Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 22, 29 May 1886 — Page 1

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Lia Kapehe Mokuau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Kumau.

@R. Kakela

@a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Huolaie Palapaia

Tf.

 

@ (Akoni)

A He Kokua Na Ma Ke Kanawai

H. Luna Hoolaio Palapala

@ Hana: Ma ke Keena Loio Kubina.

Tf.

 

@ Hardware Company

@ a Mea Kuui Lako Hoo

@nui Papu, Honolulu.

 

@ank Pahia.

 

NA AINA I ANA AINA!!

 

@ Na Hana: Aia ma alawi Moi, Koko@ i ka Uwapo o Hooliliamanu. Tf

 

@ HANAAUMOE.

 

@LO A HA Kokua ma ke Kanawai mana @ ha Hoamalu @ apano o keia Aupuni.

@a no au ma Puna, Hawaii.

 

@HAS H PULAA.

 

@OIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

@loaa no au ma Honomakau, Ko Akau, Hawaii. 2001-tf.

 

@CIL BROWN

 

A HE KOKUA MA KE KANAWAI

@ Agena Hoolaio Palapala no ka mokupuni e oahu

 

@na Hana: Ma alanui Kalepa. Tf.

 

@NNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

@ENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahu@, Honolulu. Tf

 

@C. AKANA (KALAUKI.)

Mahela a Unuhielele ma ka olelo Pake a olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi @ na l`alapaka Kuai a Hoolimalima a aku ma@ e na Pake a me na @ka Hawaii. E lona no nu ma ke Kee@ 7, Alanui Moi, Makahi e kokoke a la uwapoo Hauliilamanu. 2010-iy

WILDER & CO. (WAILA MA.)

@ PAPA A MO NA LAKO KUKULA HALE A NO A PAU, A MA NA MO NO PONO  PAU @HALE.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu. Tf.

RICHARD F. Bickerton. (Pekekona)

@a he kokua ma ke Kanawai.

@ena Hana: Ma`oko o ka Halewai hou. Tf.

WILLIAM AULD.

@Hoolalo Palapala Kepa @ no ka Apana o Kona.

Ena Hana: Ma ke Keena o ke Kuo.

@seph William Keliikoa

@oio, a ha kokua, a ho mala, a ho kea ma @@@

EDWARD F. HOPKE.

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana:--Aia ka rumi helu 9, malu @ae o ka banako o ka Ona Miliona @ block) 2072-2m

A MAGOON (MAKUNA)

@O A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalekokoke i ke Keena o Pekekona. Tf

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO NA KA OLELO BERITANIA AME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Hono@ malunaooka Hunako o Bihopaa ma. 1 yr.

HALEAKALA BARE@

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Ma na Aha Hoomalu a Apana a he Agena oiaio Palapaia Kepa Mawaena o na haao a na kauwa no ka epana o Waiallua Oahu oaa no au ma Kauaula, Waialua, a i ole ma @nolulu neiu 3075-1yr.

.@AMES M. MONSARRAT. (MAUNAKEA.)

@ho a he kokua ma ke kanawai. He Luna Heeiaio Palapaia

Ke hana ia aao na Palapala Kuai, Palapala @, a me na palapala pili kanawai o ma ka oialo Hawaii. Dala no kaa hoaie ma @ma na waiwai paa.

KEENA HANA: @ Kalapa

Ulesia S. Kalani,

Ka Umiku@amalima o Na

Peresidena o Amerika,

 

Ka Mea i Kapaia

 

Ka Alihikaua kaulana loa iloko o ke Hana Uniliamahi Kuloko o ka akau me ka Hema.

 

Ke Kaua Huliamahi.

 

O ka Hapalua like o ke alamoana o na moku e komo nei, oia ka wa a na pukuniahi a ka enemi e ki hoomau nei i na koa aupuni. Ua kuupau ia ka holo o na kokuahi kolo i na waapa, e hoe maoli ana hoi kekahi mau waapa, a iloko o kela a me keia Manawa, e pakika ana n poka pukuniahi maluna o ka iliwai mamua a mahope, a o kekahi kumu hoi nana lakou e hoopihoihoi loa nei oa no na kauhale a me na puu wahie i ho-a ia ma kae muliwai, a na ko lakou enaena hoi e hoomalamalama nei i ka inuliwai Misisipi no kekahi mau mile loihi. E lohe ia aku an aka leo o ka pilikia o na koa i ka wa e loaa mai ai i kekahi poi no nui, ua uwa ae la lakou me ka lele l ilii ana i o a ianei; ua nahaha na waapa a welu welu, ua lele aku na koa iloko o ka muliwai a piholo, a mai loko mai o kekahi mau poe i lele aku iloko o ka muliwai, oia na poe kakau mea hou o kekahi mau n@pi o ka mokuaina o Nu Ioka, oia hoi o R.T. Colburn o ka nupepa New York World a me A. D. Richardson me J. K. Browne o ka nupepa New York Tribune. I ka wa a lakou e au ana i ka hala ana aku o Kalani ma, ua holo mai la kekahi waapa o ka enemi mai uka mai, a hoopakele ia ae la lakou he kanaono a oia poe e kau ana iluna o na apana laau o na waapa i nahaha. Ua lawe koke ia lakou i uka a ike ia lakou he mau lunahooponopono kakau nupepa, nolaila, o Mr. Richardson me Browne, ua hoopaahao ia laua no na makahiki e ha e ka enemi, mamuli o ko laua kokua ana i na manao kue i na puali koa o ka Hema; a o Mr. Colburn, ua hookuu wale ia no ia ma kona ano Democarata, a he nupepa kana e kamailio kue ana i na lawelawe Aupuni ana o ka aoao Ripubalika. 

 

Ma ka hora 4 o ka wanao, ua hala hope loa ae la na puu lehule@u o Vi kebaga, a eia aku la lakou nei iloko a o hope pono hoi o ke kulanakauhale a ma keia kulanakauhile o Kalani i kaua ai i ka enemi, oi hoi ka wawahi ia ana o na alahaao e moe ana i ka Hem aka okiooki ia ao na @wea olelo a me ke paniku ana aku hoi i ke kulanakauhale holookoa e noho iloko o ka pololi a me ka nele i na lako kaua ole. O Mr. Washburne o Gelina, e hoike ana oia i kekahi hpa o ka moolelo o Kalani no ke paniku ana ia Vikebaga penei:

 

“Ua lawe aku o Kalani i kona mau puali koa no hope o Vikebaga aohe lio, aohe he mau hale malumalu, aohe he mau pono moe, a o kahi mea wale no maloko o kona pakeke, he wahi hulu palaki niho, ua like oia me ke koa haahaa loa iloko o kona puali, ua ai pu, a ua moe pu malalo o ka malumalu o na laau. Ma kona ala hele mai hope mai o Vikebaga, ua hoouka kaua aku oia i na papu Gibesona, Raymond, Champion Hills, Jackson a me Big Black, a ua haule mai keia mau wahi ikaika loa o ka enemi imua o Kalani iloko o na la pokole. Iloko o na la he iwakalua, ua hele ia e kona puali he elua haneri mile i ka Hema a ua hoouka kaua aku o Kalani ia Kenela Johnston no eono Manawa, a o kona auhee ana, oia ka hoonawaliwali mua loa ia ana o Kenela Pematona, ka alihikaua nana e lalakai nein a koa o ka enemi iloko o Vikebaga. He puali kela e hoohui mai ana me keia puali iloko o ke kulanakauhale aka, no kona auhee e ana ia Kalani, a me ka nele i na uwea olelo ole, aole e hiki ke lawe ia ka lohe mai kekahi puali a i kekahi. No loko o keia mau kaua i hoouka ia me ka enemi, ua lawe pio main a koa aupuni, he eono tausari pio me na pukeniahi he kanaiwa.            

 

“O na mana kaua ma Wasinetona e noho an aka Peresidena me ka pihoihoi nui. Ua manao lo aka Peresidena malalo o ke kubikubi aa kekahi mau kilo o ae, o ka hoouka kaua ana aku mahope @ ka kulanakauhale, @ no i ku loa i kea no kulana maikai ke kue ana aku i ka enemi ina he malu li loihi loa ke hoohala ia. Ua wiwo o`e ka hoohana ana i ke kulana e ku ai, a e pono hoi e hoohana koke ia mamua o ka puipui loa ana mai o ka enemi Iloko o keia mau la a Kalani e hele pono aku ana imu o ke kulanakauha le, oia ka wa i loaa mai ai kekahi kauoha ia Kalani mai a aKenela Heleba mai, e kauoha mai ana iaia, e huli hope aku kona puali a maki aku no Port Hudesona, no ka hoopuipui ana aku ia Kenela Banks. O keia kauoha i loaa mai ai iaia iloko o keia wa, ka Manawa hoi iloko o ke kupilikii loa mai ka enemi, huli ae la ia a pane aku la i ke aliikoa nana i lawe mai keia leta Kauoha—

 

“E Mr. Aliikoa,--aole au maluna o ke ku`ana e hoolohe koke ai i keia kauoha i keia wa,” wahi a Kalani.

 

“O keia mau olelo o Kalani, ua lawe aku keia aliikoa imua o kona Haku, a oia hoi ka wa a Kalani i haawi aku ai i ke kauoha i kona puaii no ka maki ana imua.

 

“Ma South Fork, o na koa i auhee aku i hope, ua pae aku lakou ma kekahi aoao o ka muliwai akea, a phui ae la lakou i ka uwapo i kea hi, a i ko lakou wa i hiki aku ai ilaila, ua ike iho la oia, ua puhi ia ka uwapo i kea hi e ka enemi, a aia oia ma kekahi kulana e hiki ai ke manao ia, aohe ana wahi e ae ana e hiki ai ke hoopae aku i kona mau koa ma kekahi aoao, a oia kana i pane aku ai:

 

“E hoomaka koke ka hana ia ana o keia uwapo I keia hora,” wahi a Ka lani i ke alii koa nana ka hana.

 

“Ua Haawi aku nei au i ke kaouha i na koa no ka hoomakaukau a hana koke ana i ka uawapo.” Wahi a ka pane.

 

“He mau hora elua ko Kalani hooponopo ana i ka hana, a i ka pau pono ana, ua iho pololei aku la oia no ka muliwai e olelo ia nei, aka, i kona wa i hiki aku ai, ua ike iho la oia, aole he wahi  i hoomaka ia no ka hana, nolaila, huli hou ae la ia I ke aliikoa nana ka hana a pane hou aku la me kona leo awiwi--

 

“Heaha keia e Mr. Kenela! U@ hoomaka ia anei ka hana e lawelawe?”

“Ua maluhiluhi loa ia ko`u mau koa I keia wa,” wahi a ka pane.

“Ina pela, e hai aku ia Mr. Rawluis me Wilson, e hele koke mai imua o`u i keia wa.”

“Ua kahea ia aku la kela mau Kenela a i ko laua hiki ana mai, ua haawi aku la ua Kalani nei i ke kauoha no ke ka pili ana i ka uwapo maluna o ka muli wai akea. Iloko o na hora ekolu ua kaa aku la ka uwapo ma kekahi aoao. Nona ka loa he hookah haneri me iwa kalua kapuai, a o Kenela Kalani he kanaka hauoli loa iloko o ia mau minute ana e hoomakaukau ana i kona pual no ka pae ana aku ma kekahi aoao. (Aole i pau.)

HE MOOLELO KAAO

--NO—

 

Lameka Pulaka,

 

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanuopaineki.

 

Ka Mea I Kapaia Ka

 

Ka Hooa o na manua hui o Arabia, ka naita nana

Ulupa aa kupua o ke lewa lani a me na kupua

E nobo ana i ka papaku o ka moana, o ka

Mea hoi nana i pani ka mak o ka la.

 

Malaila laua kahi i hoomaha iki iho ai e noonoo ana i na mea e pakele ai i na muliwai wela a ka hyena Simadaria, aka ia laua no e nanea ana, ua pii mai la kekahi ao nui eleele mai ke kukulu hikina mai, aole i liuliu u a kaa pono ae la ua ao nei maluna pono o ua muliwai wela la, a ia Manawa i ike ia aku ai kekahi kino kanaka e noho ana iloko o ua ao nui la, o kona ano he wahine e paa ana ma kona lima akau he huewai adama, a ma kona lima hema he kookoo.

 

Ia Manawa i kuhi ae ai kona lima hema i ka hikina, a owaka ae la ka uwila, kui ka hekili, a mahope iho ua lohe ia aku la kekahi leo mailoko mai o kea o i ka i ana:

 

“E kuu haku opio, ua nui ko hoo manawanui ana i na pilikia a me na inoa e kau mai ana maluna ou a ma kou @, aka ua paina @i ko kahea ana i kau kauwa wahine ma kona inoa a no ka nui aloha no kau mau hana maikai mamua, nolaila, ua hou poo mai nei no ka makemake e kaana pu i na ilikia a pau me oe e kuu haku, nolaila I keia manawe e kuu haku ke nini aku nei au i ka hapakolu o ka wai kupua, a i ka wa e pa ai ka wai me na muliwai make oia ka Manawa e nalowale ai ia mau mea make a e lanakila oe maluna o ia mau mea a pau, no ka mea, aole he mea mana i koe a ua kupua la, a e mihi mai no oia ia oe mahope.”

I ka pau ana o keia mau olelo a ua luahine nei, ua hoohuli koke iho la oia iI ka waha o ka huewai ilalo kea lo, aole i liuliu ua hoala hou mai la oia i ka waha o ka huewai ilalo kie alo, aole i liuliu ua hoala hou mai la oia i ka nuku o ka huewai, a he mau sekona wale no aia hoi ua hoheia aku la na leo hailiili mai loko mai o ka punohu uwahi i pii ae mai loko ae o na muliwai make a pahola ae hoi i ka lewa, a i ka meha ana iho, ua wehe ae la ka puno hu, aia hoi ua ikeia aku la ke aupuni a me na mea nani a pau e popohe ana na pua, e lulu ana laau a me na hua ai o kela ano keia ano.

I ka ike ano o Lameka Puluka ua pau ka pilikia, ua kahea aku la oiaa ia ka wahine e noho ana iloko o ke 20p; E kuu makuahine aloha, e Leinahaka Delewina, mamua i kou mau la o ka luhi a me ka inea, ua lilo au I makunou, i kou wa e noho ana iloko o na hooluhi a ke kupua Milota, ua lilo au i makua nou, a i keia Manawa hoi i ko`u mau la o ka pilikia, ua lilo hoi oe i makuahine no`u a i puukalahala hoi. O ka makemake o kau keiki nei, e iho mai oe e hilawai kaua he maka a he maka, a huli aku oe e hoi no kou ama aloha. 

I ka lohe ana o Leinahaka Delewina ka Luahine kupua o ka hikina, ua aiho mai la oia e halawai me kona haku, a mako laua aloha ana me na kulu wai maka e hoohiolo ana ma ko laua mau papalina; a i ka mao ana ua luana ka mailio iho la lakou, a i ka pau ana, ua huli hoi aku la ke kupua wahine o ka hikina, a o laua hoi ua komo aku la la@a iloko o ke aupuni o ke kupua, aole i liliu, ua halawai aku @a loa me ka @he kupua deragona hoi a kona makuakane, a kauoha aku la oia i ua ihe nei  luai mai i na mea a pau e waiho ana iloko ona, a luai koke mai la oia i na mea a pau e like me ke kauoha, a hui iloha iho la lakou, lele mai la o Mahinakauahiahi a honi mai la i ka ihu o ke kane me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina, a o ka Manawa no ia o Lameka Puluka i kauoha ae ai a Polepa e hina hou ia ka hale uwila I wahi no Mahinakauahiahi e noho ai.

I ka lohe ana o ua kupua nei, emoole ua hookoia na mea a pau me ka hi kiwawe loa, a hoi aku la o Mahinakauahiahi iloko o ka hale uwila a hoomaka aku la lakou e hele imua o kahi a ke kupua Matone Simadaria e hoekepue mai ana me na wahi kauna kakaikahi o kona mau wahi naita i koe.

Hiki aku la lakou mawao o ka pa ka hale alii, o ka Manawa no ia i wehe akea ia ae ai na puka o ka pa a kio mo aku la lakou nei iloko me ke keaoleia.

Ia lakou nei no a hiki ma ka lanai ua oili koke mai la no ua kupua nei a pane mai la: e o`u mau haku aloha, eia wau ke waiho aku nei i ka mana a pau o ka hale alii a e ke aupuni holookoa nou a kau i kau mamo a ke waiho pu aku nei no hoi au i ko`u ola a me ko                                      u mau wahi kanaka ma ka po ho o kou lima, a o ka hoopai au i hooholo ai e hana mai no oe e like me kou makemake maluna o`u a o kou makemake wale no ke hana ia e pono ai.

I ka lohe ana o laua nei I keia mau olelo a ke kupua Matone Samadama ua pane aku la ka olomana Kahanuopaineki: E ke kanaka hookiekie a nakaha wale i ke kino o a`u mau keiki, a me ko olelo iho e luku oe ia makou a pau; aole io no ka hoi paha oe e ola ana, no ka mea, ua hana oe i kekahi hana ino loa maluaa o ke kino o ka`u mau keiki aloha.

Pane mai la ua kupua nei: E o`u maa haku aloha e, aole anei hoi oukou e aloha mai i ke noi a ka oukou kauwa haahaa oia hoi e hookoe oukou i kuu ola a e noho au i kauwa na oukou, i no no hoi ou kou a manao ae e pii mai iluna nei` ao`e he pilikia ana, ea mai hoi ua pumehana ka hale, ua makaukau ka ai a me ka ia. 

Aole loa wau o ae I kau nei, wahi a @   a kena koke ae la no o Kahanuopaineki i ka anunui Polepa e kii a e hoopaa I ua kumuhea Samadaria nei me na kaulahao mana kupua ma na lima a me na wawae.

Lohe ae la o Polepa i keia kauoha ua eleu ae la oia me ka hikiwawe loa a nenee ana ua kupua nei, a o na makaainana hoi hele mai la a kukuli imua o lakou nei me ka haawi pu ana mai i ko lakou mau lima ma ka poho o ko lakou mau lima; aka, ua hookuuia aku lakou e hoi e hoomakaukau i ka hale alii, aua panai mai la lakou he mau @o huro e wawalo ana i ka lewa, no ko lakou hoopakele ia ana mai ka inaina mai o na eueu o Alabia.

Aole no liuliu ua makakau ka hale alii a hoi nui aku la lakou nei a loko o laila e kilohi ana I ka nani a me ka maikai o ka hale alii; ma ko lakou hoomaopopo iho, he mea kamahao loa ia lakou ka ike ana i kekahi hale alii nani lua ole e like me ko ke kupua Matone Samadaria ka nani a me ke ku pinaha o kona mau kulana ma ka lewa a ma ka honua.

A hala na la elua ua kauoha ae la ka olomana ma na kuahaua alii, e olelo ana: E li ia ke kupua Matone Samadaria I ka hala ana o na la elua mai keia la aku, a e akoakoa main a makaainana a pau o keia aupuni a e nana hoi i ka li ia ana o ko lakou alii maluna o ka amana ana i hoomakaukau ai no na alii nui o ka honua. I ka lohe ana o na kanaka ua nui loa ko lakou olioli no ka make ana o keia kupua ino.

I ka hiki io ana I ka la I hana ka la hoi e li ia ai ke kupua Matone Samadaria, ua ike ia aku la na wahi makaainana e komo mai ana iloko o ka pa alii, me na leo ahiu o ua poe nei, ua kahea mai la lakou: E ko makou alii opio, eia ka makou noi ia oe e li koke ia ke kupua ino a makou i noho ai me ka hoomanawanui no na makahiki loihi i hala aku la, nolaila mai hoololoia hili wale i ka Manawa o ko makou alii opio, E kau iaia ma ka amana! E kau iaia ma ka ainana!!

No ka nui launa ole o na leo hauwalaau mai o a o o na kanaka, ua puka aku la o Lameka Puluka a mawaho o ka lanai a pane aku la: E na makaai nana o ke kupua Matone Sadmadaria, ua lohe au i ka oukou mau noi, a eia wale no ka`u pane ia oukou, e kali iki oukou no ka Manawa, aole paha e liuliu, e kai ia no oia ma ka amana ana i hoomakaukau ai no       `u a no ko`u mau pukaua wiwo ole, a e noho iho auanei oukou me ka laluhia a me ka hoopoino ole ia o ko oukou mau ola, Aloha oukou. 

I ka makaukau ana, ua kauoha ia aku la na nunui he 16 e lawe mai i ke pio, aole i liuliu, ua laweia mai la ua kupua nei a hiki malalo o ka amana l@ kanaka, a kukuluia iho la oia malaila me ka paa no i na kupee hao ma kona mau wawae. A ku mai la o Kahanuopaineki a wehe mai la i kekahi haiolelo imua o ua kupua la a me kona mau makaainana e nana aku ana:

E Matone Samadaria, ke kupua i weliia a puni ka lewa nei a liala loa aku i na kihi eha o ka honua, eia oe imua o ka laau i kapaia ka amana,a kahi e pepehi ia ai na enemi nau a me kou poe i hoomakaukau i keia amana me kou manao e kaulia kou enemi maluna o kahi au i manao ai, malaila e ko ai kou inaina aka. I keia Manawa, ua lanakila kou enemi maluna ou, nolaila, heaha la kou mea @ pakele ai mai ka make e kau aku ana maluna ou i ka Manawa ano?

I ka lohe ana o ke kupua Matone i keia mau olelo ua hiolo makawalu mai la kona mau waimaka ma kona mau papalina, e hoopulu ana hoi i kona mau lihilihi a puai mai la kona leo haalulu e naka ana: E na alii nui o ka honua, ka poe I kauia iho ka weli a puni ka honua, ka mamo hoi a kea lii nui e no ana i ka lua ahi o Hilela, aole au e ola ana, e make ana no wau maluna o ka amana a`u i hoomakaukau ai, a ina no hoi he aloha ko oukou ia`u, alaila e hookuu ae no i ka oukou wahi kauwa nei, me ke aloha; a ina oukou e hoopakeie ana i kuu ola, alaila, ke hoohiki nei au, Aole loa wau e haliu kue hou aku ia oukou, a e lilo no hoi au i kauwa hoolohe a he kokua ikaika no oukou ina he mau pilikia kekahi e hiki mai ana ma keia hope aku owa no auanei kekahi o kaana pu me ia pilikia a e ku hoi e paio no ka pono a me ka maluhia o ke kakou aupuni nei. i pau.   

HE MOOLELO KAAO EEHIA

NO KE

KEIKIALII ROMURA,

(Ka Puawai Liona,)

 

Ka mea i kapia, o Opuu Rose o na kihapai m@

ka Puwai o kona Lahui, ao o ka Manu Aeta

hoi o na Kualono a me na Ululaau @neano o Alegeria; he lw kani no na au i hala.

 

Ka Hookaiakupua o ka Makakila

 

A e kau ana na papale ulaula a ma ko lakou mau poo, a @ kuuwelu ana hoi ka hulu o ka Okalike keokeo o ka aina puni ole (Aferica) maluna o ko lakou mau kipoohiwi.

 

Haawi hou ae la ua Naita opio la i kekahi hoailona, a ia wa no i wehe like ae ai lakou I ka lakou mau pahikaua a kalele like iho la me ka makaukau nui.

 

O na huaolelo a ua Naita la i moi aku ai imua o ka halu Puuku, e a-a ana oia e ana pahikaua pu me Odem aka weli o Bitunia, ka oiaali hoi o ke kahu kaua a o ka eu hoi o n alai ia aui ae.

 

Oiai na mea a pau e ku ana ine ka eehia no keia puali naita, ua ike ia aku la ka Naita opio e kamoe ana no ke kahua hakahaka kahi hoi a ka Naita Odem aka iwikani nana e haaheo ana ke kahua hoohakaka e kali mai la. He wa ia a na mea a pau e lulumi ana no keia opio hopo ole e a-a aku la i ka mea nana i hoohoka aku ka ike kakapahi o na Naita kaulana o ka hikina, a me na lealea e ae o ka ia hauoli nui wale o Edine Berenia ka lima koko, o Edoma kahiko ke kaulana.

I ka hiki ana ako o ka Naita opio ma ke kahua lealea, ua huli mai la ua Odema nei a pane mai la, i ka i ana mai: “E ke kanaka opio; Pehea la oe i a-a mai ai e paio me a`u, a e auamo hoi i na poino e ili aku ana maluna ou i keia la, a e ike ana keia lehulehu e noho mai nei i kou haule opio ana imua o kuu pahikaua maluna o keia kahua.”

“O oe ane ua Odema nei?” wahi a ka Naita opio. “Ae” i pane mai ai ua Naita nei me ka mino aka hoo henehene ana, a hoino mai la i ka opio ma ka inoa o Mars (ke akua o na kaua kea no.)

“E Odema o ka pahikaua, ua makaukau loa kuu pahi e oki aku i kou poo i mea milimili na o`u mau koa e ku mai la me ka makaukau no kou hopena; a i mea e hoopokole ai ai keia mau kamailio ana, e makaukau e pale nou iho,” wahi a ka opio.

Ia awa kioke no ikeia aku ai ua mau moho nei e kuene pono ae ana i me ka hiehie nui, a ia wa no i kani ae u ka o-le a ka Puuku, a koele ae la hoi ke kani o na pahikaua a ua mau moho la me ka weliweli nui.

Ua haawi pau ae ka naito Odema i kona ike a pau me ka manaolana e haule ka Naita opio malihini iaia, a e loaa hoi ka hanohano maluna o ke kahua mokomoko ka ino “moho lanakila,” aka he mau moeuhane paiaualelo loa ia a-na i li`a ai. He hapalua hora keia noke ana a ua mau moho nei, akahi no a ike ia aku ke Akamai lua ole o ka Naita opio ke hele ia a lihi launa ole aku ua Odema nei.

I ka piha ana o ka hora hookah o ka paio ana o na naita, ua ikeia aku la hehee ana iho o ka Naita Odema mailuna iho o kona lio a pahu aku la i ka honua. A me ka elueu nui i haawi ae ai ka Naita malihini i kekahi hoailona imua o kona puali, a ikeia aku kekahi keiki opiopio me ka lipine ulaula iI kaliki ia ma kona puhaka i ka oili ana mai maiwaena @..ai o ua puali la, a e kamoe ae ana no kahi o kona haku lanakila me ka mama nui, a e ku ana hoi oia me ka hiehie a me ka hanohano nui ke nana aku. I ka hui ana ae o ka opio me kona haku me he la aole paha i minute ua ikeia aku la oia e hoi ana no loko o ka puali me kekahi puolo e paa ana ma kona lima. 

Iaia i hui aku ai me kona puali, aia hoi me ka hikiwaweloa, ua nalo aku la na mea a pau o ua puali naita la, a koe wale iho la no ka Naita opio lanakila e holoholo ana ma ke kahua paio, a pela i hoomaoe wale ia ai keia mau lalani, penei:

“E kuhi ana na paha oe

A he iki ka @mola mai nail ole

Ua hoopiha ia na me a pau me ke kahaha nui na keia mea a aiaia lakou iloko o ke pahaohao nui, ikeia aku la kekahi kanaka hololio e kau ana maluna o ka lio, a o kana huakai no kahi a ka Naita lanakila, a mahope mai ona kekahi lio me na pono a pau.

Ua kuupau mai la oia i ka holo o kona lio, a mamua ae o kona hoohuli ana ae e holo no ka puka o ka pakaua kahi o na hana e haia mu ia ana, oia ka wa oi loa aku o ke eehi o na mea a pau, oiai lakou i ike hope loa aku ai i ua mau lio la ua nalowale aku mawaho o ka puka o ka pakaua, a o ka lua o na hololio oia no ka Naita opio nana i pepehi i ka Naita kaulana o Bitunia.

Hooho ae la na mea a pau iloko o ke ehia nui me ka pahaohao, a e ninau ana kekahi i kekahi, Owai la keia kanaka opio kamaha? Nui wale nona na nanaina koa a me ka wiwo ole a maluna hoi o kona puali na hiona o ke kupaianaha.

Oiai na mea a pau e ma ana me na nunua olelo, ua ku ae ia ka oi a pahola mai la i na huaolelo i ka i ana mai. “E o`u mau hoaloha i kulolia pu iho la, na makaainana hoi i auame like me a`u i na ine, na alii hoi o ko`u alo i na la a pau, ke kukala aku nei au, ua hookuuia ka hana o keia la a o ke kino make o ka Naita Odema e lawe aku e kanu ma kahi mau. Ke hoolaha aku nei no hoi au, O ka mea a mau mea nana e hai mai i ka ino o kela Naito opio a me kona wahi i noho ai a alakai mai hoi imua o`u oia auanei kekahi hooilina pu me a`u maluna o ka nohoalii me ka`u poe mamo. No ka mea, o ua kanaka la, he mau ouli pahaohao maluna o kona mau nanaina a he pono ke loaa mua oia ia`u mamua o ka hiki ana mai o kekahi mea nui.”

I ka pau ana ae o na olelo a ua Moi puuwai liona nei o Alegeria ia wa no I ikeia aku ai ke keiki alii Sepa Perisa e ku ae ana o hoopuka mai la i na huaolelo i ka i ana mai. “Owau ka mea e a-a e huli aku i kahi o keia opio a kakou i ike iho nei kea e mai ka oi i ka`u noi oia hoi e hoolako mai ke alii i ka`u huakai me na kanaka kou a Akamai hoi i ka hololio a no lakou hoi ka huina a`u i makemake ai i 600, a iwaena o lakou i poe opiooio ka ha panui.” Ua hooho like mai la na mea a pau e i ana, e ae aku ike keiki alii e hele e huli i kahi a kela Naita kamahao i noho ai a e hoike mai hoi i kona inoa ia kakou.

O na mea a pau ua haawi aku lakou i na apono ana ke Keiki alii a koe wale no ka Moi. Wahi a ka Moi i pane mai ai: “Pehea la e hiki ai ia`u kea e aku i kau noi e kuu keiki, oiai, o kou mau makahiki, aole ia i lawa no keia huakai hele a aole hoi oe i ao iki i na hana e like me ua kanaka opio la nana i hoopahaohao mai ko`u noonoo I keia la a ke manao nei au oia kekahi o na kanaka kamahao loa?” Aka, pane mai la ua keiki nei. “Na kuu Akamai a me kuu maalea nui e alakai lanakila mai iaia imua ou a imua hoi o keia anaina nui ina nae oia e loaa ia`u a me ko`u mau hoa o ia huakai.” No ka nui paakiki loa o ua keiki nei I ko noi imua o kona kakuakane, ua ae mai la oia.

I ka makaukau ana o ka huakai hele a ke Keiki alii, ua pahola ia mai la kekahi papaina imua ona a me kona mau hoahele e ka moi, a o kekahi hoi ia o na la kanaka nui wale i ike ia.

I ka la i haalele iho ai ke Keiki alii a me kona poe hoahele, ua hoohiki aku oia imua o kona makuakane e hoi mai oia iloko o ka makahiki hookahi mai kona la e haalele ai a hiki i ka la hope loa e piha ai ka makahiki e komo ai oia iloko o ke kulanakauhale me kana ukana. Kau ae la kou ma na lio a hele aku la no ka hookolo ana i na meheu o ka Naita opio kamahao.

E na makama e aui hou ae kakou i hope, a e hookuu aku no kakou i ke keiki alii e naku hele ana i kana huakai.

I ka wai i hauole iho ai ka Naita Odema ilalo, ua moku ae la kona poo a owiliia ae la i kekahi hainaka me ka ike ole ia, a oia kela puolo a kakou i ike ai ma ka lima o kela keiki opiopio i ka moe ae ai no kahi o kona haku lanakila me ka lipine ulaula ma kona puhaka.

I ka wa i ike ai na mea a pau aohe ke poo o ua naita ala, he mea e ka we`i o ke apaina a me ke eehia no keia mau hana manaonao, a pela i houhene ia ai keia mau lalani penei:

Manaonao wale ka ike`na,

Luuluu wau i ke aloha

“       “ “  “  “