Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 18, 1 May 1886 — Page 2

Page PDF (2.03 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; U.Hawaii Library

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

No Ka Makahiki,...............$2.00

No Eono Mahina,................1.00

---KUIKE KA RULA.---

Poaono.        MEI 1, 1886

 

  E loaa no ke KUOKOA i ka poe lawe hou o keia Makahiki, mai ka helu 11 aku a hiki i ka helu hope o Dekemaba, no ka HOOKAHI DALA ME HAPALUA ma ka hookaa mua.

 

Na Hoike a ka Luna Dute Nui.

 

  Ua loaa mai i keia pepa ka Hoike Makahiki a ka Luna Dute Nui no na hana o ka Hale Dute o ke aupuni no ka makahiki 1885. He lehulehu wale na mea i hoikeia e pili ana no ka holomua o na hana imi loaa o ka aina, i hoomoakakaia malalo o kela a me keia mahele iloko o ka buke i piha me 112 aoao.

  O na loa pau o ka Hale Dute no ka makahiki he $502,337, a iloko nae o ia huina he $12,577 i loaa mai no ka opiuma i hopuia e ke aupuni. O na dute i loa mai i ke aupuni no na waiona i hookomoia mai i ka aina he $247,991.

  O ka nui o na malihini i komo mai i ka aina no ka makahiki 1885 he 1,730; o ka poe i haalele i ka aina he 1,783. He 5,410 poe limahana i hookomoia mai; he 3,108 o lakou no Kina, 1,961 no Iapana a me 341 no na wahi e ae.

  O ka huina nui o na waiwai kalepa o Hawaii i laweia i na aina e he $8,958,663, a ua oi ae keia i ko ka makahiki 1884. O ke kopaa ka oi o na waiwai i laweia aku, o ka raiki iho kona lua, a o ka ili bipi iho ke kolu.

  O ka nui o na waiwai i laweia mai iloko nei mai na aina e mai he $3,830,544, ua emi keia malalo o ko ka makahiki 1884. O ka waiwai o na kalepa ana me America Hui, oia hoi na waiwai i lawe ia ilaila a mailaila mai hoi a ia nei he $11,874,043. Me Beritania Nui $486,023; me Geremania $161,892 me Kina $134,318; me Auseteralia a me Nu Zilani he $85,984. O na moku America ka hapa nui e halihali nei i na waiwai mawaena o kakou me na aina e.

 

HOOPIIIA.

 

  Aole i poina i ko makou poe heluhelu na hana a ka Hon. E. Kekoa i hana ai ma Puna iloko o na la mua o keia makahiki, i kona lawelawe lima nui ana i na pono koho balota o ko laila poe makaainana. Ua hoolaha mua ia no hoi na hana pono ole a keia kanaka iloko o na nupepa o ia mau la, oia hoi o kona hoao ana e hookahuli i ka pono o ka lehulehu no ka la koho balota o ia apana. Mamuli no hoi o ia mau hana kue kanawai i hoopukaia mai ai ua Kekoa nei i lunamakaainaana no ka apana o Puna a haule aku la ke kanaka a ka hapanui o ia apana i makemake ai. He luna aupuni o Kekoa, ke ole makou e kuhihewa he luna helu oia no ua aspana nei o Puna i oleloia. A ua lawe oia i ka mana o kona oihana aupuni i mea keakea aku i na pono, na pomaikai a me na kuleana laahia o ka pahu balota, a ua hookoia no hoi kona makemake ma ka haule ana o ka pono o ka lehulehu, a hoopukaia mai la oia ka lunamakaainana o Puna.

  Iloko o keia mau la iho nei ua hoopiiia o Kekoa o kana mau hana haihai kanawai imua o ka aha hoomalu o ka apana o Hilo, a ua ili ka hoahewa ana o ka aha hookolokolo maluna ona. Aka ua hoohalahala oia no ka olelo hooholo a ka aha, a e lawe ana oia i kana hihia i ka aha maluna ae. Ke manao nei keia pepa, ua pono lea ka hapai ana o na makaainana o ka apana o Puna i ko lakou pono a imua o ka aha kanawai o ka aina. He hana keia i ku i ke ano naauao. Ina e koloheia na pono kivila laahia o ka lehulehu, elike me ka pono koho lunamakaainana, ua loaa no he alanui pololei kahi e imi ai na makaainana i pono no lakou, oia na aha kanawai o ke aupuni. Ua manao na makaainana o Puna ua koloheia ko lakou mau pono koho e keia kanaka, a no ia kumu ua hoopiiia oia, a ua hoaponoia ka aoao hoopii, aole nae i pau ka hana. Ke manao nei makou he alakai mua ana keia o na makaainana o Puna i kupono loa ke ukali ia e na apana e ae, kahi i ikeia na hana kolohe elike me na hana i hanaia e keia luna helu. Pela wale no e pakele ai ke kakou aina i na hana lokoino a keia poe aloha ole, a koe mai kau wahi pono no na makaainana.

 

No ka Pono o ka Lehulehu.

 

  Ua ku i ka maemaeole ke keena lalo o ka hale aina o ka pake e ku nei ma na huina o alanui Kalepa me Nuuanu ma Ewa iho o ka Halewai hou. E ike ia no na hooialo ana o ka lehulehu, ke hele ae e nana pono. Aia ma keia keena na pakaukau no ka ai ana he kapu wai holoi pa pelapela me kekahi mau apulu kahiko hohono e hanu pu ai ka poe e ai ana, he pahu poi e ku ana me ke kauwahi pelapela pili koke me ke kapu wai holoi, he papahele lepo a pa-u mau i ka wai ko loko, a ua ma pu ae na ea kupono ole i ke ola kino. He hana maikai ole keia no na hale aina, oiai, o ka ai a me ka ia paha e haawi ia mai ana ua maemae, a o ke ea hoi e hanu ai, ua pilau, ii mea kahiko. Kupono anei keia? Ka hana keia a ka Papa Ola, a i Pala Ola oiaio, aole i Papa Hoomaka. E hoomaopopo pono ia keia pono o ka lehulehu, i ai me ka ono, a i hanu me ke ala anuhea.

 

KA WEHE ANA O KA AHAOL@LO.

 

  Ma ka hora awakea o ka la inehinei i wehe ia ai ka ahaolelo kau kanawai o ka aina o keia kau e ka Moi.  Eia malalo iho ka haiolelo alii a makou e hoopuka aku nei no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu:

E na 'Lii a me ka Poeikohoia:

  Oia ma ka halawai hope ana o ka Hale Ahaolelo o Ko'u Aupuni, ua hoomaopopo ia ka holomua mau ana, me ka nana ole i na alai i maa mau i na Aupuni naauao o ka honua nei, a Hawaii hoi, e paio a e paonioni aku ai. Ua hoomahuahua ia ae ka lahui ma ke ano he mahuahua i ko na wa i hala, a ma ke ano pomaikai o kela me keia, a ia manawa hookahi hoi i hooia ia mai Ia'u, ua maikai ko kakou launa ana me na Aupuni Nui o ka honua nei.

  O na hooponopono Kuikahi Kalepa Panailike mawaena o Hawaii nei a me Amerika Huipuia, ua hoomau ia no i pomaikai kaulike mawaena o na aina a i elua. O ke ake nui o Ko'u Aupuni o ka hoomau ia o keia mau mea me ko kakou hoaaloha nui. Eia hoi, he mea hauoli Ia'u ka hoike ana aku i ke kulana o ko kakou aina, a me ka mahuahua o ko kakou mau launa kalepa ana me na wahi e ae o ka honua nei he hooia kupono ana ia, eia iloko nei o Ko'u Aupuni na kulana a me na hiohiona o ka holomua mau, a me ko kakou nee mau ana ma ke ala o ka pomaikai kaokoa.

  Ua hauoli Au i ka hoike ana aku ia oukou, ua hoike mai na Aupuni Nui a hoaaloha hoi o Europa, i hui pu ia mai me Amerika Huipuia i ko lakou manao aloha, e ae ia o Hawaii i mana kona ma kekahi o na mokupuni ma ka aoao Hema o Polunesia nei, kahi e hiki ai iaia e hoike aku, he kuleana kona mamuli o ke kulana kiekie, a o keia mana, ke ake nei Au e hoohana ia, me ke alakai pili Aupuni, i me ke ao ana i na anaina a lahui hoi e pili ana i ko Polunesia, me ka manao e hoomahuahua aku mawaena o lakou, i na ano hooponopono naauao ana a me ka loaa ana mai hoi no ko lakou aina ka noho kuokoa maoli ana.

  O Ko'u mau launa ana me Ko'u Hoaaloha Nui a maikai hoi ka Emepera o Iapana, ke mau nei no ka oluolu hoaaloha ana, a ua hana a ua hooko iho nei e Ko'u Kuhina o na Aiua E i kekahi Kuikahi Hoopae Limahana me ia Aupuni Nui, a ua manao ia he mea ia e hoohoihoiia i na oihana mahiai a pau o Ko'u Aupuni.

  Na Ko'u Kuhina Waiwai e waiho aku imua o oukou i na hoakaka, e hoi ke aku i na loaa i manao ia e Ko'u Aupuni, ua kupono paha ia no na lilo mau o Ko'u Aupuni. E waiho ia aku ana imua o oukou, kekahi mau kumuhana ano nui, e like me na hana e pili ana i ka hoopae limahana a me na hana hou kuloko, a o ka mea wale no e hiki kupono ai, aia ma ka inoa maikai o ka lahui, a o ke Aupuni hoi e aie ai. Ke waiho aku nei Au ia oukou i ka noonoo ana no na kumu o ka hoolako ana mai i mea e paa ai ke kulana waiwai o ka aina. Ua lilo mau no Ia'u he mea nui ka noonoo ana no ke ola o Ko'u Lahuikanaka, a ua nana nui no hoi na Luna o ia mau oihana, no ko lakou mau pono a me ka oluolu. Oiai ke mau nei no ka lahui i ka loohia ana me kekahi mai maewaewa, eia nae e hoike aku Au i ka manaolana, ina me ka hooponopono maikai ana, e lilo ana ua mai 'la malalo o ka hiki ke kaohi ia, me ka pahola nui ole aku.

  Ke mau nei no ka hoomau ia ana o ka Oihana Hoonaauao o Ko'u Aupuni, a ua manao nui Au, o ka hanauna hou o Hawaii nei, e loaa ia lakou ka lawelawe ana i na oihana o keia ola ana, ke waiho aku nei au e noonoo mai oukou, e hoonaauao ia lakou ma na naauao a ike hana a me ka hoonaauao kiekie i oi ae i ko na wa i hala

  Ua haule mai maluna o ke kulanakauhale Alii o kakou, he pauahi nui, a ma ke ano he poino lahui. Eia hoi mamuli o ke kokua koke ana o Ko'u Aupuni me ka ae ia mai e Ko'u Ahakukamalu a pela hoi me na manawalea e ae o Ko'u mau makaainana, ua kana hai ia mai na kaumaha o ka poino. E waiho aku ana Au no ko oukou noonoo i na kumu no ka hoala hou ana i na wahi poino o ke kulanakauhale e nana ia mai ma keia mua aku, o keia poino ua lilo i pomaikai no ka lehulehu.

  Ua hauoli Au, i ka ike ana aku ua kau ia ka Hae Hawaii maluna o kekahi mau mokuahi nui Holomoana Na Ko'u mau Kuhina e waiho aku imua o oukou na mea e pili ana i ka hoohoi hoi a me ka hoakea ana aku i ka hana e pili ana i ka holomua o ke Aupuni ma keia kumu loaa nui o ka aina.

  E na Keonimana, me ka paulele nui i ko oukou akamai a me ke aloha aina, ke waiho aku nei Au no ko oukou mau noonoo a hana akahele ana i na kumu e kupono ai no na pomaikai nui o Ko'u Aupuni, a ke noi ae nei Au e uhi ia maluna o oukou ke alakai a me ka hoomaikai o ke Akua Mana Loa maluna o ka oukou mau ukakuka ana.

E na 'Lii a me ka Poeikohoia:

  Ano, ke kukala aku nei Au, ua wehe ia ka Ahaolelo o ke Aupuni.

 

NO KE NO.

 

  Ma na lono hope mai nei i lohe ia mai ai ua pii iki ae ke kumukuai o ke kopaa ma Kaleponi. He nu maikai keia e hoolana ai i ka manao, aole wale o ka poe mahiai, aka o na poe e ae a pau e makee nei no ka holomua o na hana maikai a me na pomaikai o ka lehulehu mai o a o. O na pomaikai kino o ka lehulehu, ua ulu ae no loko mai o na hana imi loaa i hoohana ia aku maluna o ka aina, a o na hana hooulu loaa i keia wa oia no na hana a ka poe mahiai. Oia iho la no na kumu hoowaiwai o ka aina, a o na haua hoowaiwai e ae, a hoonaauao i ka lehulehu, he mau lala ia no ke kumu nui hookahi, oia hoi ka mahia. O ka mahiai ka makuahine o na hana hoopomaikai kino a pau. E like me ke kino o ke kanaka mai ka lepo mai, pela no hoi oia e kii ai i kona pomaikai kino iloko o ka lepo ma ka mahiai ana.

  Nolaila ua aie nui ka aina a me ka lahui nana e noho nei ka aina i ko kakou poe mahiko mai Hawaii a hiki i Kauai. Na lakou e hoohana aku na aina a hua mai na hua, a na ia hua i lawe mai ke dala a hoohana hou aku iwaena o na poe hana a pau, a pela no hoi i loaa ai i kela a me keia o ka poe hana a pau kau wahi loaa mailoko ae o na hua o ka poe mahiai, koe wale no o ka poe palaualelo, a ua pono no ke nele lakou, no ka mea o ke kanawai o ke ola, oia no ka hana.

  Mamuli o keia ano pomaikai i loaa mai ai ma na aina hana mahiai, he mea pono i ka lehulehu ke makee nui i keia hana, a e mahalo ia ka poe mahi i ka aina.

  Ua paipai pinepine keia pepa i kona poe heluhelu ma na apana kuaaina e mahiai no lakou iho, ke loaa kau wahi aina, e kanu i ko a i ke kope a me na mea e ae. Mai hoowahawaha kakou i ka poe mahiai, ka poe nana e imi nei na loaa o ka aina, a puunaue ia aku iwaena o na ano paahana e ae a pau. A elike me ko makou paipai mau, pela no hoi makou e paipai hou aku nei i na makaainana ma na apana kua a pua o ka aina, e hooulu i na mea ulu o ka honua a e ai i na hua o ka aina.

 

KA HOKU AO HOU,

 

(Ka hoike no kana huakai moana).

  Haalele ia Honolulu nei Nov. 30, 1885 no na Pae Aina Makala. Me ka makani aheahe a maikai, ua loaa ia makou na mile he 158 i ka la; o ke kiekie loa aku he 220 mile, a o ka haahaa he 90 mile. He 13 la holo mai Honolulu aku nei, ikeia ka mokupuni o Mile, a ma kahi la iho ku ma Jaluita, a malaila makou i 'lohe ai, ilaila iho he mau moku manuwa Geremania kahi i kau ai i ko laua hae me ka olelo pu iho no Germania ia mau paemoku. O ka laua hana mua, oia no ka hoouku ana aku i na kanaka o ka mokupuni o Ebona he $500 no kekahi mau hana i lawelaweia malaia mamua o ka paa ana o ka aina malalo o ko laua mana.

  Haalele ia laila no Kusaie, a lohe hou makou malaila kekahi moku kaua Geremania kahi i kipu aloha ai no ke kau ana o kona hae maluna o ka aina, a ua haalele iho nae ia laila me ka inaina loa no ka ae ole ana mai o na kanaka e kuai mai i ka lakou mau mea nani, oiai ka la Sabati ua la nei. Me ka olelo pu mai o na kanaka "e hele hou aku a hoike ia lakou i ke ano o ko Geremania la Sabti." Ua pa iho no hoi kekahi makani ikaika malaila, a nane i ulupa ina hale, na kumu niu, a me na laau hua ai he nui wale. He oia mau no hoi ke ola o na kumu misionari mai ko makou haalele mua ana iho. Holopono no hoi na hana a ka Haku maanei.

  Maanei makou i hoao mua ai i kahi waaba mahu o makou a ke alii ka Moi i manawalea mai ai no ka "Hoku." Kupono loa no hoi no ka huki ana i na waapa piha i ka ukana, wahie, wai, a me na ohua ma keia mau wahi, a he wahi mea hou ano kupanaha kela i ka manao o na kamaaina o keia mau paemoku; ua kapaia keia wahi waapa o Ka Moi. Iloko o na la hope o Dec., ua poino iho la kekahi mau pea o ka moku, me ka haki pu ana o kekahi o kona mau laau pea. No kekahi manawa loihi makou i holo wale ai me ka loaa ole o ka laau kupono e paa hou ai keia mau pea.

  Ma ka la 30 o Dec., hookomo manou i ke kauwahi kaikuono o Ebona me ka poino ole no ka manawa mua ioa. He wahi ino loa keia iwaena o ka paemoku Makala, a i makau loa ia e na kapena moku pea. Ma ka la i o keia makahiki, ua koomanao ae ko laila poe i ka hapenuia ma ke kai huakai ana ma ke alanui no ka halepule i hoonaniia kona awai me na hae a pela aku.

  Jan. 5--ku ma Namerika no hookahi la, a pau kahana malaila holo hou ma ke ahiahi.

  Jan. 8--ku ma Ailliuglablab, a mahope o ka pau ana o ka hana malaila, ua holo hou ma ke ahiahi.

  Jan. 11.--Hiki hou ma Mlle a kali iki no ka la 13; ma ka la 14,15, me 16, hiki hou ma Jaluita. Malaila loaa iho la ka heleuma o ke kuna "Gen. Siegel," a lohe pu iho la ua hoi mai ke kuna "Ke Au Hou" no Honolulu nei.

  Jan 19.--Hiki hou ma Kusaie me ka pau pono o na hana ma ka Paeaina holookoa; ma ka la 22, ku ma Ponape a halawai pu iho la me na kumu me ke ola kino maikai

  Kau pu mai na Rev. Doane a me Rand ma ka moku a holo aku no Pingelap a me Mokila ma ka la 26 no ka hoopau loa ana i na hana malaila. Ia makou e holo ana ma kekahi kaikuono o Ponape, ua ili iho la ka moku i ke ako'ako'a a paa loa. Mamuli o kahoomama ia ana o ka moku i 1 kapuai mai ke kai ae, ua hemo ae la ka moku me ka nui ole o ka hana, aka, ua loaa ka moku me kekahi puka liu ma o keia ili ana. Pau ka hana ma keia mau paemoku, hoi hou no Ponape, a malaila kahi i hooponoponoia ai na hemahema o ka moku. Ma ka la 14 o Feb., halawai pu me ka moku okohola Arenola mai Honolulu ae nei; lohe makou no ka lilo ana o na paemoku Caroline i na Paniolo, a ike pu iho la no hoi i ma pepa me na leta mai Honolulu ae nei. Ma ia mau la mai a hiki i ka la 10 o Mar., ua hoihoi aku ka moku i na kumu o kela a me keia wahi ma ka pau ana o ka hana. Ma ka la 11 mai, hora 8:30, haalele ia Ruk ka mokupuni hope loa no Hilo a me Honolulu nei. Ku ma Hilo i ka Poaono la 24 o Aperila nei, a hoolele aku la ia Kauka C. H. Wetmore a me kana kaikamahine. Malaila, ua kuu laula ia ka moku no na makaikai, a ua hiki aku paha ma kahi o ka 500 a oi poe i makaikai ae i kona oneki. Haalele ia laila a ku ma Honolulu nei i ka la 26, oia hoi he 149 la i kaawale a ku hou.

 

E Nana a Hoopololei

 

Iho e na makamaka i ka la e hoolohe ia ai ka palapala noi a Makanoe (k) na ka waiwai o Kapueuhi k, no Kamaee, Hiko, Hawaii imua o ka Lunakauawai Kaapuni F. S. Lyman o Hilo, Hawaii, a e hoonoho ana ia B. Kamai i Lunahooponopono no ua Waiwai la, oia ka Poakahi, ka la 10 o Mei, 1886; aole i ka Poakahi ka la 30 o Mei e like me ka hoolaha ana, ua lalau ia. Ua hemahema mai na lima hoonoho hua.

  Nolaila, ua kauoha hou ia mai e hoike akea aku, e noho ana ua Aha Kaapuni la no ka hoolohe ana i ua noi la a Makanoe k, kekahi keiki a Kapueuhi k i make ma ka Poakahi, ka la 10 o Mei, hora 1 auina la, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, imua o ka Lunakanawai Kaapuni ka Hon. F. S. Lyman.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O

KO HAWAII PAE AINA.

 

MA KA BANEKO.  KAU O APERILA, 1886.

Papa Hoopae lima hana ma o

Knuersley Bros.        }   Hoohalahala

         kue ia                 } mai ka Lunakanwai

Jose de Rego Sousa   } Kaapuni, Kohala,

                                         Hawaii

   Pualani (k)         }      Hoohalahala

         kue ia            } ma ka Lunakanawai

   J. Nakaleka        } Kaapuni o ka Apana

                           Hookolokolo 2 ma Molokai

B. H. Kahananui }   Hoohalahala mai

       kue ia             } ka Lunakanawai Kaapuni

   C. K. Kapule    } ma Makawao Maui.

  Manao o ka Aha i hoopuki ia e JUDD, C. J.

  Ua hoole ia ka mua o keia mau hihia ma ka hoohalahala e ka mea Hanohano ka Lunakanawai Kaapuni Hart o Hawaii a ua hoohalahalaia ma ka hoopii hou ana ae imua o k@ Aha Hookolokolo Kiekie. A o kekahi mau hihia iho elua ua hoolohe ia ma ka hoohala. hala e ka mea Hanohano ka Lunakanawai Kaapuni Fornander o Maui, a ua hoohalahalaia ma ka hoopii hou ana ae imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

  O keia mau hoopii hoohalahala a pau aole i ae ia e ke Kanawai.

  Ua hooholo ka Ahaolelo hope iho nei i Kanwai, oia no ka Mokuna XXVI o na kanawai o 1884, a ma ia kanawai i hoohaiki ia ai na hoopii hoo halahala hou ana ae mai kekahi lunakanawai kaapuni ma ke keena, ma na hihia a pau, ina he Kivila a Karaima paha, a imua o ka Aha Kaapuni o ia apana hookolokolo iho no. Ina ma ka mokupuni o Oahu kahi i ulu ae ai o ka hihia ua hiki no ke hoopii hoohalahala hou ae imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

  Minamina makou i ka hoomaopopo kupono ole ia ana o keia Kanawai e na leio na aha hookolokolo a me ka lehu. lehu, a ke hoomau ia nei ka hoopii hoohalahala hou ana ae imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie mai na olelo hooholo a na lunakanawai Kaapuni. Ua koi ia makou e hoopau wale i keia mau hoopii hoohalahala hou ana ma na hihia maluna ae no ka nele i ka mana ole.

  O Mr. Done no ka mea i hoopii ia ma ka hihia mua.

          A. F. JUDD

          L.  McCULLY

          E. PRESTON

  Honolulu, Apr 21, 1886.

 

He mau Pau ahi ma Hawaii.

 

APR 8--Ua ikeia ke kauwahi ahi uuku e a ana iwaena o ke kula pili ma ka aina i ona ia e ka Hon. Sam'l Parker, i kapaia ka apana i o Kawaihae. Ua hoomaka liilii ka a ana o ke ahi ma ia la a po a ao hou, a au pau loa ke kauwahi o ka aina ma kahi i aneane ewalu mile ke anapuni. Ua hoao na kanaka e kokoke ana ma ia wahi e kinai i keia ahi, aka aole e hiki. Ua imi pu ia no hoi ke kolohe nana i hana i keia, a aole no i loaa. Ma ka la 17 mai, ua lau lima like ae la na kanaka he wahi paina hoomanao no ka luhi o ke kinai ana i keia ahi.

  APR 9--Ma ka pa mahiai o ko Kawaihae-uka poe, apana 3, ua ikeia he wahi ahi uuku e a ana ma kahi kokoke i ka waena o ka mea @ana i hoouna mai keia nuhou i kakou nei, oia o Mr L. S. Keaniani; aole nae oia malaila a me kona mau lima hana. He mau minute pokole mahope iho o ka ikeia ana ua holapu koke ae la ua ahi nei i kekahi mahinaai a pau loa, nona paha na mile he elima ke anapuni, a o ke anapuni wale no o ka pa pohaku ka mea nana i hoopio i keia ahi mai kona laula loa ana aku maluna o kekahi mau mahinaai.

  Nui ke poho o na kamaaina mahi i ka pauahi ana, oiai aole i ai ia ka hua o ka luhi ana a pau wale iho la i ke ahi. He ahi kupanaha keia, wahi a lakou, he haawina na ke Akua i haawi mai.

 

  I keia la i ku mai ai ka mokuahi Zelandia mai Kapalakiko mai.

  I keia ahiahi e niau aku ai ka moku ahi C. R. Bishop no Hamakua Hawaii.

  Pakele ka hale loihi o na pake ma Ewa iho o ka luakini o Kaumakapili mai pau i ke ahi i ka po nei. Ua hoomaka aku nae ke ahi e hele laula, a loaa e i ka wai mai na lima kokua.

  Ke laulaha ae nei he mai hou iwaena iho no, he fiva hou nona ka inoa he buizi-velo, wahi a ke kauka Prof. P. i kela la aku nei. E hoomanao oukou he wahi moeuhane palaualelo wale iho no ia.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

EDWARD F. HOPKE.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

  KEENA HANA:--Aia ka rumi helu 9, maluna ae o ka banako o ka Ona Miliona, (Spreckles Block.)       2072-2m.

 

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

  Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona

               tf

 

MA KE KAUOHA

 

I KEIA la ua hookohuia o B. NAAIKAUNA i Lunakanawai Apana no Hilo Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o S, L. Kawelo i waiho mai.  

           POOMAIKELANI.

              Kiaaina o Hawaii.

  Hilo, Hawaii, Aperila 1st, 1886.   2073-3ts

 

I KEIA la ua hookohuia o S. P.  PUNIAWA i Luna o ka Pa Aupuni ma Laupahoehoe, Hilo Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o Oscar Mashke, i waibo mai.

           POOMAIKELANI.

                  Kiaaina o Hawaii.

  Hilo, Hawaii, Aperila 13th, 1886.   2073-3ts

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, Ma ka hooponopono Waiwai. M aka hana o ka waiwai o KAUKAHA, o Kahuku, Koolauloa, Oahu i make.

  Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a me ka Papa Hoike a T. Kaluhi, Lunahooponopono o ka Waiwai o Kaukaha (k) no Kahuku, Koolauloa i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $88..25, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $88.25, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea a pau, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho la ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookunia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

  Ua kauohaia o ka Poalua ka la 25 Mei M. H. 1886 ma ka hora umi o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai nui la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe na i ua Noi la, a me na Papa Hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kanoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUUKOA he nupepa i pai ahoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

  Kakau ia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 15 o Aperila M. H. 1886.

          A. F. JUDD

     Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

     Ikea:  HENRY SMITH.

           Hope Kakauolelo.

                  2072-3ts

 

OLELO HOOLAHA:  Mai keia la aku a o ka wa pau ole, aole au e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa ke ole he kanoha a palapala ae mai a'u aku.

          J. S. KEAWE.

  Kalihi-uka, Apr. 12, 1886.      2072-1m*

 

NA HOOLAHA HOU.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Naao@ (k) no Waihee, Maui i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Moses Kekua, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Naaoa (k) no Waihee, Maui, i make.

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAHA oia ka la 20 o Mei, 1886, ma ka hora 1 p. m. ma ka hala hookolokolo ma Wailuku oia ka la a me kahi i ko ho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

    Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko

H. P. A    .Lahaina, Apr. 10, 1886.  2072-3ts.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Liilii (k,) no Wailuku, Maui, i make.

  Ua heluhelu ia a ua waiho ia mai ka palapala noi a Kamakaua k a me Nipo, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Liilii k no Wailuku Maui i make kauoha ole a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina.

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 20 o Mei, 1886, ma ka hora 10 1/2 A. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a mea kue ke hoike ia.

          ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko H. P. A.

  Lahaina, Apr. 10, 1886.    2072-3ts.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko H. P. A. Ma ka waiwai o Kawana (k) no Waikapu, Maui, i make.

  Ua heluheluia a waiho ia mai ka palapala noi a Kaai, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Kawana k, no Waikapu, Maui, i make kauoha ole, a e hooholo ia i na hooilina.

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA oia ka la 21 o Mei 1886 ma ka hora 9 a. m. ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na kue ke hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

    Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko

H. P. A.    Lahaina, Apr.  10  1886.  2072-3ts.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko H. P. A. Ma ka waiwai o Pue k. Aapueo Kula, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia mai ka paiapala noi a W. K. Kaleihuia, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Pue k, no Aapueo, Kula, i make kauoha ole, a e hooholoia i na hooilina

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau ke pili, o ka POALIMA oia ka la 21 o Mei, 1886, ma ka hora 10 1/2 a. m. ma ka Hale Hookolkolo ma Wailuku, oia ka la a m@ kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua no la a me na kue ke hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

    Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko

H. P. A.    Lahaina, Apr.  10  1886.  2072-3ts.

 

HOOLAHA:  Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o ALIU (pake) o Honolulu i make, a e kono aku ana keia hooi laha i ka poe a pau he mau koina ko lakou ua waiwai la o Aliu i oleloa, e waiho mai me na kumu oiaio a kupono, ina paha ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, ia J, F. Hackfeld ma ke keena oihana o H. Hackfeld & Co., ma alanui Moiwahine, Honolulu, i hoikeia iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau loa ia aku no.  O ka poe i aie i ua waiwai la i oleloia, e hookaa koke mai ia J. F. Hackfeld i oleloia.

  J. F. HACKFELD & J. RUBINSTEIN

Na lunahooponopono o ka waiwai o Aliu

make.  Honolulu Apr.  13, 1886.   2072-41s;

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Waiwai o KAPUEUHI (k.) no Kamaee, Hilo, Hawaii, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Makanoe (k), kekahi keiki o ka mea i make, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Kapueuhi (k.) no Kamaee, Hilo, Hawii, i make kauoha ole, a e hoonoho aku ia Beniamina Kamai i Lunahooponopono no ia waiwai,

  Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka Poakahi oia ka la 10 o Mei, M H 1886, ma ka hora umi kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.

         F. S. LYMAN,

  Lunakanawai Kaapuni Apan Ekolu o ko

Hawaii Pae Aina.

  Hilo, Hawaii, Aperila 1, 1886.

  2071-3t.

 

OLELO HOOLAHA:--E ike auanie na mea a pau ke nana mai i keia, o ka apana aina o Keawe k, i make e waiho la ma Puulani a me Papoiwi, Kaupo, Maui, a i hoikeia ma ka palapala sila nui helu 1834, ia Kaaua k, a i kuai ia aku e ia me Mr. Sate, a i hoolilo hou ia aku e ia (haole) me Iona Loka no Kipahulu.  Nolaila, ke hookohu aku nei au ia Mr. Hilipoolani i luna nana no ua mau aina la, a he mana kona e hopu a hoopii i na mea a pau e komohewa ana maluna o ua mau aina la,

           G. E. SAKE.

               Kahu malama waiwai o lona Loka.

  Apr. 5, 1886.                    5072-3t*

 

OLELO HOOLAHA.--E ike auanei na mea a pau ke nana mai i keia O makou o na hooilina o ka waiwai o T. Pahua, e waiho la ma Kona Hawaii, nona na ahupuaa ekolu oia o Kaohe (1), Kaohe (2), a me Kaohe (3).  Ke hookohu aku nei makou ia Mr. Kaleohano i luna nana e malama a hooponopono i ko makou aina, a ke papa ia aku nei na mea a pua aole e hele wale maluna o ua aina la me ke kuleana ole.  O makou iho no me ka haahaa.

          Wahinealii Pahua.

           Kahaulelio     "

           Keanini          "

         Kalihi w.

  Apr. 12, 1886.             2072-3ts*

 

50 Dala Makana.

  No ka mea, ua loaa ia makou ke kumu io e manao ai ua aihue pinepine ia na bipi ma Koloa nei me ke kue ana i na kanawai o ke aupuni a me ko makou pono hoi.

  Nolaila, i mea e pau ai keia ino, a e hoomaluhia ai hoi ia makou iho, ke ae aku nei makou ka Hui o ke

KOLOA SUGAR COMPANY

e uku mau aku makou i na manawa a pau he 50 dala, i ka mea nana e hoike maopopo mai i ke kanaka, pake, a haole paha i aihue ai i kekahi o ka makou m..u bipi, ke hoopaiia oia ma na aha hookolokolo.

KOLOA SUGAR COMPANY.

ma o    ANTON CROPP    Luna nui.

                                           2072-3t.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ka Hawaii Pae Ainn

  Ma ka waiwai o Liilii k no Wailuku Maui i make. Ua heluhelu ia a ua waiho ia mai ka palapala noi a H. Manase, e no ana e hooponop no ia ka waiwai o S. Paulo, no Waialua, Molokai, i make kauoha ole, a e hooholo ia i na hooilina.

  Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili o ka Poaha, oia ka la 6 o Mei 1886, ma ka hora 9 A M ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i na nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A

   Lahaina, Apr. 8, 1886.  2072-3t.

 

E loaa no ka Nupepa KUOKOA i ka poe makemake e kuai no ka 10 keneta o ka pepa, a S. H. ONI, ma ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

Nuhou Nani

 

  Ua loaa mai nei na waiwai @ah@ nani hou @ ano hou loa, me ka wainohia a @ mai o@ aina e mai ma ka m@kuahi hope @

NA PAPALE

  Eia maanei e loaa ai na papale @ h@ ike ole ia mamua, a@e kuai emi l@ uku @

  Na papale o na kaikamahine, @ lihilihi nani, a me na waiwai he @ ano hou loa.

NA WEHI O NA LEDE

  He nui na lihilihi kua, na pua ma@  na lako he nui wale.

NA HOOHIE

  Oia na aila kupukupu aala loa. a m@ waiala o na ano a pau.

  O ka poe e hele mai ana e ike@ e l@aa @ na papale makepono loa, e like me ke ma@a @ o ka halekuai ma alanui Nuuanu.

  E kipa mai e ike i na waiwai i pau k@

            GOO KIM (Kukima@

  Halekuai ma Monikahaae.        2@

 

HOOLAHA.--O ka oe a pau ua @aa @ waiwai o hai, a lohe paha he wa@ kekah  wahi, e hoihoi mai i ka Halewa@ a i ole e hai ae ma ka Halewai, a @ e hoouna a lawe mai, i loaa ka waiwai i @ wale i ka poe nona ia.         2@

 

KUAI A KA LUNA HOOKO

 

NA WAIWAI PAA HOOLIMALIMA.

 

MA KE KUAI KUDALA AKEA.

 

  E hoolilo aku ana ka inoa malalo k@ L@ Hooko no ka Wa wai Baueka@a @ E @ ROWE, ma ke kudala akea, ma ka POAH@ 6 o MEI, ma ka hora 12 awakea, na pa@ na hale e waiho la ma Monini, alan@ Yard e kokoke la i ke alanui Nuuanu, oia @ waiwai o E. C. Rowe i olelo ia e paa n@ maikai ke kulaea o @ a pau, nona @ ka ili aina he 46-100 eka. O na aina ka@ ku nei na hale ua paa malalo o ka hoolima @ no kanakolu makahiki, e hoomaka an@ la 1 mai o Augate  A. D., 1883. He $1.0@ ka makah ki e hookaa la i kela a me kea @ paha makahiki; o ka uku ana i ka auhau@ a me wai me ka mea hoolimalima mai, a e @ hou no na pomaikai a me ka aina i ka m@ na ka waiwai.

  Ma ia wahi no a ma ka hora 11 o ia la, @ hoolilo pu ia aku ana keia mau waiwai:

  1 pakaukau poepoe, 1 pakaukau ma@ala. @ pakaukau aina, 7 noho, 1 kapuahi, 1 pai@ kau hale kuke, 1 pahu hau, 1 pahu p@, he mau kukui me na huihui, a me kekahi m@ waiwai e ae.

  He 40x30 ka nui o ka hale, nona hui @a @ mi he 6; he hale kuke no hoi me auau, a @ waiwai io o ka hale a me ua pono a pau a@ loko he $7,000. I ka 1881 ke kukulu ia @ o keia hale.

  He kuike ke dala, a o ka lilo no na palapa@ me ka mea kuai.  E makaikai ia no ka h@ na wa a pau i makemake ia.

          W. C. PARKE,

       Luna Hooko Waiwai o E. C. Row@

  E. P. ADAMS & CO.,

                Na Luna Kudala.

  1071-4t.

 

I loko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o @ Aupuni Hawaii:

  KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Al@ o ko Hawaii Pae Aina, Moi:

  I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i @ Hope, me ka mahalo:

  Ke kauohaia aku nei oe e kii aku in E@ M. NORDBERG ka mea i hoopiiia, e noh@ ma San Francisco, Kaleponi, kekahi o na @ nalaau o America Huipuia, ina e waih@ ana oia i kana pane i kakauia iloko o na @ iwakalua mahope iho o ka hookoia ama o @ e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo K@ ma ke kau o Aperila o ua aha la e malaim@ ana ma ke keena hookolokolo o ka Hale H@ kolokolo ma Honolulu, mokupuni o Oahu @ ma ka Poakahi la 5 o Aperila e hiki @ai @ ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai n@ aha la e ae ole iaai ke noi a Ida E. No@ ka mea hoopii, e like me ka mea i hoak@ iloko o kona palapala hoopii i pakui pu @ keia:

  A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me@ hoike piha o kau mau hana no ia mea.

      Ikeia ka mea hanohano A. F@

      Judd Lunakanawai Nui o ke ma@

      Aha Hookolokolo Kiekie ma Ho@

      lulu i keia la 11 o Maraki M. H. @

           HENRY SMITH

               Hope Kakauolelo

                       Ilamuku

  Honolulu Mar 16 1886

  Ke hoihoi nei au i keia palapala kii me @ pakui pu la no Enos M. Nordberg me ka @ ko ole ia no ka mea aole ola maloko o @ aupuni, ua huli pono ia.  J. H. @E@

  Ke hooia nei au o na mea i hoik@a @ maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala @

  ua hihia la a me ka hoike o ka Hamuku @ o mea; a ua kauoha ua aha la ma ke kii @iaperila 1886, e hoopaneeia ua hihia la a @ Akekau o Iulai e hiki mai ana a e h@ a aku i kope i hooia ia o ua palapala @ ike me ke kanawai.

      Ikea, kou lima a me ka sila @a @

      la ma Honolulu i keia la @ Ap@

      1886.                WILLIAM FOW@

  (Sila)                                Kak@

           2073-6t

 

HOOLAHA Hooko Moraki me ke @ Mamuli o kekahi mana kuai @ maloko o kekahi palapala moraki i han@ waena o Tsen Tin Lee a me Emm@a ka@ hine mare no Kohala Akau, Hawaii @ aoao mua, a me Le Aseu o ka aoao eh@ ka la 24 o Maraki 1885 i kakau kope ia m@ buke 95 aoao 79 me 80 a mamuli o ka @ ana o na kumu aelike o kela moraki @ ke hoolahaia aku nei e ka mea nona k@ elua o ua moraki nei, e hooko ana oia @ kuai, a ma ia hooko aaa, e kudala ak@a a@ i ka aina i hoikeia ma ia moraki. ma ka @ ma la 14 o Mei 1886 ma ka hora 12 o @

  Aia ma kahi o Akepoka a me Akepoka @olelo hoakaka no keia mea.

  Hanaia i keia la 22 o Aperila 1886

          L. ASEU.

  Penei na aina e kudalaia ana: Kela @ aina ma Niulii i oleloia maluna, i hai ia @ palapala sila nui 3664: Kuleara heiu @ kakauia ma ka inoa o Puanaiwi, ka nu@ mau aina he 20 3/4 eka, oi aku a emi ma@ p@ a o ke ano o kela mau aina, he aina kal@ ki a me kula.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua @ Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o W. @ Kau @ no Wailuku, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala @ a Waiwaio'e (w) e noi ana e hooialo ia ka @ lapala kauoha hope loa a kana kane, o W.@ Kawaa, no Wailaku, Maui, i make, a e@ noho ia i Kahu no keiki oo ole.

  Nolaila ke kauoha ia aku nei na kaa@ pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la @ Mei 1886, ma ka hora 9 A. M., m@ hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a@ kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua n@ a me na mea kue ke hoike ia.

          ABR. FORNANDER

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P

  Lahaina, Apr. 10, 1886.  2072@