Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 16, 17 April 1886 — HE MOOLELO KAAO NO Baretile Muda, KA HIWAHIWA LUA OLE O KA NANI, A O KE ALII HOI O NA KUPUA A PAU, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Baretile Muda, KA HIWAHIWA LUA OLE O KA NANI, A O KE ALII HOI O NA KUPUA A PAU,

Ka mea nona ka Mana Kupanaha loa maluna o na Haku o ka poulia me na Uhane ino o ka po, ka mea i oleloia "Ke Ki o ke ola a me ka make mau loa." &c. &c. OIAI ka lahui e makaukau nei no ka ike alii ana, ai no na alii opio e manao e kulai i ke keiki alii Baretile me ka nani o na aoao palupalu a ma ka ikaika hoi o na aoao akau, ua hao ae la a linohau, a ke nana aku oe, ua hele a kuku ka piipii. 0 kekahi lede opio ui hoi iwaena o lakou, ke kaikamahine hol' a ke kaukau alii lunepera, nona ka inoa o Rose lunepera, a i iho la oia: E hele aku ana wau e hoike aku ia'u iho imua ona a e ike mai auanei oia i ko'u mau helehelana nani a me ko'u aahu nani, alaila oia auanei ka mea nana e hoonaue i kona puuwai no'u nei f a e koho auanei wau iaia i kapena nana e bookele mua i nei moku. Aka hoi o kona kaikunane hoi, ke keikinona ke kulana hiehie a he kulana no hoi kona o ka makaukau ma na mea o ka oihana kaua a he koa kaulana iwaena o na mahele koa o na.aumoku kaua a mena mah«le koa o ka aina, a ua i iho la oia: Aia hoi, owau hookahi wale no jka oi o ka nani iwaena ona keiki alii a pau o Pelekane nei, a me ka ikaika ! hoi, nolaila e hele aku ana wau e hoike ia'u iho imua ona, a e ku no aua nei wau e paio me na moho lealea a | pau o keia ia, a i ka pau ana auanei o lakou i ka haule imua o ko'u alo, a nele ao i ka hoa paio ole, aliila, e ku auanei wau a e paio aku me ua keiki alii la o ka lewa e kaulana mai nei ī.ka mana a me ka ikaika« aiaila e hooUlo no wau i kona mana' a me kona ikaika i mea oie loa i ka ikaika o kuu mau iala, aole hoi no ka hoohanohano wale ana no i na lealea o ka ia, aka ma ka hookahe maoli ana*

no; i mau hoi ke kaulana o kua inoa a hiki i na welelau o ka honua. E ka makamaka, ua ike pu ae la no kaua i na manao haa&ei o keia mau keiki, aka, ?ia oo he manawa e haulehia ai o ko iaua mau manaolana poho iloko o ke kuhihewa nul I ke kokoke ana ae e koele ka hora li, ua ikeia aku la na mahele koa o na aumoku kaud o ke aupuni e ku ana me ka makaukau ana no ka huakai ike alii. e welo ana na hae o na waihooluu like ole, ma ka huini o ke kia o na moku a halii palala loa i ka ili o ke kai a ua ike pu ia aku la no hoi ka lehu--0 na inakaainana e kamoe ae Ia no ka hale aliL E hoalu iki aku hoi kaua ia lakou e makaukau la, no na hana ma ka haie | alii, a e kiei hou ae hoi kaua no ke keiki alii o ka lewa, e hoekepue mai la 1 ke kakela alii o kona mau makua, a me ke kino pahaohao hoi o kona makua hanai, ka mea hoi nana e kiai pauaho ole la i ka maluhia o ka hale ali. Oiai ka eueu o ka lewa e nanea ana i na ea oluolu o ua kakela nei, aia hoi poha iho la ka leo nanahe o kona makua hanai, e 1 iho ana i kana hanai: E kuu milimili, ka momi o kuu mau la kanikoo, auhea oe ? Pane aku la kana hanai me ka leo oluolu: Eia no wau. Wahi a kona makua hanai: E iho aku ana wau i ou 'la, e hoomakaukau ai ia oe no ka hele ana aku imua 0 na tausani makaainana o keia aupuni, nolaila e hookaawale ae oe ia oe i kekahi wahi okoa iloko o ka hale alii. Oiai ke kupua Hitegela e kamailio nei, ua lohe pu ae la no ka ohana alii i ka ieo e kamailio nei, aole nae i maopopo ka mea nona ka leo; aka ua hoakaka mai la ka Moiwahine Ane Bela i ke ano a me ka mea nona ka ieo, mai ka mua a ka hope. Lohe ae la ka Moi Hitegela Muela 1 keia mau mea, ua pane ae la oia me ka haalulu nui : Auhea oe e kuu kamalei alii, aohe wahi kupono e ae nou j e noho ai no ka ike ana aku i kou ! makua hanai, e aho paha, e hoi aku joe a ka rumi kahi a'u e malama nei i j ke kalaunu o ke aupuni, aia no hoi ka [ noho iloko o na paku silika, e hele pu aku no kakou a noho aku oe, hoi mai I maua. Pau ae la kana mau kamailio ana, ua ku ae la ka Moi Hitegela a paa aku la kona lima akau i kana keiki a o kona lima hema hoi i ka Ui Ane Bela a kaukoe nui aku la no ka rumi kahi i malamaia ai ke kalaunu o ke aupuni. A hiki aku la lakou malaila, komo loa aku la ma ka anuu kahi e ku ana ka nono alii, a kaikai ae la ka Moi i kana keiki, a hoonoho īho la maluna o ka noho alii a kulou iho la kona mau makua aloha imua o ka lakou kamalei, a hoi aku la no ka rumi hookipa. Ia laua no a hala aku, ua hoopiha kokeia ae la ka rumi e ke ao; a ua haohao koke ia keia nalowale honua ana o ka punohu ao maluna o ke towera o ke kakela alii. He mau minute i hala iki ae mahope o ka uhi paa ana o ke ao maloko o ka hale alii, poha ae la ka hekili no ekolu manawa wale no, a i ka pau ana ae o keia mau haawina kupanaha, ua mao ae la\e ao, aia hoi ke keiki alii me kona kahiko alu, ua kaawale mai la hoi mai ka noho alii ae, a e noho ana oia maluna o na anuenue 2 e pipio ana malalo ona, a e noho mai ana oia me kona nani a pau elike tne na ano a pau i ike ia ma ka lewa. laia e noho ana pela, ua kahea ae la oia i ka ohana alii a pau e hele mai e ike iaia a me kona kahu hanai hoi, oiai oia e ku ana ma ka aoao hema o kana hanai, ma ke kino maoli me kona nani nui. I ka ohana ahi i komo aku ai a ma ka puka o ka rumi, ike aku la i na mea a pau, haule aku la ka Moi Hitegela a me ka Moiwahine Juriana ilalo me ka maule a koe hookahi iho la ka Ui Ane Bela; a ku aku la oia imua o laua me ka haalulu, a pane aku la: E ka Wohi, ke kama alii hoi, Heaha ka makemake o kuu Alii maluna o kau kauwa nei ? Pane mai la oia: E kii aku oe ia lakou la a e hele mai i o'u nei i keia manawa ano. Hele aku la ka Moiwahine Ane Bela, a hoala ae la i na Moi mai ko laua kaumaha ae, a hai iho Ia i ka makemake o ka laua kamalei alii. Ala ae ia laua a hele aku la me ka haalulu nui a ku aku la imua ona me ka weliweli, aia hoi ike aku la laua i na mea a pau e pili ana i ka laua keiki; a pane mai la o Bareti!e; E hele e aku oukou mamua, a mahope aku nei maua, a e hai pu aku oukou i ke anama, e noho me ka maluhia aole kekahi e kamailo a e ohumu 1 kekahi mea no'u nei, no ka mea, aia he mau keiki elua na ka makua hookahi, aia he mau manao iike ole ko laua no'u nei, aka eia wau ke hele aku nei no laiU 1 keia la. P*u ae la kana kamailio ana, hoi nui aku la ma ka rumi komo kapa, a e liuliu ana no ka hale lole, ua aahuia na Moi i na kahiko alii piha, a 1 ka makaukau ana o na mea a pau, ua hoi nui ae ia raa ka rumi hookipa a hoolai iki iho !*. A pa ku ae la ka hora ka hora 12 a newa iki ae, ua hemo ae la na puka pa o ka hale alii, ua lehau koke ae la ka hale lole t ka iehulehu 0 na makaaina-

na, aia ho ; kekahi wahi i hoomakaukau ia 110 ka ohana alii, he anuu hoi i hana ia a kīekie iwaena konu o ka hale lole, me na hae ona waihooluu hke o'e e kuuwelu ana, na paku silika e luhe ana ma na aoao, aia ma ka piko iluna pono 0 ka anuu, eku ana na noho o ka o'nana alii t a mamua iki mai, ka noho alii o ke keiki alii o ka lewa, ua kinohinohiia 1 ke gula rae na pohaku makamae o na kumukuai kiekie. He mau mmute i nee ae, lohe ia aku la ka leo o na mea kani, aia hoi na pualikoa hui ona aumoku kaua a me ko ka aina ■ e kom6 haaheo mai la, a iie mau sekona wale no, ua ptha kui ae ta ka hale lole nui i ka lehulehu o na tausani o na tausani, a koe wale no kahi i hoomakaukau ia no ka ohana alii iluna o ke anuu. Oiai ke anaina e hoolai ia, ua puka mai la he elele mai ke alo alii mai, a nana i hai mai ka olelo: E malu ke anaina, e komo mai ana ka ohana alii i keia manawa. AL ka pau ana o kana mau olelo, ua kbmo niai la ka Moi me na Moiwahine e kuikui lima pu aku nei ma kona mau aoao, a me na keiki hoi mahope pono mai o lakou, i ukali pu ia e na Adimarala o na aumoku kaua a me na Alihikaua o na mahele koa o ka aina, a i ke kau pono ana ae iluna 0 ka anuu, a k:i mai la imua o Re anaina, a ua ninau ae la lakou ia lakou iho, Auhea la ka hoi ke keiki alii e olelo ia 1 nei? Ua kani niai la na mea kani, a i |ka hoolai ana iho uu pahoia mai la ke alii ka Moi i kona leo alil Mai haohao oukou no ke keiki alii, e hiki mai ana no oia, e noho nae hoi kakou me ka maluhia ilalo. a i ike oukou i kekahi mea kupanaha mai hooho oukou no ia mea. A pau kana kamailio ana, ua noho iho la na alii me ke anaina holookoa a pau ilalo. A mahope oka hoolai ana īho, ua loheia aku la ke poha o ka leo o ka hekili, aia hoi, ua piha koke ae la ka hale lole i ka punohu ao, a o ke anaina hoi ua piha loa ia i ka weliweli I nui. |