Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 25, 19 June 1886 — E HOOLILO IA O KAUKA M. GOTO IKAUKA NO KA LEHULEHU. [ARTICLE]

E HOOLILO IA O KAUKA M. GOTO IKAUKA NO KA LEHULEHU.

He leo keia i loheia rra na paia o ka Ha!e Ahaoleio Kau Kanawai oke aupuni iioko aku nei o keia mau te, e noi ana e hooliio ia o Kauka M. GjU> i kauka aup nL

Ma ka ana i keia )eo | noi, he leo hea maikai a ku no hoi i kr aloha ke nana akn, oiai 1 ke'a wa nui a iehulehu na hoa makaainfna Haw»ii ponoi i louhiaia i na popilikia irai na waliwali rr.a ke kino i hoea ae ma ko ke kauka keena hpiau, a no ka lawa ule o kahi dala e hiki ai ke hoolako a me na lauu lapaau, ua kaulualaloa» ana oka laau ia lakou. Aka oka poe e hoonaanawanui nei ua loaa ia lakou ka maha. Ua haawi aku ke kauka ia

lakou ka olelo ana: ' E hoomanawanui oukou no keia mau J», malia 110 keia hope aku e loaa ai ia oukou na laau lapaau rae ka auhau ole." E a iho malilo nei e ike ia ai na hoakaka e hiki ai i ka lehulehu ke apono aku i keia noi no ka hoolilo ana iaia i kauka ro ka lehulehu: Mai ko Kauka M. Goto hxmoho ia ana i kauka no na mai ma Kakaako a hiki naai i keia U o ka eono keia malama e hele nei, a ma ka nana ana i kana lawelawe ana mawaena ona ma% ke mau nei no ka holomua o kana oihana lapaau. Ua loaa ka mana !sa mai iloko o keia mau la, aua piha lakou ika hauo'i no ka loaa ana oke kauka e hiki ke hooluolu ia lakou a hoola hoi ina popilikia ma ke kino. Aole wale no malaila ka īke ia oka holomua o ka ke Kauka lawelawe ana.

aka, ma ke kulanakauhale nei no hoi kekahi ama na kuaiina pu. Ke pii mahuahua nei ka heluna ona mai e kipa mau nei ma kona keena oihana ponoi iloko o keia mau la, a ua hoike mai lakou i ko lakou hilinai nui no ka ke Kauka mau lapaau ana, aole wale no no ka mai lepera, &ka no na naai e ae no kekahi. Ke lawelavre nei ke Kauka elike rr.e na lapaau ame na hooponopono ana a ka Halemai Lepera o kona makuakane ma Tokio t lapana, elike me na hoakaka aka Peresidena oka Papa Ola ma kana hoike imua o ka ahaolelo o keu kau a oia iho keia: L\W2L'.VE ANA 0 KA HALEUAĪ lAPAN \.

Maloko 0 ka'u hoike nui imua o ka ahaolelo, ua huakaka pu aku au ina hoomaemaē hou ia ana oka Halemai Kuikawa ma Kakaako, e pili ana no ka Kauka M. Goto mau lawelawe am, aka, he mea pono e nana pono ia keia oi«i, o ke'iahi keia o nimea ano nui. Ia Kauka M. Goto e noho ao ana me kona makuakane, ua hwoia aku 0 Kauka S;iobon Goto kona makuakane oka Halemai Kihai, Toki \ lapana, ma na mea e pili ana i ke oli ana 0 ka mai lepera, e hele mai i keia aina, e hoao i kona ike lapaau o na halemai o lapana, Ua lilo keia ano lapaau i mea e kono ai ika manao o ka Moi iaia i hiki ai ina Emepire o lapana, ano kona aluha nui i ka pee i loohiaia i ka mai lepera mawaena o kona mau makaainana, ua noi aku U eii ia Kauka M. Goto e hele mai i keii aupuni no kekahi maniwa. i Ua hooiaio ia keia ma o kekahi keo nimana la i hoouioia e na kauka lapa&u, ua loaa oia i ka m&i lepera, oiui mahope oka hala ana ae ona mahina he umikum&malua iaii maloko oka Halemai Kihai make ano oia kekahi ona mai, ua ola iho 11 oia, aua huii hoi aku la oia i kona aina hanau. O ke kumu, he mea hiki no ke hoike ia,

mao kā auiu ana i ka wai mehana i hui pu ia me kekahi o na lapaau ana a me lea malama pono ia ana o ke kino, e loaa no na hoakaka piha maloko o ka Kauka M. Goto hoike. I keia manawa, ua loia ia Kauka M. Goto he mau manao'ana mao na mai la i waihoia aku malalo o kana malama ana ma ka Haleoaai o Kakiako. He mea no'u e hauoli ai ka hoike ana aku* o «a kant a me na wahine, i waihoia aku maialo ona, mt na helehe* iena make a ne ka ili i maioh, a i loaa o!e hoi he mau manaolana no ko lakou pohala miu t keia wa nae t ua loli ae ko i lakou kulana kupihkii, a ke hoomaka ! mai la ka ulu ana o ka heuheu ma na wahi i hamini mamua ae, me ka palupalu maikai a me ka pahee maikai mai o kaili» me na maka mohaha maikai e hoi'<e mai ana i ka maikai o ko lakou ota kiao. O na wahi eha e ieahe mau ana na wat ktokeo inoino i aa wa ma* mua ae« ua hoomaemaeu a ua paa ko iakou kahe ans, aikeii manawa ua oluolu uaoli- Mahope o na ike i loaii muamakeiaaao ona hana lapaaua hoomama aaa, aol* o'a manao a kama* iliaaka aaka la>» «a u-

|oH no paha ka manao lokahi o na mea I a pau i kuleana nui—oia hoi ka poe | mai maoli no—ua i«cit ka holopono o |ka Kauka Goto mau lapaau ana mamua aku o ka mea i ikeia makeia tcau ?nokupunL Me he la ua maopopo aole he mau ike a mau hana ano e o keia ano hpaau, oia wale no na noike nui ana no ka hoomiemae ana, noho oluo- | la ana, lawa doro i na ai kupono, a me \ na lapaau ana rae na laau, ni hoono ai ! a roe na ili oka hau i ike nui ia no {mamua, aole paha i loii a hoao kupo|no ia ko lakou waiwai e ka pee kaula \ bpiau o kahi kulana e ae nei Malia I paha sia ilokoo ka ili hau hooulu o \ *a Aisculus Turbinaia t i ikeia eka poe [lapanamaka inoa he H ahe i Fochi, ke mau p no ei Ua aku mamue \o na laan eae •' hoeoia memua, Aole |he mea huna na ka poe lapaau, \rahi a ! kekahi nupepa makamua o ka oihana

! iapaau, oka hapa nui o na iaau oka ike lapauu o ktia wa, ua l aa no ia mai *'na laau a na luahine," a o kekahi mai na ike, i kapai,-», na Upaau aea ma na ike maoli oka hoao ana. Aka, aole ma kekahi ano heokahi o na mai i hoiopono o na lapaau ana, e hnoili ia aku no ka !aau wale no ke kumu oke o)a, aka, no ke kauka oluolu a ma'ama makaala, am: ka miUma—mai hooitf nawanui, a kiai pono, ke kumu no na mai ka hapanui o ke o!a ana.

Ua kokuaia ka mana o na lawehwe lapaau o Kauka Goto e kona mau kiai makaala a hoopono ana ina pilikia o kana.mau mai, a ua pomaikai pu no hoi oia i ka leai ana o na kokua mao na Hoaloha wahme o ka Halemai, i poe nana e houko sku ika ke kauka mau ao ana me ka htmaheraa ole a me ka oluolu kupono. A malalo o keia ano, lie mea hiki kunono ke manao ia ao'e e ne)e ana ka loaa o na hopena hoopomaikai i na mai mamuli o na lapaau hoomanawanii a me na hooko pololei loa ana. Aole anei he mea kupono,—ina jio aole kakou i keia manawa iaa e manaolana aku e loaa ke ola ana—e hooikaika elike me ka hiki e hoom?ma ae ina piiikia oko kakou hoakanaka e hoihoi hou mai i na mohaha o ke ola ana ma na papalina oka mea ir.ai; e hoihoi hou mai i na onohi maka; e hooulu hou ae i na a-a i umiia e ka mai, e hoihoi hou ae ike ola n»c ka ike i kahi o ka io a me na lala i make, a hooiilo aku i ka mai o ke kaoaka a oi aku Ika oluolu ame ka manaolana. Ua ike no au, e like ana no ka manao o keia Aha Hanohano me ko'u, he mea kupono no, a e oi aku hoi, aoe ke kue

mai a kulike o!e o ka manao o kekahi poe i keia ano lapaau, ua loaa ia kakou na manaolana, hitkU h$ pomaikai oi ke loaa ana i ko ko kakou poe fcino mi~ muli oka holopono ana o ka Kauka Goto mau l paau ana i ikeia i keia wa. Aka, i lilo wale no keia lapaau ana i waiwai mamuli o na malama mai i hilinai ia e hooko pono aku i ke ano o nt lawelawe lapaau an». Eka poe iieluhelu, ua ike ae h euk»u i na hoakaka a ka Peresidena o ka Papa Ola no na mea e piii ana i ke Kauks, hs mau hoakaka kela e hiki ai ke hilinai ia; a eia iho molalo tei ka ke Kauka hoike imua o ka Peresidena o ka Papa Ola r.o na me* e pili ana i kana oihana no r.a 'mahina eha me ka hoike piha pu ana no hoi i na laau lapaau e hiki &i ke hoolaia ka mai iepera ame na mai eaeo ke kiao oke kanaka.

Halemai Lala, Kakaako, Honolulu. Msraki 30, 1886. I ka mea Mahaloia Walur M. vGibson. P<.residenao ka Papa Ola; Aloha oe:—No ka mea e pili *na i kau kauoha e ka Mea Mahaloia, i olelo hoakaka e pili ana ike ano 0 ko'u kpaau ana i na mai i haawiia na'u e maiama, ma ka haiemai Lala nei, ua 'oaa mai ia'u ka haaonano o ka hoike ana «ku. Iloko ō Ncvemaba aku nei, ua ae mai oe e ka Mea Mahaloia ia'u, e wae i umi (10) mau mai lcpera ma ka Halemai o Kakaako no ka hoao ana i ka'u ano lanaau. I keia wa aole e emi ma- j lalo o 39 a'u mau mai, he ) 3 kane a he, 26 wahme, ake manao nei au ua hiki: au ke olelo ua loaa na hopena maikai j ma ka mea e pili ana i ka hooluola ana ae ike kulana ame ka nanaina o ka, poe mai. {

! Ua hanai wale no au'i ke kulana h- ! paau i iaweiaweū ai maioko o ka HaleI mai o kuu makuakane raa Tokio, IaI pana, no na makahtki he nui, a he ku- | iana lapa&u hoi i ikeia ai ka holopono mawaena o na iahui Asii, ka poe hoi i manaoia ai mnloko mai o iakou i puka mai ai ka lahui Hawaii. O ka'u kulana lipaiu, oia ka mea piii i ka hiawiaa ola kino, ka ai a me ka iaau. Ka mua. E pili ana i ka iaweiawe kulana malaea ola kioe. Ua hoauau ia ka'u poe mai iioko o ka wai mahana nona ka wela i hiki aku i ke 90" a ka .100* Fahrcnheit He ekolu minawa i ka la i haawiia'i ke'a mau hoauau aaa no oa mai ikaika nae o ke kino, a he elua maaawa i ka ia no k& poe oawili* wali ikl Ua hookomoia iloko o keia wai mehana ha mau auoeki wai laau o ka ili Uau Hi4ieyoa &o kela a me kda kanaka pakah', mt kekahi mau makel/, o k* T«ifuu*hi me ka lepo pek a m< kakahi mm bmeae. Ou •

keia mau bosroau ana, aok vale no i mea hoomaeaiae, alea i mea h>eueu i ke kshe «na o hou, ame ka paah: - na eleu ana o aa puka hou oka ili a i mea hoi e holopono ai ke koko, a e loaa ka o!uoiu no ka hoomaemae ana i ke kino, me ke kiola ana i na wai roai kai ole. No keia. mea ke nonoi haahaa aku nei au ia oe e ka mea Mahaloia e kono aka i ka Papa Ola e hoolako ia nui i keena hoomaha no ka poe m-'i mahope iho o ko lakou auau ana, oiai r.ia'aio o keia ano i keia vra e komehia aku ana lakou e loohia mai e ke anu, na ka hoi ana aku i ko hkoii mau rum». EUia. No mea e p»l» ana ina hiawīna ai. Oka waiwai ma ka haawina aoa i ka ai hooikaika. i m?a e hoopihapiha ia ai na wahi i hoonawaliwaliia. Ua lawe mai su i ke kulana hooponopono o ka Halemai Kihai raa Tokio, a o ka haie hoi i ikeia ©a ka inoa oka Halemai lapana no ni Lep?ra. Hanai au ina mai me waiu, io b:pi, moa ? hua, kai p>jn ®aikai, kalo i kupaia, na mea ulu a me na hua-ai: aka, ua papa uae au e Hke me ka hiki ia'u i ka a» ia ana o ka poi awa a pela no hoi me ka ia maka, ke ai ia nse na inai hoomikomiko maa mau a na kanaka Hawaii Ua hanai kuponp aku au i na mai no ekolu manawa i ka la, aka aoie n&e'au t ae aku ia iakou e ai a maona loa.

No ka mea e pili ana i na lawelawe lapaau ana, e loli ae ana no ka lapaau ana e like me ke ano-o ka mea raai, me ke anuu i ku ai ka roai, a pela hoi me kona ano. ona hoauau ana ame na laau hoopili e ae mawaho, he mea ia e hoihoi hou mai ai i ke kumu ike oka ili, a raa kekahi o na mai mneele, o ka ili i mamake ua hoihoi hou ia mai ka ike, a kokoke loa i ke anuu mua lo.i o ke kanaka i kinohi, a 0 na puupuu uuluhaku ua nalowale aku.

O na laau lapaau nui a'u i hana ai ma na niai a pau, oia ke Seiketsu ren t ma ke ana hua ale, a ma na haawina nunui hoi, a me ka Yoku-Yoku. Ma ka lapaau ana i na mai maeele, puupuu uuluhaku, ka mala o ka ili, ka nele i ke koko (anemia), neuralgin, hi, a me na mai a;:u;ae e ae e ukali ana i ka mai !epera, ua hoohana au i k*hi mau laau lapaau e ae roa ka haawi ana e ai ia maloko e like me ke tincture 0 ke chloride o ka hao (iron), sulphite o kuainaina, strychnine, iodide potass, na mea ulu hooikaika, aa o ke gentian, eolumho, carbonate 0 ke soda a me ka ootassium. Ua ike no hoi au he lehulehu na paakai alekalai (alkaline salts) i kupono no ka mai raa keia aina.

Ma ka hoopau ana i keia hoike, e hoike haahaa aku au aole biki ke ike ia ka holopono ana aku o ke kulana lapaau a'u e lawelawe nei ma ka hoao ana iloko o eha mahma wale noj ke haawi aku nei au i ka apono ana i na mai, a ao'e hoi i hoooiaio wale ii mai mamuli o ka pii mahuahua ana ae o ka heluna o ka poe mai i hele maeli mai i ka Halemai Lala, aka, ma ka'u lawe!awe lapaau maoli ana no hoi.

Owau iho no mc ka mahalo, kau kauwa haahaa loa. Masanao Goto M. D. Ka oihana lapaau a k.e Kauka. Ke lapaau nei kc kauka i keia mau la i na mai o kela a me keia aoo, a ma keia pule ae e hoike ae e hoike i& aku ai ke ano o na auhau no na lapaau, ka nana ana i ke kino o ke kanaka, na ninau ano nui mawaena o ke kauka a rr.c na mai, a pela aku. Thos. K. Nakakaela.