Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 15, 10 April 1886 — Page 1

Page PDF (1.86 MB)

This text was transcribed by:  Jillian Swift
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 15. HONOLULU, POAONO, APERILA 10, 1886. NA HELU A PAU, 2071.

 

W R KAKELA.

 

LOIO  A ME KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

tf.

 

A ROSA.  (AKONI.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

 

tf.

 

DILLINGHAM & CO.

 

Mau Mea Kuai Lako Hoo

 

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

ANA AINA!  ANA AINA !!

 

KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, koko

ke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.  tf

 

P. HANAAUMOE.

 

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai ma na

Aha Hoomulu a Apana o kela Aupuni.

 

loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

CHAS H PULAA.

 

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.  2001 tf.

 

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

 

KEENA HANA: Helu 8 alanui Kaahunanu

 

tf.

 

WA. KINI.

 

LOIO, LOIO, LOIO.

 

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.

 

W.C. AKANA (KALAULI.)

 

@ Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake ma ka olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi @ i na Palapala Kuai a Hoolimalima ia aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7 Alanui Moi ma kahi e kokoke ana i ka uwapoo Haaliliamanu.  2010 ty

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

@ kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me na pono a

pau @ ka hale.

 

Kihi Alanui Moiwahine me Papu. tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

(PEKEKONA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: Helu 27 alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapapa Kepa Paahana

No ka Apana o Kona.

 

KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Ho

nolulu    tf

 

JOSEPH WILLIAM KELIILOA.

 

@ loio, a ke kokua. a he pale, a he koo ma @ Kanewai.  E loaa no au ma ke Keena o J M Poepoe. Kihi a na Alauui Alii o @, Honolulu.  Ua Hiki no hoi ke kanawai i na Palapala pili Kanewai a kela me keia ano.  tyr.

 

KE KAUKA IAPANA

 

Mr. m. Goto.

 

@ Kauka no ka mai lopera, na mai @ pili @ i ka ili o ke kanaka, ka mai kaokao,

 

etc.      etc.      etc.

 

KEENA HANA aia ma Kapahama, mauka pono o @ o ka Hon. J. Keau.

NA HORA HANA Hora 1 a ka 5 p m

Na La Sabati hora 3 a @am

 

A MAGOON, (Makuna)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kale @ kokoke i ke Keena o Pekekona

tf

 

THOMPSON, [KAMIKANA]

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Keena hana malunao  ka Hale Po@

o Kamapela, (Campbell's block,)

@ helu 3 me 9. Puka komo e huli @ la i ke alanui Kalepa, Honolulu

 

@ L. CHASE (KEIKI.)

Mea Paikii kaahele ma a moku

E hanaia no na kii me ka maikai a me

@ pu no hoi.  E paiia no na kii nui a lii

@ ka makemake o na makamaka

 

S.H. MEEKAPU

Tela humuhumu lole.

@ HANA: Helu 11 alanui Nuuanu.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA HAWAII.

kona Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu ma Ewa ihoo ke Keena Kuai Buke o Papa Hawaii.  1 yr 1 yr.

 

KA MOOLELO KAAO O

LAMEKA PULUKA

 

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

 

KA MEA I KAPAIA KA

Ka liona o na mauna hui o Arabia, ka naita nana ulupa na kupua o ka lewa lani a me na kupua e noho ana i ka papauku o ka moana, o ka mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

 

I KA pau ana o keia mau olelo a ke alii opio, ua kani mai la ka bele aina a ke kuene, a huli hoi aku la na alii no ka rumi paina, a malaila lakou kahii luana ai, a hookomo ae la no hoi i na mea a ka puu i ono ai, a i ka piha ana o ka lua o ka inaina, ua buli hoi aku la na alii. A he mau minute mahope iho, ua piha kui mai la ka rumi hookipa i na alii a me na kuhina o ke aupuni, a me na lede maka palupalu, a o ka lakou bana nui o ke kuko a me ka li’a ana no ka ui o ke alii opio a me ka maikai maoli no hoi, a o kekahi Ui hoi mamua o ka lakou mea i kau nui ai, a i ko lakou manawa i ike ai i ke alii opio, aole lakou i hoopau i ke kuko a hiki wale i ka hooluolu ana o ko lakou mau kino i ka moe kau a hooilo. I ke alii opio e nanea i ke kaunu me ka Ui o ua hale kakela alii nei a hiki i ka manawa i haule kulipolipo aku ai oia iloko o na lulumi ana a kona mau maka, aia hoi ike aku la oia ma ka moeuhane, i kana aloha ua paa i na kupee kaulahao a e noho ana oia iloko o kekahi imu-ahi i pahikuia kona enae na, aole i liuliu aia hoi, ua lilo koke ae la ke kino o kana aloha i pohaku pahoehoe a nalowale iho la mai kona maka aku.

            I ka ike ana o ke alii opio ua pau kana aloha i ka a-mu ia e ke ahi, ua hoomaka aku la oia e uwe a hiki wale i kona puoho ana ae; a iaia i puoho ae ae ai, ua ike iho la oia a i iho la: “Kahaha! He moeuhane wale no ka hoi keia a’u e ike nei.”

            A iaia e noonoo ana no ke ano o keia mau mea a pau ana i ike ai no kana aloha ma ka moeuhane, ua pii mahuahua mai la ka hana a ke aloha iloko ona, a aole oia i moe hou aku a hiki wale i ke ao ana. I ke ala ana ae o na alii, aia hoi ka bele a ke kuene e kani ole-hala mai ana, e kahea mai ana i ka poe makemake e hele e ai; ua uleu ae na alii a pau no ka rumi aina e hoopiha i ka lua o ka inaina, aka, o ke alii opio, aole oia i hiki mai; a no koianei hiki ole aku, ua kali ia mai la no ka papaaina o ka hiki aku o ke alii opio, aka, i ke alii opio i hiki aku ai i ka papaaina me kona kahiko piha o ke kahua kaua, ua haohao ka ohana alii a me ke kaikamahine alii, a o Laiana Bea no hoi kekahi i haohao no na helehelena ku i ke kaumaha o ke alii opio, no ka mea, ua hoike maoli mai no kona mau ouli i ke ano o ke kaumaha e noho alii la maluna ona; a i ke alii i noho iho ai iluna o kona noho, ua lalau aku la oia i kana mau mea ai me na lima kaumaha, a elua ana hou ana aku i kana o a me kana pahi iloko o na mea ai, aia hoi hooki honua iho la i kana ai ana a noho iho la.

            I ka ike ana mai o ka Moi i ke oki pu ana o ke alii opio, ua hoomaka mai la ka Moi e ninau: “E kuu haku e, Heaha ke kumu o ke kaumaha ana o kou mau helehelena? Palua a pakolu ka ninau ana a ka Moi; ia manawa i pane mai ai ke alii opio: E ke Alii, ua loaa ia’u ke kumu e kaumaha ai o kuu naau, oia hoi he moe na’u e pili ana i kuu wahine oia hoi o Mahinakauahiahi; a o ua moe la ka mea nana i hoano e a hookaumaha nei i ko’u mau helehelena, a ke manao nei au e haalele ana wau i keia aupuni a ia ou kou pu hoi, a e huli hoi aku ana au e ike a e nana i ka maka o kuu wahine mamua, malia o hooko io ia na ouli e like me keia a’u i ike ai. I ka lohe ana o na alii a me na Moi i keia mau olelo a ke alii opio, a hoopuka mai la lakou i na huaolelo ku i ke aloha a me ke eehia; a mahope iho, ua ku ae la o Laiana Bea a pane mai la: E kuu haku, kuu hoola, ke hai aku nei au ia oe me ka oiaio: O kela mau haawina moe au i hoike mai nei, ke hai e aku nei au ia oe me ka oiaio loa, e ko io ana no ia moe au, e lilo ana ka wahine a kaua, a e komo ana no oia iloko o ka poino nui, a mailoko mai o ia poino e loaa ai iaia ka lanakila; a i kona puka ana mai, alaila, aole auanei he mea nana e hoopio hou aku iaia, a o ka mea nana e kaili aku iaia, oia no ka muli ponoi o ke kupua Matone, oia hoi o Matone Samaolaria, ka oi hookahi hoi o ka mana ma ka lewa holookoa ka mea hoi e kaapuni mau la i ka malamalama o ka la, ka mea i kapaia, ka Moi e noho alii ana maluna o ka uwila, ka puahiohio, ka hekili a me ke olai, e noho mana ana hoi maluna o na ao kaalelewa o ka lani.

            I ka pau ana o keia mau olelo a Laiana Bea, ua pane mai la ke alii opio: O kuu wahine wale no anei ke paa ana, aole owahu pu kekahi? Pane aku la o Laiana Bea: O ko’u manao, e komo pu aku ana no olua iloko o ia pilikia hookahi mamuli nei o’u a me ka makuakane o kaua; a me ka lio, e loaa hou ai ka lanakila a e pio ai ka enemi, alaila ma ia hope aku, aole he mea e hoopio mai ia olua a me a’u nei a hiki i ka uhi ana mai o ka lepo maluna o ko kakou mau kino.

            I ka lohe ana o ke alii opio i keia mau olelo a pau mai a Laiana Bea aku ua pane aku la oia imua o kana aikane. Pehea la e pau ai na ano kino ou e like me kena ano ou? Ua manao au e hoolilo ia oe i kino kanaka elike me ko kakou ano mau nei, oiai, aole paha oe i kupono me kena ano kino ou. Pane mai la o Laiana Bea: Oia no ka lua o ko’u manao ia oe, no ka mea, aia no ia oe ka waiola o ka lua ahi o Hilela, ka wai e hiki ai ke hoolilo i na kino pa e e i mea ole. I ka lohe ana o Lameka Puluka i keia mau olelo a Laiana Bea, ua nanao koke iho la i kona pakeke a unuhi ae la i ka omole wai ola a hookulu iho la i kekahi mau kulu maluna o Laiana Bea, ia manawa no i lilo koke ae ai kona kino bea i kino kanaka maoli; a i nana aku no hoi ka hana,he keu no hoi a ke keiki kanaka maikai, e alualu aku ana i ka meheu o ka Ui Lameka Puluka, a ia manawa i pane aku ai ke alii opio: E manao ana wau a ma keia ahiahi, e huli hoi kaua, a e hoonoho iho no i ke kaikuahine o kaua, e noho a pau keia mau ouli pahaohao, a hiki mai ke au o ka lanakila, alaila kii mai kaua iaia e hoihoi me kaua e noho ai. Ua ae aku la o Laiana Bea.

            I ke kani ana o ka hora ekahi, ua hoomakaukau ia iho la ka papaaina, a ua kauohaia na alii a pau e hele mai e ike hope i na alii a pau e hele mai e ike hope i na alii opio, no ka mea e huli hoi aku ana no laua no ko laua aupuni.

            I ka akoakoa ana mai, ua hoomaka iho la ka paina ona. A i ka hiki ana i ka hora 4, ua makaukau mai la na kamahele i ko laua mau ukana no ka hoi ana, a i ka pau ana o ka hora 4, ua hiki mai la ka lio o Laiana Bea, mai ke aupuni mai o kona mau kupuna e noho ana, oia o Liona a me Bea, oia ka mea i kapaia ai o kona inoa o Laiana Bea, he inoa no kona mau kupuna.

            E wehewehe iki aku wau no ke ano o ka lio o keia keiki: O kona lio, ua piha loa i ka mana a me ka ikaika, he mana kona hulu, he mana kona io a me kona mau iwi, a pela no hoi kona mau niho; aka, aole nae ia i oi aku mamua o Lopainahuelo, o keia nae ka lio i alualu aku mahope o Lopainahuelo. A i ka makaukau ana o keia mau mea a pau, ua puka mai la ke alii opio i ukaliia e kana aikane Laiana Bea me ko laua mau kahiko kaua, a kau ae la maluna o na lio, a o na pahikaua nae ke kaualako ala no ilalo. O ka pahi a Laiana Bea, he pahi mana no ia, ua hanaia mailoko mai o na papa niho o kona mau kupuna, a o kona kahiko kaua he manoanoa no; aole no hoi he kupua e pio ai oia, koe wale iho no o kana aikane aloha Lameka Puluka I na alii opio i kau ae ai maluna o na lio o ka wa no ia i iku-a mai ai ka leo o na kanaka; a i ka meha ana iho, ua haawi ia ke aloha hope mawaena o na alii opio a me na kamahele, a he mau minuke kupilikii loa keia o ke aloha; a i ka mao ana ae o keia mau haawina, ua hoomaka mai la laua nei e pu-ki i ke kaulawaha o na lio o lana nei, a o ka manawa no ia i nalowale ano e iho ai o ua mau keiki nei, elike me ka imo ana a ka maka, ua malowale aku la ua mau kamahele la, a noho iho la no hoi ka ohana alii a me na makaainana iloko o ke aloha no na alii opio, a o ka oi loa aku nae o ke aloha hooniponipo, o ke kaikuahine o laua ole wale. Ae, ua aloha io aku la no ia, i aloha wale ia la hoi o Kaunuohua he wahi puu wale ia la hoi o Kaunuohua he wahi puu wale iho no ia, a he oi aku paha keia he Ui, he nani, keekeehi paha kulana o Ainaike; ua pehu paha ka waha o ua Ui la i ka ai ana i ka ape maneo a ke keiki o Arabia.

            I na alii opio e lele la i ka lewa a ma ka hapalua o ka po, ua halawai aku la laua me kekahi mea eleele nui e lele mai ana imua o laua nei a i ke kokoke ana mai, aia hoi, poha ae la ua mea nui la a puka mai la ke ahi a me ka uila mailoko mai o ua mea nui eleele nei, a mahope iho, ike aku la laua e puka mai ana he mau legeona o na uhane ino, ia manawa o Lameka Puluka i o ae ai i ka maka o kana pahi i ka lewa a hookuu aku la i na elelo manamana o ka uwila, a hamu aku la i ua mau i ua mau mea kino pahaohao nei, aole i liuliu, ua pau loa iho la i ka nalowale mai ko laua mau alo aku, a o na huaolelo hailiili kai lohe ia aku e puka mai ana mai ko lakou mau waha mai, aole i liuliu ua pau loa aku la ia mau mea make i ke auhee mai ko laua mau alo aku, a halana iho la ka maluhia ma ka lewa a puni, a aia hoi ke anu ke iniki hui mai la ia laua nei, a o ka ua Awa hoi e hoopulu iho ana ma ka papalina lahilahi o ua mau Ui nei e lele nei ma ka lewa, a e huli hoi la hoi no ke aupuni o Arabia.

            Ma ka hora 4 0 ka wanaao, ua hiki aku la laua nei iloko o ka hale alii mamua o ke ala ana ae o na alii i ke kakahiaka. Ia laua nei i hiki aku ai, ua komo aku la laua nei a ma ka rumi hookipa, a hoonoho iho la i kana aikane aloha, a hele loa aku la a ma ka rumi moe o Mahinakauahiahi ma, komo aku la oia a ma ke poo o kana mau wahine a wehe ae la i kona papale.

(Aole i pau.)

 

KA MOOLELO KAAO EEHIA O KE KEIKI ALII

ROMURA

(Ka Puuwai Liona,)

 

Ka mea i kapaia, ka Opuu Rose o na kihapai me ka Punwai o kona Lahui, a o ka Manu Aeto hoi o na Kualono a me na Ululaau anoano o Algeria; he Iwikani no na au i hala,

 

Ka Hookalakupua o ka Makakila

            Ua hoopiha loa ia kahi Kaline me ka hauoli nui no keia mau apana dala gula i loaa aku iaia, a wahi ana iaia iho, o kela hua Pometelane ke kumu o kuu pomaikai a he laki lua ole hoi keia no’u a me ko’u ohana, ua hoemi loa aku la keia i na hua ana a hiki i ka pau ana, a kamoe aku la no kona home mau.

            E haalele ana a kakou i kahi Raama, me ka hauoli, oiai, ke ukali mai la na la o ka pomaikai mahope ona a me kona mau mamo, a e ukali aku kakou mahope o ka Moi Rabona o ke kapuai Dia. Ua huli hoi aku la ka Moi a hiki i kona hale alii a hui me kana Moiwahine, a haawi aku la i ka hua Pometelane, a ua paholaia ae la he papaaina hanohano na na Moi, a maluna o ka papaaina i ai iho ai ka Moiwahine i ka mea ana i ono ai, me ka hauoli laua e kike ana i na kiaha i piha me ka waina o Olesegera i hiaai nuiia e na’lii. A i ka uhi a na mai o ka po, ua moe ae la ke aliiwahine oia wale no ma kona rumi, a pela noho ka Moikane oia wale no.

            I ka hoea ana mai o ke kakahiaka o kekahi la ae a mamua ae o ka puka ana mai o ka la, ua ala mua ae la ka Moi a hele aku la no ka hale auau e holoi ai i kona mau maka. Hoomaemae ae la ka Moi iaia iho a kahiko ae la i na aahu i maa mau iaia i na wa a pau a e kiei mai ana hoi na kukuna o lino o ka la ma na ipuka aniani o ka halealii, a o ka hora ehiku ia o ke kakahiaka, kani mai la ka pele a ke kuene o ka manawa ai keia, komo aku la ka Moi a ai i na mea ai i hana maiau ia e ke kuke, aka, aole nae oia i ike aku i kana Moiwahine ma kona noho. Ninau aku la ka Moi i ke kuene i na paha ua ike oia i ka Moiwahine, ua hoole mai la ke kuene; no ka hoole ana mai o ke kuene, ua haohao ka Moi no keia haule hope loa o ka Moiwahine. Nolaila, ua ku ae la oia a hele aku la no ka rumi o ka Moiwahine.

            Kikeke aku la ka Moi ma ka puka aole he leo i paneia mai, palua a pakolu ka hana ana a ka Moi, aohe no he leo. No ka pane leo ole mai ua hookahaha loa ia ko ka Moi noonoo, a me ka ikaika i hehi aku ai ka Moi i ke pani puka a hemo aku la, a ike aku la oia i ka Moiwahine e hiamoe ana no me ka oni ole ae. Ku iho la ka Moi ma ka aoao o ka moe o ke alii wahine me ke kahaha no keia moe loihi ana o ka moiwahine, Einei e noe nei; aia ka la iluna lilo, a o ka hapalua keia o ka hora ehiku, e ala ae. Me ka hikilele ka moiwahine i ala ae ai a ninau ae la, owai keia? owau no o kau papa Rabona Ua haohao loa ia au no kou hiki ole ana ae nei maloko o ka rumi aina, akahi wale no, heaha la keia e kuu Moiwahine maikai? akahi wale no a loaa ia’u he moe maikai ana ma keia po, a o ko’u kino he ma lohi pu wale mai no, aohe mea hoihoi, a o ka mea nui a kou noonoo e noho ala o ka hiamoe wale no.

            Na keia mau olelo a ka Moiwahine i hookahaha loa mai i ka manao o ka Moikane a pane aku la, e hoomakaukau oe e aahu i kou mau aahu o ka papaaina, o maalili loa auanei na mea ai. Kii aku la ka Moi i ke pa holoi maka a me ke kawele a lawe mai la, a ua hoomaemae iho la ka Moiwahine a hele aku la no ka rumi aina kahi o na mea ono he nui e muu ana.

            Oiai laua i noho iho ai, ua ai a ua lawa ka Moi a o ka Moiwahine hoi ua pakiko ae oia ma ka ai ana i na mea ai o ka papaaina a oki pu wale ae la no. Huli hoi aku la  na Moi no ko laua wahi mau maloko o ka rumi hooluolu, kahi i maa mau ia laua i ka nanea i na wa i hala ae. He mau la loihi i hala ae i hope, a o ka piha ana hoi ia o na malama eha, ua hooiaio loa ia iho la ka hapai ana o ka Moiwahine a o ka hooko ia ana hoi o kela mau mea a pau i hoike ia e ka Moneka Hesana o na mauna Kiresatia a ua kaulana pu aku la keia hapai o ka Moiwahine ma kela a me keia pea o ka aina.

            I ka puni ana o na malama e puni ai ka opu o ke aliiwahine, ua hoakoakoa ia ae la na kaukau alii a pau o ke alo alii, a me na mea a pau o ke alo alii o ka Moi Velona Raleana. I ka puka ana mai o ka la o kekahi la, a o ka la hoi o hoea mai ai ka opuu makamae mai ka puhaka mai o na Moi, a o ka mea i olelo ia, nona na la i piha i ka ehaeha nui e hiki mai ana.

            Oiai ka la e pulelo ae ana maluna ae o na kualono a me na ululaau anoano, ua hanau iho la ka Moiwahine i ke keikikane mohaha a nona na hiona nani a ka maka e awihi ai me ka hoohie. Oiai ka opuu opio ke keiki alii Sepa Perisa o Alegeria i hanau mai ai, ua lilo koke aku la kona hanai ia ana ma ka lima o kekahi makua alii koikoi o ke alo alii o ka Moi Pabona, nona ka inoa o Ramasila, he naita hoi no ke kahua hookahe koko weliweli o na la i aui aku, a na keia Ramasila nohoi i ao ia Sepa Perisa i na moali o ke ala huna o ka hookahe koko.

            I ka piha ana o na makahiki o Perisa i ka elima, ua ike ia aku la kona mau hiona o ke kanaka koa me@ka hopo ole, a loaa iaia na hana ikaika lua ole nana i hookaulana mua aku i kona inoa he weli no ke kahua mokomoko, oia hoi kona papahi ana ia Arawa a me Ilai, no kanaka koa loa o ke aupuni o Moroko, na mea i kau ia ka weli e na puali naita lehulehu o ka hikina. Kona pepehi ana i ka Liona a me ka Bea i hookahi wale no lima a kiola aku la ua make loa.

            Kona hopu ana i ka bipi Bulu a ka Moi Mose o Aigupita, i kaulana no ka ahiu a me ka huhu, a aole e hiki i ka mana o na kaula he umikumamalua ke hoopaa iaia, a o na kanaka a pau aole loa e hiki ke hoi ola mai ke maalo ae ma ia mau kula a me ia mau ululaau.

            Oiai o Sepa Perisa i kau pono ae ai ka huina o kona mau makahiki i ka elima ua kukala aku la ke kahu hanai o ua opio nei ka naita Ramasila o ka laau ihe i na kanaka a pau loa o ka aina, e hele mai me na makana no ka ike ana i ke keikialii Sepa Perisa o Alegeria.

            Ua hoolaha ia aku la no hoi e malama ia ana he mau lealea maloko o ka pa kaua kaulana o Beliseta, a ua makemake ia na naita kaulana o na aupuni a pau e hele mai. He mau la i hala ae ua hooko ia na olelo o ka hoolaha, a ua akoakoa io mai la na mea a pau a iloko o ia lehulehu, o Arama a me Ilai, na moho kaulana o ke  aupuni o Moroko. Ua hookapu loa ia ke komo ana o ka poe hoohaunaele, a me ke kiai puka wale no na ae ana i ka poe e komo ana me na hoailona o na inoa hanohano. He mau minute i aui ae i hope o ka hora eiwa, ua ike ia aku la ka Moi Rabona a me ke keiki Sepa Perisa e hele mai ana mai ka halealii mai a e ukali ana hoi ka Naita Ramasila mahope; a mahope loa aku ka Moiwahine me na kauwa wahine.

            Iloko o ia wa ua piha kui ae la  na alanui i na kanaka a e huro ana me ka hooho ana “E ola na Moi ke Akua, a e ola ke keikialii Sepa Perisa a kau i puaaneane.” Ua kahiko ia ke keiki alii i ka aahu o ka oihana naita o ke au e noho alii ana o ka Moi Sana Vona Berenada ke kupuna kuakahi o ka Moi Rabona. Ua ku no i ke kapukapu na hiona o ke keikialii Sepa Perisa a o kona mau nanaina e hoike mai ana he kanaka i piha kona puuwai me na manao o ka pakaha a me ka alunu, a ua noho alii ia kona mau lala a me na olona e ka wikani a me ka uahoa. Oiai ka Moi a me ke keikialii i hoea mai ma ka puka hikina o ka pakaua, ua ku ae la na mea a pau iluna a wehe like mai la lakou i ko lakou mau papale me na kunou like o ke ano keonimana. Pii ae la ka Moi a me ke keikialii maluna o kekahi anuu i hoohiwahiwa ia i na nani a ka maka e hewa ai a malsila laua i noho iho ai me na hiona kapukapu a ka naau e hopepe ai.

            Pii ae la ka naita Ramasila ma kekahi aoao o ka anuu a he wahi hoi i hookaawale mua ia nona a o ka Moiwahine hoi me na kauwa mahope aku iluna ae, he elua kapuai maluna ae o kahi a ka Moi a me ke keikialii e noho nei a ma kekahi aoao ka Puuku o ka Moi, a e huli pono aku ana hoi imua o ke kahua akea o ka pakaua kahi hoi a na makaikai e ku puni ana e like me na laau hua o ke kihapai. I ke kaalo ana ae o ka manamana kuhi hora a me kuhi minute ma o ae o ka hora 9, oia ka wa i wehe ia ai na hana no ka ike ana i ke keikialii a me ka hookupu no na mea i loaa i kela a me keia makaainana. Ku ke ahuu a hana ka haawe o na  makana makamae i lawe ia mai, nana aku hewa i ka wai na makana like ole a manuunuu no hoi na nani a ka naau e kuko ai.

            I ka pau ana o ka hookupu ana, ua ku ae la ka Puuku o ka Moi a haawi aku la he mau huaolelo hoolanalana i na mea a pau, a hoike pu aku la oia o ka hora umikumamalua ponoi oia ka manawa no na hana lealea e ae, a ua makemake ia ka poe a pau e komo ana iloko o keia mau lealea e hoike ia aku nei e hele mai a na lakou no e koho mai i ka lakou lealea e makemake ai, me ka hoike pu mai i na inoa a me ka papa kuhikuhi o na hana i makemake ia.

            1 Lealea kakapahi, a o ka mea i haule iaia na moho elima, nana ke eo, e hookauia maluna ona ka inoa hoohanohano “Ke koa kaulana o ka pahikaua.”

            2 Lealea oo Ihe, o ka mea nana ke eo iloko o ehiku moho e haule, e lilo iaia ke eo, me ke kau o ka inoa hanohano. “Ke koa kaulana o ka laau Ihe.”

            3 Lealea mokomoko kuikui puupuu o ka mea e hina iaia na mea Eiwa, e kau ka inoa hanohano maluna ona. “Ke koa kaulana o ke kahua mokomoko”

            4 Lealea kukini, o ka mea e eo ai na mea a pau iloko o 9 puni, e kau ka inoa hanohano, “Ke koa kaulana o ke kahua kukini”

            5 Lealea o na ano a pau, a o ka mea oi loa aku, e kapaia oia ka Naita o na kahua paio, a o ke koa kaulana o na medala kila, me ka haawi pu ia aku o ka medala gula o k ka lei alii o Alegeria. I ke kuu ana iho o ka leo ka Puuku, oia no ka wa i hoea like mai ai o na mea a pau a iloko oia poe o Arama laua o Ilai. Ua lawe ae laua i na lealea a pau o ka la, aohe lealea i koe, a ua waiho ia mai la imua o ka Haku Puuku na kuhikuhi me na inoa o ua mau iwikani ala o ke aupuni Moroko. O ka nui akua ua lawe ae la lakou elike me ka mea hiki ia lakou iho, a koe no kekahi. I ka hiki pono ana ae i ka hora o na lealea i hiaai nui ia e ike. Oia no ka wa a ka Haku Puuku i kahea ae ai i ka leo o kana Ole ma ke ano kahea no ka hoomakaukau kaua nui a me ka leo kanikau o ke kahua o ka poe i pepehiia. Ua hoopuiwa loa ia ke anaina no ka lohe ana i ka leo o ka ole he leo no ke kanikau, a ua hoalii pu iho la ka weli a me ka eehia maluna o na mea a pau, me na leo eehia weliweli kamahao o ka ole i hookau aku i ka eehia maluna o na Naita e ae, e manao ana e komo i na lealea o ka la o ke keiki alii Sepa ka weli.

            I ke kuu ana iho o kaleo kamahao o ka ole, ua ikeia aku la kekahi kanaka opio nona nanaina o ke koa a me ka wiwo ole o ka Naita Ilai, kela ka lua o na moho aiwaiwa o ke aupuni o Moroko, ua kahiko ia oia me ke kapa ulaula, a e luhe ana ka hulu o kona papale maluna o kona mau kipoohiwi, e paa ana oia he pahi kaua nona ka loa eiwa kapuai, a me ka laula elua kapuai a ua oi hoi na aoao a i elua.

            Oiai ua koa kaulana nei e ku ana ua ikeia aku la kekahi naita kino pauhaki aoo e ku ae ana a kamoe ae la no ke kahua lealea, o ka naita Sana Voleta no ia o Aigupita ua paleia i ka paleumauma hao-kila, a e paa ana he pahikaua ma kona lima. I ke kuene pono ana iho o ua mau moho nei, ua kani ae la ka o le a ka puuku, a ia wa i ikeia aku ai laua e kakele ae ana i ko laua mau ike a me ke oolea o ko laua mau olona, a no ka hapaha hora, ua ikeia aku la ke kino o ka naita Sana Voleta e waiho mai ana i ka honua ua make loa.

            I ka haule ana o ka naita o Aigupita ua hoea hou mai la he naita aoo me kona kahiko piha a e paa ana oia i kana pahikaua ma kona lima, a o kona inoa o Burueda no ka powa puuwai eleele a o ka haku hoi o na waoakua kanaka ole o Sahara. Ia laua i kuene pono ae ai, ua kani ae la ka o le a ka puuku a ike ia aku la no hoi ua mau kaeaea ala e haawi pau ana i ko laua ikaika no ka mea o laua e lanakila, aole i loihi loa ko laua paio ana ua haule a make loa aku la ka naita Burueda i ka honua no kona hopena. Mahope iho ua ku hou mai he mau naita hou no, aka aole i loaa ia laua ka lanakila maluna o ka naita Ilai, a pela i kapaia ai oia, “ke koa kaulana a o ke alii o ka pahikaua”

            Eia kakou i ka iua o na lealea, a ua like no me ka haawina mua a ua kau aku la no kela inoa “ke koa o ka laau Ihe.” O ka naita Ilai wale no ka mea nana i lawe haaheo ae na lealea a pau o ka la

            O ka lealea hope loa, oia ka lealea a-na pahikaua, oo ihe a pela aku, a o ka mea e lanakila oia ka mea nana e papahi ka medala gula o Alegeria, a e kapaia ka moi o na medala kila. Ia wa i ku mai ai ka naita Ilai me ka hiehie nui e hoike mai ana he koa oia i hoolaaia no na hana o ia au hookala makakila. Mahope iho ua ike ia aku la he naita aoo loa e kamoe mai ana no ke kahua lealea. O keia kanaka oia no ka naita Ramasila no ia o ka aahu omaomao, e hoohana hou ana i kona mau ami waiho loihi ai, a me kona mau olona i moe malie no na makahiki loihi i kaa hope ae. I ka makaukau ana o ua mau moho nei, ua kani ae la ka o-le a ka puuku, a ikeia aku la laua e kakele ana e like me ka ikaika i loaa i laua. He hora a oi keia kakele ana o ua mau moho nei me ka hahana lua ole, ua ikeia aku la ka naita Ramasila e waiho oni ole ana i ka honua, oiai ua kapoo pu aku la ka pahi a ka naita I lai ma ka poaeae hema a loaa aku la kona puuwai.

            Mamua ae o ka lele loa ana o ka hanu o ka naita Ramasila, ua hoopuka ae la oia i keia mau olelo, penei: “E hoomanao e Sepa i keia—Ua haulehia au no kou hanohano a me kou ihiihi, a nau auanei e kuu Perisa e auamo i na ehaeba i koe, a e noho auanei keia uhane me oe,” a lele loa ae la kona aho. O ka naita Ilai wale no kai lohe i keia mau olelo hooilina no ke keiki alii Sepa Perisa, a na keia mau olelo i kauo ia Sepa e hele iloko o na hana pakaha a lokoino hoi.

            I ka wa e paio ana o ka naita Ramasila me ka naita Ilai, e haka pono ana na maka o Sepa maluna o na mea e paio ana, me kona hoopuka pinepine ae, e make koke oe e kena wahi ukulele mamua o ka napoo ana o ka la. I nui ke aho e kuu Ramasila a papahi pu kaua i ka hanohano o ke kalauna o Alegeria nei. Aka, i ka wa i ike ai o ke keiki alii i ka haulehia ana o kona kahu hanai imua o ka mea ana i kapa aku ai he ukulele, ua pono ole iho la kona manao ia wa, ua like pu iho la oia me kekahi lio makapo e hook@i hewa ana i ka pa pohaku me ka pukakanui. Ike iho la ka moi i keia ano e o ke keiki alii hopu iho la oia a ninau iho, heaha keia ou e kuu keiki? Huli ae la ke keiki alii a pane aku la, o ka naita nana i pepehi kuu Ramasila; oia kuu enemi makawelawela. Aole pela e kuu kamalei, oiai o na hana o keia la ua aeia na kino e molia no ke ola o kou la hanau e kuu keiki, a he mau hana kaulana hoi iloko o na la o kuo ola ana a me ko’u, a ua pomaikai loa au no ka loaa ana he la no kekahi hua o ko’u pohaka i hauoli ai a e hoomanao mau ia aku ai hoi.

(Aole i pau.)