Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 24, 12 June 1886 — HAIOLELO A HON. L. A. KAKINA E [ARTICLE]

HAIOLELO A HON. L. A. KAKINA E

pUi itna ika Vltlo akn Mea #/•- uohnnm J. M, K«p*n* Kuhiu* Waiim< « kikoAn «nu ( iui L. >4. Knki'ia ne» * «A;u a m« na Kuhina. P+alua. Ju«« /. 1886.

Oieio mai ia o Hon. L. A. Kakina penei: Ua kauoha ia au e keia Hale, e mih» no kekahi mau huaoieio i hoopuka i* iloko o keia Hale. Anoia ua makau'<au au e mihi aku. Mamua ae o ko'u hooko ana i ka Oleio Hooho'o a keia Haie, ua makemake au e hoike e aku i kekahi mea i maopoj o iea i na Hoa a pau o keia Hale i kamaaina ina kanawai Ahaoielo, oia hoi, aoie ioa he rula ma na kanawai ahaoielo e koi ana a'u e hooko i na makemake o keia Oielo Hooholo. M-ialo o keia kanawai aole e hiki ke ktna la kekahi Hoa e mihi no kekahi mea i ike ole ia ma <a mooleio oka Haie, a aole loa he vahi huaolelo hookahi e paa nei ika noo'elo o keia Haie, e |«ili ana i na i laolelo i hoopi ka ia e a'u. a e hoihi ahaia la nei hoi. U» aia mai keia <un*u pomaikai mi k*»'u a »?o ma ka a a a <le nae au i m«nao e la we mai i ku'u pnno ma ia kumu. Ma <a Poa no i h t!a aku la, niahopt ino o ko'u noi ana i palapala hoakaka ;urnu no ko'u hewa, halawai «ho la au ne kekahi Luna Aupuni kit*kie, a ok'o nai U eia: " E Kakina, aole oe eaa ; kokua iko j mau manao. Ua maojopo no ia oe na kumu ou e hoopii ia iei, a ke hoao nei nae oe e alo ae."

Nolt la, ui htuo!i au eka Peresidera, •10 ka loaa ana o ka wa kupono e hoi ee aku ai i ko'u aa a me ka aa ole e ku nahope o ko u mau manao. Mamuh o ka hoohoio ana a ka hapalui o keia Hale, ua hooholo ia, ua īouhaahaa au i na kuleana 1 ioaa ia'u, aua hoinoino koikoi loa au i ke Kulina Waiwai a me na Kuhina eae o *a Papa Kuhina, a ua manao keia Hale, he pono la'ue mil i aku imua o ka Hale. Nolaila, o keia hana ana, a me keia manao i hoopukaia, ua iilo ia i keia wa i mo >lelo i kuni paa ia maloko ona :noolelo ona hana o keia kau, a aole e hiki ke holoi ae. Ma ka lawe ina mai e noonoo i na ano koikoi o ka īewa e hooili ia nei maluna o'u. Ke eoi aku nei au i ko'u kuleana e hoike .ku i na kumu i puka ni3i ai keia hewa loinoino, ame na kumu o keia olelo io >holo i hooholo ia ai; a o keb» kule ma'a'u e koi aku nei ua aua ia ia'u namua aku nei. Ke kuinu a'u e koi iku nei i keia kuleana i mea e hiki ai a'u ke pale ia'u iho, a ina la mawaena j ka poe hanohano, me he 'la, e lawa .upono ana keia mea; ika nae ua hoo aaiki keia Hale i ke kuleana keo linia* aa ia'u ma keia mea, a ua houle l«-a,

me ka aua ia mai ia'u o keia pono ma <amae o ke pale ana o ke kanaka iaia iho, ame he mea la pu hoi, he mea kupono u'u e hoike aku i kekahi kun»u e ar, i kupono ai au e ae ia e pale no'u ilO imua o keia Hale. A ini ua ma «emake ia ua mau kumu eae la, ke <oi nei au i ke kuleana e pale ai, no inoa o kekahi P*residena hanohano » keia Hale Aha >lclo. Oi.i hii, he unakolu ae nei makahi<i i kaa hope tku, ka n ho ana ii >ko o keia Haie Vhaoieio o Asa G T iurston ma ke vio oia tca Lu'ia Kie ka Haie, a •ai hoi ow uke keiki a ko' i rnatua sane, ke koi nti ju i ke kuieana e pal ino kona inoa hanehano, o:a no hoi hooil na book«.hi a-na i waiho

tui ai ia\i. 0 ka hewa i h >oili ia mai maluna •'u, he hewa piiiKino, a mt kona anu piiikino, e kupono ai au e kamaili » ke ano p linino i na kuhina, a me k a Hale Ahiolelo a me a'u ihx O keia Oielo Hooholo e ahewa, ina he pono ke kapa ia ma ia moa, a keia Hale i hooholo ai, na ka mea hanoha no J. M« Kapena, Kuhina Waiwai no ia i waiho mai f me kona hoakaka pu mai no ma ia wa, e e lelo ana ua hoike au i kekahi mau oltb hoopunipuni e piii ana nona. Ua kue koke ia ae la «>ia no kona hoopuka i na olelo kue i n? rula o ka Ahiolelo, a ua noi ia ka noho e rula maL Mahope koke iho o ka rula ana mai a ka noho, ua k i ae ka Lum mai Hilo mai Mr. }. L Kaulukou, e like me kona ano keoni mana mau a me kona ano hoopooo noooi ae la e hoapoao ia olelo hooholo a e wmkim im Ina he kopapau ka Uea haaehaooaailiikaaA i heU a

<x»ie* a koekoe, a mai ia ka ieo o kekahi nioau e kokuke ana i-ia, oo ka inoā ouikai o kekahi k-naka, aua [ iaa ole nae i ua kanaka U ka mmawa e pale ai nona h>, aUil*, manao no au e noi no ua mwa lehelehe eiclt la, i hti< a pupuku o ka Hoa hanohano J. L. Kauiukou, a hiki i ke kupono ana no ka nimau ane, a e pii pu mai ana n > kona liau kupapau, i koe ka iwi, e koho mahope o kana noL Aka hai, na ka inoa maikai o ko'u aina ha nau ame ka Lahui Hawaii, ua hauoli ati, aoie he keiki Hawaii holookoa ka mea nana keia no«, ak*, he ktiki na ke kanaka o ka aina e. A ma keii kue ana no o'u i ka hoo holo ia o ka ninau ana, no ke kauhke o!e, ame ke kue ika pono, eia no nae, ua noi ia no aua hoohoio ia, a o ka Hoa wale no o ka aoao aupuni i ioaa ka wiwo oie ano kanaka makua i koho ma ka aoao kue, oia ka Loio Kih na. Ake hiawi aku nei au i ko'u hoomaikai iaia no ia mea, aoie no'u waie iho, ak* no ka iiio ana i mea e maopopo ai, ua koe he hookahi ka wahi hunahuna o ka hoopono il<Ao o ka papa Kuhina, a aoie maoii i iokahi na manao ma ia paia oka haie, e hoohoio i na mea a pau mamuii o ka ikaikai holoholuna o ka nui o ko lakou heiuna.

Nolaila, aua ia iho U mai a'u aku, ka

pono i ae la e na aupuni naauao a pau i ka poe hewa mo loa; ka pono hoi a ke kumukanawai i hooiaio aku ai i n.

makaainana a pau, a me na poe a pau e noho ana ma keia paeaina—jia hoi. ke kuleana e kamailio ai, a e pale ai ke kanaka nona iho. A ahewa ia ihi--11 au me ku hoolohe ole ia mai; me k< k« leana ole hoi e hiki ai ia'u ke pale. ke hoakaka, a ke ha:wi paha i wahi ninau, ame ka loaa oL- iki mai hoi o kekahi kope o ko'u pahpala hoopii noahewj, a i ole palapala hoopii hoi e hoakaka ana i kau wahi kumu hookah . Ke kamail o nei au i keia mea me ka ikaika, aole no ka pili ani u'u ptnu. <ka. no ka pili ina kunvi alakai ok. pol lei. oke kaulike, a me na hana nooj'ono, he mau kumu hol e malui u ole ai ka aina, a e paa ole ai ke kahu. > kekah» aupuni ke nele i keia mau naawina. Oka mea ma na mea nua mau, o ka p e powa • n e ka pie kuluma i ka pepehi kanak' k» p »e nana ia e kui p >wa ke kanaka i ka po, me ka haawi ole aku i manawa no ke pio e pale ai iaia iho. Ama keia kahua aUkai hookahi no i lele kamoko mai ai ka Luna Hoopuka o kekahi Nupepa i kapa iai* iho !he " nupepa kuokoa " me ke kali ole a lohe hoi i kekahi olelo hoakaka a olelo pale paha, aka, ua hahai kuke aku la i ke alakai mamua ona a hoio kiki mai la e hoopakele ae i ke kulana hanohano i hoeha ia, o ke Kuhina Waiwai a me kekahi ooau kuhina eae oka Papa Kuhina; ama kekahi hapa kolamu o ka manao pepa, hailiili mai la ia'u no ko'u hele ana mawaho o ko'u a'a pololei, e hoinoino i na kuhina o ka Moi, a me keia Hale pu, e ake nui ana nae ma ia mea e loaa ai ona wahi kaulana. Aole no au e kamailio no keia mau mea, ina la aole i pili i keia kumuhar a kona alanui i hele mai ai, oiai ma r a oielo hoakaka a ke Kuhina ae o kona waiho ana mai i ka Olelo Hooholo, ua hookahua oia ika olr'o h >oholo mi na olelo i hoike ia ma la Daily Ptess, nolaila ke ku nei na olelo o ia nupepa, ma ke ano, o kekahi ia o na kumu hoopii e kue ana ia'u, ahe kuieana hoi ko'u e pale ai no'u iho n a keia mau olelo a ia pepa.

He hoaloha au no na hoakaka kuokoa a na nupepa, ahe mea hoi na'u i mahalo nui ai, ina ua like a like ole paha na manao me ko'u mau manao; no ka mea o ke kuokoa oiaio o kekahi nupepa, ke kahu malama 0 ka inoa maikai o ke kanaka, a me ka noho lanakila ana oka lehulehu; aka hoi, ina e poina ana ka L ini Pai o kekahi nupepa kuokoa ina hana i hilinai nui i » maluna ona, a hooiilo ae oia i kana nuf>epa i oihana - hoopuka ai i kona oau inanao enemi ponoi, alaiU ua ho 'haahaa oi=» i ka oihana pai n pepa.

Ua akaka no i-t'u, aoie no na manao waL* no i ulu ae me ka makee i ka pono oka lehulehu, na kumu na n 1 i kono ka Luna Pai ok* » ress ma '<cia hana; aka no k >r.a manao k-»h k»»ho w .le na'u oii e hoolahi hoohene-

hene nei. A penei i niaop »po ai ia'u: Mi keVahi nuu U i hali axu nei, ua oleb aku kekahi ke >nimana Lia, me n i, u Heaha kau mei e nei ia K-ikina?" penei kana pane: '-Nana i kakau kekahi mau Afan ;0 Ptpa ma ka Bulletin e kue ana ia'u, a nana no hoi e kakau nei i ke kolamu iloko o ke Gautt( i kakau inoa '* Ztp. n A i mea hoi e loaa ole ai ke kumu e kanalua ai no keia mea, e hai aku au i ka inoa 0 ua keonimana nei—o C W. Athford; a he hiki pu no hoi ia'u ke hmawi aku 1 kekahi mau iaoa e ae, ina i aakenuke ia. Aole no an e «anao ana he mea hoohaahaa ka lilo ana i haku manao no kek'hi o kela mau nupepa, aka hoi t no keia mau kumu wale no i olelo ia ( ua pono au e hoike aku, mai ko'u va i haaleleaiikaaohoLoaahoopokaaAano ka 2?ttZton, oia hoi i Stpatemaba i hala ako nei, piba ka makahiki, aoie ioa an i hakao M i lilni Mo, km\

w*le no na oielo hts«bha i hoikeli nu j ki Huikim; a m»i ka hoom-ka »na ih<?| nei oka h©!<> a hiki i keia wa, | «o!e ioa he manao i kakau ia e a'u ma ke koe w*len> aa me* m tun» ae o ku'a inoa A o ko'u inoa piha ke ih"» au, o Lonin A. Thumon, a io'.e o Z p.

Ano la, e kamaiho aku au no keia hana hoino i hoikeia. Ona huaolelo i hitakaka ta ena ka pal i waiho ia mai e kue ana ia'o, penei n > i*: Ma ko'u noi ana e pakui aku ika piuku 16 a o ke i kapaii he kanawai e h'>cloli ai i p«uku i6, i6j, a pela aku, e pili ana ika hooponopono ana i ke kuai ana ina «raiona, me na huaulelo penei, ,4 A i ole ina Kuhina o *a Moi " i heluhem ia ai ka pauku i6a penei, "Aole no eaeii e ke ka poe kuai iiiiii i ka waiona, ke ku<J aku i ka wji >ni i ka poe o » ole a i ole ina wahine, a i kekahi kanaka a mau kanaka paha e ona mau ana, a i ole i na Kuhina p iha o ka Mi i."

Ke o'e'o wa'e ae no, ina mea mawaho; kupanaha wale keia au holomua o ka naauao i ka hookomo i i o na wa hine ma kekahi papa o kria ann, me ke kue o'e ia ma», a o ka ole!o wale ia ana ae no, he j ono ke hookomo ii na Kuhina ma ia papa like, lilo ae la ia he ,4 hoinonui." E a ro nae, ua ae *eia Hale, ma na i hooh >lo ia iho nei, ua hoike lea ae keia Hale i kona \e i ka pnhaku kihi oko kakou n >ho ana kuokoa, «ia hoi he kuleana nani kiekie ka loaa ana i na kane wale no 0 ka mana e īnu ai a ona, ao ka h'>a» ina e keikei ina kuhina, a ho n le ia lakou i keia kulean*, e kaomi koke ia na manao e like me ia, me ka li.n* ikaika. O kei< ka mea nani i hapai mai ko'u noonoo, n-> ka p >n«>a me k« pono o'e i kekahi Hoa o keia hale t h< opaapaa no kekahi kumuhana, ii »ko oka wa oni. Ke nrnn o nei au o ke ku ana mai o kekahi hoa o kria hal m< ia ano, ina he l.unamikaainana. Alii, a Kuhina p-ha. he hoino ana ia i <« ia hale, ahe hooU»ahi ! a ana ia i keia uipuni; a he noi k ipono imw,i oka Hale, ke kau«>ha ia ka makai o k* H«'e e hookaawale iaia mai k* hale ae, 1 me ke kena pu ana iaia e mihi i;nua o ka hale.

Ini o kekahi kanika e hookuu ana iaia iho i na hana ul la ame ka oni r.una me ka malima ole i kana oihan*, ihe kanaka nae ia e noho ana ma kahi o kekahi ora oihana kiekie onn hana, ake aupuni e hiki ai ke haawi, ne kona papa ole ia, aao ole ia aku paha, e like ana oia me kekahi puupun 'nai ahulau, a e lilo ana ia i alakai pelapela no na oihana a pau o ke aupuni, a me ka lehulehu pu kekahi.

Ma na ole'o oloko oka Olelo Hoe-

holo, ua lawe iaae Va manao ua hoino p >lolei au ike Kuhina Waiwai. Ama ka hoolo'i hoi i pakui ii aku ai no ka bi'a kanawai e hoopaapaa ia ana, a e olelo ia nei he hoino, ua hoike pau ia na Kuhina holookoa. Nolaila, i ka wa a ke Kuhina Waiwai i waiho mai ai i ktia olelo hooholo, Owai kona mea nana i hai aku. oke noi e hoonele ia

na Kuhina i ke kuleana e kuai ai i ra--Tia no lakou, ua kuhi pololei iaaku la nona ia olelo ? Eka Peresidena, aohe 1 una ahewa, e like me ka LunaikehaU hewa.

No Va hrle ana o na noonoo o ke Kuhina Waiwai a lauki, nolaila, ke hahai aku nei au ma ia meheu, a ke hoike miopopo aku nei an, ina la o ke Ki hina o na aina e, a Kuhina Kalaiaina paha, a me ka Loio Kuhina wa'e no na h >a o ka Kuhina, ina la aole au e waiho aku i ka'u hoolo'i, 1 e makehewa ai no la h.»i keia mau oU-10. Ina makekahi o ka'u mau oltlo lauia ma i hoop ika ia i keia la, a i ole mamua aku nei paha, ua manao kekahi <uhina ua pili pon»> Uia ke kuka, a e pono ai hoi iaii ke aahu, ke minamiaa loa nei au ia mea. A i hoi ua manio kekahi Kuhina iohe i ku iaia ke kuka, aka nae ua li >eha ia kona naau, no koni manao 4na e kaa ana ni kekahi |Oi e aah i ia kuka nei nona, a'aiU ke mi iam na (oa n i au no k /u hoeha ana iaia, nia <e ano e manai wale ia m.<i ana ki'u nii.u olelo; a in» he Kuhina keka ni i eha ma U aau ke mihi aku nei au imua ona. O ka'u mau o'el > a |>aa o keia la, a mamua aku nei iaha. ina maluna o na pipahi-le o keia hale. a ma kahi e ae paha, \ e hoo'e loa aku nei au, aole i ! hoopukaia ia mau o'elo, me ka manao e h jino aku i keii Hale, a i kekahi hoa paha o keia Hale. Ua hoomao p >po loa ae e ka Peresidena, e like ia bo me na hoa e ae a pau o keia Hale, ua kue i na rula o ka AHaolelo, ke ano 0 La hoololi e hoohalahaU ii i waiho U aku ai, oia hoi ma keia ano. me he U ka manao, aole i kupono ke hookuu akea u aku na Kuhina e inu i ka waiona. A ma ko'u ike ponoi iHo, aole i pono kela mau huio'elo i hoopuka UllO Ukf u kolookoa a pau; I ka manawa nae i hoopuka ia ai, aohe a u mea e ae e minao ana o ke Kuhina Waiwai wale no, a aohe no o'u manao « hoepnki i kela mau olelo no kahi mea e ae, soot wale no. A oiai hoi o ki io o Bt hewa a pau, ota ka mana* • «Mii, «h&Aai kah«ir«;aMko t K

m*nao ole ana mamua, e hoeHa i km natu o niau hoa e ae o ka papa kuhina, nobil», ke waih * aku nei au imua o u mau Kueina, a me ka Ha'e, maenuli o keia mau hoakak>;o ka olelo i manao ia ai he h «na hoino, aole loa he h ino, a no ia mea, a »he o'u »ie h u ao2 aku i keia hale i kekahi oiiii | h u\ | A no ke Kuhina Waiwai J. M. Ka-1 pena, ke ho fle nei au, aoie au i hana noino i ka H*U ma ona la; a noUila ke hoole nei au, aehi au i aie uii i iekahi mih*. Ona mea a pau a'u i olelo ai, a me na mea a pau a'u i oleio ai n *na t aole it he hoino ana i keia Hale, ak>, he makee, ahe keakea ana ika hanohano o keia Hale, ame ka hanohano 0 ke Aupuni. > Ma na huaolelo i hoopii ia mai ai au no ka hana hoino, o ke kumu nui i hoohalahalaia, oia keia; oka manao o: Wela mau hua»»!elo, aohe i kupono ka: ae ana aku i ke Kuhina \V\uwai e inu j akea i ka wai ma. Ma ke\a U aku i nti, ua pane mai ka L »io Kuhina, a«»le au eaae ho puka hou i ua mau olelo nti, a i ole e hoopuka paha i kek «hi •iiau inoa. Uj ae o'e au e lawe mai i fcana mea i aa ai ma ia minawa, aka lawe mai nei au i keia wa. Ua h» ike au maluko o kekahi nupepa, ina !e'o mal na pono iho ok »u inoa, ua ohj ke Kihini mi keU la, alae ku ! *na maluna o na papah le o keia Hale, « a le n » h» i.he mea nani i houle ma : , naloieo a mawaho paha o keia Hale, a ao'.e loa no he mea hiki ke hooie m . Nolail •, ke ho puka hou nei au i uu uau olelo nei me ka hoopololei akr. Aia oia eku ana ma kela la, malalo o iea m>na h okohu a ke aiii ka Moi; he alii no kekahi manele Oihana o loko o ktia aupuni; He kahu malama hui i 1 hoohikiia imua oke Akua mana loa, 'no kekahi Oin.«na Waiwai inakamae o ke-ahi h iiao na h «okele o ka n h<» i iha aupuni. Aia oia e ku ana he | Kuhina no ka Moi me kela an-», nana !i h ala ae ka hoowahaw.iha a me ka | ht)ohenehene a na Hoa o kuna a »an; e |hoopaapaa ana imua okaH..leifca uanae ona hua*»lelo '• Poe Oīa mau,' ne kona hoike ana, aohe w-iwai oua nau huaolelo h iloko o n* kanawai, no ka mea wahi ana, aohe e hiki i kai mea ke hoike ae ike ano o ii mea '• he ona mau," a he manjo koho wa e no ka ia mea. Aia iho la ma ia m - naw.i i pi ia ai au i ka hoowahawaha ho akuaeai au a waiho aku i keia ho )1 li.

O keia anei ke kanaka a'u e mihi aku ai, a o keia anei ka hewa a'u e kulou hoohaahaa aku si imua o keia Hale, oka hoopuka ana i ka olel->, i l jaa ai ka manao he hiki ole kc hilinai <a oia e iau i ka wa ona ? O.a ke kanaka e pon> ai ke mih' imua o keia Hale. Ua Wi.iho aku la au i ka'u mau kumu i hoahewa a ; , a ua hoike maopopo aku la au ina inoa e law* »i ka makemake o ka L io Kuhina pela ko'u manaolina; ake aa aku nei hoi au ika mea nana e ho le a e ninaninau ai paha i ita oiaio 0 ia mau mea E ka Peresidena a me na Keonimana : Ma kahi a'u i i<e ai ua hewa io au, ua hoolohe au i na kauoha a keia H-le, a ua hana aku la au ina mea a pau e hiki ai ia'u ke pani i ko oukou pono. Aka hoi ina e noi ia mai ana au e ti»ihi aku i ke Kuhina Waiwai. Ui myn; o au, he hana h- ohaahaa ia 1 ko'u hanohano, a e hoohaahaa ai i ktia Hale, » e noi aku »na au me ka m halo, e kala mai ou'<ou ia'u—ma ko'u hooleana, a »le au e mihi iaia.