine opio a ke kupua Milota i lawe ai ma ke ano he pio  nana; mai makau oe, no ka mea, aole oia e hiki hou mai keia mua aku a mau loa, a aole   no hoi oe   e ike hou  ana i ua kupua la.  Nolaila,  e ku a e iho aku kaua i ike ai oe i kou kaikunane aloha Laiana Bea, aia oia ke kali mai la o  ka hiki aku.

 

Me keia mau  huaolelo a ke alii opio i hoehaeha aku i ka  puuwai o ka ui, a hiolo mai la kona mau @aimaka ma kona mau papalina memele, a uwe iho la. Hopu mai la oia i ka kakou opio a iho aku   la   ilalo:  a  i   kona  ike   ana aku   i   kona   kaikunane,   ua  holo aku la oia   a puili   ae  la    i kona kaikunane  a uwe iho la laua,   Huli  ae la hoi ke alii opio a ninau aku la i ka luahine kupua ina  paha o ke kaiknmahine ui   hookahi  wale  no,  a aohe wahine e ae,   A i ka pau ana o ka uwe ana a ua mau opio la, a ua noho iho la lakou me ka maikai, a e kamailio   ana me ka hoike ana o ua ui la     i ke ano o kona noho ana, a pela hoi kena kunane i ko lakou moolelo  o ka 

hiki ana imua o Milota  a hiki i ko lakou hui pu ana i keia aupuni, a u@ piha loa lakou me ka hauoli.

 

Ua noho lakou no ka  hoomaha ana maloko o ua hale alii la, a i ka hala ana o na la  elua, ua huli hoi aku la la lakou no ke aupuni   o Laiana Bea   me kona kaikuahine.   Ike  mai la ko laua  mau makua i keia moku e hookomo aku ana i ke awa me kekahi hae alii o ua aupuni la e pulelo ana i ka makani, hoomanao ae la lakou o Laiana Bea paha keia me kahi kaikuahine,  aole paha; aka he @ono e iho aku  e makai, malia  o laua no paha.   Iho mai la ua   Moi nei maluna okona kaa, a oiai hoi na alii opio i lele mai ai i  ka uwapo, ua ike mai la ko laua makuakane   ia laua, a  o  ke alii opio  hoi ua uhi ka   pale kila nalowale kona mau  helehelena a koe  na maka. Huli hoi aku la lakou no ka hale alii, a ua kuahaua  aku la ua Moi nei i   kona mau makaainana  e wehe i na kanikau e paa ana ma  ko lakou mau  kino, a e hauoli hoi no ka loaa ana o kana kaikamahine a hooilina hoi o ka noho kalaunu o kona aupuni.

 

Oiai ka ohana alii iloko o ke kaumaha, e uwe ana ka makua i ke keiki a pela hoi ke keiki i na   makua,  a i ka pau ana, haule aku la na alii opio auau, a o ka kakou  kamaeu opio  kekahi.  Pau ka auau ana, komo  na wahi aahu maemae, a noi aku la ke alii opio i kana aikane e hookuu mai iaia e hele mawaho e holoholo  ai. ua ae  mai la  no hoi o Laiana Bea me ka olelo pu  mai, aole e hele mawaho o ka pa  alii, aka  

maloko wale iho no  o ka pa.  Puka aku la hoi ua opio nei a hele holoholo aku la mawaena o na mala  pua me  ka ike  ole o na makua  o Laiana  Bea ma.  Hoi aku la ua mau opio la no ka rumi hookipa, a malaila  i hoike aku ai o Laiana Bea i ka moolelo o ka loaa ana o kona pokii mai ka  mua a ka hope, me kona hai pu aku no hoi, aole iaia ka loaa ana o kona kaikuahine, aka,  mamuli  o  k mana a me    ka ikaika o kuu   aikane, i loaa ai kuu pokii nei.

 

I ka lohe ana o ko laua  makuakane i keia hoike a kana  keiki, ua nui  loa kona hauoli,  a nolaila ua puka  aku la @waho, a i   kona ike ana  aku   i ke alii opio e holoholo  ana mawaena o na kihapai pua, kahea aku  la oia e hoi mai. Huli  ae la o   Lameka Puluka a   nan mai la i ka mea   nana oia i kahea

aku, a ike mai la o ka makuakane Moi no o kana aikane.   Hele mai  la oia imua o ka Moi e kukuli ana @ ka honua, a pane aku la ua Moi nei :  E ke koa opio, ka puuwai @ piha i ke aloha,  ka umauma i lalapaia e ke ahi  o ka wiwo ole, beaha la auanei ka'u makana e uku  aku ai ia oe no  na mea a pau  au @ hana ai  a i mauna ai hoi i kou oa no  ka'u kaikamahine;  nolaila,  e kauoha au  i ko'u mau kuhina a me na alii o ko'u aupuni nei no ka noonoo pono  ana no mea e hooili aku ai maluna ou.  E kuu haku alii, a e kuu hoola hoi o na la pilikia, e koho mua  mai oe i kou uku e pono ai. E  ka Moi,  aole au i manao   e uku ia mai au, no ka mea, ua hanau ia mai au e kokua i ka poe pilikia.

                                                                                                                                                                                                            (  Aole i pau. )

 

                                                                                 KA MOOLELO KAAO EEHIA O KE KEIKI ALII

                                                                   

                                                                                                                   ROMURA.

                                                                                                             (Ka Puuwai Liona.)

 

Ka mea i kapaia, ka Opuu Rose o na kihapai me ka Punwai o kona Lahui, a o ka Manu Aeto hoi o na Kualono a me @a au i hala.

 

                                                                                                  Ka Hookalakupua o ka Makakila.

 

E  hiki mai no ia mau hoailona a pau a'u e hoikeike aku nei imua ou e ka Moi a imua  hoi o oukou e ka ohana alii i kona la  e  hanau ia ai.

 

Eia hou, o ka manu au i ike ai e lele mai ana maluna o ka piko o kekahi mauna,  e hoike mai ana ia e imiia ana ke ola o ke keiki alii e make e na kupua a pau, oia@,  akahi no a loaa ka mea nana e hoonioni i ko lakou mau poo mai ko lakou moe lealea ana.   Nolaila, ke no@aku nei au ia olua e  ae  mai olua i ka mea a'u i hoakaka hope aku nei ia olua me ka ike oleia nae e na nea a pau,  a me olua pu  no hoi kekahi aole olua e ike ana i kona mau helehelena mai ko'u wa e lawe aku ai iaia mai  o olua aku a hihi i ka piha ana o kona mau makahiki i ka  umikumamalima,  oia  ko  olua la e ike mai ai a me na makaainana a pau o ke aupuni  nei iaia.   Ua ae  anei olua i keia maao o'u a''u i noi aku nei ia olua, aole  paha ?  Wahi  a ka  Moneka i ninau aku ai ia laua.

 

Ia wa ku ae la ka Moiwahine iluna a hoopuka ae la i   kona mau manao hooko imua o ke anaina alii e like hoi me ke  noi  a  ka  Moneka,  penei :  "O  na mea  a pau  au i  hoike  ae  nei  mai ka mua a ka hope o ua moeubane la, ke hooiaio loa aku nei au @@ mau mea a pau oia no kuu moeuhane."  O na manao a pau o ka Moiwahine i ho ike ae nei, pela  no hoi ko ka Moikane manao i pane  mai ai.

 

A holo ka olelo na ka Moneka e hanai keiki  alii, ua  pane hou mai  la ua Hesana nei  i ka i ana   mai :   No ko olua ae ana mai e na Moi me ka maikai na'u e hanai i ke   keiki alii,  nolaila, ke kauoha aku nei au ia   olua i keia   mau olelo a o ka olua ia e malama ai me ka poina ole.  Mai hoohuoi hoi i ke keiki i ka la e hanau ai, oiai e kii mai ana au a lawe aku iaia me ka ike ole o na mea a pau,  o kakou wale iho  no ke  ike; a penei olua e  hana ai :   I ka wa  no e hemo mai ai o ke keiki, mai oki olua i ka piko,  aka, e awili  ae i ke keiki me ka iawe a me na mea a pau me kekahi kawele maikai loa, alaila hoo iho  iloko o ka hinai, a ma  keia puka  makani e hookuukuu iho ai oe (Rabona) iaia me

kekahi kaula mawaho o ka pa o ka hale alii nei, a hiki i ka  wa   e loaa ae  ai ia'u.   A ike oe ua  loaa ia'u, e oki oe i ke kaula  me ka  pahi, a o ke   koena i koe o ke  kaula, e malama loa oe ia mea a kanu pu aku me ke koko o ka hanauana o ka Moiwahine.

 

I ka pau ana oia mau mea,  alaila e kau iho  oe i  hoailona ma  keia puka aniani nei i  kaula ula i   hooluu ia i ke koko, he hoike,ma keia puka i hookuu ia ai ke  keiki ahi  maloko o ka   hinai.  A o kela koena kaula i koe me ke koko o ka hanau   ana o ka Moiwahine, e lawe oe a e kanu maloko o  kou kihapai e ulu ia ana e na pua ala like  ole o ka honua ma kae o kekahi auwai, a hala na la ehiku, e hele aku ai oe e ike, a ma oe e  ike i kekahi  mea e  kupu ae ana, alaila,  e manao  iho oe ua pomaikai,  q e malama loa oe a hiki i kou wa e ike iho ai  he mea e waiwai  ai oe a me kau poe  mamo mahope ou.  I ka piha ana o na makahiki   ehiku, mai ka hanau ana o ke  keiki, e kukulu oe i hale alii nani loa, i  ehiku makahiki e kukulu ai a e hana ai a paa, mai  hoopili mai i kekahi laau e, aka, i Alemuga wale no ka laau e hana ai a paa.

 

I ka wa e paa ai ka hale alii, e kauoha oe @ na lahui a pau e noho hoa'loha pu ana me oe, e hele mai me na makana he  nui loa no ka ike ana i kau keiki loa, ka  mea nona ka  la i pilihua ai na mea ola a pau  o ka honua, oia la e ke alii: e  malama i keia, a mai  hoopoina i kekahi o keia mau mea.   Oka inoa o ke keiki, na'u no e kapa, a o na keiki mua, na olua no  e kapa na inoa. Nolaila, ua pau,  a e hookuu  mai i ka olua kauwa nei e hoi, oiai he ala loa, a e hui hou no  kakou mahope aku.   Ia manawa, ku ae la ka Moiwahine a hookau iho la i ka lei alii gula  ma ke poo o ka Moneka, aka,   ua hooa me na Moi, a me ka ohle aku la ka Moneka; aole, aka,   e malama i keia no na la e   hiki mai ana.   Ua haawiia ke aloha me na hoomaikai ana mawaena o ka Moneka a me na Moi, a me ka ohana alii.

 

Huli ae la ka Moneka  a iho aku la, a e hele ana no kahi  a kona lio  e ku ana, a o "ka Rose hoi o ka waonahele" a he nani a kilakila kona kulana.   Kau ae la ua Moneka nei me  ka oni ana o ua Rose nei i o a ianei: a no ka wa hope loa, wehe mai la ka  Moneka Hesana me ke ani ana ae i ka papale,  a ia wa no i  hoohuli ae   ai i kona lio, a he pulelo o kona  hulu papale  ka lakou i ike aku,  ua oili aku la  ua Rose nei me ka palanehe a nalo aku la   me ka hikiwawe loa, a no ka manawa pokole,  ua ike ia aku la ke ku o ka e'a o ka lepo a nalo aku la iloko o ka lipolipo o na ululaau e kakai ae   ana ma na kualono.  A e na  makamaka e   kulolia pu   ana no keia eehia, e waiho  ae kakou i   ke kamailio ana no ka Moneka  Hesana, a e aui hou ae kakou i hope.

 

I ka hala ana aku o ka Moneka Hesana, ua hookahaha loa ia ka poe a pau o ke alo alii, a  hoopuka ae la  lakou i keia mau huaolelo :  He keu kela a ke kanaka kamahao  nui wale,  a  he mau nanaina  o ke   pahaohao   maluna ona. Owai la keia kanaka  ?      O kona inoa io paha ia, aole paha  ?     Aka, no ka Moi a me ka Moiwahine, uas hooiaio loa iho la laua i na  mea a pau i hoikeia mai e ka Moneka  Hesana.   Hoouna  aku la ka Moi i kana elele lawe  kauoha e hai aku i ka alihikaua nui a me na ilamuku e hookuu aku i na mea a pau i hoopaa ia, a e hoolaha aku  hoi ua hoopau  ke alii i kona  manao luku.  Ua hooko ia na mea a pau a ke alii i kauoha aku ai, a ke mama la ua wahi elele nei i ka holo no ka lawe i keia mea hou.

 

I ka hiki ana aku o  keia lono hauoli imua o na mea a  pau, ua  hoomamaia ae la ko lakou mau puuwai ehaeha  no ka hopen@ poino, aka ua  hala ae la ia @o eleele o ka  poino, a ke pahola ae la ke ao olino o ka hauoli maluna o lakou a pau.  Ua holo ae la keia lono a puni ka aina, a he nuhou  kamahao   ia i na mea a pau o ka aina a puni o Alegeria, a hala loa aku i na aupuni i noho hoa'loha pu me ia, a ua lilo  ia i la hoomanao no ia aupuni a  hiki i ka hala  ana aku o ia au kahiko; a pehea la i keia au hou, ke hoomamao nei no  paha, aole paha,   Huli hoi aku la  kela a me keia i kona hale iho  me ka hauoli no  keia pakeke ana.

 

E haalele ae kakou  i keia mau hoolauwili ana i muliwaa, a e  kamoe pololei aku ma ke  kuamoo o ko kakou nanea eehia.   He elua  makahiki   i hala ae,  ua ono ae la ka  Moiwahine @ kekahi  hua Pametelane, a ua hoouna aku la ka Moi i na elele e hele e imi i ka ono a ke aliiwahine, aka aole i  loaa iki kekahi laau e hua  ana i ka hua, oiai aole ia o ka wa hua o na  laau o ka honua; he wa ia e opiopio ana na lau a e muo ana hoi na  pua o na laau  a pau o ke kihapai   ua hoi mai la na kauwa me ka nele a hoike aku la @ ka Moi me ka olelo ana, aole he loaa iki  he hua maluna o na laau a pau o ka waena.

 

No keia nele, kauoha ae la  ua Moi nei e lawe mai i kona  lio me na pono a pau, a kau  ae la oia a me kona mau keiki ponoi,  Ariela  a me Lakela, a hele aku la oia e ike pono i na kihapai, a eia nae, o na lau wale no a me na opuu pua ka mea i  halawai mai me ka ike a kona mau maka.   Ua   hookahaha loa ia ka Moi no keia nele o kana   huakai huli, a hoomaopopo iho la oia, ua hiki mai ke kau a  ua  hala ae ka hooilo, a o kana huakai   hoi,   ua  hoopakalaki ia. Huli ae ka Moi e  hoi ana no  ka hale alii  a ma ke alanui oia i hui aku ai me kekahi kanaka kuaaina kalewa hua ai o na ano a pau.   I  knoa  wa i ike mai ai i ka Moi Labona, ua pipa ae la oia ma kapa o  ke akanui me  kana mamaka a me na hinai i piha me na hua ai.   Kahea aku   la ka Moi  ua kanaka nei e ku iho, a ua hooko no hoi  ua  kanaka nei.   Kaalo ae la  ka Moi Velona Labona mamua  on a a haawi  ke aloha, a ninau aku la ua  kanaka nei :   Heaha keia huakai  a ke alii i noi mai nei i ke kauwa e ku, a in a he pilikia e kokua no kau kauwa nei i na he  mea hiki.   Pane mai la ka Moi  :   E ka hoa'loha. ua loaa anei iloko o kau mau hinai he hua Pametelane,  ke kumu nui   o ka'u huakai, a  o ka  mea hoi a   ke aliiwahine i makemake loa ai e loaa.    E ke alii, he hookahi  wale no hua   i loaa mai i kau kauwa nei, a    ua pomaikai loa   nae ua loaa e ia oe mamua o kona lilo ana aku ia hai no ke kuai.

 

Lalau iho la ke kalepa a haawi aku la i ka Moi.    Heaha ke  kumukuai   o keia hua au ?  wahi a  ka  Moi. Aohe  kumukuai; e lawe  oe e  like me ka makemake.   Ninau  hou  aku la ka Moi:  aia ma ka ao@o hea o kuu aupuni kou wahi e noho nei,  heaha kau hana, a he ohana no anei kou?   Aia iloko lilo a na ululaau ma ke kapa o ka  muliwai Ula e kahe la i ke  kai nui o Meditareniana, (Kaiwaenahonua),  he haneri mile mai nei aku.   o ka'u hana  he kanu laau o na ano hua ai a pau o  ka honua a nona na eka he  tausani ewalu haneri i uhi  paa ia me  na mea ulu o  na ano like ole he  nui, a me na mala  pua hoi e kahi@o mau ana i kona  nani a ke kamahele e hoohihi ai,  he  wahine ka'u a me na keiki elima e ola nei a me ko'u luaui hookahi, a ua loaa ko makou nei ola mai na keneka  o na hua ai a'u hoi e kalepa mau nei.

 

Me Keia mau olelo a ke kanaka kalepa, ua hoopiha loa ia ke alii i ke aloha, a ninau hou aku la iaia, owai kou inoa? O Kaline   Kaama,  wahi  a ke  kanaka kalepa.    Kakau iho  la ke  alii i kekahi palapala a haawi aku la me ka olelo pu aku :  I ka wa au e makemake ai e hele ae ma kuu hale alii, e paa pu  me keia palapala;  nanao  iho la  ua alii la  iloko o kona eke ili a haawi aku la he iwakalua apana kala gula,  a pane hou aku la: Aole keia o ka'u  makana ia oe,  aka, e lo@@ no ia oe mahope, a he makana hoi i oi aku i keia.  Me ka pane leo ole aku huli ae ua alii nei, a holo  aku la no ka hale alii me ka hikiwawe  loa,  a o kahi kanaka kalepa hoi, ua huli  hoi aku la oia no kona  home ululaau me ka hauoli nui.        ( Aol@ i pau.)