Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 19, 8 May 1886 — Ka Hookalakupua o ka Makakila. [ARTICLE]

Ka Hookalakupua o ka Makakila.

INA ELELE i puka aku ai imua o Lauseki!a me ka lono manaonao o ka make o kana kane Auwe ! Aohe huaolelo a ka mea kakau e olelo oiai, ua komohia na mea a pau o ke kakela i ke kanikau no ka mea i make. 0 ka Ui Mareta Lausekila hoi, aia oia jloko o ka lipolipo o ka makena ku-ho-honu, a o ka nani hiehie oke kakela Walcsele, aia ke alualu la i ke aka kino waiiua e lipoa ana eka waimaka. O ka ohana o ka hale kakela na kauwa hoi a ka mea i make, na puali hoi ana e hoohauoli mau ai, na kiai makaala hoi o ka pa kaua, aia iloko o ke kupilikii a me ka ehaeha o ka naau,

O ka Ui Lausekila a me ka ohana o ka hale kakela, aia lakou a pau mahlo oka ukana aka waimaka. Henio aku la ka ono a ka ai mai ka puu aku, a o ke aloha oka mea i hala ke haawi la i ka houpo. " Nawai hoi e ole—, lipo aku la paha, no ka mea, ua hele ke kai ka makamaka, ua hala ke kane ka hoapili o ka hale. ka hoa kuka o ka wahine ua mokuhia ke kaula kaakolu oke aloha, o ke kino hanu ole hoi aia ke waiho la i kahi moe, ao ka nani ua lehei aku la ma kela aoao o ka poe ola!" Ae, hooheno io aku la no ia aloha, ka mea aole e pio i na wai nui, ao!e hoi e mokuhia ena wai kahe, a hoomanao ae la au i keia kanaenae lipo p<nci: " Koni-kom-a ka lau O kuu manawa, 0 kuu manawa-l» ua eha, Ua nopa, ua eha, Ua wali, ua maU, Ua maia i ke aloha Kuko ka po i ao Kuko ke ao i po, 1 )ia nui h-. i, I ka hoaaloha, Aohe la i puai leo mai."

Ma ke kakahiaka nui 0 ia la, ua makaukau ka huakai a ka Ui naan ehaeha ka ohana ame na puali naita wae, na mea no a pau o ke kakela, M\Ck\\ aku la mahope o ko lakou haku wahine, e ike i ke kino maewaewa o ko lakou haku aloha ka naita Faroma Arama oka hulu keokeo, a o ka mea i kap&ia ka weli o na ululaau kanaka ole 0 Moroko. I ka aneane ana mai oka huakai e komo iloko o ke kulanakauhale, ua hoouna ia mai la na dple '<e hai aku ika lono, e i ae ke hele mai nei ma ke alanui ka wahine aka mea i hala me kekahi huakai nui loa. I ke kokoke loa ana mai ōka huakai mawaho o '«a hale kahi e waiho ana ke kino maewaewa 0 ka haku I r aroma me na aahu eleele 0 ke kumakena paumako, e mele ana mamua loa o ka huakai he 50 mau keiki kane me na kaikamahine ina mele i hakuia no ka mea i make, a o kt- ano eehia ke hoalii ana i ka huakai » aohe o kana mai ke aloha ke nana aku 1 na mea a pau, e heie papale oie ana me ka i>oipu ia ena ao ua naulu aka waimaka. Oiai ka huakai i kaa pono ae ai 'iiamua oke alo oka hale e war ho ana ke kino make oka haku Faroma t nona na puka i wehe hamamaia, a i ka ike ana oka Ui Lousekila ame kona luaui 1 na hiona oke kino make, aohe iho la he aho iloko o laua, a o na mea a pau eku ana, ua )ike lakou me na kanaka make e poipu ia ana e na ao hakumakuma i heie a paele 1 ka hookina a ka ua eloelo pulu na kahawai.

Iloko o ia mau haawina kupouli, ho* oho ia ae ia, c i ae ke alsi ka Moi Rabuna maluna o ke kaa roe ka Moiwahine. Ua ku laina koke ae la na puali naita wae ma na aoao o ke alanui a i ke kokoke toa ana mai o ka Moi t ua haawi ae la ke anaina he mau huro iloko o ke ano eehia me na waimaka o ka ehaehi, a na ia leo ī hoopohala ae i ka Ui Mareta a ka mea i make no ekolu manawa. Lele iho la ka Moi a me ka Moiwahine Halo ī aahuia i na lole eleele, a e paa ana hoi ka MOl i i kooa papale ma ka aoaa Hele aku la laua a lulu lima iho la mt ka wahine a ka m«a i m«k« kona hai a me kona

makuahine a imua boi o na niea a pau. Ika pau ana o na lipo ana ame na kumakena ana, ua ninau aku la ka Moi i ka Ui Lauseki!a i kahi e kanu iaai ke kino oka mea i make. Ua pane mai la ua Ui la: Maloko no oka pa kaua o Sana Berenada kahi a maua i noho ai a hiki wale i b waa kuu haku ke alii ka Moi i kauoha ae ai iaia i£a la i hala, a maialo oia kauoha i haalele mai ai oia ia f u e noho u aku me ka pu uwai i kiponaia me ka enaeha." Ua hookahaha loa ia ka Moi iaia e hoolohe ana ika moolelo a fca Ui Lausekila e hoike ana. Ua ike pono anei oe i kela leta ? wahi aka Moi i ninau aku ai.

u Ae," ua ike pono au, a aia no ua leta !a iaia a ua hookomo la hoi iloko o ke eke ili, a ina aia no ke eke ili maluna o ka iio, aia no ilaila ua leta la, «rahi a Mareta Lausekila. Aole! aole !! E aho au e make e mamua o kou kapa ana mai na'u ia leta, ao ka mea hoi a'u i hana ole ai. E kii aku iua leta la a e lawe mai i ike pono aku au. Kii īa aku la ka leta a laweia mai la iloko no oke eke ili. Wehe ae la ka Moi a heluhelu iho la i ua leta la, a i kona wa i ike ai i kona inoa a me ka inoa o kana kakauolelo e kau ana, hooho ae la ia me ka leo eehia i ka i ana mai: E kauia no maluna o ka amana li kanaka o ka pa kaua weliweli o Domine Eleele ka mea a mau mea hoi nana i hana keia leta hoopunipuni ma kuu inoa, a 0 ka mea hoi a'u a me ko'u kakauolelo 1 hana o!e ai. Oka mea nana i hana i keia mea, he aihue ruaoi>opo loa oia i kuu ola, ahe kipi oiaio loa hoi i kuu noho alii. E haawi no au i kekahi makana nui i ka mea nana e hoike a hopu paha i ka mea nana i hana keia. E lilo keia mau olelo a'u e kukala aku nei i keia hora i kanawai paa me ka luli ole iloko o na makahiki ehiku mahope aku o keia la. Ua lilo keia mau olelo ake alii ka Moi Rabona i mea weliweli loa ia, aua like no ia me ka hale paahao a me na kui hoi i makia la a paa e ka poe luna o na kanaka a i hoomaluia hoi e ke alii hookahi.

Mahope oka pau ana o keia mau mea a pau, ua kauoha aku la ke alii ka Moi ia Maretiade ke kaulana, ka hana pahu akamai a me ka lua o!e o ka nani a ka naau e maule aī me ke pc>haohuo a o ka helu ekahi hoi oka holo ame ka hikiwawe oka hana ana. He hora mahope i'no ua laweia mai la ka pahu e hapaiia ana e na keiki lawelawe oua Maretiade kaulana la, nona ka nani kilakila i hoohiluhiluia me na nani a ka maka e hewa ai ke kilohi aku, he hoike hoi no ka lua ole oka ike ame ka noiau oka mea nana i lawelawe. Maluna pono o ke pani oka pahu ma kahi e kupono ana i ka umauma, ua kahakahaia na hua paiapala wai gula

penei: • 4 O ke kanaka i hanauia mai e ka wahine, He mau la [x>kole wale no kor*a ma kx i!i o |ka honua. Ua pii ae oia iluna o ke kiekiena, A oki keke .ia ae la oia. E like me ka mae ana ae o na pua, Oiai kakou e ola ana me na kino maikai, E ai ana<- a e inu ana me ka hav»oli; Eia no ko kakou mau luakupapau, Kehamama mau nei me ka aiakaukau." Malalo iho 0 ia mau hua palapaia keia mau huaolelo oka inoa ponoi 0 ka mea i make i kahakahaia me ka wai gula penei: "Ka Haku Naiia Faroma Arama fihe» Ke Koa kauiana o ka Pahikaua me ka LaauO na boka luhi a me ka inea, Ka la hoi o ka heekahe koko, ame Na la oke kanikau a me ke kumakena."

I na mea a pau e kilohi ana i na hua paiapala i kahakaha noiau ia me ka wai aliaii o ke gula, he mea e ka eehia o na mea a pau, oiai lakou e puana ae ana i ua mau huaolelo la nana 1 hoopi)i pu i ke aho a me ka houpo a pane leo ole kekahi i kekahL Mahope iho, ua hookomoia aku !a ke kmo make o ka haku Faroma Arama lioko o ka pahu. I ka makaukau ana o na mea a pao, ua hoike ia aku la ka iono, ma ka hora 13 ponoi o ia la e hoolewa ia aku ai ka haku Faroma Arama, i kona hale mau maloko o ke kakeli o Waiescie. I ka hiki ana mai o ka wa e hooiewaia ai ka haku Faroma, ua komohia iho la | na mea a pau i ka hookwa, a he hora ia i oi aku ke anoano eehia, oiat na be!e o na halepule e haaw: ana i ko iakou mau ieo anoano e like me ka leo 0 ka hanehane e wa ana i ka lihi kai 1 ka wa a ka nalu hai muku e hoonei ana i ka pueone, a e naue maiie ana ka huakai me ke anoano e hele papaie ola ana a o na mea a pau e ku ana ma

na kapa alanui e ike la aku ana ko lakou mau hiona me na waimaka e hiolo ana. Oiai ka huikai e lawe ala ika mea i make, ua noho iho la ka hamau ieo ole iwaena o ka huakai koe w-ale no ka ieo oka bele e o ana me ka eehia me he la c kaiii ae ana ike aho a koe ke kino aohe hanu. I ke kokoke loa ana aku o ka huakai i ka papu o Sana Berenada, a komo hoi iloko o ke kakela o WaJcsele ua hoounaia aku la na kauwa a pau e holo aku e wehe hamama ae i na puka oua kakela kamahao la. Komo aku la ka huakai me ka malie ama ka rumi o ka hale lua ilalo loa malaila i waiho ai ke kino o ka haku Faroma me ka pule hookuu a ke kahuna Bihopa oka luakini o Mareseile nona na bele he umikumamalua e kani h ala me ka eehia me he mau leo olowalu la no ka moa ikā pili o ka pawa o ke ao, e hoike mai ana ika mea hiamoe ua hala ae ka ma'u po ake wehe mai la ke alaula o ke ao, a hoi aku la ka huakai hoolewa no ko lakou mau wahi a o ka wahine kanemake ka Ui Lausekila me ko laua ohana ame na kauwa eo ia ana iloko o ka lipo kumakena, aohe huaoleio malalo iho o ka la e hiki ai ke haawi i hoomaha no ka puuwai i hoehaia e ke aloha ma-ka-ua ! a hoemanao !ou ae la au i keia lipo eha penei: '• Aia la ka pua lei Heona Hc aloha na'una'u ana Hiku i kanahele Hele ana—e Ile nahele lipo ula I ke kuahiwi—a He Ia lena ia No ka ua kiowao Me he hae la Ka wena ula i ka laau I Ka lapalapa me he ahi la " j I malama nui 1 Ke oko la i ka uka 0 Kanaenae ' A wiki ula i kanahele O Kokoloea ea aku ana | Ao!e o ka haie ua hala e ! : Hala ke kanaka ka hoa O ka like o maua e."

He mau Ja loihi i hala ae ua aka-ku mai la a oluolu hoi ka naau oka Ui Lausekila i hoowaia e ke aluha no ka mea i hala a hoi mai la ka manao a ka mau. E na hoa kuwili o keia nanea ilihia, e haalele ae kakou ina pa leo nna no ka naita ame na mea a pau, a e aui hou ae kakou i hope. I ka wa aka Moi i kukala aku ai e kauia ma ka amana ka mea nana i kakau kela palapala apuka etc, ua lohe aku la kahi eiele nana i lawe ua leta la iaia e holoholo ana īloko oka huikau o ka poe kumakena. Aq(c i pau.