Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 14, 3 April 1886 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki, $2.00

No Eono Mahina, 1.00.

 

Kuike Ka Rula

Poaono   APERILA 3, 1886

 

E loaa no ke Kuokoa i ka poe lawe hou o keia Makahiki.  mai ka helu 11 aku a hiki i ka helu hope o Dekemaba, no ka Hookahi Dala Me Hapalua ma ka hookaa mua.

 

Apopo ma Kawaiahao.

 

 

E kamailio ana o William Noble imua o ke anaina hui ma Kawaiahao i ke ahiahi o ka la apopo, hora ehiku me ka hapalua.  E like me ka makou hoolaha mua i keia pule, o ka hana a keia makamaka o kakou, oia no ke kaahele ma na aina o ke ao nei e hoohulihuli ana i ka poe inu wainona.  Ua hauoli mai ka poe i lohe i kona mau manao i ka Poakolu nei iloko o ka luakini o Kaumakapili.  He wahi pila paa lima kana i ano like me ke koliana, a me ia pila i ku mua mai ai imua o ke anaina e hoohauoli ana i ka manao o ke anaina.  Ke hookani mai oia i na leo bele hea halawai, he ike loa me ke kani ana o na bele maoli.  A ke hookani iho no hoi i ka o-le ma ua wahi pila nei, ua aneane like loa no me ka leo o ka o-le.  He mau leo mele no hoi kahi ana e mele mai ai, a pau ia waiho mai la i na olelo hoolana manao.  He mea pono loa i ko makou poe heluhelu o keia kulanakauhale ke lohe i ka leo a ike pono hoi i na hana a keia hoa’loha mamua o kona haalele ana mai a hele loa no kona alananui kaapuni honua.  Aole liuliu na la e noha ai ia nei a hele aku no la panalaau o Enelani ma ke hema aku nei o kakou.  E hele mai i Kawaiahao i ka la apopo.

 

Ka Oihana Dute.

 

Ma ka papa hoike a ka Luna Dute i hoihoi ae no na waiwai puka aku o ka hapaha mua o keia makahiki i pau iloko o Maraki iho nei, ua loaa hou mai loko ae o ke ko na huahelu kiekie i oi ae i ko ka hapaha mua i hala o ka ‘85.  O ka huina waiwai io o na waiwai puka aku o ka aina nei, he $3,357,045.52, a no loko mai o keia huina dala, ua loaa no ke ko mai he $3,236,545.79, nona na paona ko he $67,975,279.  O ke koena dala no na waiwai e ae, aia ma kahi o $120,499.73, oia hoi na waiwai raiki, ili bipi, ili kao, hulu hipa, kope a pela aku.  Ua haule iho ko ka raiki waiwai @o i keia hapaha i ko kela makahiki, a me kekahi mau waiwai e iho, aka, na ke ko, (a ka poe mahiko a ke Elele e noke nei i ka hoinoino) i hoopiha keia mau pukapuka a hu wale aku.  Oia ke panepoo o na waiwai a pau.

E hoopuka aku no makou i ka papa hoike o na waiwai ke loaa he kowa kupono; no ka loaa ole o kahi kowa i keia pule i hoopuka ole ia aku ai.

 

Hihia Lole Wawae.

 

Ua kauoha kekahi haole waiwai o Nu Ioka i kona kela a humuhumu i paa lole nona.  O ka uku o ka hana ana i keia paa lole wawae, puliki a me kuka me na lako a pau, he $55.  I ka wa nae i paa ai ka lole a hookukuia, hoole aku la ka mea nona ka lole, aole e hookaa i ka uku o ka hana ana.  Nolaila ua hoopii ua kela nei imua o kekahi aha hookolokolo o ke kulanakauhale, a ua hookolokoloia imua o ke kiure.  O ka hoike hookahi wale no ma ka aoao pale, oia no ua haole nei nona ka lole i hanaia.  Ua komo iho oia i ua paa lole nei a hele kino mai la imua o na poe kiure e hoikeike ai.  Aia hoi, i ka nana ana aku a ka poe kiure me ka aha, aole io no i kupono ka lole i ke kino o ke kanaka.  No ka haiki o ka lole a nui hoi ke apo o ke kanaka aohe hiki ke pihi ia a paa.  A o ka hoike hookahi wale no ia ma ka aoao pale.  Koi mai la ka aoao hoopii i kona pono me ka olelo ana aole ona hewa no ka nui ana ae o ke apo o ka mea nona ka lole; no ka mea, ua ana ponoia oia mamua iho o ka okioki ana o ka lole, a ua hanaia ka lole e like me ke ana i ikeia he kupono.  Koi aku la nae ka loio o ka aoao pale i ka poe kiure e nana pono i ke kino o ke kanaka a me ka lole, a e hoomaopopo i ke kupono a me ka ole paha.  Ku mai la kekahi o ka poe kiure a hele mai la a hoao e pihi i ka lole wawae o ua haole nei, aole hiki nui loa ke apo uuku ka lole upiki ia ae la ke kino o ua wahi haole nei a aneane moku mawaena, aole nae pili ke piki me ka puka pihi, a haalele ia kiure.  Pela no hoi ka hoao ana o na kiure e ae e pihi i keia paa lole wawae me ka hiki ole.  Alaila haawi lokahi ae la lakou i ka olelo hooholo, ua haule ka pono o ka aoao hoopii, a ua hookuuia ka mea i hoopiiia, no ka mea, ua ike maka lakou i ke kupono ole o ka lole, a ua hoao no hoi lakou e hoopili iho aohe nae hiki.  Kupanaha no hoi na hihia.

 

Pakele ke Ola.

 

Oiai kekahi haole kalaiwa kaa o ka Hui Fashion Stable e iho mai ana ma ke alanui Ema, ua holo ikaika mai la kona lio ma ke ano ahai.  Iaia i hiki mai ai ma ke kihi o alanui Beretania me Ema, ua hookui aku la ke kaa i ka pa a huli pu aku la; ua haule aku keia haole kalaiwa kaa ilalo a loaa he mau palapu ma kona poo a me na maka.  Nahaha liilii ke kaa a holo hookahi mai ka lio no ka hale lio.  Ua hoikeia mai, ua ona no keia haole ke kumu o kona hooholo ikaika ana i ka lio, a mamuli o ia hana ana i loaa ai na eha manaonao.  O ka inoa o keia haole oia o Chas. Hall, a ua kamaaina no ko Honolulu nei iaia he wahi haole wawae laau, i apahu pu ia ai na wawae e ka niho nau ko o kekahi mahiko ma Hawaii.

 

Na Hoike o na Kula Sabati.

 

Ua piha loa ke anaina hoike Kula Sabati o Kawaiahao i ka la Sabati hope o Maraki.  Mahope o ka heluhelu a me ka pule a me ka himeni hui o ke anaina, ua hoomaka ia ka hoike o na kula pakahi.  O na keiki o na haumana o ke kula Kahunapule ka i hoike mua malalo o ke alakai ana o kekahi o na haumana o ke kula, o Kalawe.  He 13 ka nui o na haumana o keia kula, a ua makaukau no lakou.  O Makiki iho, he 14 haumana, malalo o ke alakai ana o Makahui: a pau ia o Waikiki-kai iho, ma ke alakai ana o Nohoua.  Ua ikeia no ka waiwai o na ao ana o na kumu o keia mau kula.  Mahope iho o ko Waikiki, ku mai la ke kula Hooulu Lahui a Kanalulu, maikai no, he poe keiki liilii lakou a pau.  O Maunakiekie malalo o na alakai ana o W. Kamau, he eono haumana.  Uuke keia kula ma ka heluna, eia nae he ikaika ma ka hana, a he hoomanawanui.  I ka pau ana o Maunakiekie, hoike iho la o Kakaako, he 58 ko lakou huina nui.  Aole hiki ia makou ke uumi iho i ka mahalo no na alakai ana o ke kumu o keia kula.  Mai ka haawina mua o ka hoomaka ana o na niele a pau pono na haawina a pau i ka ninauia ma na mea ano nui o kela a me keia haawina.  Hoike iho la o Manoa me na haumana he 24, a me Kamoiliili me na haumana he 92.  Maikai o Manoa malalo o na alakai ana o J. W. Kahalewai.  Hookahi mea aloha i nalowale, oia ka leo palanehe o Walanika.  No kona nawaliwali aole i hiki ae.  Aia aku no nae he manawa a lohe hou ia kona leo.  Maikai no hoi o Kamoiliili malalo o na alakai ana a Mr. Iona.  Me he makua la iwaena o kona ohana keiki lehulehu. 

Ma hope iho o ka pau ana o na hana o ka hoike, hoike mai la kekahi makamaka malihini o Kaleponi i kona mahalo nui i na mea i ikeia, me kona hoike mai ua oi ae ka maikai o na himeni hui mamua ae o na mea i noonoo mua ia e ia. 

Ma ka hopena o na hana, hoike mai la ke Kahu Kula, ua oluolu i ke Alii Liliuokalani e haawi i makana i ke kula oi o ka makaukau ma ka hoike o Iune e hiki mai ana.  A o ke Alii Opio Kaiulani kekahi i oluolu e haawi he makana ma ia la hoike iloko o Iune. 

Ua aie na kula a me ke anaina a pau i ka lokomaikai a me ke ahonui o ka Hon. H. Berger a me kana mau keiki puhi ohe no na kokua ana a lakou iloko o na hana o keia la.  No ekolu hora a oi ka loihi o keia hoike ana.  He loihi loa ia, e pono e hoemi mai ka manawa. 

Ua lohe mai makou he maikai loa no hoi na hana hoike ma ia la ma Kaumakapili, a ua hooikaika makou e loaa mai ka moolelo o na hana oia hoike i mea hoolaha aku, aole nae i loaa mai.

 

Loa'a Pono ke Kalohe.

 

Oiai o Simeona, (he makai no Wailuku,) i hoounaia aku ai no na kiekiena o Wailuku, no ka nana ana ina e ike ia aku ana ka mokuahi Likelike i ka holo mai.  Iaia i holo aku ai maluna o kona lio a hiki ma kekahi puu, ua ike aku la oia i kekahi pake e hele wawae ana mamua ona me ka awiwi.  No ka ike maopopo pono ole ia o ka mokuahi ma ia wahi, ua holo hou aku la oia no kekahi puu kiekie aku.  Ike mai la ka pake iaia a awiwi loa aku la ka hele ana, me ka manao paha e hahai ia aku ana oia; aka, ike aku la keia i kona ano, a haupu ae la ia he hana kolohe paha kana, nolaila, hahai pololei aku la oia mahope.  Iaia nae i kokoke aku ai, a ua kokoke hoi ma ka pa ko, hoao aku la ka pake e holo me ka manao paha e komo aku ma ua pa nei, aka paa e aku la iaia nei mahope.  Ma ia wahi laua i kupapa like ai a haule aku la iloko o ka auwaha wai, o ka pake maluna iho o Simeona.  Hooikaika ae la oia a lanakila maluna o ka pake, oiai ua pa ae la iaia he mea palahalaha a ano oolea iloko o ka lole o ka pake, a hoomaopopo koke iho la ia he mau tini opiuma; a ua pololei e like me kana i manao ai.  Lawe loa ia aku la ke kalohe a hoopaaia ma ka halepaahao, a ma ka hookolo ia ana, ua hoopaiia ka pake he 100 dala.  Ua haawi pu ia aku no hoi he uku makana no Simeona, oia ka hapalua o ka hoopai. [Hawaiian Gazette.]

 

Ke Kuikahi.

 

Aole no i mahuahua loa na lono ano mauliawa o ke Kuikahi Panailike i hiki mai ma ke moku kalepa Consuelo i ka Poalua nei, aka, he wahi hunahuna iki wale no ka i loaa mai e hoike ana aia ke ku la na Senate iluna a huli he alo a he alo me na maka hulili, a hukihuki i ke Kuikahi me na lima ikaika, me he pauku iwi la imua o na ilio pololi.  He wahi manaolana iki no nae kekahi ka i pu a mai iwaena o ia mau lono nana e hoomana iki paha na haawe pilihua o ka lahui, oia hoi, "ka hoomau aku i ke Kuikahi."  Aka, eia ke Kuikahi iwaena o ka enaena, iluna o ka ula ahi kahi i pulewa wale ai, a heaha mai la ka hopena.  Mamuli o keia mau hoohaili e pili ana i ke Kuikahi Panailike, ke uluku nei na noonoo o kekahi poe e ike, pehea la i hookumu ia ai na manao e hoopau i ke Kuikahi ana o Hawaii me Amerika?  Ina ua heluhelu ia na hoaiai a ke KUOKOA nei e pili ana no na kahoaka e hoea mai ai he hana nui a me na paonioni i homaikemaike mua ia'ku mamua, alaila he makehewa na ninau. 

Ma keia pule ae e lohe hou ai kakou mai na mokuahi e ku mai ana i  keia la a i  ole ia i ka noa ana aku.

 

He Hookuikui Olelo.

 

Ua lohe mai makou, oiai ka halawai haiolelo a Mose Ulunahele i malamaia ai maloko o ka luakini o Kaumakapili i ka po Poakahi nei, ua ku ae la kekahi poe iwaena o ke anaina a pane aku la ma na ninau ano hoakamai a hoopau manawa wale.  Ua hoikeia mai no hoi, o ke poo nui paha o ke komite i hele iho nei e paipai i na kanaka e kakau inoa aku malalo o kela palapala nui i ka Moi e hoike mai ina he oiaio na lono ua piepieleia ke aupuni Hawaii iwaena o na aupuni nui o ke honua nei, kekahi i ku ae iwaena o ia anaina maikai, a pane aku i kana mau ninau hoonone, "a mea iho a mea ae," e hookuikui olelo ai i ka mea haiolelo me ke ano ole.  Wahi a na kamailio, penei: "I hoala wale iho no ua o mea - i ka palapala noi ana a aohe ahu ana, hele ilaila e hana rula ole ai."  Ina pela io keia hana, alaila ua rula ole no, aka, ina ua aponoia mai na hana o ia ano ae la iwaena o ia anaina halawai, alaila e maemae keia.  Ua kaulana o Hawaii i na hana rula ole i ke au poeleele, a oiai ua poha mai ka lamaku o ka malamalama iwaena ou, a ua hana no hoi, a eia ka hoi ke hookahuli hou nei.  E maemae ka inoa o ke kanaka, a e pololei kona mau aoao. 

 

"Aole i Maona."

 

Eia no ke uluku nei na manao o kekahi poe i kakau inoa malalo o ka palapala noi a na komite imua o ka Moi no ka hoike ana mai i ka haina o ka po, "He oiaio anei ua kuaiia o Hawaii nei?" a o ko lakou ake nui e lohe pono i na wahi huaolelo pokole wale no oia ka "ae" a me ka "aole."  He kohu poi ia lakou keia hana ke aluka ana ae ma ia po i haiolelo ai ka Moi, e ake aku ana o ka loaa o na wahi miki poi pohekeheke, e aho hoi ia paa aku ka umauma naha.  Aohe kaanei, i ka nau wale ia mai la no, a i ke puhi, a i keaha ana aku la, a pulewa wale ae la no, a o ka pau wale ae la no ka hoi ia; aohe hoi i hiki aku i kahi o ka ai paa e pii mai ai na manamana, poheoheo lua kela.  "Aohe maona," wahi a lakou.

[Alia e olelo iho pela, oiai o ka nau au e olelo la, a o ke puhi hoi, oia no na lala o ka nane hoopaa pohihihi a kahi keiki nona ka moolelo i puka ia ma ka nupepa "Ka Hoku o ke Kai."  E imi a loaa, a i loaa ole, e pau ana na maka i ka ohikihiki ia, a kahe mai ka wale he ai na ko iala wahi akua.  Nolaila e imi a loaa, a na makou e kaima: Akahi, Ou, Oi, Ha "Go !"

 

Nalowale.

 

Ma ka la Sabati nei, ua nalowale iloko o ka Luakini o Kawaiahao, he PAA MAKAANIANI ME NA KAKAI GULA, me ka wahi ili owaho.  Ina e loaa ana keia paa makaaniani i kekahi mea, e oluolu e hoihoi mai ia W. Kamau, ka mea malama hale o Kawaihao, a e loaa aku no iaia ka uku kupono.

 

Ka Hopena o ka Hana a na Luna Auhau Holo Balota.

(Kakauia no ke Kuokoa.)

 

Ua hele ka ke Kuhina Waiwai a kuaki loa, no ka loloiahili o ka hoihoi ia ana mai o na Buke Ohi Auhau mai na Luna Ohi mai.  A o na lono i hiki mai ua hui aku a hui mai na hana.  Ua kulu iho ka kekahi malalo iho o kekahi mau pukapuka nunui, me na manamana lima e uume iho ana malalo.

Aole aku i ka nui o na kau ohi auhau i hala ae nei e like ai me keia, a no kekahi  kumu nui no a makou i ike mua ai, a makou no i hoike e aku ai i ka lehulehu, me ka manao hoomalau no nae o kekahi poe ia mau hoikeike ana aku.  Eia ke kumu nui o keia mau hana lima kapulu, o ko ke aupuni hooholo mua ana, o ka poe a lakou i koho ai i mau Luna Ohi auhau, o lakou ka poe e holo lunamakaainana ma no kela me keia apana koho a lakou e noho  Luna Ohi ana.  Ua lawe maoli kekahi poe Luna Ohi i ka uku ana i ka auhau o kekahi poe a na lakou e hoopiha iho me na dala e kokua ia aku ana ia lakou a ua hewahewa ia mau makalua i piha ole, aia ko lakou nana nui ma ka nui o na pono koho e loaa ana ma ka lakou mau lima.  Ua kau mai na maka o kela poe o ka loaa aku o na kokua dala ana mai ia Kipikona aku, a no ka hoouna ole ia aku o ka nui kupono e piha ai nolaila hoaa wale iho la no i kahi e paa ia mau makalua, huli ae la ka noonoo e huna i kekahi kolohe me kekahi hewa e ae, a kakau aku la iluna o ka Buke Ohi, ma ka aoao hookaa, "o mea aole i loaa," "a o mea, ua hookaa ma ka apana e," "o mea ua make: a o mea hoi, aole i ikeia kahi i noho ai;" a pela ka nui i ikeia ma ka buke o kekahi poe Luna Ohi.

O kekahi mau Luna Ohi holo balota ua limalima maoli no iloko o ka loaa auhau a haawi aku no na luna hooikaika o lakou, a ua hoolilo aku i mau mea kuai mea inu ma na wahe a lakou i hele ai, a i mau mea ai hoi kekahi.  O keia mau hana ahuai a kolohe maoli, ua hilinai nui lakou i na kokua ana mai ia Kipikona ma aku; aka, a hiki mai la i ka wa a ke Kuhina Waiwai e paipai aku nei, aohe manaolana no ko lakou hoopakele ia.

Ke makemake nui nei ke alakai o na Kuhina e lawe ke Kuhina Waiwai i na lilo o keia ano maluna o kona poohiwi a e noi aku i ka ahaolelo a hiki mai nei e huikala aku iaia no na hoolilo i hana lapuwale ia e keia poe holo balota kolohe.  Aole o makou manao e hiki ana i ke Kuhina Waiwai ke lawe mai i na alakai o keia ano.

O kekahi a makou i lohe mai, penei: Ma kekahi mau apana, o na keiki ma ka 17, 18, me 19 makahiki i heluia hoi e ka Luna Helu, no na auhau kino me alanui wale no: aka, ma ka Palapala Hookaa, ua komo pu na auhau kino, alanui, a me kula; a ma ka Buke Ohi hoi, ua like na mea i hoopaaia ma ka aoao Hookaa me na mea i paa ma ka aoao Helu.  He kaha apuka kela, a he pono ke imi ia na hana kolohe o keia ano - ua nana nui ka Luna Ohi ma kona ano holo balota, aole nae ona noonoo i kona poino i ke kanawai.

Ma na apana ohi auhau o Hawaii, nui na mea i haule.  Mailoko ae o ka huina auhau o Hilo he $36,000 a oi ua haule iho he $4,000 a oi aku, a ina ua huli pono ia a pau na Buke ohi a pau e loaa aku auanei, he nui na moepuu e ukali aku ana i na hopena o Mamaki i noho iho nei i Kawa.

O ka makemake o ka poe maikai a pau o ka aina, e loaa ka hooponopono aupuni makee i ka pono o ka waiwai aupuni, a e hoonoho ia ma na oihana Poo o ke aupuni i poe hoopono, a pela e hiki ai ia lakou ke hoonoho aku i ko lakou mau hope i poe maikai, mai kela pea a i keia pea o ka aina.

Ua ike nui makou, o ke Poo o na hana hooikaika balota, o Kipikona no, a o kana hunona ka lima lawelawe, a me he mea la, ua kau aku keia lima okoa maluna o na Luna Ohi Auhau holo Lunamakaainana, e pili ana i na dala a lakou e hoolilo ai mai na loaa auhau ae, a me na hoolana manao ana mai waho aku na kokua.

Naaupo no nae na Luna Ohi i ka hoolohe wale mai i keia, a kapae aku la i ka leo o K. W. kona poo.  Ua mahalo nui kahi poe i ke Kuhina Waiwai i kona haawi nui i na oihana i ka poe Hawaii, aka, na ua poe Hawaii la no e hana ino iho la ia lakou iho.

Heaha iho la ka hopena o keia mau hana a ua poe la?  Loaa no na hopena.  Poho ke aupuni i keia poe he mau tausani mahuahua?  A ina e huli ia aku keia mau hana, alaila, e pili kino i ka poino lakou, a e aau lakou he paa lole kumukuai nui, i hana noiau ia e Kapena Kliipa, o ke kakela o Kawa.

 

He Hoopilipili.

 

Iloko o keia mau la e nee nei, ua hiki i keia pulima ke lawe ae i na hoomanao ana o ka papahi lei oiaio a sila paa iho ma ka umauma manaolana o ka mea i kapaia he kuokoa, i na hoomaewa ana a na manu hulu like ole i olehala ae ai, "Pili pono ka la i Papaenaena, i ke kakia paa kui nao a ke akamai."  A oia la i lohe pono ea.  A i ka pau ana ae o neia mau hoomaewa ana o ua poe manu hulu like ole nei, he imo ana na ka maka, ua ikeia aku la ka poe eepa o Waolani e lalama ana i ka lapa manu ole a kapaia ae la e ka poe wiliahiu he balota lahui, i ae maikai ia e lawelawe i na hana maikai, wahi a ua poe pupule nei, a ia wa i ikeia aku ai na auna kolea aohe a lakou hana, he kunou wale no, i ka ua mea he hoihoi ke kamana ike ole he pili nakeke.

E na makamaka, eia he elua balota e ku nei i keia manawa, oia ka balota kuokoa a me ka balota aupuni, e hoomaopopo iki hoi kakou penei:

O ka mua i kapaia he kuokoa, ua mau oia ma kona kulana, a he kokua maloeloe oia no ke kuonoono o ka aina, a me ka pomaikai o ka lahui holo okoa: e nana i na makua o ke kuokoa, oia o Pilipo, Nawahi, a me kekahi mau makamaka e ae o ia aoao hookahi.  Ma ke au i hala ae, ua kokua ikaika lakou i ka pono o na Hawaii oiaio e hoomau ia me ka pakaha ole ia.  Ua kokua ikaika lakou e hoopaa a onipaa ka makia o ke aupuni i ole e pulewalewa, a e makaala a kiai pono ia ka maluhia o ka lahui a me ke aupuni, i ole e hokai wale ia.  Aka, ua kapaia mai lakou he kipi, e na tausani o keia au, a pela wale no i kapaia ai ka maikai he ino.

Aka nae, aole oia e loli ae mai kona kulana mau, a ke ku nei oia he kuokoa maopopo, oiaio, a hoopono, a oia wale no ka iini nui e hooko, ale o ka hoopili wale aku.

Ma keia e ike hoi kakou, o ka balota aupuni, ke ku nei oia malalo o ka malumalu o ka inoa hoopili wale, a ke onou nei oia iaia iho iloko ona holoholona kikokiko e hoolilo aku i keiki punahele na lakou, a eia oia iloko o na mahele elua, oia ka pono a me ka hewa, a ke waiho pelapela nei kona mau alahele e like me ka ooi o ka puakala, a  ua kapaia e na nene holo hau o Maunakea he "lima pakika e like me ka omole, alaila e lulu ana oia i ke sekona a puehu aku - a ina no ka hewa, e ohi mau auanei oia iloko o na makahiki he nui, a o kona inoa o balota Lahui me piliwale.  L. S. K.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HL. CHASE. (Keiki.)

Mea Paikii kaahele ma na mokupuni.  E hanaia no na kii me ka maikai a me ka eleu pu no hoi.  E paiia no na kii nui a lii lii me ka .makemake o na makamaka.

SH. MEEKAPU.

Tela humuhumu lole.

Hale Hana: Helu 11 alanui Nuuanu.

Nuhou Nani!

 

Ua loaa mai nei na waiwai aahu nani hou a ano hou loa, me ka wainohia a ka hie mai na aina e mai ma ka mokuahi hope i ku mai nei.

 

NA PAPALE

Eia maanei e loaa ai na papale ano hou loa i ike ole ia mamua, a e kuai emi loa ia aku no.

Na papale o na kaikamahine, na muumuu lihilihi nani, a me na waiwai he nui loa o ke ano hou loa.

NA WEHI O NA LEDE

He nui na lihilihi kua, na pua na hulu a me na lako he nui wale.

NA HOOHIE

Oia na aila kupukupu aala loa, a me na waiala o na ano a pau.

O ka poe e hele mai ana e ike, e loaa ana na papale makepono loa, e like me ke manawa o ka halekuai ma alanui Nuuanu.

E kipa mai e ike i na waiwai i pau kuhihewa.

GOO KIM (Kukima).

Halekuai ma Monikahaae. 2067-3ms.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o HANA KAAI (w.) o Honolulu i make kauoha ole.  Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai Nui A. F. JUDD.

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me kia Papa Hoike a KAUI  MAKAHIEHIE, Lunahooponopono o ka waiwai o Hana Kaai, no Honolulu, i make, e noi ana e apono ia no hoolilo he $66.70, a e hoike ana aole dala i loaa mai iaia, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

Ua kauohaia o ka POALUA ka la 11 o MEI M. H. 1886, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai Nui la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i olelo ia; a o ke poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia.  A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA he Nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana. 

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 29 o Maraki, M. H. 1886.

A.F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ke Aha Kiekie.

Ikea: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo. 2070-3ts.

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hahaia mawaena o B. MALAMA o ka aoao mua, a me MISS HELEN NORTON o ka aoao elua, ma ka la 13 o Dekemaba, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 78  aoao 110, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao eloa o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a me ia hooko ana, e kudala akea aku ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la. 

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

HELEN NORTON,

Mea Moraki mai.

 

Penei na aina e kukalaia ana:

O kela apana i hoakakaia ma ke sila nui 1391, a kuleana 1959 ma ka inoa o Namokuelua, ke makuakane o Kalama (w), ka wahine a B. Malama, a ua make hoi o Kalama mamua o ka make ana o Kamalei ka laua kaikamahine.  He 1. 10-100 eka ma Kaneohe, Oahu.  2067-5t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o POHAKANI o ka aoao mua a me A. J. KAKALAIKA o ka aoao elua, me ka la 28 o Dekemaba, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 79, aoao 89, a i hooliloia ia A. J. Kakalaika opio, buke 82 aoao 438, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nono ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

A. J. KAKALAIKA OPIO,

Hope o ka mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela aina ma Wailuku, Maui, ua hoikeia ma ke sila nui 5261, a kuleana helu 504 ma ka inoa o Kolii, he 5 44-100 eka.  2067-5ts.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o J. B. KEKUANUI o ka aoao mua, a me Mrs. B. JOHNSON o ka aoao elua, ma ka la 29 o Dekemaba 1882, i kakau kopeia

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.  Hanaia i keia la 11 o Maraki 1886.

MRS. B. JOHNSON,

Mea Moraki Mai.

Penei na aina e kudalaia ana: O kela mau aina Manoa, Oahu,  a oia ka aina i hooliloia ia J. B. Kekuanui ma ka Palapala kuai a Kapihi a me Kekumu kana kane mare i kopeia ma ka buke 79 aoao 29: he 1. 1-2 eka.  2067-5t.

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o B. KAILIMOKU a me KALILI o ka aoao mua, a me HONUAKA o ka aoao elua, me ka la 13 o Novemaba, 1883, i kakou kopeia ma ka buke 86 aoao 148, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike, a i hooliloia ia Wm. Dean, Mar. 1, 1884, nolaila,  ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

WM. DEAN,

Hope o ka mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana :

1st O ka apana 1 & 3 i hoakakaia ma ka palapala sila nui 1495, kuleana 1238 ma ka inoa o Hoenui, a i hooliloia ia Kalili ma ka palapala kuai i kopeia ma ka buke 35 aoao 355.  He aina kupuno i ke kanu kalo.

2nd O ka aina i hoakakaia ma ka palapala sila nui helu 3267, kuleana 4857 ma ka inoa o Ohiki he 1 50-100 eka ma Keanae, Maui.

3rd O ka aina i hoakakaia ma ka palapala sila nui helu 3215 ma ka inoa o Kailimoku he 13 7-10 eka ma Pahoa, Koolau, Maui.

4th O ka aina i hoakakaia ma ka sila nui 4615, kuleana 5927 ma ka inoa o Kapoi, he 1/2 eka ma Honokohau Maui.

5th O ke kuleana a pau o ua Kalilimoku nei ma kela mau eka he 107 ma Waianee a me Pahoa, Keanae, Maui.  2067-5ts.

 

HOOLAHA HOOKA MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o KALE KEKAHILI o ka aoao mua, a me FRED. C. LOWREY o ka aoao elua, ma ka la 3 o Feberuari, 1883, i kakau kopeia ma ka buke 79, aoao 229, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea. 

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

FRED. C. LOWREY,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela aina ma Waikele, Ewa, Oahu, na hoakakaia ma ka palapala sila nui 4148, kuleana 1914 ma ka inoa o Kekualiilii he 2. 77-100 eka, a ua hooliloia ia Kale Kekuahili ma o ka palapala kuai la a Napahi Kekualiilii. buke 71 aoao 248.

He aina kupono loa i ke kanu kalo a raiki paha.  2067-5ts.

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Jos. M. POEPOE o ka aoao mua, a me FRANCIS MOSS o ka aoao elua, ma ka la 23 o Okatoba, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 72 aoao 450, a mamuli o ka uhaiia o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

FRANCIS MOSS,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela aina ma Honolulu, Oahu, oia ka aina i hoakakaia ma ka palapala kuai a Ninau ia J. W. Kahaialo ka makuakane o ua J. M. Poepoe nei, ma ka palapala i kopeia ma ka buke 35 aoao 466, a ua hoolimalimaia ia Yee Man ma ka uku hoolimalima he $120 no ka makahiki. 2067-5ts.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o KALI MALU o ka aoao mua, a me FRANCIS MOSS o ka aoao elua, ma ka la 13 o Okatoba, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 78 aoao 452, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila,  1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea. 

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

FRANCIS MOSS,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela mau aina ma Kahaha, Koolau-loa, Oahu, ua hoakakaia ma ka palapala sila nui 2056, ma ka inoa o Lilipi, he 1. I0-100 eka.   2067-5ts.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o BILA KANEAKAUHI a me WAHINEMAIKAI kana wahine o ka aoao mua, a me MISS MARY S. PALEKA o ka aoao elua, ma ka la 26 o Ianuari, 1883, i kakau kopeia ma ka buke 78, aoao 208, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, me ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i kela la 11 o Aperila, 1886.

MARY S. PALEKA.

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela mau aina ma Punaluu, Kaneohe, Oahu, ua hoakakaia ma ka palapala sila nui 283, a kuleana 2491 ma ka inoa o Kalaikilo, he 2. 77-100 eka; a ua hooliloia mai ia Wahinemaikai e ka mea nona ka aina, ma ka palapala i kopeia ma ka buke 51 aoao 158. 2067-5ts.

OLELO HOOLAHA.

E ike auanei na mea a pau ma keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke kaheaia aku nei ka poe a pau i aie ia  Kapule o Papaaloa, Hilo, i make, e hookaa koke mai lakou i ko lakou aie, a me ka poe a Kapule i aie aku ai e hela koke mai lakou imua o ka Lunahooponopono e hoike mai i ka aie io o ka mea i make.  Eono mahina mai keia la aku, o ka poe a pau i hele ole mai a hala ka manawa i oleloia mai keia hoolaha e nele loa lakou i ka lakou mea e noi mai ai.  E loaa no au ma Waiakea, Hilo, Hawaii.  H. B. Nalimu,

Luna hooponopono Waiwai.

Maraki, 1886. 2068-4t

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o DAVIDA NAHHOOLEWA o ka aoao mua, a me IDA M. KAKELA o ka aoao elua, ma ka la 6 o Augate. 1882, i kakau kopeia ma ka buke 76 @ a mamuli o ka uhaiiia ana o na @ kela moraki, nolaila ke hoolaha aku @ nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko @ kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 or Maraki. 188@.

IDA M. KAKELA,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudala ana:

O kele mau aina ma Kapualei, K@, Molokai, ua hoakakaia ma ka palapala @ aoao 6027,  kuleana 4824 maka inoa o N@ he 3 eka 677 auana.

He aina maikai i ke kanu ko.  2607 5ts

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia ma@ palapala moraki i hanaia mawaena @ HAAHAA o ka aoao mua, a me MR. @ JOHNSON o ka aoao elua, ma ka buke72 aoao 445 a mamuli o ka uhaiia ana o ua kumu aelike@ moraki, nolaila  ke hoolahaia aku nei, e h@ ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana @ kudala akea ana ia i ka aina i koikeia @ moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila.  188@ ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea. 

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

MRS. B. JOHNSON,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela mau aina ma Kawailoa, Waialua, Oahu, ua hoakakaia na palena ma k@ 3410, a kuleana 10,255 ma inoa o Mak@ke, @ i hooliloia ia J. B. Kaniuhahaa ma ka palapala kuai a Nana, ke keiki hooilina hookahi wale no o ka mea nona ka aina i hanaia ma ka la 5 o Mei, 1882.  2067- @ts.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia malalo o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o MOEPONO ma o ka aoao mua, a me MARY T. HAIDA o ka aoao elua, mak la 8 o Maraki, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 74 aoao62, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hoo@ ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1880, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 11 o ia la.

Aia mahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

MARY T. HAIDA,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana:

O kela apana aina ma Hilo, Hawaii i hoike ia ma ke sila nui 1984, kuleana 190 ma ka inoa o A. Ragsdale, he 44 1-10 eka. He aina maikai i ke kanu ko.  2067 5ts.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o KAANAANA a me Pelekini kana waine o ka @ mua, a me SAMUELA SAVIGGE o ka aoao elua, ma ka la 20 o Maraki, 1884, i kakau kopeia ma ka buke 86, aoao 462, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nono ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

SAMUELA SAVIDGE,

Mea Moraki mai.

Penei na aina e kudalaia ana;

O ka aina i hoakakaia ma ke sila nui 1616, kuleana 1041 ma ka inoa o Kaanaana he @ 65-100 eka ma Mokauea, Kalihi, Oahu.

2nd O kela apana aina ma Kaumakapili hooliloia ia Pelekini e Keamalu ma ka palapala i kopeia, buke 61 aoao 413, a ua hoolil@ lo hoi ia Kaanaana mai a J. Wahineaua @ ma palapala i kopeia, buke 71 aoao 31.

3rd O ka aina i hoakakaia ma ke sila nui 6813, kuleana 3986 ma ka inoa o Hue@ he 2 eka ma Kaluapuhi, Kaheohe, Oahu. 2067-5ts

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o DAVIBA OHULE o ka aoao mua, a me MISS F. K. B@NAMU o ka aoao elua, ma ka la 14 o Novemaba, 1882, i kakau kopeia ma ka buke 78, aoao 14, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakahi la 12 o Aperila, 1886, ma ke Keena Dudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.  Hanaia i keia la 11 o Maraki, 1886.

Penei na aina e kudalaia ana: Aia ma Waimea, Oahu, o ka 34 i mahele oleia o ua Davida Ohule ma kela aina i hoakakaia ma ke Sila nui 5935 a Kuleana 4263 ma ka inoa @ o Kaenuhe, he 41-100 eka.  A me ke Kuleana ma ka hapalua i mahele oleia o Daviba Ohule iloko o ke Ahupuaa o Waimea, Oahu. 2067-@ts.

 

HOOLAHA HOOKA MORAKI ME KE KUAI. - Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o LEU CHU ON a me KUM H@ Waikiki, Oahu, ia ANIN a me AHUNA i @ naia ma ka la 14 o Iulai, 1885, a i kopeia ma ke Keena Kope, ma ka Buke 96, aoao @210, a me 211, e moraki ana i kekahi palapala hoolimalima mai a W. R. Castle a i na @ moraki aku i oleloia, i hanaia ma ka la 1 o Iulai, 1884, a i kopeia ma ke Keena Kope i oleloia, ma ka Buke 90, aoao 108, 109 a me 110, me na mea a pau i hooliloia ma ia palapala, me na mea ulu a pau maluna o ka aina i oleloia, na mea hana a me na mea e ae a pau na waiwai lewa a pau e waiho ana maluna o ka aina i oleloia.

Ma keia, ke hoolaha ia aku nei, ke @ nei na mea moraki, e hooko i ka moraki no ka uhaiia ana o ka aelike maka moraki.  ANIN. S. SELIG

Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Ahuna.

L. A. Thurston, Loio no na mea moraki mai.  Honolulu, Mar. 29, 1886, 2070-3@

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.-E ike auanei na kanaka a pau, ma ka la 24 o Feberuari o keia makahiki, ua hoonohoia mai ka mea nona ka inoa malalo nei e ka Mea Hanohano Abr. Fornander Lunakanawai Kaapuni o M@ i lunahooponopono no ka waiwai o Thomas N. Birch o Wailuku, Maui.  Nolaila, o ka poe @ paa ana i ka waiwai, a me ka poe ana i @ aku ai, a me ka poe i aie iaia, e hoike ko@ mai ia'u i lunahooponopono, a i ole pela, @ hoole mau loa ia.  SAMUEL PALAUALELO.  Lunahooponopono Waiwai o Thoms N. Birch.  Wailukku, Mar. 15, 1886.  2069-3t@