Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 19, 8 May 1886 — HE MOOLELO KAAO NO Lameka Puluka, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Lameka Puluka,

Ka Makahiapo mua i oili mai, m&i ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki. KA ME.\ I KAPAIA KA Ra Uoaa o na laauna hoi o Arabia. ka aaila naaa olupa na kupaa o ka lewa U.ai a me oa kvpua • aoho ana i ka papaku o ka noana. o ka m«a hoi nana ] pani ka maka o ka ia..

HIKI aku h ka olomana Kahanuopaineki i ke aupuni ekolu, a hoolilo ae la i ua aupuni nei i pio na na. I ka liio pio ana mai o ke aupuni ekolu īaia, ua hookuu aku ia ob i ka nunui e hele a e noho alakai no na ku. pua kiai ktno, a e malama i ka maiu bia o ka hale uwila. I ka ike ana o ka nunui Polepa ua aneane kona mau kokua e mokumoku iiilii i ka ika;k.i o Puahiohio a me Makani, oia hoi kekahi mau kiai o ke kcpna Matone Samadaria, ia manawa no i wili ae ai ka nunui t ke ki elima o ka hale uwila, a oia no hoi ka manawa i pii mai ai kekahi ao elee'e mai ka ha. palua like mai o ka !ewa a hoopuni ae j la i ka hale uwila. I ka ike ana o Pu | ahiohio a me Makani ua nalowale ka i hale uwila, ua hoopau ae y i laua i ko U-! ua manao lili a huii mai la e nana i ka. hi a laaa i ike ai mamoa, aia hoi t he ao opua ka laua t ike aku ai e kau ana ; a e hoolai maiie mai ana i ka iewa, a he mau miniite n\ahope iho, ua kau ihoolai iho la ka hale uwi!a maluna o laua, a o ka wa »o ia i kui iho ai ka h«.

kui, oUpa ka uwila, a loaa pono iho U o Puahiohio ame Makani a pa-ki hiL* ae la iaua. Ika ike ana mai oke kupua Matone Samadaria ika poino ana o kona mau koa ikaika, ua hookuu hou mai la oia ika hekili ame ka uwila, kekah» mau koa Riai ona maluna o ke ao eleee komo aku nei iloko o kona mau aupuni i koe. Emoole, ua kupinai aku la ka hekili a me ka uwīla maluna o ke ao eleeie e nee mai ana, a ona mea e noho ana iloko o ua ao eleele nei, ua pili pu ko iaua hanu. Ika ike ana o ka nunui Polepa i ka pilihua o kona mau alii, oia hoi o Kahanuopaineki a me l,aiana Bea, ua hoopaa ae ta oia i ke ki ekahi, ao ka wa no ia oke ao eleele i hookaawale ae ai iaia a lilo aku la i onohi a kau iho la ua hale nei me kona nani nui ma ka lewa. Aole i liuliu ma ia hope iho, ua puni ae la ke kino oua hale nei me ka uwila f a oili aku la na alelo manamana o ka uwila he 52 mailoko aku e paio me na koa kiai kupua o Matone Samadaria, a ua li'o no ka lanakila Ika hale uwila o Lameka Puluka.

Ma keia lanakila ana o ka hale uwila ua ulupuni loa ia o Malone Samadaria eka inaina wela, nolaila hopu aku la oia iloko o kekahi ao eleele nui e kau koke iho ana maluna ona, a huki mai la i kekahi koi kaua a oki īho la ika honua, a nalowale aku la ke koi ika honua, a ma kahi a ke koi i haule aku ai, ua ulu mai la he wahi kumu rose a pua mai la a mohala ae la. Ia manawa no i pa mai ai kekahi aheahe makani a hooluliluli ae la i kahi pua rose a helelei aku la kona mau lihilihi ma o a maanei, a he mau minute mahope mai ua pu-ko ae la ke ahi mailoko mai o ua wahi kumu rose nei, a hoolilo ae la i ka honua holookoa o ke kupua Matone Samadaria i loko ahi enaena, a lilo pu ae la na mea a pau i-ahi wale no, mai na lauu ame na hale a pau a hiki loa aku i ka hale alii.

I ka wa i liio ai na mea a pau 1 ahi, e lohe mau aku ana no ka olomana Kahanuopaineki i na leo uwauwa mai na puah na:ta mai o ua kupua ia, a me na leo hailiili e homo ana ika inoa o kana keiki ame ia pu. Nolaila, pane akulaoia: E noho mahe oukou, he au ko ka manawa e hoolilo aku ai au i ko oukou mau kino i mau opu weuweu ke hiki mai ka la o kuu inaina e kau aku ai maluna o oukou, nolaila e lealea oukou no ka manawa pokole. Ia manawa kahea aku U oia ia Bea ame ka nunui, a emoole ku ana īmua ona, pane aku la oia i ko Jaua pukaua: E hiki ana ro anei ia oe ke hoopio ike ahi e a nei ? He mea hiki wale no la ke loaa ia'u ke kumu rose a huki ae au iaia, wahi aka nunui imua o kona mau haku; a īna e loaa ole ia'u kela kumu rose, alaila, aole % pio ana keia ahi, no ka mea, o keia ahi, aole na ka mea e, aka, no ke koi kaua no ia a ua kupua nei i oki iho ai i ka honua a nalowale aku la ua koi nei a ulu mai la he kumu rose a mailoko mai o laila ke-

ia ahi e a nel I ka lohe ana o Kahanuopaineki i keia mau olelo a ka nunui, ua kauo ha ae la oia i ka nunui e hele a e huki koke ae i ua kumu rose la i kumu e pio ai ke ahi a ianakila &o kakou komo ana aku iioko ona aupuni i koe aku. Ika iohe ana oka nunui Polepa, ua pane mai ia oia: E aahu ae au i kuu kapa mamua o kuu komo ana aku iloko o keia imu ahi enaena; ia manawa i komo aku ai ota ma kekahi run\i, a i kona puka ana ntai, ua aahuia oia i ke kapa mailuna a hiki ilalo. Huii aku la |ka nunui Polepa a pane aku la i kōna mau haku: Eia wau ke hele nei, e kali olua ia'u iloko o oa la elua, a i nana ae olua aua pio ke ahi, hoomanao ae olua ua ioaa iVu ua kumu rose nei, no ka mea, ma kona «ahi i ku ai ua piha i na mea make wale no> a e hele no au e paio me iakou, a i loaa ka lanakila ia'u, alaiia pio no ke ahi ia u; O ke aleha no ko oiua. la manawa oia i komo aku iloko oke ahi me ka wiwo ole a nalo aku ia

I ka olomana Kahanuopameki e noho nei rac Laiana Bea ua pane aku la oia iaia penei: E Laiana Eea kuu kei» ki f e noho Iki ana kaua e kaii no ka hopena o ka huakai a Polepa, a ina e hololea ana t alaiia ua loaa ia kaua he ahnui e komo aku ai i ke supuni o ke kupua Matone $amadaria. I ka uhi ana mai o ka malu po, ua kali aktt !a laua nei a ao wale ia pa I ka ao asa as 3 tke aku la Uua nū i ka

pu 3 liilii ana ae oke ah? f a i Vc fcupo. no ana oka !a i ka lolo» ua j>io !oa iho ia ke ahi, a o na leo hailiili ona kisū ua meha iho la ko lakou mau !eo, a ua na'iO aku la na mea ino, ao ka halana tei mahe ke uhi ana maluna o ka aina. Ika ike ana o Kahanuopaineki ua pio ke ahi, ua kauoha ae !a oia i na kiai o kona ha!e uwila e hoonee aku imua me ka hikiwawe; ao!e i huliu iho, ua hiki mai la ka nunui Polepa a hui kamai iio iho ia laua, a huli hoi aku ia ka nunui e hiamoe a Ulo aku la ke pailata ana ia Laiana Bea, e hookele ana i ko na ike ame kona akamai imua oka enemi me ka wiwo ole. I ka hale uwila e nee nei me ka h»kt wawe, ua hiki aku ia laua ike aupuni 13 oke kupua, a he elua waie no aupuni i koe, alaila makaikai aku ne maka i*ke aupuni o ua kaeaea nei.

Ia laua i hiki aku ai i ke aupuni 15, ua halawai aku la laua me na puali naita \>ahaohao 0 ke kupua Matone Samadaria, īa manawa no i uwa mai ai na leo o ua poe eepa nei a me na huaolelo hailiili ma ko lakou mau waha e hoīno ana ia Kaha&iopainekL 1 kona lohe ana i keia mau mea, ua oi pa-umi ia ae la kona inaina i ko na la mua, a kauoha aku la oia ia Laiara Bea e hoomakaukau i kona mau pono kaua; he manawa ole, ua makaukau na mea a | pau, a i hakalia wale no i kt* kau<,ha a !ko lau makuakane. Ia laua nei i hiki aku ai iwaena konu ona puali kaua o ke kupua Matone Samadaria, ua hoomaka mai la lakou e kuupau mai iko lakou ikaika a pau maluna oka hale uwila, ao ka manawa no la 0 na kiai i wili ae ai i ke ki eha o ka hale uwila a puka mai Ia na aielo manamana oka uwila a hoopuni ae la i ka hale holookoa, a o kekahi mau alelo ua iho aku la e luku i na enemi e ku mai ana imua o lakou me ka weliweli nui.

Ia lakou e paio ana ua hoonee pu ia aku la lakou e ka mana a me ka ikaika 0 ka uwila, a lilo iho ia ko lakou mana 1 mea ole, ao ko lafeou mau kino, ua hooliloia aku ia i nuu hua hekili, a he lelei aku la ika lewa a haule aku la i honua, a ulu mai la he laau kuku, oia ke kakalaioa. Ika hala ana ae o keia puu make, ua nee hele aku la ka hale uwila imua, a halawai hou aku la oia ime kekahi puali naita kino pahaohao hou o ke kupua Samadaria, a ia mana wa i puka aku ai o Laiana Bea me ko na kahiko kaua, e kau ana eia malunn o kona lio a hoomaka aku la e kauo; a oka olomana hoi, puka aku la oia me kona kahiko kaua e kau ana maluna o kona noho lele (koki), aia hoi kana laau ihe e paa ana ma kona lima akau, a a e au ana kona poo ma o a maanei, a 1 ka halawai ana o na mea elua me ka puali kaua nui oke kupua, ua hooiiiia iho la kekahi kaua nui mawaena ota kou, aia manawa i hoi hou mai ai ka ikaika huki ona lima o ka olomana Kahanuopaineki.

Ma na wahi a pau a Kahanuopaineki e hou ai, e pau ana he mau hanen i ka iukuia, aka, no ka nui hewahewa o na naūa oke kupua, nolaila, ua l->aa hou no be mau kokua, aua liuliu no keia kaua ana. Iloko o ka hapalua hora, ua lanakila ae la na mea elua maiuna o na naita o ke kupua Mntone Sa* madaria. Pane iho la o Kahanuopaineki i kona inau lima i kona wa i ike »i ua pau kona mau enemi i ka make, i ka i ana iho: Kai no ua nawaliwali na io huki o ko'u mau lima, eia ka he oia mau no ia, me he mea U ua oi aku keia ikoka wa mamua, aua haule pio hoi na koa kaulana o ke kupua i na lima wikani o'u nei

Ia laua nei no v kamailio ana, ua puka mai !a ka nrnui mai kona rumt moe mai a ike mai ia i kopa hako aloha, a huli ae la kona mau maka ma o a maa* nei e nana ai ali iliu iki, ua pane mai la oia: Re manao nei ao, t halawai ana kakou me kekahi kaua nui i ka hapalua o keia po, a me he mea la, mai kuu hanau ana niai a hiki i keia hora a'u e kamailio nei ia oe, &o!c au i ike i kekahi kaua hahana e like me keia. E kau haku a me kuu alii. aohe tua mi ka !ewa a ma ka honua e iike *jat keia AoU i fau. Ke hoopuka aku nei makou i na ho akaka manao a ko makou haku mo«leto kaulana Mr. Mose Manu no kana meolelo hou e ho;>pukaia aku an& i keia mau puJt »ha